WE ZIJN WEGGEGOOID ALS EEN
SMERIGE
DOEK
KAMERDEBAT OVER MASSAAL ONTSLAG BIJ ENKA
c
Stormachtige ontwikkeling in
chem. vezelindustrie voorbij
1
Stilte in Breda na de grote klap
MODEWERELDNIET VERRAST
VRIJPA;» T APRIL 1978
BINNENLAND
PAGINA 7
DEN HAAG De fractie
voorzitter van de PvdA neeft
kamervoorzitter mr Van Thiel
laten weten dat hij volgende
week een kamerdebat wil over
het massale ontslag bij Enka.
Het kamerlid Wieldraayer heeft
een verzoek bij de regering in
gediend om over deze zaak te
mogen interpelleren. „De inzet
van dit debat op korte termijn
is hulp voor de mensen, die nu
worden getroffen", zo heeft
fractievoorzitter J. M. den Uyl
meegedeeld.
"Op langere termijn gaat het
erom eindelijk een eind te ma
ken aan een produktie-systeem,
waarin acht miljard teveel
wordt geïnvesteerd in één be
drijfstak en tegelijk duizenden
mensen op straat komen te
staan". Drie leden van de KVP-
kamerfractie hebben inmiddels
schriftelijke vragen gesteld aan
de ministers van Sociale Zaken
en Economische Zaken.
VEILIG STELLEN
De vice-voorzitter van de Raad
van bestuur, de heer S. Bakke
nist deelde gistermiddag op een
persconferentie mee, dat als ge
volg van de sluitingen het Euro
pese personeelsbestand met 5700
zal worden ingekrompen tot
ruim 40.000. 'De maatregelen
zijn noodzakelijk om de werk
gelegenheid van de overblijven
de 40.000 personeelsleden veilig
te stellen".
Hij ontkende dat het een eer
ste stap zou zijn op weg naar
nog meer afvloeiïngsmaatrege-
len. "Wij hebben op dit ogenblik
geen verdere reorganisatieplan
nen in voorbereiding. Wel zal de
herstructurering ook gevolgen
hebben voor de bezetting van de
twee hoofdkantoren van Enka
De herplaatsingsmogelijkheden
voor de Bredase werknemers zyn
zeer beperkt, maar, aldus de heer
Bakkenist, we zullen intensief
samenwerken met de vakbonden
om zo veel mogelijk mensen aan
het werk te helpen De Akzo-
vestigingen die wellicht perso
neel uit Breda zouden kunnen
overnemen zijn Edet in Tilburg
Loda in Breda, Ciago in Geel,
Synthese in Bergen op Zoom,
Enka in Ede en Enka in Arn
hem.
NIET TE LAAT
De heer Bakkenist ontkende,
dat het beleid te laat is aange
past aan de moeilijkheden in de
Europese garenindustrie. De in
storting van het prijspeil door
de valutacrisis en het wegvallen
van de polyester-export naar
Amerika waren volgens hem
niet te voorzien. De loonkosten
zjjn de afgelopen drie jaar met
40 procent gestegen en de con
currentiepositie is nog verder
verslechterd door de devaluatie
van de dollar.
Volgens de heer Drabbe van
de Industriebond NW heeft En
ka te lang gewicht met het be
perken van de investeringen.
"De marktplanning in de che
mische industrie was veel te
gunstig en alle ondernemingen
probeerden er los van elkaar
van te profiteren door Investe
ringen. die achteraf onverant
woord blijken".
ONAANVAARDBAAR
De centrale ondernemingsraad
van het Akzo-concern gaf gis
termiddag een verklaring uit
waarin hij de voorstellen van
de raad van bestuur "in deze
vorm" niet aanvaardbaar noemt.
De raad, die meent dat onvol
doende gegevens zijn verstrekt,
vraagt zich met name af of de
belangen van de factor arbeid
en die van de factor kapitaal
wel juist tegen elkaar zijn af
gewogen. De centrale onderne
mingsraad gaat zich nader be
raden op de situatie en zal
daartoe ook overleg plegen met
de vakbonden en de deskundi
gen van binnen en buiten de
onderneming
BREDA De Nederlandse na-oorlogse sociaal-economische
historie vermeldt maar zelden een bedrijfssluiting met de ko
lossale omvang van die van de Enka-fabriak in Breda. Zelden
ook hebben de slachtoffers zó zwijgend,, apathisch en ongeluk
kig de fabriekspoort verlaten als gistermiddag op het Bredase
industrieterrein: 1700 arbeiders deden nauwelijks moeite woor
den te vinden toen de pers bij de uitgang de notitieboekjes trok.
