boek over de
realiteit in Rusland
e
DE BURCHT EN DE JOURNALISTIEKE KRITIEK
sraeliers schroeven hun eisen steeds meer op
ezers schrijven
COSXTO DRAAIPLATO
a de
uze
[max
Meer
culturele
horizon
IDERPAP >3 APRIL 1972
Zwitserse Journalist Roger
alieim heeft een boekje openge-
over de werkelijkheid in de
jet-Unie. Van 1967 tot 1970 was
jorrespondent in Moskou van de
ue Zürcher Zeitung". In die pe-
worden, zijn ogen goed de
gegeven, niet alleen door het
ïen van de levens- en werk-
idigheden, maar ook door
lezen van Sowjetrussische bla-
De 180 bladzijden van zijn le-
svaardig boek, "Die sozialisti-
Errungensoh aften der Sowjet-
(Buchverlag der Neuen
■her Zeitung, Zilrich, vierde
1972), worden gevolgd door
pagina's bronvermeldingen,
eken, dag-, week- en maand-
i. Bernheims kritische ont-
r van de Sowjetrussische
JBschappij is dan ook aller-
tMc op "horen zeggen" geba-
W Kgang
laganc
bus komt moet een grote ontgoo
cheling zijn voor diegenen, die de
propaganda klakkeloos voor har
de feiten hebben versleten. Zo geldt
inderdaad het recht op arbeid voor
iedereen, maar evenzo geldt de
arbeidsdwang voor iedereen. Het
gelijke schoolsysteem komt in de
praktijk neer op grote verschillen
tussen onderwijs in stad en op het
platteland. De belastingen zijn zo
on-sociaal verdeeld als in de kapi
talistische industrielanden al se
dert tientallen Jaren niet meer het
geval is.
Men kan geen bladzijde van het
boek opslaan zonder in de verlei
ding te komen Bernheim uitvoerig
te citeren. Zo beschrijft hij de Sow
jetrussische maatschappij als een
40 procent voor de laagstbetaalden
tot 13 procent voor de hoogst ge-
salarieerden, dus omgekeerd als in
de kapitalistische maatschappij
Wie over dit onderwerp meer wil
weten, kan bij Bernheim terecht:
hij wijdt er twintig bladzijden aan.
Van die belastinginkomsten gaan
jaarlijks miljarden verloren aan
wanbeheer, verspilling en diefstal
De partijleiding doet al tientallen
Jaren al het mogelijke om daaraan
een einde te maken, maar zonder
succes. De geleide economie wordt
gekenmerkt door een onvoorstelba
re wanorde. Een van de vele voor
beelden, die Bernheim uit Sowjet
russische bronnen citeert tin dit ge
val uit de "Sowjetskaja Rossija")
ls het volgende: jaarlijks wordt
Door C. J. Rotteveel
tgangspunt van dit boek is de
igganda-leuze van het Kremlin
de Sowjetrussische tanks Boe-
est en Praag zijn binnengereden
verdediging van communisti-
verworvenheden: recht op ar-
reoht op vrije tijd, gelijk
voor allen, gelijke kansen
allen, kosteloos onderwijs, kos-
e gezondheidszorg, kostelo-
uciale verezekering, een klas-
Be maatschappij en beveili-
tegen uitbuiting. Bernheims
toetst de leuzen aan de wer-
iheid en wat daarbij uit de
aart-1 oktober amsterdan
elke dag 9.30-22.30 uur
itree's: kassa's nabij RAI
5-touringcarbureaus en de
feisenbank - Boerenleenbank
in geheel Nederland
klassen-maatschappij, opgesplitst
door privileges en groepsbelangen.
Tussen "boven" en "beneden" ligt
'n hele wereld. Stijgen op de maat
schappelijke ladder is aan onaf
wendbare voorwaarden gebonden
lidmaatschap van de partij, een
academische graad of kunstzinnige
begaafdheid. De grote Russische
schrijver Gogol schilderde in zijn
"Dode Zielen" hoe de Rus, al naai
gelang van zijn gesprekspartner,
verschillende omgangsvormen
kiest. Met de een spreekt hij op
barse toon, met de ander gebiedend
met een derde onderdanig of zelfs
kruiperig, dan weer grof. bevelend
of beschermend. Zo was het 130
jaar geleden. Maar, aldus Bern
heim, daaraan is niets veranderd.
