tie filmploeg krijgt alles
edaan
PANNING OP EENZAAM NIVEAU
Len wonderlijke
lande Chabrol
De tuin ondergang Joodse familie
Geen moeilijkdoenerij
Heroisch
gevecht
in kamp
McKenzie
>AG 26 MEI 1972
EIDEN Friesland is plotseling filmland geworden. De
inncie, die zichzelf nog altijd in een cultureel isolement
ligt, heeft zich daaruit met opmerkelijke geestdrift los-
laakt, nu het om een Nederlandse speelfilm gaat met een
luitend Fries décor. Nicolai van der Heyde, zelf geboren en
>gen Fries, is met een uitgebreide staf naar zijn heiteland
om er zijn geesteskind „Angela" te verfilmen.
verkeersweg, maar de luchtmacht
gooit met zijn gierende straaljagers
vaak roet in het eten wanneer de
camera's draaien. Defensie assisteert
ook bij het vervoer over de weg van
een grote boot en van een stoomlo
comotief uit Hoorn. Die laatste
wordt ingezet op een spoorlijntje
bij IJlst met een aantal wagens
van het Spoorwegmuseum, want de
film is wel zij bij-de-tijds, dat er
over de daken van een rijdende
brein wordt gehold.
land is plotseling filmland ge-
n De provincie, die zichzelf
iltijd in een cultureel isolement
heeft zich daaruit met op-
elijke geestdrift losgemaakt, nu
om een Nederlandse speelfilm
met een uitsluitend Fries dé-
Nicolai van der Heyde, zelf ge
en getogen Fries, is met een
breide staf naar zijn heiteland
gekeerd, om er zijn geesteskind
ela" te verfilmen.
allerlei schilderachtige plaatsen,
•uldig geselecteerd na een elf-
ntocht van 5000 km, strijken
e cameraploegen van de Zweed
;n Persson (befaamd door
len 31" en „Joe Hill" van Bo
■rberg) neer. Het kleine hart
*het dorp Oudkerk blijkt bij
k geschikt, maar vraag niet,
er allemaal aan het plaatselijk
en andere huizen gecamou-
i en vertimmerd moet worden,
ilm speelt zich namelijk in 1926
na bijna een halve eeuw is er
zo een kleinigheid veranderd,
medewerking van de Friezen
echter geen grenzen, Het le-
e filmende Hollanders (afgezien
de echte buitenlanders) krijgt
gedaan en als er twee bezine-
in de weg staan, worden ze
er meer uit de grond gehaald,
leger helpt met camouflagenet-
om een mooie bosopname niet
ten bederven door een moderne
Bugatti
Maar de entourage moet puur die
van 1926 zijn. Er rijdt een Bugatti
van 1918 en een Citroen van 1924
in de film rond en er wordt al druk
gefilmd in het riante landhuis van
jhr. Van Eijsinga, een niet prakti
serende predikant, die met zijn ge
zin voor een paar weken naar de
bovenetage van zijn uit 1871 date
rende woning is verhuisd.
Het wordt de derde speelfilm van
Nicolai van der Heyde (36), wiens
bij Godard, Chabrol en Minnelli
ontwikkelde talenten noch in „Een
ochtend van zes weken", noch in
„To grab the ring" tot uiting kwa
men. „Maar driemaal is scheeps
recht", zegt Van der Heyde hoopvol,
die zelf het scenario schreef, waar
over hij al vier jaar geleden liep te
piekeren. „1926, het sterfjaar van
Rilke en Valentino, was een belang
rijk Jaar, het afscheid van de Vic
toriaanse tijd. Onze wereld kwam
in de stroomversnelling, die met de
crisis in 1929 abrupt werd afgebro
ken. maar na de tweede wereldoor
log met nog grotere kracht werd
voortgezet.