„Ik ben er helemaal kapot van.
Verder weet ik niks te zeggen", zei
om vijf uur de kleine, grijze arbei
der die als eerste van de vier urn-
eerder per bedrijfscommuniqué
overbodig verklaarde 1700 de poort
uitfietste. Een zinnetje' dat die
tragische middag op de fabriek door
het verdriet zelf leek te zijn gedic
teerd. Vele fietsers en bus-pen
delaars volgden en zeiden met
moeilijke stemmen precies het
zelfde. „Ik ben kapot. Waarom wij?
Meer kan ik niet zeggen. Ik wil
huis": een stille litanie van
verslagenheid en verdriet, ver van
de massale woede-uitbarstingen en
barricade-kreten die men door
gaans kan beluisteren wanneer
het leven na de aangekondigde be
drijfssluiting een waardevolle di
mensie heeft verloren. „Weggegooid
delaars volgd
moeilijke sten
zelfde. „Ik ben
Meer kan ik
naar huis": e
verslagenheid
de massale wc
barricade-kret*
gaans kan
het leven na c
drijfssluiting
mensie heeft v
Door
Ary Jassies
als een vieze
In
Iecom
dase
sluiti
indei
Zeventien
honderd snotneuzen. Leve de wel
vaart", zei ook nog iemand.
In het bedrijfseconomische jargon
met zijn kille clichéleuzen heet zo
iets al gauw heel anders. „De maat
regelen zullen leiden tot sanering
van de structurele overcapaciteit en
tot afbouw van activiteiten die blij
vend onrendabel zijn", rapporteerde
gisteren de AKZO-top, en: ,De
concentratie van de produktie in
grote eenheden en vermindering
van het aantal vestigingsplaatsen
zal leiden tot versterking van de
concurrentiekracht van Enka
Glanzstoff. Enka is overtuigd van
een verdere groei van de afzet van
chemische vezels".
De terminologie van een indus
triële dynastie die van de ene dag
op de andere 1700 arbeider opoffert
terwille van marktaandeel en
winstomzet: wat in Breda overbleef
was echter alleen maar de pijn van
een verpletterend verdriet en een
machteloos onbegrip. Zo hevig
kwam de klap aan die om één uur
viel dat de dagploeg die middag nog
niet voor één discussie te hoop liep
die komt vanavond wel op de
door de vakbonden uitgeschreven
demonstratieve bijeenkomst.
„Het was net alsof we liepen te
slaapwandelen, een soort verdoofd
heid", zei voorman Geels uit een
van de Diolen-garens-afdelingen,
„het was natuurlijk al wel bekend
dat er hier ontslagen zouden vallen.
Maar niemand had op meer dan
een paar honderd gerekend. En die
waren ergens in Breda heus wel
weer aan de slag gekomen. Maar
wat moeten ze beginnen met 1700
man. die binnen een jaar op straat
komen te staan".
Naast hem stond een man die niet
praten kon: een van de 180 Lim
burgers die na een mijnslulting zes
jaar geleden naar Breda waren ge
komen om een nieuwe zekere toe
komst op te bouwen. ,HÜ heeft na
één uur niets meer gezegd", ver
telde Geels, „waar kan zo'n man
in hemelsnaam nog aan de slag
komen".
Bastion
In de toch al niet florissante
economische structuur van de Bre
dase regio valt met de plotselinge
sluiting van de gigantische fabriek
inderdaad een bastion van zeker
heid weg. Burgemeester ir. W.
Merkx van Breda zei gistermiddag:
„Dit is onvoorstelbaar. Een zeer
ernstige situatie voor Breda en de
hele regio".
De Enka-fabriek werd in april
1966 officieel in gebruik gesteld
door de toenmalige minister van
Economische Zaken, drs. Den Uyl.
Een veilige burcht in een in so
ciaal-economische zin allesbehalve
benijdenswaardige provincie: eind
februari bijvoorbeeld telde Noord-
Brabant met 21.794 werklozen de
meeste werklozen van alle Neder
landse provincies.
De sluiting van de fabriek die
Breda verlaat om in de wereld zijn
concurrentiepositie te versterken
zal Brabant nog wel wat nadruk
kelijker vooraan in de rij houden.
Zoals het er nu uitziet zullen velen
van de 1700 moeilijk aan ander
werk kunnen worden geholpen. De
oplossing moet dan maar weer uit
Den Haag komen. „Ik neem van
daag nog contact op met de minis-
ters van Economische Zaken en
Sociale Zaken", zei burgemeester
Merkx. „de regering zal nu extra
maatregelen moeten nemen".