Wanneer nu de ene Sowjetrussische
burger met de ander spreekt, dan
weet een toehoorder reeds na een
half dozijn woorden of de spreker
zich tot een meerdere of tot een
mindere richt, of het onderscheid
in rang groot of klein is, of het uil
rijn beroep voortkomt dan wel uit
maatschappelijke verschillen, of
dat het samenhangt met het lid
maatschap van de partij Alleer
reeds het woord "kameraad", al-
lus Bernheim. heeft in het Rus
sisch meer klankkleuren en acccent
verschillen dan de kapitalistische
klassen en indelingen. Het verrast
de Westelijke bezoeker van de Sow-
jet-Unie te horen hoe autoritair 'n
meerdere zijn ondergeschikten toe
snauwt van oneindig ver boven naar
beneden en hoe onderdanig de on
dergeschikte zich tot zijn chef richt
Men denkt dan teruggeplaatst te
zijn in de vorige eeuw.
De belastingen zijn zeer ongelijk
verdeeld. Telt men inkomsten- en
omzetbelastingen bijeen, dan blijkt
dat die naar mate het loon stijgt,
400.000 kubieke meter betongrint
(10.000 treinwagons vol) van Staw-
ropol naar Rostov/ aan de Don ge
reden, dus 800 kilometer noordwest-
waarts. Jadrlijks keert dezelfde hoe
veelheid van dezelfde betonkiezel
van Rostow naar Stawropol terug.
Onvoorstelbaar groot is het aan
tal vrachtauto's en autobussen, dat
dagelijks buiten bedrijf is wegen-
gebrek aan onderdelen. De ge
meenschappelijke boerenbedrijven
gebruiken, bij gebrek aan eigen op
slagruimte, elk tientallen treinwa
gons voor opslag. De slijtage aan
goederenwagons is enorm. In 1967
en 1968 werden bij het in- en uitla
den in totaal 35.000 wagons docr
onoordeelkundige behandeling ka
potgemaakt. Dat was 38% van de in
die twee jaar in de Sowjet-Unie ge
fabriceerde goederenwagons (citaat
uit de Ekonomitsjekaja Gazeta).
Hetzelfde geldt voor de schrikba
rende slijtage aan machines en ma
terieel.
Bladzijden vol citeert de schrijver
vanneer hij de diefstal en vernie
ling van gemeenschappelijk bezit
ter sprake brengt. Zonder het tf
zeggen houden Bernheims mede
delingen op dit.punt een ernstige
waarschuwing in aan het adres van
de naïeve voorstanders van natio
nalisering. Het verantwoordelijk
heidsbesef daalt naar een ontstel
lend peil. Vaak is er sprake van op
zettelijke "over-produktie", bijv. in
de vorm van zwaardere metalen
buizen dan noodzakelijk, omdat
"he't plan" extra geldpremies toe
kent wegens hogere produktie dan
voorgeschreven. De arbeidsproduk-
tiviteit is over het algemeen schrik
barend laag. Op een controledag
waren, aldus citeert Bernheim uit
de "Prawda", slechts 96 van de
280 arbeiders in een bepaalde fa
briek gedurende de gehele arbeids
tijd aanwezig. Alle anderen kwa
men te laat of gingen te vroeg
weg. "Menige partijleider en be
drijfsdirecteur verlangt terug naar
Stalins beruchte twintig-minuten-
wet, ingevolge waarvan ieder, die
twintig of meer minuten te laat op
zijn werk verscheen, het gevaar liep
naar een concentratiekamp in Si
berië te worden gestuurd".
Zijn dan alle Russen lui? Nee.
want in 1968 produceerde de par
ticuliere landbouw die slechts
twéé,procent van het totaal opper
vlak van de landbouwgronden om
vat volgens officiële opgaven 62
procent van alle in de Sowjet-Unie
geoogste aardappelen, 41 procent,
van de groenten, 62 procent van de
eieren, 38 procent van de melk en
eveneens 38 procent van het vlees.
De conclusie uit deze en dergelijke
gegevens van Bernheim ligt voor
de hand: zodra er sprake is van ge
meenschappelijk, resp. overheids-
bezit maakt niemand zich druk
over prestatie, tijdige levering, de
goede kwaliteit en andere eigen
schappen die mer van de produ
centen mag verwachten. Maar zo
dra 't om particulier bezit gaat,
spant men zich uitermate in om
het beste te bereiken.