Vertrouwen
Hoe de film er straks na de begrote
55 draaidagen en enige weken in de
montagekamer tenslotte zal uitzien
is. alleen voor de geconcentreerde
Van der Heyde een weet. Zijn staf
en de medespelenden hebben alle
vertrouwen in hem. Ook de pittige
Amerikaanse Barbara Hershey (22),
hier al bekend door haar rol in
Franke Perry's „Last Summer", en
die inmiddels, daarop geïnspireerd,
haar achternaam in Seagull (zee
meeuw) heeft veranderd. Eveneens
de jonge acteur Sandy van der Lin
den, die pendelt tussen Mickery
Mokum en Friesland. Hij is in de
film de voor zijn kandidaats in
Delft gezakte zoon van een zuivel-
fabrikant, die hem als straf een
baantje in zijn bedrijf geeft, tussen
de arbeiders. Een frustrerende zaak
voor de student, die er later van
door gaat met Barbara, als dochter
van een in Amerika rijk geworden
Fries Holly wood-acteur Ralph
Meeker, die pas over twee weken
met de boot arriveert...) die weer
'r lie french connection
tel: The french connection. Re-
William Friedkin. Voornaam
rollen: Gene Hackman, Fer-
ndo Rey, Roy Schneider. Thea-
Trianon.
Dat "The freroch connection" in
geval een zeer opmerkeliijlke film
zal wel niemand verbazen. De
m is onder maar liefst vyf Oscars
dolven, en viert al tijden triomfen
Nederland. Terecht, dacht ik.
Iden heb ik zo"n intelligent opge-
;te, spannende en gaaf afgewerkte
•daadfilm gezien.
.egisseur William Friedkin
nu toe alleen bij de ware cine-
len bekend als voormalig tv-
,n, later maker van een film-
isical en Pin terver halen is uit
;aan van een niet te ingewikkeld
gegeven, de jacht van twee politie
mannen op een bende heroïnesmok-
kelaars. Het is razend knap, zoals
hij, door nauwelijks meer te doen
dan te registreren hoe de agenten
de bende schaduwen, een enor
me climax oproept, die zijn hoog
tepunt vindt aan het einde van de
film. De bende is omsingeld in een
vervallen gebouwtje, maar de gro
te man ontsnapt.
Menselijk
Van de politiemannen heeft Fried
kin heel menselijke figuren weten
te maken. De belangrijkste „Pop-
pey", schildert hij als een bezeten
jager, niets of niemand ontziend
in de jacht op de bende. Een man
met duidelijke zwakheden. „Pop-
pey" heeft niet het eindeloze ge
duld. dat Je bij de supermannen
die in misdaadfilms meestal voor
geschoteld krijgt, en dat dikwijl:
mateloos irritant is. Ook door het
menselijke in „Poppey" blijft „The
French connection" zo boeiend.
De rol wordt bovendien door Gene
Hackman .neergezet" op 'n ma
nier die knap genoeg bleek voor
één van de vijf Oscars.
De intelligentie, die „The french
connection" kenmerkt, blijkt ook
zeer duidelijk uit de montage van
de film. In het begin lijkt die even
wat schokkerig, later blijkt ze zeer
„to the point", sober, en juist
daardoor nooit vervelend.
„The frenohe connection" is,
kortom, een misdaadfilm, die met
kop en schouders uitsteekt boven
wat je normaal in dit genre vindt.
Juist daardoor niet alleen voor de
liefhebbers van louter span- Gene Hackman, hier tijdens
ning aanbevolen. de Oscaruitreikingmagistraal in
bert van dommelen The french connection.
Titel: "Ten days wonder" Regis-
ir: Claude Chabrol. Voornaam
rollen: Orson Welles, Mariene
)ert, Michel Piccoli en Antho-
Perkins. Theater: Studio.
