Centrum bepalend voor de
beeldvorming van de stad
VRIJ OPENBAAR VERVOER IN VS EN ROME
ichrij
ven
Lezers s<
Demping? Nee nooit!
Wat hoort er wel en wat niet
SB achter protest
}egen besnoeiingen
LEIDEN
«te
•AG 6 MEI 1972
PAGINA 3
nnenstad
/jis Melkert
Foto's Holvast
,srj een bijdrage van
t er Taffijn
LEIDEN Vandaag heb ik deze
rubriek alleen maar samengesteld
met als onderdelen „binnenstad-
nieuws" uit de verenigde Staten en
Rome van de persbureaus API en
UPI en hieronder een bijdrage van
mijn collega van de streekredactie,
die veel belangstelling heeft voor
het centrum van Leiden.
Nu het leven in de grote Ameri
kaanse steden steeds meer wordt
verlamd door het intensieve auto
verkeer, zijn de stadsplanologen
zich opnieuw gaan bezighouden met
de vraag of een vrij (gratis) open
baar vervoer niet de oplossing van
dit probleem zal kunnen betekenen.
Die oplossing zou volgens velen
eenvoudig kunnen worden gevonden
door het autoverkeer voor een be
langrijk deel uit de stadscentra te
bannen en daarvoor in de plaats
gratis bus- en treinvervoer in te
stellen.
In Amerikaanse steden Los An
Mc
gelos en Washington wordt deze
nieuwe vorm van openbaar
vervoer ernstig overwogen. Het mi
nisterie van verkeer heeft in een
eerder dit jaar uitgebracht rap
port reeds aanbevolen een derge
lijke vrij openbaar vervoer te sub
sidiëren en in de praktijk toe te
passen. De vraag is evenwel of de
kosten van 'n dergelijk systeem niet
te hoog zullen worden, temeer om
dat de meeste Amerikaanse steden
nu al met een groot geldgebrek te
kampen hebben. Neen. is het ant
woord van de voorstanders. Volgens
hen zal het eindresultaat alleen
maar positief zijn. Zij baseren de
ze uitspraak op de volgende argu
menten:
Wanneer het openbaar vervoer
vrij is en wordt gebruikt door hen
die nu de auto gebruiken, dan zal
dit een belangrijke verandering in
het stadsleven te zien geven.
Grond die nu wordt gebruikt voor
parkeergelegenheid, kan in dit ge
val worden verhuurd aan grote on
dernemingen, waardoor deze objec
ten het nodige geld zullen opbren
gen.
Hoe minder auto's in de steden,
hoe minder sprake er is van lucht
verontreiniging, want voor 50 pro
cent is de auto de hoofdschuldige.
Bovendien brengt de luchtvervui
ling ook schade toe aan de ge
zondheid van de mens en zijn be
zittingen. Deze uitgaven worden
zelden gecalculeerd.
Een ander winstpunt zou zijn,
de vermindering van de kosten voor
het autoverkeer. Er is minder
verkeerspolitie nodig en ook de me
dische kosten voor verkeersonge
lukken zullen lang niet zo hoog
zijn als nu.
Vrij openbaar vervoer zou ook
gunstig zijn op de leefbaarheid in
steden en voorsteden. Veel particu
liere busondernemingen opereren
nu alleen in gebieden, waar met
winst kan worden gewerkt. Veel
werklozen zullen nu in de voorste
den 'n baan kunnen zoeken en een
deel van hun inkomen zal weer in
de vorm van belasting in de over
heidskas terugvloeien. Meer werk
gelegenheid betekent ook minder
kosten voor de plaatselijke socia
le diensten.
De hoge kosten voor het aan
leggen van autowegen zullen lager
worden en op deze manier wordt
voorkomen dat stedelingen noodge
dwongen moeten verhulzen.
De tegenstanders hebben als be
langrijkste argumenten:
Vrij openbaar vervoer zou al
leen degenen ten goede komen die
er nu al gebruik van maken en de
laagstbetaalden
Het systeem betekent geen vol
doende aansporing voor de automo
bilist om dan zijn voertuig thuis
te laten.
Sinds het einde van de Tweede
Wereldoorlog is het gebruik van 't
openbaar vervoer in de meeste ste
den gedaald. Tussen 1950 en 1969.
werden in de Verenigde Staten on
geveer 300 busondernemingen opge
heven. In 1945 hadden de maat
schappijen nog een winst van 149
miljoen dollar
Hoe groter het verlies wordt des
te minder kan er worden gemo
derniseerd. Dit heeft weer tot ge
volg, dat de achterstand nog groter
en uiteraard steeds minder aan
trekkelijk wordt voor de forensen.