Bernheim zegt hierover elders in
zijn boek: "De door de arbeiders
geschapen meerwaarde, waarop vol
gens Marx in het kapitalistische sy
steem de uitbuiting der arbeiders is
gebaseerd, dient in de Sowjet-Unie
weliswaar niet meer ter verrij
king van enige kapitalisten, maar
Welke gebreken de Sowjet-Unie mogen aankleven, op militair gebied zijn er geen tekortkomingen.
ADVERTENTIE
platenspeler vandeze tijd!
Vraag Uw dealer
N.V. NAHO - Amsterdam - importeur van wereldmerken
COSMO DEALER
SAM VAN WEESEL ZOON
vermindering ondergaan van HOGEWOERD 112
TELEFOON 20354
evenmin tot wezenlijke verbetering
van het arbeiderswelzijn. Die meer
waarde is er in de eerste plaats voor
het financieren van het wanbeheer
en de zwakke prestaties der bu
reaucratie. Het wanbeheer is het
resultaat van het Sowjetrussische
communistische systeem en is niet
een begeleidend verschijnsel van
het Russische volkskarakter, ook
al ergert een Rus zich minder aan
sloddervosserij dan een Zwitser".
Nu heeft de Sowjetrussische pro
paganda telkens melding gemaakt,
van de verwoestingen in de Tweede
Wereldoorlog. Maar dat motief
geldt evenzeer voor de Westeurope-
se landen, in het bijzonder voor de
Westduitse Bondsrepubliek, die ze
ker niet minder dan de Sowjet-Unie
door oorlogsschade is getroffen,
maar die veel sneller overwon. Bo
vendien kreeg de Sowjet-Unie bij de
opbouw aanzienlijke Amerikaanse
hulp en verder sleepte zij een om
vangrijke krijgsbuit, in de vorm
van hele fabrieken, uit Duitsland
mee, terwijl voorts de Oosteurope-
se landen voor de opbouw werder.
ingeschakeld.
De partijtop, de leden van de re
gering, vooraanstaande kunstenaar:
schrijvers en beoefenaren van dc
wetenschap ontvangen geen loon
maar hebben een onbeperkt blanco
krediet. Bovendien hebben zij toe
gang tot de deviezen van de Wes
telijke landen en derhalve tot de
goederenrijkdom van het kapitalis
tische systeem, terwijl de gewone
Sowjetrussischt burger genoegen
moet nemen met het gebruikelijke
aanbod. Verder hebben die be
voorrechten toegang tot speciale
winkels, waar een grote keuze aan
produkten voorhanden is en waar
de gewone burger geen toegang
heeft. De bevoorrechten hebben ook
eigen villa's, speciale dokters, zie
kenhuizen en vakantiewoningen
Voorts krijgen zij uitsluitend
voor hen uit het Westen ingevoer
de moderne medicamenten. In
vergelijking met het lot van de ge
middelde burger om nog niet te
spreken van de óók bestaande arme
bevolking zijn de voorrechter
van de hoogstgeplaatsen in de
Sowjet-Unie van groter omvang
dan die een miljonair in de kapi
talistische landen zich tegenover
een arbeider kan veroorloven. In
de economie, in het bestuur en in
de culturele organisaties bestaat
een hele rij van sleutelposities
■vaarover de partij het uitsluitende
beschikkingsrecht heeft. Deze pos
ten worden uitsluitend door partij
leden bezet, die het volle vertrou
wen van de partijbureaucratie bezit-
en. Op die manier houdt die bu
•eaucratie alle beslissende hefbo
nen in handen.
Door verdraaide informatie
irijgt de Rus uit de pers een vol
komen vertrokken beeld van dt
wereld. Amerika bijv. wordt syste
matisch getekend als een brutale,
fascistoide politiestaat, waarin on
der de heerschappij van niets ont
ziende uitbuiters, alleen maar el
lende, armoede, honger, miscaad
en zonde voorkomt. Leugens zijn
in de Sowjetrussische pers aan de
orde van de dag. Als in Jeruzalem
'n Australische niet-Jood een mos
kee in brand steekt, heet dit een
"Israëlische provocatie". Als de
Berlijnse burgemeester Schütz pleit
voor normalisering van de verhou
ding met Polen en daarbij nadruk
kelijk voor erkenning van de be
staande grenzen pleit, schrijft de
"Prawda": "Schütz bepleit in fei
te herziening van de grenzen met
Polen".