Een vreemde film, dit nieuwste
odukt van Claude Chabrol. En de
rste enigels-talige film van deze
anse regisseur. Het venhaafl komt
n ELI er y Queen, de schrijfster van
:nige detective-ver halen en
rilllers en draait rond vier perso-
n. Allereerst Charles. Hij lijdt aan
iheugenverlies en is erg overspan-
:n. Hij belit zijn vriend Paul op en
t om hulp. Paul gaat naar de
iders van Charles en probeert het
ad-:el het geheugenverlies en hy-
erische aanvallen op te lossen.
Daarbij komt hij midden in een
le vreemde situatie terecht,
ar de stiefvader van Charles,
ïeo. (gespeeld door Orson Wei
ll getrouwd is met een jonge
ouw die zich kleedt in roze jur-
Dat moet van stiefvader Theo
mt hij is rijk en machtig en
eft daar plezier in. Charles
jkt verliefd te zijn op zijn stief
ouder maar én hij én de stief
moeder willen het geheim houden
voor Theo. Vriend Paul werkt
daaraan mee. maar hij raakt ver
ward in allerlei moeilijkheden.
Eerst schijnen zijn hulp-activitei
ten te mislukken maar later ont
dekt hij de oorzaak van Charles
krankzinnigheid.
Uitzichtloos
Het thema van de film. soms let
terlijk door Charles gezegd is "de
mens in een uitzichtloze ellende-si
tuatie"; Charles is de mens die op
de rand staat van de totale krank
zinnigheid en zich afvraagt: "Wat
doe ik? Wat wil ik?" Bij de uit
werking van zulke levensvragen val
je gauw in gebeuzel en religieus
blabla. Iets waar ook Chabrol in
deze film af en toe last van heeft.
Ook in de film "La Ruptre", een
van zijn voorlaatste scheppingen
komen deze vragen voor. In die
film gaat de halfkrankzinnige
mens uiteindelijk ten onder en dat
gebeurt ook in deze nieuwste film.
Hier wordt echter de oorzaak van
die krankzinnigheid aan het licht
gebracht. Er wordt een oplossing
aangereikt.
Daarbij komt nog dat Chabrol de
ze film op het doek heeft gebracht
met gebruik van veel Bijbel-tek
sten, het woord "God", verheven
muziek en een camaragebruik
waarbij je je afvraagt: Wat beziel
de Chabrol bij het maken van "Ten
days wonder? Je gaat denken dat
hij er een monumentaal museum
stuk van heeft willen maken. Op
gebouwd uit tien delen en elke
dag een stukje van het wonder er
bij.
Oorzaak
Welk wonder? Aan het eind van
de film wordt de oorzaak van Char
les' krankzinnigheid ontdekt. Is
dat het wonder? Heeft Chabrol wil
len zeggen dat door verstandelijk
analyseren het grote kwaad van de
duivel kan worden ontmaskert en
dat daardoor toch nog kans op le
ven is voor de radeloze mens?
De motieven die deze boodschap
moeten ondersteunen zijn zwak en
worden nawelijks uitgewerkt zo
dat deze bewering geen stand kan
houden, ver blijft dan de bla-bla.
En de filosofische boodschap zakt
een beetje zielig en dramatisch in
elkaar. Toch zijn de acteerpresta-
Charles (Anthony Perkins
volkomen krankzinnig geioorden
aan het eind van "Ten days won
der". Zijn stiefvader, op de rug
gezien (Orson Welles) en in het
midden zijn vriend Paul (Michel
Piccoli).
ties en de kwaliteit van het film
werk van zodanig niveau dat de
film by tijden echt overtuigt en 'n
fascinerende indruk maakt. De
laatste minuten ontbreekt dat
maar toch is deze film alles bij el
kaar een sterke film. En vooral
een wonderlijke film.
TONY KIESOUW
Titel: „De tuin van de Finzi-
ontinis". In de hoofdrollen: Lino
apolicchio, Dominique Sanda, Fa-
io Testi, Romolo Valli, Helmut
(rger. Regie: Vittorio de Sica.
heater: Camera.
