n TOEN KWAM DE TELEVISIE
et is niet waar dat
yenoord zijn fut
loor door fluor
Rotterdams water"
Passie
spel of
Swieber
dat
dondert
niet
niiiiiiiiniiiiiiHiiiiiiiwiiiiiiwuiiiiiiiiHiwiwiiiiwiiiwiiuiwnu
v, iid
;i een
tic
toor
19 MEI 1972
EXTRA
PAGINA 21
IE -I
Ing
al droombeeld: ieder mens zou tot zijn laatste dag met zijn eigen tanden moeten
erkelijkheidde mensen groeien van hun jeugd af rechtstreeks naar een vals gebit
lel, waardoor het ideaal natuurlijk nooit helemaal kan worden bereikt, maar
de bittere werkelijkheid te lijf kan worden gegaan: verhoging van het fluorgehalte
inkwater. Dat is de op wetenschap gegronde mening in nagenoeg de gehele me-
•reld en zeker in die van de tandheelkunde. Ook die van de Haagse tandarts A.
afman.
fcns te feller in het ver
zijn stelling, omdat het
'ling een gevecht is van
tegen gepraat in de ruim-
tostbare inzet de gezond-
Q Ie bevolking. Een strijd,
a Haag en randgemeen-
kslissend stadium komt:
Mering van 12 Juni moet
fe®eenteraad „Ja" of „nee
lie fuor.
W van de heer Steltman
is te vinden in alle rap-
'etenschapsmensen uit
I®, die de laatste twintig
•••ers n alle gemeente-
gevuld. Er is meer be-
onschadelijkheid van
drinkwater dan over de
het eten van aard-
altman het verhaal nog
verteld hebben, omdat
juist de laatste tijd de campagnes
tegen de fluoridering van het water
weer toenemen. Campagnes, die naar
zijn mening uitsluitend stoelen op
emotionele met geen enkel bewijs te
staven beweringen.
„De bevolking heeft een probleem:
een volksziekte, caries, tandbederf.
Het is niet het probleem van ons,
tandartsen wij willen helpen
dat probleem op te lossen". Stelt
man zegt zelf een oude koe uit de
sloot te halen als hij nog repereert:
al tientallen jaren wordt in de kring
van de tandartsen naar methoden ge
zocht om de bevolking een gezond,
eigen gebit te geven. Na lang be
raad en zeer grondig onderzoek in
vele landen, waarbij alle andere ma
nieren met hun voor- en nadelen
ook terdege zijn bestudeerd, bleef
fluoridering van het drinkwater over
als enig praktisch bruikbaar middel,
dat effectief en ook veilig is.
Nederland werd in praktijk
een proef genomen in de gemeenten
Tiel en Culemborg. In Tiel werd
extra fluor aan het drinkwater toe
gevoegd, in Culemborg gebeurde dat
niet. Onomstotelijk kwam vast te
staan, dat de caries in Tiel werd te
ruggedrongen.
Bij dit vergelijkend onderzoek heeft
men zich zeer kritisch opgesteld te
genover de bevindingen in Amerika.
Deze vonden hier echter eens te meer
een zeer duidelijke bevestiging.
Met nadruk stelt de heer Stelt
man jiog eens, dat het niet gaat om
toevoeging van 'n geheel nieuwe stof
aan het water. Dit bevat van natu
re al rond 0.25 gram fluor op elke
miljoen gram water .Een effectieve
tandbederf bestrijding wordt verkre
gen door dit gehalte op te voeren
^de kleinste tuintjes van cultuur en religie is het moei-
.jj aden. In Hertme is de oude pastoor Veeger er om ons
smalle zandpad tussen de grafzerken en de hertenwei
openluchttheater te leiden zomaar een kaarsrecht;
zwart gestoken pastoor die een hartig stukje levens-
het niets en in het Twentse lentelover ziet oplossen
de burgerij hem niet te hulp snelt.