De woningnood in de Sowjet-
Unie is nog zeer ernstig. "Een
halve eeuw na de Oktoberrevolu
tie", aldus Bernheim, "leven tien
tallen miljoenen nog in omstandig
heden, die Karl Marx 125 jaar ge
leden in Duitsland en Engeland
met ontzetting vervulden, maar zo
als ze daar nauwelijks meer be
staan". Hele families wonen samen
geperst in één kamer. Gezinnen van
zes personen, onder wie twee echt
paren, die over een woonruimte
van 21 vierkante meter beschikken,
rijn schering en inslag in de Sow-
iet-Unie. Bernheim besteedt in to-
aal zestien pagina's aan dit onder-
verp. Het zou niet moeilijk zijn dit
\rtikel op basis van het boek van
Bernheim te verdubbelen. Mis
schien vindt een Nederlandse uit
gever de moed het te vertalen. Za
kelijke informatie over de Sowjet-
Unie is bepaald niet overbodig.
Plaatsing van ingezonden stukken behoeft geen redactionele Instemming
te betekenen. De redactie behoudt zich het recht voor, brieven te bekorten
of eventueel terug te zenden.
heeft „De Burcht" het Leids
weer een fijne en unieke
ezorgd. met o.a. voortreffe-
Klagen marsen door de tam-
lv Wil Middelkoop en de West
tory met modern ballet uitge-
door orkest en majorettes. Na
succesnummers Kazbek,
:he dansen door jaorettes
irs en daarna Big Band
o van Adri van Velsen. Deze
inoemde moesten zelfs door
aade) ovaties van het publiek
herhaald worden. De hoogtepunten
van deze avond dus. Maar nu komt
het: „De Pers".
Bij analisering van de diverse
verslagen kreeg ik de indruk, dat de
heren journalisten het, na het aan
horen van het programma van voor
de pauze, wel voor gehoord en gezien
achtten. Het Leidsch Dagblad ging
zelfs zover (waarschijnlijk door ge
brek aan woorden), dat zij het voor
woord uit het programmablad voor
een gedeelte, letterlijk overnam en
omdat daar een Arabisch spreekwoord
in voorkwam ook maai- ging smijten
met Arabische wijsgeer met daar
naast de vermelding van de namen
van de gespeelde stukken, een nauw
keurig muzikale ontleding van de
West Side Story, een compliment aan
dirigent, instructrice en tamboers
vormde deze krant haar verslag. De
Leidse Courant vond het helemaal
wel best en gebruikte slechts
een foto en een paar regels als blad
vulling. Ook de nieuwe Leidse Cou
rant „vergat" het programma na de
pauze te verslaan.
Natuurlijk verlang ik niet van de
heren journalisten dat zij „De
Burcht" beter laten uitkomen dan zij
verdient, maar wanneer een journa
list slechts een halve avond aanwe
zig Is, dan is het moeilijk om een
juist oordeel te vormen, temeer daar
het programma van „De Burcht", net
zoals voorgaande jaren, zo is samen
gesteld. dat na de pauze de climax
wordt bereikt. Deze vereniging is, wat
muziek betreft, niet alleen uniek in
Leiden maar ook in heel Nederland,
getuige de diverse optredens voor ra
dio en voor wat deze avond betreft:
de NOS heeft het gehele program
ma op de band opgenomen, zij nemen
dus wel de moeite er de gehele
avond te blijven, teneinde een Juist
oordeel te kunnen vormen. De Leidse
pers maakte zich er echter van af,
door net te doen alsof.en het,
voor haar lezers onbevredigende op
sommen van de programmapunten
Ik hoop, dat de Leidse pers zich in
het vervolg hiervoor meer tijd zal
gunnen, teneinde een zo volledig
mogelijke weergave te kunnen gever
aan haar lezerspubliek, hetgeen toch
ook het doel is van haar aanwezig
heid!
H. J. SIERAT
Haarlemmerweg 5a
Leiden.
gende opsommen van program
mapunten". Ben ik dan niet komen
luisteren om te horen hoe het jeugd
orkest „De Burcht" speelde?- En was
tk daar niet nogal opgetogen over?
Luister: „prachtige discipline, mee
gaandheid, zuivere toon vorming, dy
namische nuancering, melodieuse
spanning, bijzonder ritmische cor
rectheid, syncopische slagvaardig
heid". Deze beoordeling, het enig be
langrijke, moffelt u praktisch weg,
mijnheer Sierat. Compositievermel
dingen plus kwalificatie van speel-
prestaties maken samen een volledige
kritiek uit. De recensent heeft daar
mee zijn minimale plicht gedaan.