Met „De tuin van de Finzi-Con-
schetst Vittorio de Sica de
ingzame ondergang van een ver-
laarde, fijnbesnaarde Joodse fa-
lilie in de tweede wereldoorlog
et verhaal is gesitueerd in Ferra-
in de jaren 1938—1943. Of ei-
enlijk is het meer dan het einde
an een familie, wat De Sica in
beelden neerlegt, het is het einde
van een tijdperk. De Finzi-Conti-
nis namen de tradities en al wat
tot de levenssfeer van hun afge
paalde samenleving behoorde mee
in het graf. De wereld zou later
nooit meer diezelfde beslotenheid
van de eigen kring, die van de
massa afgekeerde houding, toe
staan.
De tuin karakteriseert de aparte
plaats die de familie De Finzi-Con-
tini inneemt in de maatschappij.
Het is een schitterend landgoed,
het is zonder dat zij daar prat
op gaan hun trots, hun macht,
hun rijkdom. Zij staan er ver door
van de gewone, banale wereld
Maar die tuin wordt ongewild
hun ghetto als Italië aan het eind
van de Jaren dertig op oorlog aan
drijft en steeds meer Jodenwetten
uitvaardigt.
De Finzi-Continis zijn stuk voor
stuk gevoelige, zeer intelligente
mensen. Zij moeten weten wat er
gaande is, zij beseffen in elk ge
val dat er een drama van geweldige
omvang op hen afkomt. Maar zij
zijn niet bij machte hun tot op
dat moment beveiligde samenle-
vinkje zelf te ontbinden en zich in
veiligheid te stellen. En terwijl het
Noodlot naderbij sluipt, gaan de
gewone gevoelens van al die onder
druk gezette mensen door. De tra
gedie spitst zich toe op Micol Finzi
Contini. die vlak voor een univer
sitaire promotie staat. Ztf weet
met haar gevoelens geen raad en
verdeelt ze over drie mannen
haar krachteloze, ten dode opge
schreven broer Alverto. haar
Jeugdvriend Giorgio en de commu
nist Malnate. Giorgio zou haar
stut en toeverlaat moeten (en ook
graag willen) zijn, maar zo ver
reikt hun verhouding niet. Zij de
len te veel jeugdherinneringen. De
openlijke jacht op de joden sleurt
tenslotte ook de familie De Finzi-
Contini uiteen
De Sica heeft dit familietafereel
uit een voorbij tijdperk met in
gehouden emotie verfilmd en in
schitterende beelden een men
geling van romantiek, tragiek en
diepe nostalgie uitgekristalli
seerd.
RUUD PAAUW
KINDERMATINEE
lllilllllllllllllllllllllllllUillllllllllllllllllllilllllllllllllü
Karl May's legendarische helden
zijn deze week te zien in het thea
ter aan de Hogewoerd.
Veel spanning, fikse gevechten
waarbij de edele Winnetou en zijn
blanke bloedsbroeder uiteraard
maar zelden het onderspit hoeven
te delven.
NACHTFILMS
REX: Snoezepoes.
Deze film is er één die zich
zoals de titel doet vermoeden
voornamelijk bezighoudt met zaken
rond de sex. „Hoe vertel ik 't mijn
dochter", is het probleem waarom
heen het nodige blootwerk is gewe
ven.
CAMERA: Un Condé.
Un Condé heeft als Nederlandse
titel meegekregen inspecteur
Fabian ramt erop los. Een duide
lijke aanwijzing over 't genre film
waar we hier mee te maken heb
ben: een stevige policier, niet ge
speend van de nodige harde actie
In de vrouwelijke hoofdrol de zeer
mooie Francoise Fabian.
Regisseur Nicolai van der
Heyde geeft hier aanwijzingen
aan de hoofdrolspelers in "An
gela". Barbra Hersey en Harm
Wouters (links).
eens naar zijn geboortestreek komt
kijken.
