'En die vrouw die kiest een heer-
(zeker in het parlement)
fe
Pasop:
ZATERDAG 22 JULI
DAMESMODE
ia exclusief jaagt stf
„En de vrouw die kiest een
heer. En die vrouw die kiest een
heer. En de vrouw die kiest een
heer, ja, ja. Van je tsjingela
tsjingela hopsasa
Deze variatie op een regel uit
bet bekende versje „In Holland
Staat een huis" was van directe
toepassing op de eerste verkie
zing waaraan de Nederlandse
vrouwen vijftig jaar geleden
mochten deelnemen.
Na een halve eeuw strijd voor
vrouwenkiesrecht, waaraan de
naam Aletta Jacobs onafschei
delijk verbonden zal blijven, kre
gen anderhalf miljoen vrouwen
op 9 juli 1922 de kans seksegeno
ten in het parlement te brengen.
Het werden er slechts zeven. En
deze zeven kwamen niet in de
Tweede Kamer via voorkeurstem
men van het zogenaamde zwakke
geslacht, maar doordat zij
door mannen op verkiesbare
plaatsen op de kandidatenlijst
waren geplaatst.
D» lijn van 1918, toen voor de eer
ste maal aan de Nederlandse vrou
wen passief kiesrecht was verleend
was doorgetrokkenIn dat Jaar
6tonden verdeeld over verschillende
partijen 22 vrouwen kandidaat voor
het parlement. Maar zelfs een ver
klaring van de Rooms Katholieke
Staats Partij: „Voorstander zijn van
het vrouwenkiesrecht sluit niet uit
da men een goed katholiek kan we
zen" hielp de vrouwen niet.
Met de mond
De mannen in de partijen vooral
ln de SDAP beleden wel met de
mond, dat de vrouw medezeggen
schap moest hebben, toen de stem
men waren geteld werd er een
enorme domper op de hoop en ver
wachting van alle strijdbare vrou
wen gezet: alleen de 43-jarige on
derwijzeres Suze Groeneweg bezette
voor de SDAP een zetel in de Ka
mer.
Aletta Jacobs, die op een onverkies
bare plaats op de liberale lijst
stond, kreeg zegge en schrijve 1919
voorkeursstemmen. De mannen ble
ken nog maar weinig vertrouwen in
Door
Hans Wielick
het zwakke geslacht te hebben,
wanneer het op besturen aankwam.
En nu in 1922, nu evenveel
(1.500.000) mannen en vrouwen
naar de stembus waren gegaan,
kregen de vrouwen Slechts 7 pro-
Nu 10% vrouwen
in de Kamer
Precies 50 procent van de
vrouwen, die in het parle
ment zitting hadden waren
gehuwd. Mej. Katz huiode
namelijk halverwege haar
Kamerlidmaatschap.
24 procent van de vrouwe
lijke Kamerleden had een
academische opleiding.
De vrouw die het langst
in de Kamer zitting had was
jvr. Wtteioaall van Stoetwe
gen. De vrouw die geschiede
nis maakte met haar uit
spraak ,,'t is gekkenwerk"
tijdens 'n langdurige nach
telijke zitting, was 26 jaar lid
var de Tweede Kamer voor
de CHU Ver boven het ge-
middele dat op 8Y2 jaar
staat.
9 Op het ogenblik hebben
meer vrouwen (10 procent
zitting in de Tweede Kamer
dan het gemiddelde (7.6 pro
cent)
O Een partij als de S.GJP. zal
uit beginsel nooit een vrouw
kandidaat voor het parle
ment stellen.
SUZE GROENEWEG
rste vrouwelijke Kamerlid
DR. ALETTA HENRIËTTE JACOBS
tot de Hoge Raad
vijftig
jaar
vrouwen
kies
recht
WIJ vragen kiesrecht voor MOEDER
Voorstanders niet beloond
Weinig
excellenties
Sinds in 1922 de discriminati pi]
de vrouw in de kieswet werd
genomen regeerden over ons
24 kabinetten. In deze twee [v
regeringen zaten zegge en sd
vier verschillende vrouwen^
wie in acht kabinetten één ei
nister.
De eerste vrouwelijke excd t
was mej. dr. De Waal, die van
tot 1956 en van 1956 tot 19581
minister-president dr. W.
staatssecretaris van Ond<
Kunsten en Wetenschappen
Mej. dr. Marga Klompé diendi
der Beel, De Quay, Zijlstra
Jong als minister van Maatsch
lijk Werk en C.R.M. mevrouw dr
Schouwenaar vervulde deze tai
de regering Marijnen, terwijl
huidige kabinat Biesheuvel ntf
S. van Veenendaal (DS '70) 1
staatssecretaris van CRU* had
en burgerschapsrechten, b.v. omdat
zij geen voogd mag zijn over haar
minderjarige kinderen. Overeenkom
stig dit advies wordt zonder beraad
slaging besloten. Na de beraadsla
ging dezer zaak wordt die der gas-
kwestie voortgezet. Bij artikel 12
betoogt de heer Hooy dat 't niet
nodig is geheel nieuwe lantaarnpa
len voor te schrijven, zoals in dit
artikel geschiedt.
