Woerden
gaat
't
600-jarig
bestaan
uitgebreid
vieren
Houten kerk in
1202 afgebrand
Feestkalender
Meningen over ontstaan van stad
lopen
uiteen
Stadhuis
Woerden
in cijfers
Woerden 600 jaar stad
EXTRA
ZATERDAG 111 J
WOERD!;8
6Ü0.IAV
sim)
In 1465 wordt van Margriet Willem
Willemszoon een huis gekocht, dat
tot gemeentehuis wordt ingericht.
Dit gebouwtje wordt in 1500 afge
broken en op deze plaats begint
men nu met de bouw van het nieu
we gemeentehuis, later kantonge
recht en thans museum. In 1602
ondergaat het stadhuis een belang
rijke verandering door het opkomen
van de vroedschap, een soort volks
ver tegenwoordig ing
Als in 1610 de vroedschapszaal ge
reed is gekomen, vindt er op de
16de maart een belangrijke vergade
ring plaats. De Staten met de Raad
van State komen met de ambassa
deurs van Frankrijk en Groot Brit-
tanje in Woerden bij elkaar om de
vrede van Utrecht te bespreken.
Een aandenken aan deze belangrij
ke gebeurtenis vindt men terug in
het maken van een gedenkraam in
de vroedschapskamer Dit raam is
in de Franse overheersing verdwe
nen.
Na de grote verbouwing, die met
het vernieuwen van de topgevel in
1614 haar beslag kreeg, wordt er
geen zorg meer aan het stadhuis
besteed. Het raakt in verval. Uitein
delijk wordt het in 1889 officieel
door het gemeentebestuur aan het
rijk geschonken, onder voorwaarde,
dat het geheel gerestaureerd zal
worden. Het rijk besluit het tot
kantongerecht te bestemmen. Een
bedrag van f 12.000 wordt hiervoor
uitgetrokken en onder leiding van
de rijksbouwkundige J. van Lok
horst wordt de restauratie uuitge-
voerd .Op 16 juni 1890: wordt het
gebouw als zodanig met een plech
tige openbare terechtzitting in ge
bruik genomen.
In dit zelfde jaar wordt besloten
een nieuw gemeentehuis te bouwen
naai* het evenbeeld van het Noord-
wijkse raadhuis en de uitvoering
hiervan op te dragen aan gemeen-
tebouwkundige Fluit.
In het jaar 1202 is het houten
kerkje van Woerden, waarvan de
stichtingsdatum niet bekend is, in
een strijd tussen de bisschop van
Utrecht, Diederik II van Ahr en de
graaf van Holland. Dirk VII, ver
brand. Omstreeks 1272 werd er een
nieuwe kerk gesticht, welke in de
15de eeuw door een nieuw gebouw,
in laat-gothische stijl, werd vervan
gen.
Als naam komt voor de Pieterskerk.
Laat in de 16de eeuw is de kerk
vergroot. Men heeft dit gedaan door
nieuwe muren met grote ramen op
te trekken op enkele meters afstand
van de oude muren, waarna later
de oude ramen en muren werden
afgebroken, waardoor er een koorom
gang ontstond. De pilaren zijn op
gebouwd uit bakstenen met daar
tussen banden van bergsteen. De
toren dagtekent van omstreeks 1400
De toren is later ommanteld, dat
wil zeggen men heeft een nieuwe
muur om de toren opgetrokken. De
muren zijn nu ruim twee meter dik.
In het Jaar 1566 heeft de toenmali
ge stadsregering de beelden en an
dere versieringen uit de kerk laten
verwijderen. In het eind van 1566
zijn zij echter weer in de kerk te
ruggebracht, terwijl de rk-kerkdien-
sten werden hervat. In 1572, toen
Woerden vrijwel geheel Luthers
was, heeft men opnieuw de beelden
uit de kerk erwijderd.
In 1930 heeft men tijdens graaf-
Het kasteel van Woerden
werd gebouwd door Godefridus
van Rhenen, die van 1156 tot 1177
de 28ste bisschop van Utrecht
was. Het kasteel werd dus ver
moedelijk rond 1160 gebouwd.
Eerste kastelein was Herman-
nus van Woerden, beivaarder van
het kasteel als ambtenaar van de
bisschop. Tot in het vierde ge
slacht wisten de Van Woerdens
zich op te' werken van ambtenaar
tot onafhankelijk dynast. Toen
dolf de 4e Heer Herman het on
derspit in de strijd tegen Floris
de 5e.
Hoe ziet Woerden er nu uit? De
oppervlakte van de gemeente is
2.139 ha, er wonen ruim 20.000 in
woners. waarvan iets meer dan de
helft vrouwen. In de gemeenteraad
hebben 17 leden zitting, als volgt
politiek verdeeld: Prot. Chr. 5, KVP
5. PvdA 3, VVD 2 en zowel van
SGP als van de plaatselijke groepe
ringen Sam. Bev. één.
In Woerden zijn negen kerkgebou
wen te vinden voor de volgende ge
lovigen: 6.888 katholieken, 7.698
hervormden, 2.326 gereformeerden,
61 remonstranten, 53 doopsgezinden,
230 lutheranen en 835 „overigen".