Van de commissaris van de ko
ningin in Noord-Brabant, mr. dr. C
Kortman, had hij even tevoren al
de toezegging ontvangen dat het
provinciaal bestuur samen met het
gemeentebestuur van Breda en an
dere belanghebbende instanties zal
zoeken naar concrete maatregelen
om de klap op te vaneen, die Breda
ook in zijn stoutste dromen niet
had verwacht.
Redden
Zo mobiliseert Brabant zijn
ka-achten om te redden wat er te
redden valt in een regio die de ves
tiging van een bedrijf met 1700 ar
beidsplaatsen zes jaar geleden als
geschenk uit de hemel verwel
komde. Van de 1700 ontslagenen
wonen er 1200 in Breda en haar
directe omgeving. 220 komen uit
België en 280 uit andere delen van
de provincie.
„Een klap voor de werkgelegen
heid in heel Brabant", zei de heer
J. W. Jansen, de directeur van het
gewestelijk arbeidsbureau in Breda.
Ook zijn bureau was al bezig met
het ijlings op touw zetten van bege
leidende activiteiten die in plaats
van een uniek aantal afvloeiings
regelingen tot nieuwe werkgelegen
heid moeten leiden. Jansen: „Op
dit ogenblik is er nog te weinig in
zicht in de leeftijden- en beroepen
structuur van de mensen die op
straat komen te staan. Daarom
gaan we eerst inventarisatie en
onderzoek verrichten. Een geweldig
karwei natuurlijk. Maar we hebben
vandaag al versterkingen van an
dere arbeidsbureaus in Brabant, ge-
\Eaagd. We zullen bij de Enka-
fabriek ook zo spoedig mogelijk een
informatiebureau inrichten, een
soort filiaal dus van het gewestelijk
arbeidsbureau".
De heer Jansen kon nog weinig
over de mogelijkheden van vervan
gende werkgelegenheid meedelen:
„Of die er is hangt mede af van het
onderzoek dat we gaan instellen".
Maar hij was niet geheel en al pes
simistisch over de plaatsingsmoge
lijkheden van ongeveer de helft van
het door Enka altijd zeer selectief
aangenomen personeel, de groep die
jonger is dan 40 jaar. „In het ver
leden is gebleken dat bij bedrijfs
sluitingen in Brabant toch altijd
weer vraag bij andere bedrijven
loskwam".
De bedrijfseconomische gebeurte
nissen in het boze en ontstelde
Breda betekenen voor vele arbei
ders echter het genadeloze en on
herroepelijke einde van hun werk
en loopbaan: aan de 220 55-jarigen
en ouderen zal vervroegde pensio
nering worden voorgesteld, voor de
600 andere 40-plussers zal plaat
sing in andere Bredase bedrijven te
moeilijk zyn.
Ook daarom heerste er om vijf
uur bij de poort bijna de stilte van
het graf: een eindeloze stoet van
fietsers die met ontdane gezichten
en strakke monden de moeilijke
weg naar huis insloeg. Elders had
den hun werkgevers het nog steeds
over herstructurering, concentra-
dietendensen en winstcapaciteit, de
toverwoorden van de industriële
groei waar op zijn minst 1700 Ne
derlanders geen snars van snapten.
..Kapot en bedrogen", zei een van
de laatste oudere mannen die niet
helemaal wilde zwijgen en over zijn
gezicht trokken ineens zulke hevige
trillingen dat niemand het waagde
hem een volgende vraag te stellen.
ARNHEM „De chemische ve-
zlindustrie is een jonge industrie,
die in de laatste twee decennia een
werkelijk stormachtige ontwikke
ling heeft doorgemaakt en die zich
op het ogenblik in een overgangs
fase naar een normale ontwikkeling
bevindt", aldus zegt Enka in een
toelichting op de berichten van gis
teren over de verschillende bedrijfs
sluitingen en -inkrimpingen.
In 1950 was in West-Europa (EEG
plus EFTA) de produktie van syn-
thetica 9000 ton, Deze hoeveelheid
steeg tot 214.000 ton in 1960 en tot
1.5 min. ton in 1970. Deze hoeveel
heid is het laatste jaar weer toege
nomen tot 1,8 min ton. Deze toene
ming is volgens Enka tot stand ge
komen door een systematische pro-
duktieontwikkeling, een succesvolle
marktonderzoek politiek en sterke
prijsdalingen, waardoor een gun
stige prijsverhouding tot de na
tuurlijke vezels werd bereikt.