Beroep
Aletta Jacobs nam het niet. Zij
deed een beroep op de rechter die
in een moeilijk parket raakte, om
dat de grondwet de vrouw niet van
het stemrecht uitsloot. Aletta vocht
tot de Hoge Raad door, maar het
hoogste rechtscollege wees haar ver
zoek af "omdat he tegen de geest
van de wet ging om een vrouw kies
recht te geven" en een 1887 toen via
een grondwetswijziging het aantal
kiesgerechtigden tot 350.000 werd
opgevoerd, maakte het parlement
van de gelegenheid meteen maar
gebruik om door tussenvoeging aan
het woord "mannelijk" in het des
betreffende artikel aan alle twijfel
op dit punt een einde te maken.
De strijd ging door en er ging bij
na geen Jaar voorbij of het kiesrecht
stond in de belangstelling, mede
doordat steeds grotere bevolkings
groepen "kiesrecht voor allen" eis
ten. Voor de mannen was het in
1918 eindelijk zo ver, maar de vrou
wen moesten toen nog vier jaar
wachten.
Zij hadden namelijk geduchte te
genstanders: De confessionele par
tijen, waarvan de anti-revolutionai
ren zich op apostel Paulus beriepen
"gij vrouwen wees uw man onder
danig".
De socialisten wilden algemeen
kiesrecht voor de mannen en ston
den sympathiek tegenover vrouwen
kiesrecht. Troelstra schreef in zijn
"Herinneringen" naar aanleiding
van de grondwetsherziening van
1917: "Het vrouwenkiesrecht is,
zoals men zich herinnert, steedis
mijn zwakke punt geweest en ik
begrijp zeer goed, dat ik mij daar
door geenszins persona grata bij
onze vrouwen heb gemaakt". De li
beralen waren vóór vrouwenkies
recht, maar gebonden aan inkomen.
In 1913 werd in de Troonrede voor
de eerste maal over vrouwenkies-
reohte gesproken, maar het uitbre
ken van de eerste wereldoorlog en
de gevolgen hiervan ook voor ons
neutrale land drongen de
strijd van de vrouwen voor kies
recht naar de achtergrond. Het pe
titionnement in die jaren een
bekende strijdwijze waarvoor
164.696 handtekeningen werden ver
zameld kreeg hierdoor niet de aan
dacht, die het in normale tijden ge
had zou hebben.
Een deputatie van de "Vereniging
ADVERTENTIE
spaarde huidbacteriën
Er is iets aan de hand met de deo
dorant. Steeds meer publicaties
waarschuwen. En hoe! De meeste
deodorants bevatten namelijk een
bacteriedodende stof. Waarmee de
huidbacteriën vernietigd worden.
Rigoureus. En waarmee - dat is
waar - óók de transpiratiegeur ver
dwijnt. Even rigoureus. Maar on
gevaarlijk?
Huidbacteriën (huidflora') hebben
een taak. Ze regelen het evenwicht
op onze huid. Ze beschermen ons
tegen het binnendringen van ziek
teverwekkende kiemen. Zeer accu-
Vandaar dat zoveel deodorants
met een bacteriedodende stof huid
irritatie kunnen veroorzaken. Be
scherm het milieu.
Gebruikdegoede deodorant!
Kan het ünders? Natuurlijk. Dat
bewijst Therme. Een heerlijk ge
parfumeerde, veilige deodorant.
Met 'sinodor'. Een Franse stof, die
de huidbacteriën ongemoeid laat,
maar de geur - zeer snel - afbreekt.
Oók rigoureus. Maar veilig. Zon
der het milieu te verstoren. Zonder
huidirritatie te veroorzaken.
Denk aan uw huid. Ga over op
Therme - de veilige 'alternatieve'
deodorant. Verfijnd geparfumeerd,
In elegant gedecoreerde spuitbus
van 110 gram netto, 5.75. Ver
krijgbaar bij 'de Bijenkorf, bij apo
theek en parfumeriezaak, bij par
fumerie-afdelingen van de grote
warenhuizen en natuurlijk bij uw
drogist.
Therme is een produkt van N.V.
Import Unie, Arendstraat 5, Hil-i
versum. Tel.: 02150-50547. Ver-j
koopadressen op aanvraag. J
speeches van de eerste en tweede
presidente mevrouw Van Balen-
Klaar en mevrouw v. d. Meer-v.
Kuffeler welwillend en bemoedi
gend. Groot was dan ook de veront
waardiging toen een maand later de
grondwetsherziening bekend werd.
De regering stelde voor dat vrou
wen slechts passief kiesrecht (het
recht om gekozen te wordén) zou
den krijgen, terwijl de mannen bel
de rechten passief en actief (het
recht om te kiezen) zouden verwer-
Op 18 juni 1916 trokken zo'n 19.000
verontwaardigde vrouwen door de
straten van Amsterdam en vanaf de
opening van de Staten-Generaal op
19 september 1916 tot en met de
behandeling van de grondwetsvoor
stellen, stonden er dagelijks twintig
tot dertig vrouwen de zogenaam
de vrouwenkiesrechtsdienst op
het Binnenhof, om de kamerleden
te herinneren aan de eis dat het
vrouwenkiesrecht in de Grondwet
moest worden vastgelegd.