elN orige maand liet Veegers ESTO-stichting 28.000 ant
irten bezorgen in de gemeenten Borne en Hengelo,
gulden kon men zich als sympathisant aanmelden;
eidende tekstje sprak behalve over de financiële zor-
IB| ,ons nationaal bekende openluchttheater" over gezond tijd bouwde en begon hij het open-
isse lucht en eeuwenoude bomen het decor waar
de laatste strijd afspeelt van een oude pastoor die
lar lang enkele tienduizenden guldens en bijna al zijn
de zaak van het openluchttheater stak.
eerste post op de tafel had geschilderd. Een verwoed kunst
verzamelaar: het had hem meer pijn
gedaan dan hij schuchter glim
lachend kon bekennen dnt hij enke-
stel kocht. Nu heeft iedereen er een.
Dat ding vermindert de belangstel
ling, de mensen zijn gemakkelijk ge
worden".
De televisie is als de kleine schijn
werper van de duivel ook tot Veegers
vredige theaterwereld achter de bos
randen en bouwkampen van Borne
doorgedrongen „dat ding", zei rcfo?
80-jarige. nog eens en hij klapte met
zijn tong van misprijzen.
Pastoor Veeger ziet men zijn 80
jaar niet aan. Pas op 60-jarige leef-
een dim stapeltje
de kaarten waar de pas-
Hertme met vermoeide
teek. „Ik ben niet opti-
hij, „als deze actie mis-
ef ik het op. Twente zal
wat het gaat missen".
?n lange stilte. Aan de
de pastorie hingen schil-
Weissenbruch, Joseph
illem Maris, Breitner,
en de hele fraaie
iten die de pastoor zelf
geleden al eeuw
le ja
ners had moeten verkopen om zijn
openluchttheater te redden.
Een tekeningetje van Rembrandt
hing op het behang boven het tv-
toestel. Toch wel interessant, ja",
knikte pastoor Veeger, maar zijn
blik bleef rusten op het televisie-ap
paraat. „Ik was in 1954 de eerste in
de gemeente Borne die een t.v.-toe-
luchttheater in het 500 katholieken
en hem zeer getrouwe zielen tellen
de Hertme alleen zijn energie en
vitaliteit waren het die het theater
en zijn successen in stand hielden.
Pastoor Veeger stamt uit een een
voudig gezin met 14 kinderen en kan
zijn immense passie voor de kunst
niet verklaren: duidelijk is in elk
geval dat de gidsdienaar vele tiental
len jaren zeer veel getekend, geboet
seerd en geschilderd heeft.
Als kapelaan trok hij op solo-tour-
nee langs zaal en kerk om de Para
dijsvloek, Vondels Adam in Balling
schap (53 x), Gezelles Leontientje
(50 x) en ander werk te daclame-
ren. „Later ben ik als pastoor in Lo-
bith gekomen. Daar was niets te be
leven. In 1952 kwam ik hier.
En hoe gaat dat? Ik was nog maar
60 jaar. Je loopt rond, je gaat de
parochie rond en ineens zie je zo'n
terreintje met bomen.
Ik zeg: zo prachtig mooi als het
hier is! Hier moet Joseph in Dothan
worden opgevoerd. We hebben het
gedaan, het hele dorp is me toen al
gaan helpen. Het philharmonisch
orkest uit Enschede tteb ik hierheen
gehaald, ik had 100 zangers en zan
geressen, 80 Arabieren te paard, alle
burgemeesters van Twente waren er
bij en toen het afgelopen was zei ie
dereen: dit is 't begin van iets goeds.
Bedenkt u goed: toen waren er nog
geen t.v.-toestellen".
Pastoor Veeger stak opnieuw de
brand in zijn sigaar en memoreerde
trots en uitvoerig de lange reeks van
successende Midzomernachtdroom
Prinses Turandot en daarna een
lange reeks van jaren het passiespel.
Elk seizoen waren er vijf voorstel
lingen in het Hollands en vijf in
het Duits; er waren zomeravonden
dat er 45 Duitse autobussen rond de
kerk parkeerden.
