TOT MEDICUS
VAN MEDICIJNMAN
ezellig. de
dokter in de
Haarlemse Hallen
Zwarte muslims: lucratieve zaak voor Elijah Muhammad
3
et historische deel, in de Vleeschhal, begint met de voorhistoriegrotschilderingen en
nus"-beeldjes. Teksten op de expositie presenteren deze vroege kunstwerken alleen als
middel voor magische rituelen, maar dat is een omstreden veronderstelling.' Beter ge-
imenteerd is de geneeskunst in de vroegste grote beschavingen (Egypte, Babylonlë,
ia) en dan volgt de Grieks-Romeinse oudheid met aan het begin Hippokrates, die leef-
opstelde voor de medische stand. Hij was onder meer tegen nadrukkelijk winst-
De Haarlemse expositie is gefinancierd uit ruime middelen van een farmaceutisch
ijf. Ze is te danken aan andere zakelijke inzichten dan die van Hippokrates.
Ider aantrekkelijk is het beeld
de Middeleeuwen mede door
hte handschriften en kleuren-
aranten naar miniaturen
it. Tot aan de latere Middel-
n stond het met de medische
?n de hygiëne nog zo kwaad
Het gemeenschappelijke bad
lijkens een kostelijke boekil-
ie een vele zinnen strelende
teid die in later eeuwen al te
rerd verwaarloosd. In het be-
in de dertiende eeuw werden
ddeleeuwen duisterder: opera
nd, gebedsgenezingen. Geluk-
ehield men een kennis van
,nin die tegenwoordig weer wat
*.„1 Itonrloor In Ho
in tel komt. Vandaar in de
het kruidenkasje van
Buisman. Milieubewustheid
,r?
edisohe kennis had in tien
=^n tijd nauwelijks voortgang
^3kt. De medische praktijk was
goeddeels in handen van
■%urgijn die meer op de stand
sterren dan op de ziekte
nen lette maar uit praktijk
jen soms toch nuttige leer
rzingwekkend is een schilde-
een beenamputatie (als een
/an Barmhartigheid) maar
linjkoekje bij de tentoonstelling
dat men gelukkig wel
In verdoving deed.
twaalfde eeuw was het me-
college van de universiteit
u efcalerno het centrum van de
kunde. Tijdens Frederik n
len de geneeskunde alleen
i mits men te Salerno
had gedaan. Bologna had
!0 wel 15.000 studenten die
locenten zelf kozen en uit ei-
ddden een rector benoemden
hoogleraren te controleren,
•n „middeleeuwse" toestand
weer gevochten worden.
ethiek betreft heeft Saler-
school gemaakt dan HIp-
Men leerde daar: Dokters
er rijk en welvarend uit-
veel ringen dragen op een
verzorgd paard rijden om In
maken op hun patiënten en
oge rekeningen te doen beta
arts die er armoedig uit-
niet veel geld voor zijn
n vragen." En: Stel de be-
vas' zodra U bent geroepen
kt tenminste een contract."
eerste verdieping van de
hhal krijgt men een beeld
epidemieën: pest, lepra, St.-
is, typhus, pokken en - se-
het laatst van de vijftiende
- syphilis. Gezelliger is het
»erp De Apotheek. Men ont-
op de>ze verdieping ook de ge-
onorthodoxe Paracelsus - een
de beroepsstand: hij
de zelfs in Zwitserduits en
Un eigenlijke naam is het af-
ide woord „bombast" afgeleid
Erasmus -erkoos hem tot zijn
zeventiende eeuw begon men
inzicht te krijgen in de bloedsom
loop. Toeristen trokken naar Leiden
om de lichaamsconservenverzame-
ling van Frederik Ruysch te bekij
ken zoals we nu naar het in de
aanhef genoemde feutje kunnen
staren. De geneeskunst sloeg de na
tuurwetenschappelijke richting in
waarop pas in onze tijd een corri
gerende reactie is gekomen. „De
mens is meer dan een optelsom van
organen" is dan ook het motto dlat
de bezoeker in de Vishal begroet.