Toch is er enige financiële hulp
nodig. De Amerikaanse regering
heeft voor 1973 1 miljard dollar
voor het openbaar vervoer uitge
trokken, hetgeen 65 procent meer is
dan het bedrag over het lopende
Jaar. Sinds 1969 heeft de afdeling
openbaar vervoer van het Ameri
kaanse ministerie van verkeer, fi
nancieel bijgedragen om 8.000 nieu
we bussen en 885 treinstellen aan
te schaffen. Het probleem blijft
volgens de burgemeester van New
York immers: alleen zijn stad
heeft al 5 miljoen dollar nodig om
het metronet te moderniseren.
Het openbare stadsvervoer in
Rome is van 's morgens vijf tot
half negen en in de namiddag en
avond van vijf tot acht uur weer
gratis.
De bedoeling is dat autobezittende
Romeinen ertoe verleid worden om
hun wagen thuis te laten.
Tegenstanders van de maatregel
wijzen erop dat de gemeentekas
per dag vijf miljoen lire minder
ontvangt.
De autobezitters vrezen dat van
het één en ander komt, en de
stadskern te gelegener tijd voor hen
wordt afgesloten.
In deze krant schreef ik op woensdag 1 maart niet zulke
enthousiaste woorden over de adviesraad voor de binnen
stad. Duidelijk was toen uit mijn verhaaltje te merken, dat
ik het nog niet zo zag „zitten". Inmiddels is er gelukkig het
een en ander veranderd, zodat ik er nu van overtuigd ben,
dat er wel wat gebeurt. Het best kan ik daarbij oordelen
over mijn eigen werkgroep (die voor het structuurplan)
en daarin wordt hard gewerkt.
Donker steegpassage
ven
ionetroom van protesten die de
raai tijd in de kranten met
Jidsch Dagblad) is versche-
Spde Leidse Studenten Bond
envsluiten. Ook zij wist de ab-
acliesnoeiingsmaatregelen van
rsti&dse Zaken in de Leidse be-
tnet grote kracht van de
steunt daarbij alle groepe-
etroffen door deze maatre-
de rechtvaardige strijd
t, belangen.
Qist is het belangrijk om
Dhtig protest te laten horen
1 Hl ons tellend slappe en mis-
nhqjedrag van het college van
itrai Als het aan hen gelegen
Coen, zou alles in de doofpot
mbzijn en had zij zich zonder
rtr.jrgelegd bij de in Den Haag
r. decreten. De Volkskrant
Wiril weet te melden dat on-
Rjidster mevr. Den Haan be-
log van niets te weten!!!
rtr.il vaker is gebleken, zijn
ina blijkbaar van mening dat
ugild niveau en bot op zeker
k de bevolking niet geïnfor-
peft te worden. De voor
aa^enmoen begroting was er
Ltvan ieder raadslid én B.
ide*n mening was, dat er de
trahimale voorwaarden voor
Drl van een stad in opgeno-
trapn. Minder zou niet moge-
Wat blijkt nu? Het college
zich sollen. Zij heeft nog
test laten horen. Officieel
dan, dat alles nog geheim
daarom B. en W. de mond
kan doen.
ons de praktijk? B. en
politieke vriendjes in Den
stri
dr
Jnd
KLOKKEN
se staart en Stoeltjes,
tatse" Sallanders. Echte
str^ke Franse en Comtoise
klokken, enz.
icialist met vak-service
|y. d. Water
nerstr. 181 - Leiden
Haag („Open Barend" Biesheuvel,
VVD-Geeitsema en citroenknijper-
Drees) niet afvallen. Ze durven het
niet openlijk voor de stadsbelangen
van haar burgers op te nemen.
Met een ware regentenmentaliteit zal
alles wel binnenskamers bedisseld
worden door B. en W. voor de burger
(achteraf misschien wat informatie)
maar met een ware vazallenmenta-
liteit zal zij luisteren naar de
machtshebbers.