„Toen kwam de klap", zei de pas
toor. Hij stak zijn sigaar weer aan
en vertelde over de oorzakende
concurrentie van de televisie en de
afkeer die zich in 1966 in Duitsland
begon te ontwikkelen tegen het ver
schijnsel van het geromantiseerde
passiespel in 1967 reageerde de
pastoor al zeer theater-bewust met
het Twentse stuk Dieksoom, in vol
gende jaren verschenen show-makers
als Swiebertje en The Dutch Swing
College in Veegers' tempel. Fataal
noemde hij vooral het advies dat de
culturele raad van Overijssel eind
1971 naar de gemeenten van Twen
te stuurde om de groencultuur van
Hertme niet langer te subsidiëren.
„U kunt zich wel voorstellen hoe
ik me voelde", zei de pastoor zacht
jes, „we hadden nog grote schulden.
We hadden voor een nieuwe overkap
ping 50 mille geleend, ik zit er zelf
voor een groot kapitaal in dat ik ove
rigens lang heb afgeschreven. Ik
heb vooral de reden ook niet kunnen
begrijpen. Het weer in Nederland zou
te slecht zijn voor mijn openlucht
theater. Als dat zo is kunnen ze alle
43 openluchttheaters in Nederland
en alle 500 in Duitsland wel opdoe
ken".
Er is nog wel een oorzaak op te
noemen die de dreigende ondergang
van het theater met zijn 2000 zit
plaatsen kan verklaren. „Ik word nu
een beetje ouder, begrijpt u wel", zei
de pastoor, „en 't vergt wel erg veel
van je krachten, de spelers alles maar
instampen, ik kan dat zelf niet lan
ger voortzetten".
Op Neerlands theaterpodium is de
oude pastoor van Hertme inderdaad
een van die anonieme krachtfiguren
die door hun bezeten en vurige elan
hele volksmenigten in hun ban krij
gen: passiespel of Swiebertje dan
dondert dan niet. Pastoor Veeger was
niet alleen de geestdriftige klusjes
man, die bijna dagelijks na de ziel
zorg heel Twente rondvloog op zoek
naar een appelgroene baret, of
muisgrijze pantoffels voor één van
zijn honderden figuranten. Als regis
seur van alle 19 seizoenen die nu
achter ons liggen bezocht hij bo
vendien ter instudering van de
stukken alle spelers uit Enschede,
Oldenzaal Hengelo, Almelo en tal
rijke dorpen persoonlijk thuis: een_
gigantische en unieke operatie die
hem drie auto's en duizenden sigaren
kostte.
Misschien loopt het mogelijke fail
lissement van 'n natuurtheatertje
ergens in Twente wel parallel met
de eindelijk vertragende levenskracht
van zijn schepper. "Vergeet u niet
dat ik een beetje aan het eind van
mijn Latijn b&ö. Ook al ik ik hier
nooit weg, hier leef ik als een prins,
hier wil ik doodgaan, het liefst plot-
seling", zei pastoor Veegers met een
glimlach die maar halverwege kwam.
We bevonden ons in zijn theater
tje. Er stonden hoge, groen bomen
en bloeiende heersters, vogels zongen
en de pastoor van Hertme zag plotse
ling een spookbeeld: als de actie mis
lukte zou het theater aan regen,
winter en wind zijn overgeleverd,
dichte plantengroei zou het toneel
als groen gifgas overwoekeren, muren
zouden verweren en instorten. „Het
wordt een woestenij, dat wordt het",
zei hij met een diepe zucht.
Schilderen deed hij tot zijn spijt
al lang niet meer. „In Lobith kon
ik het hele ochtenden doen. Zo heer
lijk rustig. In Hertme heb ik helaas
geen rust meer" de prijs voor
twintig jaar uitputtend theater-werk'
zoals het nu lijkt zonder veel toe
komst, ergens achter de velden en
etsen van Twente. Ook in de kleinste
tuintjes van cultuur is het inderdaad
moeizaam arbeiden.
„Ik heb hier een bewogen leven
achter me, wat nu misschien tot rust
komt", zei de oude pastoor van Hert
me en hij wandelde langzaam terug
naar de pastorie.
naar 1,1 gram op de miljoen.