Maar voordien ziet men in de
Vleeschhal nog materiaal uit en
over de eeuw van de Verlichting en
de negentiende eeuw. Er zijn fasci
nerende vroege foto's. De inenting
tegen pokken bij de oude Chinezen
al beland, werd in de achttiende
eeuw allengs toegepast. Ook denk
beelden over volksgezondheid en de
behandeling van geestelijk gestoor-
Cholerapatiënten in quaran
taine in speciale baraJcken (litho
uit 1870).
den kwamen tot ontwikkeling. De
microeooop werd pas in de volgende
eeuw met belangrijke gevolgen ge
bruikt.
Dat was dan de eeuw van de bacte
riologie en de anaesthesie de op
komst van diverse specialismen en
de röntgenologie - met namen als
Pasteur, Koch, de Curies en met de
opbloei van de farmaceutische indu
strie die d'e kruiden door merkarti
kelen verving en de broeder-hove
nier door de artsenbezoekers met
hun monsters en relatiegeschenken
De Afrikaanse medicijnman vindt
men op de zolder.
In de Vishal stappen we de eigen
tijd binnen vol nieuwe
heden op het gebied van de medi
sche technologie maar ook vol
nieuwe problemen. Een belangrijk
punt is voor de samenstellers van
de expositie blijkbaar de beeldvor
ming inzake de medicus geweest -
meer die bij de patiënt dan bij 'de
arts zelf.
Enerzijds wordt de populaire kijk
op de arts gedenigreerd door een
wandversiering van omslagen van
doktersromans. Anderzijds blijkt een
beduchte -houding tegenover een
voorlichting aan „leken" die de pa
tiënt enig inzicht kan geven betref
fende ziekte en gezondheid. Grappig
is een huiselijke dokterswachtkamer
van nu nagebootst - met ads lectuur
overigens meer dan de gebruikelijke
vijf jaar oude nummers van het
blad „Arts en auto" - naast een
denkbeeldige wachtkamer van de
toekomst met tv.
De tentoonstelling is verfraaid met
schilderijen van hedendaagse kun
stenaars als Wester ik en Age Klink
en met een science fiction-environ
ment van Jan van Munster. Men
kan zich ook wat ontspannen door
met ballen te gooien naar de open
muilen van bewegende koppen op
een „Pil-pool". En er is een fraaie
uitstalling van modellen voor het
medische onderwijs.
Teksten op de expositie en in het
boekje gaan nader in op de proble
matiek van de patiënt - en die van
de medici en ziekenhuizen (lange
werkweken veel meer financiële
middelen nodig). Veel waarde wordt
kennelijk nog gehecht aan enquêtes
volgens welke de medische stand
een hoge maatschappelijke waarde
ring geniet. De samenstellers heb
ben geen kritische arts geconsul
teerd!
Veel mensen zijn de artsen die hen
behandeld hebben innig dankbaar.
Of zij zoals het boekje vaststelt de
medische statussymbolen moeilijk
zouden kunnen missen d&t is discu
tabel. In elk geval zouden medici
daar geen vrede mee behoren te
hebben. Maar uit niets op de expo
sitie blijkt ook maar het begin van
het besef dat men zo dikwijls de
eigen" arts als een gunstige uit
zondering beschouwt en een wrok
koestert tegen het ziekenhuiswezen
en tegen die specialisten die met.
hun nota's de stoutste staaltjes van
garagehouders lijken te overtreffen.
(„Arts en auto"). Ook de farmaceu
tische industrie heeft de laatste Ja
ren dikwijls een zeer kwalijke pu
bliciteit gehad. Wat deze kwesties
betreft neemt de expositie een we
reldvreemde houding aan: de dokter
als zuster Belinda.
Niettemin het bezoek aan de ten
toonstelling is een onverdeeld ge
noegen en men kan er gemakkelijk
een dag mee zoet zijn terwijl de
kinderen in het informatiecentrum
Het toedienen van een clysma. Middeleeuws reliëf uit
Grote Houtstraat 1, Doktertje kun
nen spelen. Musea hebben uit hun
collecties kostbare bruiklenen afge
staan en Hans Buys heeft de zaak
uitstekend Ingericht.
De tentoonstelling te dageüjk van
10 tot 17 uur op zondagen van 13
tot 17 uur geopend en kost 1
(kinderen half geld». H?t boekje
kost f 1.50. Een veel uitgebreider
pocketboek zal volgend Jaar ver*'
schijnen.