Deze houding bleek ook al bij de
behandeling van het Witte Singel
project. Alle protesten van de be
volking tegen de monsterlijke uni
versiteitstoren wijst het ooilege als
niet ter zake doende van de hand. De
adviesraad voor de binnenstad hoef
de ook al niet geraadpleegd te wor
den „omdat er reeds een bouw ver
gunning is aangevraagd, dus er niets
meer te adviseren valt". iL.D. 5 april»
Ook de gemeenteraad heeft tot nu
toe in grote lijnen het spelletje van
geheimzinnigheid meegespeeld. In 't
L.D. van 26 april en in de kritiek
van Release in het L.D. van 28
april komt duidelijk naar voren hoe
de gemeenteraad over haar burgers
denkt: Houd ze maar onwetend
Alle informatie over de financiële
situatie is op dit moment geheel
buiten haar om in de media geko-
Het is duidelijk dat de bewoners
van Leiden dit niet langer zullen ne
men. Het verzet groeit op alle fron
ten. De LSB schaart zich achter
het protest tegen de regering en te
gen het slappe beleid van B en W
en een gemeenteraad, die gehuld is
in nevels van geheimzinnigheid. Zij
spoort ieder aan protest te laten
horen!
Vandaag wordt er door de geza
menlijke gedupeerde groeperingen 'n
handtekeningenactie gevoerd. Maan
dag zal het protest van de gehele
Leidse bevolking om half acht op
het Stadhuisplein worden gehoord
Dan zal hopelijk rekenschap wor
den geëist van B. en W. en de ge
meenteraad. De Leidse Studenten
bond steunt de strijd!
LSB
p/a Noordeinde 5
Leiden
Hoe hard blijkt uit het aantal
vergaderingen: ongeveer wel iedere
week één. In die vergaderingen is
het niet altijd koek en ei, de leden
verschillen- gelukkig- onderling
nog wel eens van mening. Over één
ding is men het echter eens. dat er
■vat moet gebeuren met de Leidse
binnenstad. En wel zo gauw mo
gelijk, omdat het anders helemaal
niet meer hoeft. Daarnaast zit er
>en behoorlijk tempo in de gang van
•.aken en is men ook niet bevreesd
ens iets te doen wat buiten de
eëffende paden valt. Zoals het <on-
;evraagde) advies over het onttrek-
en van een deel van de Wittesingel
an het verkeer.
Al ben ik dan over de adviesraad
begonnen, dat wil niet zeggen dat
wat nu volgt ook de mening zou
zijn van alle leden van mijn werk
groep. Het zijn bepaald mijn
ideeën over de (Leidse) binnen
stad, die er hopelijk toe bij kunnen
dragen dat er meer mensen over
gaan denken. En dan vooral denken,
zonder direct alles aan het Leidse
te koppelen, maar ook eens denken
over wat een binnenstad is en zou
moeten zijn.
Over de binnenstad heb ik een
heel eigen mening. Voor mij staat
het als een paal boven water, dat Je
als je praat over een binnenstad
dat niet moet zien als een verza
meling van huizen, kantoren en
winkels.
Veel bepalender voor de binnen
stad is de sfeer die er al dan niet
is. Niet waar gebeurt het, maar wat
gebeurt er. Een stedelijke samenle
ving manifesteert zich in het cen
trum: voor het eigen karakter en de
beeldvorming van de hele stad is
vooral juist dat centrum bepalend.
Hoogtepunten
De hele samenleving van de stad
heeft dat centrum nodig, om daar
de hoogtepunten van het stedelijk
leven te beleven. In het centrum vind
je vooral instellingen, die werk
zaam zijn op het terrein van dienst
verlening Die uiteenlopende- in
stellingen ondervinden weer steun
van eikaars aanwezigheid Daardoor
wordt de aantrekkingskracht van
het geheel stimulerend voor de aan
trekkingskracht van de afzonderlij
ke elementen.
Natuurlijk loop je de kans, dat
die aantrekkingskracht verant
woordelijk is voor het aantrekken
van minder gewenste instellingen.
Die moeilijkheid kan worden voor
komen, door de grondprijs niet vast
te leggen op zoveel gulden per vier
kante meter Doorslaggevende vraag
moet zijn: wordt het maatschappe
lijk leven zodanig gestimuleerd, dat
opname in het centrum is gerecht
vaardigd. De prijs moet daarom
zijn gekoppeld aan het object.