De jongelui willen graag zichzelf,
izjn, vrijen openlijk en baden poedel
naakt, anno 1926 zaken, die een
hele dorpsgemeenschap in opschud
ding brengen. Zo gaat dat in „An
gela", een Nederlands-Belgische
co-produktie, waarin verder o.a.
Kitty Janssen en Onno Molenkamp
en van Vlaamse zijde Ward de Ra-
vet en Romain Deconinck van de
partij zijn.
AANBEVOLEN
FILMS ELDERS
Hmniin until,':J!:'u n:., nul
Amerika? Land van God Cine
-D boven theater Desmet, Amster
dam.
Clockwork Orange (Kubrick)
Nöggerath, Reg. Breestraat Am
sterdam; Passage Den Haag; Vree
burg. Vredenburg Utrecht, Thalia,
Kruiskade Rotterdam.
Catch 22 (Nichols) Victoria,
Sloterkade A'dam - Nachtvoorstel
ling.
Decamerone (Pasolini) Camera,
Prinsenstraat Den Haag.
La deuxieme souffle (Melville)
Leidsepleintheater A'dam, nacht
voorst.
French connection (Friedkin)
Studio 2000, Congresgebouw Den
Haag; Corso, Kruiskade Rotterdam
Flora Amsterdam, Amstelstraat.
Le Genou de claire (Rohmer)
De Uitkijk. Prinsengracht A'dam.
Klute (Pakula) Roxy, Kalver-
straat A'dam.
The last picture show (Bogdano-
vich) Leidsepleintheater, Am
sterdam-
Maah (Altman) Kriterion, Den
Haag, Westeinde; Camera, Oude
gracht Utrecht.
Le Scandale (Chabrol) Brio,
Middenweg A'dam, nachtvoorst.
Titel: Sabata. Voornaamste rol:
Lee van Cleef. Theater: Lyxor-
Wie van een ongecompliceerde
klassieke western houdt komt de
ze week in de bioscoop aan de Sta
tionsweg ruimschoots aan zijn
trekken. Een schietfilm, die
recht voor zijn raap is opgeno
men. deze "Sabata". Geen moei
lijkdoenerij dus met uitdieping
van karakters en een gecompli
ceerde uitwerking van het the
ma. Nee. de held van het verhaal
Ringo is zijn naam, toont alleen
maar zijn goudeerlijke gezicht en
wanneer hij dan bij tijd en wij
le het vuur uit zijn revolver doet
spuwen is het om zijn belagers op
een afstand te houden. Hoofdrol
speler Lee van Cleef moet zich
overeenkomstig het scenario van
deze oer-Amerikaanse western ook
wel een enkele keer gevangen la
ten nemen, maar dat is uiteraard
ter verhoging van de spanning.
En aan spanning ontbreekt het
in deze *>yaal in kleur opgeno
men film, mede dank zij de flit
sende cameravoering, toch al niet.
Ringo's grootste tegenstander is
de schurk Sabata en die hanteert
zijn vuurwapens zeer veelvuldig.
De film biedt ook enkele humo
ristische intermezzo's, die voor
een belangrijk deel op rekening
komen van de acteur Pedro San
chez. Hij zorgt als Ringo's dikbui
kige. immer naar gezinsuitbrei
ding strevende Mexicaanse
metgezel voor de komische effec
ten. waardoor de spanning haar
noodzakelijke onderbreking krygt.
Er komt in de van kogels
doortrokken eerlijk-commerciële
film ook een mooi meisje voor
hoewel er voor sentimentele poes
pas in het verhaal niet veel plaats
is. Toch wordt er van haar aan
wezigheid een functioneel gebruik
gemaakt. Hoe functioneel moet u
zelf maar gaan zien.
PIETER C. ROSIER.
John If ayne
verslaat ook
de techniek
Titel: Big Jake. Voornaamste rol
len: John Wayne, Richard Boone
Theater: Rex.