Het steekt u eohter dat ik na de pau
ze ben weggegaan Te weten met
een verstuikte voet in de schoen en
die voet wilde ik zo spoedig mogelijk
uit de schoen. De pauze heb ik op
uitdrukkelijke bestuursuitnodiging.
gepijnigd, nog meegemaakt. Denkt
u nu niet, dat mijn kritiek anders
zou zijn geworden. Na tien minuten
wist ik, soms weten wij na tien ma-
I ten al genoeg. Weet u, een getraind
journalist leest een boek niet van a
tot z uit, als hij het beoordelen
j moet, 'n wijnhandelaar moet niet het
hele vat uitdrinken c... weten hoe
I de wijn daarin smaakt.
I U wijst op de climax, op de suc-
1 cessen. Ter karakterisering gebruikte
1 Ik de termen taptoe, music-hall.
Zonder een kwaad woord dienaan-
gaande. Wel vond ik dat (hoewel
verzwegen uit respect voor uw posi
tieve jeugdzorg in de vrijetijdssec-
tor) eenzijdig en te overvloedig ver
zadigd van de geest van Uncle Sam.
Dat duidde ik bescheiden aan met
„westenwind".
Harmonieën hebben meestal voor
de pauze een enigermate klassiek ge
tekend programmadeel. Bij „De
Burcht" lijkt alleen amusement, op
het publiek spelen, zaligmakend.
Mag er niet wat culturele horizon
bij (dan blijven de recensenten!)?
Ik gun u dit alles, doe er niet verve
lend over, maar u mag niet verlan
gen, dat ik voor massa-dingen en
massa-successen warm loop. Het
echte ligt elders. De Leidse muziek
recensenten hebben zich de jaren
door toegewijd tegenover uw orkest
opgesteld, wat hebt u te klagen?
Maar wij staan niet in uw dienst.
Het ergert u, dat ik twee zinnen
uit de programma-inleiding citeerde
Dat deed ik, met bronvermelding, uit
sympathie. Een Arabische spreuk
erin tenniste ik terug met twee toe
pasbare Arabische gezegden, vloei
end ingepast in het betoog van mijn
artikel. Speels, gemoedelijk, sportief.
Het spijt mij, dat u voor de humor
van deze fantasie niet openstond.
Muziek en speels zijn zo vaak één,
mag het in een muziekkritiek niet
ook eens. Waarom altijd notaris- en
J uryrapp ortensti j 1
KEES VERHOEF
orri
lÜZALEM Sinds koning
Rfcin een maand geleden zijn
voor een federatie tussen Jor-
on een Palestijnse staat op de
lijke Jordaanoever bekend ge-
_f i» I heeft, is in Israel de discus-
5 gekomen hoe de toe-
iLlf
van Weesel
eg*
.o.fl
tige grens met Jordanië ei
svad l0et zien. Dat is geen discus-
oals men zou kunnen ver
ten tussen haviken en duiven.
meer en minder ge-
de haviken. Paradoxaal ge
worden Tsraels eisen voor vei-
lone id groter naarmate de bedrei
ouWBlneemt.
flgspunt voor deze hernieuw-
•cussie 's een motie die het Is
parlement heeft aangeno
als antwoord op het plan van
koning Hoessein. Daarin wordt het
"historische recht van het Joodse
volk op het hele land Israël' onbe
twistbaar genoemd. Onder het hele
land Israël valt ook de bezette
westelijke Jordaanoever. Het was
de eerste keer dat met steun van de
machtige Arbeiderspartij, deze
formule, die gewoonlijk alleen door
de rechtse Gahal-partii wordt ge
hanteerd, in een motio door de
Knesset werd aangenomen.
Het benadrukken van Joodse
•echten op geheel Palestina ontkent
mogelijke claims van de Arabie
ren. Alleen bij wijze van "gunst'
kunnen de Arabieren in geval van
goed gedrag iets terugkrijgen. Dat
moet dan gebeuren in wat officiee!
nog steeds heet "onderhandelingen
zonder voorwaarden vooraf". Ge
zien de ontwikkeling in Israël is de
ze formule volkomen achterhaald.
Op de motie van de Knesset
voortbordurend heeft vice-premier.