Voorwaarde om een centrum ook
echt te maken tot een centrum van
een stad- en als zodanig te handha
ven- is, dat er een verwevenheid
komt van functies. Niet alleen ban
ken, niet alleen winkels, niet alleen
wonen. Die verwevenheid zorgt voor
een zo groot mogelijke confrontatie bijvoorbaad wel gebeurt in New
van mensen met mensen en van
mensen met dingen. Niet alle on
derdelen van het centrum hoeven
'n menging van alle centrumfuncties
te vertonen, maar monofunctionele
sectoren zijn uit den boze. Zoals dat
Daar wij nu al voor de vierde maal te zijn, zoals cultuur, leefbaarheid
1 natuur, enz.allemaal dingen die
steeds schaarser zullen worden en
daardoor sterk in waarde zullen stij
gen. De heer Bekker tilt daar zo
zwaar niet aan. De heer Bekker ver
wacht dat de economische groei tot
in lengte van dagen zal kunnen
voortgaan, ongebreideld en onge
straft. Hij verwacht dan ook, met
een haast griezelig optimisme, dat
de auto nog een grotere toekomst zal
te wachten staan.
En dat om aan die toekomstver
wachting te voldoen het gerechtigd
is daaraan alles op te offeren, zon
der slag of stoot. Mensen die dat
niet vinden en pal staan voor waar
den, die door de automolog dreigen
te worden vernietigd, worden door
hem monumentenmaniakken ge
noemd, die blind zijn voor de door
hem zo geroemde vooruitgang.
Maar het getij begint te keren, ver
moedelijk tot grote spijt van de
heet Bekker. Ook bij de overheid
begint het op dit punt te dagen, ge
tuige de maatregelen van de heer
Drees Jr., wie wel geïnspireerd zul
len zijn door bv. de uitkomsten van
het computeronderzoek van de "club
van Rome". Het verschil in leef
baarheid tussen Amerikaanse en
Europese steden is gelegen in het
feit, dat Europese steden oud zijn
en het verleden weerspiegelen. Niet
voor niets komen vele Amerikanen
hierheen om die sfeer te proeven.
Ook wij genieten van een oude stad
als Leiden. We vinden hier veel
woongenot, we wonen aan het Ut-
mogen genieten van de pennevruch-
ten van ene J. J. Bekker, die met
een haast ziekelijk fanatisme voor
demping ageert en ons vergast op
een zeer beperkte geheel op econo
mische motieven gebaseerde mening,
konden we het niet laten hierop te
reageren. We hebben de indruk dat
hier een man van enigszins gevor
derde leeftijd aan het woord is, die
de crisisjaren bewust heeft meege
maakt, daarvan enige frustraties
heeft overgehouden en binnen dertig
Jaar het tijdelijke wel voor het eeu
wige verwisseld zal hebben.
Mocht hij niet zo oud zijn, dan is
zijn visie des te bekrompener en wal
gelijker. Typisch een man die egoïs
tisch denkt, enkel aan het heden,
zonder zich druk te maken om de
toekomst. Als mensen zoals hij het
alleen voor het zeggen zouden heb
ben, zou er een chaos aangericht
worden. De generaties die erna ko
men, zouden moeten leven op de
puinhopen, door mensen als de heer
Bekker aangericht. Daar wij nog
jong zijn, wensen we onze toekomst
niet mede verziekt te zien door men
sen zoals hij. Gelukkig hebben deze
het niet geheel meer voor het zeggen,
zoals dat enige Jaren geleden wel het
gevaar was. toen economische voor
uitgang zonder meer het hoogste
doel was van de mensheid. Men be
gint nu, door de omstandigheden ge
dwongen, wel in te zien, dat er nog
andere waarden zijn, die belang
rijker voor de mens zullen blijken
rechtse Veer en zouden het water
voor ons huis voor geen geld willen
missen. Een ander punt, waarom
wij reageren, is het feit dat we er
van overtuigd zijn, dat in een ge
stroomlijnde vertechnologische toe
komst, die ons misschien te wach
ten staat, een oude historische stad
als Leiden, met zijn typische grach
tenpatroon, sterk in waarde voor de
mens zal stijgen.
Dit mag voor het nageslacht niet
verloren gaan. Een ding is zekerme-
neer Bekker, het toekomstig over
heidsbeleid zal steeds meer in het
teken komen te staan van de auto
uitbanning. De lijn die nu is uitge
stippeld, zal doorgetrokken worden
De omstandigheden dwingen daartoe
steeds meer. Daarom is het dom en
kortzichtig een stad te vernielen
voor een toekomstverwachting, die
men nu al aan het ombuigen is. Nu
is men nog voor de auto, dat zal snel
veranderen, binnen tien Jaar. Toe
komstige generaties zullen ons dank
baar zijn dat we de stad hebben ge
laten zoals hij was en haar niet heb
ben veranderd in een totaal verzake
lijkt woongebied, waarvan er dertien
in een dozijn gaan. Misschien tot
grote vreugde van de middenstand,
die dan profiteert van het feit dat
zo'n stad mensen gaat aantrekken in
plaats van afstoten, waartoe dem
ping in de toekomst ongetwijfeld zal
leiden.