„De oudjes doen het nog best",
zou je bijna zeggen bij het zien
van Big Jake John Wayne's zo
veelste. Bijna, want een dergelij
ke opmerking zou niet getuigen
van veel eerbied voor de ouderdom,
en Juist die eerbied probeert good
old John als Big Jake zijn eigen
kinderen bij te brengen. In deze
film zit hij namelijk achter een
stel schurken aan, die zijn klein
zoon hebben gekidnapt. Nu heeft
hij het kind nog nooit gezien, want
hij heeft zijn vrouw Jaren geleden
verlaten om een zwervend bestaan
te gaan leiden, maar dat doet aan
de zaak natuurlijk niets af. Toch
maakt Wayne het er wel naar ,dat
je de oneerbiedigheid zou hebben
om de genoemde opmerking te ma
ken. De film stelt namelijk een le
vensgroot symbool: de oude John te
paard krijgt tenslotte gedaan wat
Jongeren met automobielen en mo
toren niet gedaan krijgen: hij re
kent met de schurken af. Zeg maar
eens dat dat niet tekenend is voor
de legendarische coboyheld: wat er
ook voor nieuwigheden mogen ko
men, een groter cowboy dan John
Wayne was zal er nooit zijn. En
voor iemand die op Wayne's leef
tijd nog zelf te paard klimt om wat
halsbrekende toeren uit te halen,
is dat niet eens teveel gezegd. Kort
gezegd: John Wayne blijft goed
voor een ;,echte" western, waarbij
je je niet hoeft te vervelen.
BERT VAN DOMMELEN
ADVERTENTIE
dit is Frederic, culinaire geest
achter de schermen van een knus
eethuis met spettervleesjes,
speelse sausjes, soep van uitjes en
prikvruchtjes in warme chocolade
telefonisch reserveren kan óók
(01719) 2345
NOORDWIJK AAN ZEE
Ontsnapping uit kamp McKenzie
(The Mc Kenzie break). In de
hoofdrollen: Brian Keith en Hel-
muth Griem. Produktie: Levy,
Gardner. Laven. Theater: LIDO.
"The Mc Kenzie break" is een
uitstekend stukje filmwerk en wel
om twee redenen: de probleem is
simpel en de spanning blijft tot de
laatste meter celluloid gehand
haafd. Voeg daar aan toe dat twee
bekwame acteurs de hoofdrollen
vervullen en Je hebt een film die de
moeite van het bekijken alleszins
waard is.
Plaats van handeling is een
Duits krijgsgevangenenkamp waar
een onderzeebootkapitein "Willie"
er in slaagt een ijzeren discipline
onder de krijgsgevangenen te
handhaven, waarbij hij voor niets
uit de weg gaat. De kampleiding
kan hem niet de baas en daarom
wordt O Connor (Brian Keith) van
de Militaire Inlichtingendienst naar
het kamp gestuurd om de moeilijk
heden uit de weg te ruimen.
Het komt tot een rechtstreekse
machtsstrijd met aan de ene kant
"Willie" die bezig is een ontsnap
pingsgang te graven om met 28
man te ontsnappen en aan de an
dere kant O Connor, een weerbar
stige Ier, die van de ontsnappings
poging op de hoogte is, maar ze
eerst wil laten ontsnappen om ze
vervolgens ter meerdere glorie
op de vlucht te pakken.
Hij komt daardoor in conflict met
de leiding van het kamp, die de
makers van de ontsnappingstun
nel voortijdig willen grijpen. "Wil
lie" doorziet de plannen van O
Connor, versnelt zijn vluchtplan
en laat als afleidingsmanoeuvre
het dak vau een barak in het kamp
in elkaar storten, waardoor tien
krijgsgevangenen ontkomen. Van
de consternatie maken zij gebruik
om te vluchten.
Het zou Jammer zijn u te vertel
len hoe de zaak tenslotte afloopt,
en wie de winnaar Wordt van dit
heroïsche tweegevecht? Of zijn er
misschien twee verliezers?
BRAM VAN LEEUWEN,