De bewering dat fluor „vergif" is
hangt als een loze kreet in de ruim
te.
„Chloorgas is op zich een gif.
Maar chloor is een van de bestand
delen van keukenzout. IJzer is op
zich 'n vergif. Maar een mens heeft
ijzer nodig voor de opbouw van zijn
bloed. Fluor is juiste dosering is een
spoorelement, een bouwstof, die het
lichaam nodig heeft".
Naar schatting zeven miljoen men
sen in Europa gebruiken drinkwater,
dat van huis uit al de gewenste hoe
veelheid fluor bevat: de gebitten van
deze door de natuur op Juiste dosis
gefluorideerden zijn aantoonbaar
sterker dan het gemiddelde gebit in
Europa.
Steltman is zich bewust geworden
van de waarden van fluor in Ame
rika, waar hij een grondige studie
maakte van de methoden tot voor
koming van tandbederf. „Ik heb in
terviews gehad met alle groten op 't
gebied van de tandheelkunde in Ame
rika. Ze zijn één voor één voor fluor,
niemand is er tegen. Dat zijn men
sen van de erkende wereldtop".
Het bedroeft de Haagse tandarts,
dat tegenover deze mensen van we
tenschap emotionele fanatici staan,
die beweringen slaken zonder met
enig bewijs te komen.
„Die gaan zo maar op straat staan
om klakkeloos beweringen te spuien.
De mensen van professie moeten die
dan maar bevechten. Ze zijn nog zo
gek geweest om het te doen óók. Met
eindeloze onderzoekingen en met we
tenschappelijke bewijzen".
Dan komt er een volslagen leek
als Rolf Voorhoeve uit Bloemendaal
deze week in de krant bewe
ren dat het Feyenoord zo tegen zit,
omdat de Rotterdammers hun fut
hebben verloren door het drinken
van fluorwater. „Moeten wij soms
ook nog het elftal van Feyenoord
medisch gaan onderzoeken om te be
wijzen dat die man de grootste onzin
uitkraamt?" vraagt tandarts Stelt
man zich vertwijfeld af.
„Waar moet de regeerder zijn wijs
heid zoeken? Hij kan toch niet be
slissen op informaties uit kwasi-we-
tenschappelijke bron?"
De wetenschap zegt dit:
„Met de tandverzorging holt men
op het ogenblik achter de feiten
aan. De schooltandartsen krijgen
kinderen onder hun handen, die al
vóór hun vijfde, zesde Jaar slachtof
fer zijn geworden van een explosie
van tandbederf. Al op die leeftijd is
het restauratiewerk ondoenlijk
groot".
„Wij kunnen dat wel vullen. Met
veel kunst en vliegwerk, tijd en aan
dacht is zo'n gebit met uitgebreide
restauraties weer op redelijk peil te
brengen. Maar dat is alleen wegge
legd voor de enkeling", zegt de heer
Steltman, „De grote bevolkingsmas
sa kan zo niet worden behandeld. O
dat de mankracht er eenvoudig niet
is en omdat het voor de financiële
draagkracht van de gewone man een
onmogelijke zaak wordt".
In praktijk komt het er op neer
dat de te grote gaten bij kinderen
maar worden dichtgeplakt in af
wachting van een afdoende behande
ling op latere leeftijd. Maar meest
al blijft het bij dit tijdelijk effect
en volgt er geen definitieve op
lossing: de toekomst draait uit op
een vals gebit.
De enige maatregel, die volgens
tandarts Steltman en zijn collega's
zoden aan de dijk zet voor het vol
gende geslacht is aanvullend van het
fluorgehalte in het water.
„Als we zo doorgaan als nu zijn
het weer de minst draagkrachtige,
die het eerst de dupe worden".
Dat is de heilige overtuiging van
A. Th. Steltman, tandarts te 's-Gra-
venhage. Hij voelt hiervoor mede
verantwoordelijk en het vervult hem
met zorg. Hij hoopt, dat degenen,
aan wie de beslissing is, zijn zorg de
len en de verantwoordelijkheid van
hem zullen overnemen.
iai J