F. Martens,
Utrechtse Veer 20
Leiden
York, waar een fraaie winkelstraat
veranderde in een aanschakeling
van reisbureaus en banken. Mooie
instellingen natuurlijk, maar afwis
selend kan je het nauwelijks noe
men.
Zomaar zitten
Bij bouw of verbouw van (min of
meer openbare) gebouwen mag rus
tig de eis worden gesteld, dat zij In
de ruimte, welke aansluit of is op
genomen in voetgangersgebieden, de
mogelijkheden bieden tot z.g. klein
schalige centrumactiviteiten. Zoals
schuilen voor de regen, gebruik
maken van het toilet, beelden be
kijken of zomaar zitten.
In het centrum moet men be
scherming tegen en benutting van
weersomstandigheden vinden. Dat
laatste kan door zon. regen en wind
te gebruiken als positieve, sfeerbe
palende elementen. Ook de seizoe
nen, dag en nacht, lawaai en stilte
moeten bewust worden gebruikt om
de belevingswereld te verrijken.
Om dan toch maar even op Lel-
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Havelte J. A. Labrie
te Huizum, te Scheveningen J. D.
Wulster te Nieuw-Leusden.
Aangenomen naar Heren, C. van
Andel kand. te Utrecht, bedankt voo
Lunteren A. Gooijer te Delft, voor
Oude-Tonge H. Veldhuizen te Lopik,
voor Nieuwe-Tonge, J. Catsburg te
St. Maartensdijk.
GEREF. KERKEN (Vrijgem.)
Beroepen te Delft, W. G. de Vries
te Helpman, te 's Gravenhage A.
Geelhoed te Hasselt, te Appingedam
Overschild Dokkum, Heerde-Wa-
penveld Opende-Surhulsterveen en
Wetsinge-Sauwerd, P. Groenenberg
te Waardhuizen.
GEREF. GEMEENTEN
Haarlemmerstraat', ook zitten
den terug te grijpen: de Donker-
steeg zou best een soort passage
kunnen worden, waar Je kan schui
len als het regent. Als de Haarlem
merstraat een echt voetgangersge
bied wil worden, moet daar ook de
gelegenheid zijn. om gewoon even te
gaan zitten. Moet Je er ook ergens
gebruik kunnen maken van een
toilet. Kan er best een mobiel 6taan,
die gaat draaien als het waait.
Daardoor schep je sfeer, dan zijn
de mensen bereid hun auto op een
paar honderd meter afstand neer te
zetten. Als er geen verschil is tussen
het winkelen in de binnenstad en
het winkelen in een modern winkel-
cetrum, dan is de keus voor auto
mobilisten niet moeilijk.
Bereikbaarheid
Het goed functioneren van het
stadscentrum vereist, dat het te al
len tijde door grote aantallen men
sen kan worden bezocht. Dat ver
eist een permanente bereikbaarheid
door middel van uiteenlopende ver
voermiddelen. Een bereikbaarheid,
die ook in de Binnenstadsnota wordt
genoemd. Alleen is het vaak zo. dat
men het uitlegt in de zin van: Je
auto voor de deur zetten. Maar het
is zo. dat niet alle vervoermiddelen
ook tot in het centrum hoeven door
te dringen. Dat centrum moet wel
op tal van punten aan de randen
goed zyn ontsloten ter wille van de
toegankelijkheid. Een grote invloed
van auto's zou met name in de bin
nenstad voorzieningen vereisen op
zo'n grote schaal, dat de samen
hang en structuur van dit stadsdeel
zou worden venietigd. Voor het cen-
trumbezoek zal grote nadruk moeten
vallen op het gebruik van openbaar
vervoer. Het gedrag van de bezoe
kers als voetganger is bepalend voor
de verkeersrelaties binnen het cen
trum.
Natuurlijk is over de binnenstad
en het centrum nog veel meer te
zeggen. Uitgangsgedachte moet ech
ter volgens mij zijn: wat hoort er
wel en wat hoort er niet thuis en
hoe kan ik het beste resultaat berei
ken zonder grootscheepse slooppar-
tijen. Iedereen die van mening is,
dat maar hele stukken onvervang
bare binnenstad en stadscentrum
moeten worden afgebroken om de
auto vrij baan te geven zal mij
tegenover zich vinden
PIETER TAFFIJN