Yïgal Allon het naar hem genoem
de Allon-plan uit de ijskast ge
haald. Dit uit 1968 stammende
plan voorziet in een blilvende Is
raëlische aanwezigheid langs de ri
vier de Jordaan, gewaarborgd door
een aantal permanente Israëlische
nederzettingen. Nieuw is Allons
suggestie onmiddellijk te beginnen
met het bouwen van een nieuwe
stad bij Jericho.
Verder wordt over de rivier de
Jordaan niet meer gesproken als
de veiligheidsgrens, zoals premier
Golda Meir dat vorig Jaar deed in
d'e Londense "Times", toen zij zich
voor het eerst aan het tekenen van
'n kaart waagde. Allon en ook Gol
da Meirs rechterhand, minister zon
der portefeuille Galili. beschouwen
de Jordaan als definitieve politieke
grens. Voeg daar aan toe dat de
Gazastrook volgens Galili's ontboe
zemingen in de Knesset "nooit
meer gescheiden mag worden van
Israël', en het is duidelijk dat de
Israëlisohe regering haar eisen
heeft opgeschroefd.
Minister van Defensie Mosje Da-
jan heeft aan het plan van Allon,
dat Golda Meir als een "door alle
leden van de regering aanvaard
minimumplan" omschreef, nog 'n
dimensie toegevoegd, die direct
aansluit bij de eerder genoemde
motie van de Knesset: het recht,
van iedere Jood zich de weste
lijke Jordaanoever te mogen vesti
gen. Geen formele annexatie dus,
want een miljoen extra Arabieren
uit de bezette gebieden, zou het
Joodse karakter van de staat* Is
raël in gevaar brengen.
Met andere woorden: een feitelijke
annexatie waarbij Israël wel van
de rechten profiteert, maar niet de
verplichtingen die annexatie met
zich mee zou brengen op zich
neemt. Dan zouden immers alle
Arabieren kiesrecht moeten krijgen
en een miljoen extra Arabische
stemmen zou een ernstige bedrei
ging vormen voor Israëls politieke
evenwicht.
De regeringspolitiek komt voort,
uit een mengsel van nationale as
piraties en bezorgdheid voor Is
raëls veiligheid. Het vacuum dat
door grotere veiligheid ontstaat,
wordt opgevuld door nationale aspi
raties. Daarbij zijn de pariemens-
verkiezingen die in het nalaar van
1973 worden gehouden ongetwijfeld
nu al een impuls voor de verschui
ving naar rechts. Een effectieve
linkse oppositie bestaat niet en de
arbeiderspartij die de linkse Ma-
pam praktisch heeft opgeslokt,
hoopt de rechtse oppositie de wind
uit de zeilen te nemen door de
eisen van de oppositie tot de hare
te maken.
Daar komt de vraag bij wie hei
roer van Golda Meir te zijner tijd
zal overnemen. De- gedoodverfde
kandidaat, minister van Financiën
Sapir heeft bij herhaling te kennen
Aspiraties gegeven dat hij daar. niet voor in
aanmerking wil komen, maar dat
kan tactiek zijn. Achter hem staan
Dayan en Allon te trappelen. Zij
moeten tegen elkaar opbieden in
toekomstplannen, en Hcesseins fe
deratieplan heeft daarvoor als
springplank dienst gedaan.
Optimaa
De basisgedachte van de Israëli
sche politieke plannenmakers dai
zijn in hoofdzaak Golda Meir
Mosje Dajan en Israël Galili is
dat voor zover het Jordanië be
treft, de huidige toestand optimaal
is. Dat betekent dat iedere conces
sie aan koning Hoessein Israëls mi
litaire positie zou verzwakken.
Deze ontwikkeling betekent niet,
dat iedere bereidheid voor een wat
soepeler houding afwezig is. Binnen
de Arbeiderspartij bestaat wel be
reidheid grotere concessies te doen
als er voldoende pressie zou zijn,
in die richting. Die pressie wordt
noch in het binnenland, noch in het
buitenland, met name Amerika uit
geoefend.
En behalve aan wat wel ge
noemd wordt een "veiligheidsob
sessie" lijdt Israëls politieke élite,
nog aan een ander complex: de
angst voor interne tegenstellingen,
en de gevolgen daarvan voor de
nationale eenheid. Liever dan de
problemen zelf aan de orde te stel
len kiest de socialistische rege
ring de weg van de minste weer
stand en glijdt ze tot tevredenheid
van de religieuze partijen en de
oppositie langzaam maar zeker af
naar rechts.