CHICAGO Elyah Muhammad
leert dat de zwarten zichzelf moe
ten helpen en eenvoudig moeten le
ven zodat zij meer geld aan de be
weging kunnen geven. Toch wonen'zij
en zijn adviseurs in riante huizen
en zitten zij zeer ruim in hun mid
delen.
Zijn volgelingen zijn de zwarte mus
lims, ook al volgen zij niet de koran
Hun aantal wordt door V/alter Tur
ner, de persman van Muhammad ge
schat op 1.5 miljoen, terwijl de po
litie het op 7.500 houdt.
De leden worden verondersteld in
ieder geval drie vergaderingen per
week bij te wonen, vijf maal-per dag
te bidden, slechts één maaltijd per
dag te gebruiken, zich te onthouden
van roesmiddelen, alcohol, tabak,
gokken, seksuitspattingen. Zij moe
ten naast hun contributie regelma
tig heffingen opbrengen. Zij moeten
verder proper, meegaand en gehoor
zaam zijn.
Muhammad is dagelijks een half
uur via radiostations in het hele
land te beluisteren en hij verschijnt
voor de t.v. in Washington.
De beweging heeft 56 tempels in
52 steden, een weekblad „Muham
mad Speaks" waarvan 529.930 exem
plaren verkooht zouden worden.
Alleen in Chicago is Muhammad
eigenaar van twee restaurants, een
supermarkt, een kledingmagazijn,
een stomerij en nog verschillende za
ken. Zijn zoon, zwager en andere
familieleden bekleden machtige func
ties In de hiërarchie van de islam na
tie, de oulte van de beweging.
Muhammad zegt dat hij de ver
tegenwoordiger is van zijn god, Wal
lace D. Fard, die in 1891 in Nieuw-
Zeeland werd geboren uit Polynesi
sche ouders. Fard werd in 192& in
de San Quentin-gevangenis opgeslo
ten wegens overtredingen van de nar
cotica- en alcoholwetten in de tijd
dat de V.8. waren drooggelegd.
Ofschoon Fard rond 1934 is ver
dwenen, beweert Muhammad dat
Fard van tijd tot tijd tot hem spreekt
en zelfs een paar Jaar geleden aan
hem verschenen ls. Was het werke
lijk de stem van Fard? Absoluut,
antwoordde de 74-Jaar oude Muham
mad in een vraaggesprek in zijn huls
met 19 kamers in Chicago, hij voeg
de daaraan toe dat Fard waarschijn
lijk over 400 jaar nog zal leven.
Op de vraag of hij vindit dat blan
ken werkelijk duivels zijn is zijn ant
woord: „Dat denk lk niet alleen...
dat weet ik".
Andere negers denken niet zo guns
tig over de kinderen van de lslam-
natie.
Dr. Ralph Bunche sprak van „een
cynische en onverantwoordelijks
groep die het ongeluk van de negers
exploiteert". En dr Martin Luther
King heeft de muslims „even gevs *r-
lljk als de blanke heersers" ge
noemd
zevenmaands feutje, twee
en geleden geboren en sinds-
geconserveerd als een
rk in een pot; een prent van
jrandt; antieke druppelfles-
i een modern operatieschil-
van Joop van Meel; de si-
van een ziekenauto; inter-
i waar men naar believen
kan luisteren: afwisselen-
an een tentoonstelling nau-
cs zijn.
V ,n medicijnman tot medi-
tot 3 juli in de Hallen aan
rote Markt te Haarlem, is
oeristische attractie van be-
Lering, vermaak en schoon-
gaan samen. En bovendien
het centrale thema ons alle-
aan: de verhouding arts
it ofwel medische wereld en
die ons daar aan moeten
everen.
Foto rechts: Dokter en patiënt,
schilderij van de Haagse kunst
schilder Co Westerik uit 1953
(Collectie C- Kuijlman).
Het „hoofdje" van een kin
derskeletje uit de 17de eeuw, dat
diende als symbool van de ver
gankelijkheid Foto links
Rijksmuseum van Oudheden. Lei
den)