Demonstratie
Op 18 oktober hielden duizenden
\Touwen weer een grote demonstra
tie nu op het Binnenhof. In de
Tweede Kamer waren er veie adres
sen vóór en één petitie met
40.000 handtekeningen "Verleen ons
het kiesrecht niet" tegen binnenge
komen. Maar de Kamer vervulde de
wensen en verwachtingen van de
Nederlandse vrouwen niet en gaf
hen slechts het recht om gekozen te
worden, niet om zelf te kiezen.
Dit recht kregen zij pas, nadat de
vrouwen van Finland (1906) Noor
wegen (1907) de gehele V.S. (1920)
De paarden die de haver verdienen kregen haar ook bij de verl 0
zingen niet. Dat bleek vooral na de stembusstrijd van 1922. De parti t
die het meest hadden geijverd voor vrouwenkiesrecht verloren, ten e
zü die zich het meest gereserveerd om het vriendelijk uit te dn
ken hadden opgesteld tegenover het kiesrechtverlangen 1
zwakke geslacht met de „haver" gingen strijken.
RKSP SDAP Lib. a.r. C.h| 1
1913: aantal kiesgerechtigden (alleen mannen: 916.000
zetels 25 15 39 11
1918: aantal kiesgerechtigden (alleen mannen) 1.500.000
zetels 30 22 18 13
1922: aantal kiesgerechtigden (mannen en vrouwen) 3.000.000
zetels 32 20 16 16
Bond Vr. Lib., Vrijz. Dem. Bond, Lib. Unie
Lib. Unie, Vrij Lib., Vrz. Dem. Bond, Ec. Bond
Vrijz. Dem., Lib. Partij, Vrijheidsbond.
De liberalen hebben de vrouwen de meeste kans gegeven in het pai
ment. Van 1922 tot nu was ZZV2% van de liberale Kamer-fractie 1
lid van het zwakke geslacht. De anti-revolutionairen het minste. I
in 1963 kwam de eerste vrouw mej. mr. J. C. Rutgers in d
fractie.
aantal zitting- procent v
vrouwen jaren fractie
13 118 22,5
1 6 10,2
De generaalsdochter Mina Kruse-
man, die niet op haar mondje was
gevallen, begon in dat jaar op 6
maart een serie lezingen over "de
mondigheid van de vrouw" samen
met een tante (Betsy) van de dich
ter Jacques Perk.
Maar de strijd ontbrandde hier pas
goed, nadat op 23 maart 1883 de
eerste vrouwelijke arts dr. Aletta
Jacobs zich er mee ging bemoeien
en een veraoek tot de gemeenteraad
van Amsterdam richtte om op de
kieslijst te worden geplaatst.
Een krantenverslag van de dag
daarna zegt over dit verzoek en
haar behandeling: "In deze verga
dering is een verzoekschrift ingeko
men van mejuffrouw dr. Aletta
Henriëttte Jacobs, arts om te wor
den geplaatst op de kiezerslijst, als
voldoende aan alle voorwaarden
voor kiesbevoegdheid bij de wet ge
steld.
De voorzitter vraagt of iemand over
dit adres het woord verlangt. B. en
W. stellen voor, het verzoek af te
wijzen, ingevolge de geest onzer
staatswetten, daar de vrouw niet is
121 het volle genot der burgerlijke
en de Belgische oorlogsweduwen
(1921) dit recht hadden veroverd op
9 Juli 1922. Een paar jaar voordat
de Duitse vrouwen (1924), het En
gelse zwakke geslacht dat ook niet
stil had gezeten (1928) dit 'J
haddén veroverd. Ruim twintii
voor de Franse en Belgische c 'ac
die pas 11a de Tweede Wereld k
zo ver waren, om niet te sp
van de Zwitserse vrouwen, di
vorig jaar mondig genoeg vj >/j
bevonden. Zo ver zijn in E
althans alleen de vrouwen
Lichtenstein nog niet. i„
Maar om nu te zeggen da
zwakke geslacht veel vertrouw f
haar zusters heeft, nee. Wan m
danks dat de vrouwen vaak 1
d'an vijftig procent van het tó
volk uitmaakten, zij kregen
Tweede Kamer nooit meer da
middeld acht procent vaie'
aantal zetels. u
De vrouw kiest nog steeds een
in het parlement... r«
lei
cent van de te verdelen 100 zetels.
Naast Suze Groeneweg en de libe
rale Johanna Westerman, die in
1921 was gekozen, werden er nog
twee liberale vrouwen de juristen
Lizzy van Dorp en Riet Bakkar-
Nort, de socilistische dokter Annie
de Vries-De Bruin, de CHU-juriste
Cornelia F. Katz en de rooms-ka
tholieke huisvrouw Suze Bronsveld-
Vitringa gekozen.
In 1872 was de strijd om vrouwen
kiesrecht weliswaar kiesrecht
voor de bemiddelde vrouwen, want
het algemeen mamnenkiesrecht zou
pas in 1918 kamen ontbrand.