De prijsdaling noemt men indruk-
wekkend. Als het prijsniveau voor
1960 gelijkgesteld wordt op 100, dan
is die index voor 1970 al lager dan
40 en in 1971 zijn de prijzen nog
verder gedaald. .JDeze daling heeft
natuurlijk niet in volle omvang de
winstmarge aangetast, omdat bij de
produktiekosten per kg ook een be
paalde vermindering werd bereikt",
aldus de toelichting van Enka.
Toch was deze kostendaling in
totaal niet zo groot als de prijsda
ling. Dit had tot gevolg dat de
winstmarges per kg in de loop der
jaren aanmerkelijk kleiner werden.
Door toeneming van de afgezette
hoeveelheden werd tot het eind
ADVERTENTIE
Philips batterijen noemen ze ook we!
langspeel-batterijen. Elbee's dus.
AMSTERDAM Voor de interna
tionale modewereld Is het besluit
van het AKZO-concern om in de
sectie synthetische vezels in ge
heel Europa ruim 6000 personeels
leden te ontslaan niet als een ver
rassing gekomen.
De wereldmarkt is al enkele jaren
met synthetische vezels ondervoed
en modedeskundigen vroegen zich
dan ook lange tijd af hoe het mo
gelijk was dat het concern met
zulke sterk groeiende voorraden
kon werken.
Het lukte het AKZO concern al
moeilijk om het tegen de goedko
pe Italiaanse synthetische vezels
op kernen, maar tegen de moor
den V Japanse en Zuidkoreaanse
concurrentie kan men eigenlijk
helemaal niet op. Vooral niet nu
president Nixon de invoer van
synthetische vezels in de Verenig
de Staten aan banden heeft ge
legd.
Maar ook de vrouwen hebben door
zich los te maken van allerlei ta
boes voor de nodige problemen ge
zorgd. De sterk teruglopende ver
koop van nachtjaponnen, onder
jurken en bh's is ook een belang
rijke factor geweest die heeft bij
gedragen tot de enorme voorraad-
vorming bij AKZO.
Koningin opent
expositie van
Club van Rome
DEN HAAG (ANPi Koningin
Juliana zal op woensdag 26 april as.
een bezoek aan Rotterdam brengen,
"s Middags zal zij de opening van de
tentoonstelling van „de Club van
Rome" verrichten.
van de zestiger jaren deze winst
daling per eenheid nog opgevangen,
waardoor de winstontwikkeling van
de chemische vezelindustrie tot dat
tijdstip goed te noemen was.
In West-Europa zyn al 50 pet van
alle verwerkte vezels chemische ve
zels. De procentuele groei zal daar
om in de zeventiger jaren belang
rijk lager ligen dan in 't afgelopen
decennium, zo meent Enka. Dit be
tekent dat het belangrijk langer zal
duren voordat een te overvloedige
uitbreiding van de capaciteit, die in
een tijd van te groot optimhme is
ontstaan, door een toeneming van
het verbruik zal worden opge
vangen.
De mogelijkheden tot een verdere
daling van de produktiekosten zijn
in belangrijke mate uitgeput: de
grondstoffenpryzen dalen niet meer
en hebben al voor een deel een stij
gende tendens, de toeneming van
de produktlvlteit wordit overtroffen
door de sterke stijging van de ar
beidskosten per hoofd en bovendien
nemen de energiekosten toe.
Nu voor het zgn. polyester fila
ment de fase van onstuimige groei
tot stilstand is gekomen, is er een
buitengewoon verscherpte situatie
ontstaan, aldus Enka. De stijging
van de capaciteit overtrof ver de
ontwikkeling van de markt. .Het
gevolg was overcapaciteit en een
dramatische daling van de opbreng
sten". De reeds grote verliezen by
polyamide, die tot dusver in be
langrijke mate door de winsten by
polyester konden worden goedge
maakt. nemen nog meer toe.
In West-Europa zijn de overca-
paciteiten van synthetisch filamttit
voor dit jaar ongeveer 230.000 ton,
ruim 25 pet van de totale capaci
teit.
Deze ontwikkeling heeft tot een ver-
scherpte concurrentie voor textiel
synthetisch filament in heel Europa
geleid, zonder dat er enig uitzicht
bestaat op een wezenlijke verbe
tering in öe eerstvolgende jaren, al
dus de toelichting van Enka.
ADVERTENTIE
Laatst kwam iemand om een nieuwe vulling
voor lijn Philips batterij vragen.
Tja, misschien maken we ze wel tè mooi.