Op 1 Juli van het afgelopen jaar
verklaarden 1.672 mensen geen ge
loof te hebben. Op het gebied van
de medische zorg bestaat er in
Woerden een ziekenhuis met 280
bedden, een verpleeginrichting
waarin 54 chronische zieken kunnen
worden opgenomen en vindt men
zeven huisartsen, vijftien specialis
ten, vijf tandartsen en twee apo
thekers
De twee bejaardencentra hebben
een totale capaciteit van 418 perso
nen, er zijn 5.600 woningen. Een
plan van 450 woningen (Staatslie
denkwartier-oost» is in uitvoering, in
voorbereiding is het plan Molenvliet
werkzaamheden in het zogenaamde
turfhok aan de noord-zijde van de
toren een groot aantal brokstukken
van de destijds in de kerk aanwezi
ge beelden van Bambergerzandsteen,
welke beelden uit de laatste decen
nia van de 15e eeuw dateren, ge
vonden. Men heeft enige beelden
geheel of gedeeltelijk kunnen recon
strueren. Zij bevinden zich in het
stadsmuseum van Woerden, terwijl
een sacramentshuisje een plaats in
het Aartsbisschoppelijk Museum te
Utrecht heeft gevonden.
'Door de onvoorzichtigheid van de
Franse bezettingstroepen raakte de
toren met het daarin aanwezige
klokkenspel op 11 oktober 1672 in
brand. De neerstortende balken ver
oorzaakten ook dat het dak van de
kerk vlam vatte. Bij deze brand
zijn eveneens de twee in de kerk
aanwezige orgels en de preekstoel in
vlammen opgegaan. In 1675 werd de
schade voor het grootste gedeelte
hersteld.
Het koorhek in de kerk dateert van
omstreeks 1680, de koperen lezenaar
van 1717. In 1768 werd in de kerk
een oegel van de gerenommeerde
Utrechtse orgelbouwer Bats ge
plaatst. van welk orgel de restaura
tie in 1971 is voltooid. In 1925 werd
in de kerk het glas-in-lood herden-
kingsraam van Jan de Bakker aan
gebracht-
In 1964 werd opnieuw een klokken
spel in de toren aangebracht.
Zijn wrok leidde tot de moord
op Floris V iji 1296. waarna hij
vluchtte, zodat het kasteel in an
dere handen overging
Het kasteel heeft verschillende
bestemmingen gehad. In 1795
wordt het ingericht als staats
gevangenis. In 1799 militair hos
pitaal. In 1818 militair tehuis van
detentie. In 1824 ivordt het berg
plaats voor allerlei oorlogsbehoef
ten. In 1830 wordt het weer ge
vangenis. In 1872 krijgt het pas
de bestemming van militair kle
dingmagazijn. thans Intendance
Centrale Werkplaats.
met niet minder dan 3.600 wonin
gen.
Onderwijs
In de gemeente Woerden zijn in to
taal 31 scholen. Negen hiervan zijn
kleuterscholen, verder vindt men er
13 basisscholen, 1 blo-school. 1.
leao-school, 2 mavo-scholen. 1 athe
neum/havo-school. 2 huishoudscho
len, 1 lagere technische school en
een lagere landbouwschool.
Ook om te winkelen kan men in de
600 Jaar oude stad terecht. Er zijn
278 winkels met een totale verkoop
ruimte van 15.565 vierkante meter.
Op het gebied van bedrijven en in
dustrieën telt Woerden ook mee
Het totaal aantal middelgrote be
drijven en industrieën bedraagt 65,
samen hebben zij 49,37 ha indu
strieterrein in gebruik. Direct be
schikbaar is nog 3 ha industrieter
rein. binnenkort wordt daaraan nog
eens zon tien hectare aan toege
voegd. Hierin is dan niet begrepen
een reeds in ontwikkeling zijnd ge
bied van twintig ha, dat speciaal is
bestemd als kantoren- en zakencen
trum.
Woerden kent ook een groot aantal
recreatieve voorzieningen. De volij
verige statistici van de gemeente
kwamen tot het volgende overzicht:
één openlucht zwembad en een
overdekt zwembad, een sporthal,
drie sportveldencomplexen, een
Jachthaven, een ijsbaan, zeven
speelterreinen, twee wandelparken,
twee hertenkampen, een stadsvoliè-
re. een muziekschool, een ballet
school, drie Jeugdcentra, een recrea
tiegebouw, een bioscooptheater, twee
bibliotheken, een kunstkring, een
tennispark, een manege en een
kampeerterrein.
Verenigingen
De feestvierende stad bezit een uit
gebreid en bloeiend verenigingsle
ven, waarvan de volgende op so
ciaal-cultureel terrein kunnen wor
den genoemd: voetbal 3, gymnastiek
3. volleybal 3, basketbal, atletiek,
tennis 2. tafeltennis, badminton,
schaatsen, ruitersport, wandelsport
2, zwemmen, schieten, trimmen,
hengelsport 2, biljarten 3, schaken,
dammen, bridge, duivensport 3, avi-
cultura, aquarium, kleinveeteelt, fo
tograferen, teken- en schilderkunst,
padvinders 2, Jeugdverenigingen 18,
mannenverenigingen 3, vrouwenver
enigingen 16, muziekkorpsen 2,
zangverenigingen 2, volksdansgroep.
Het inwonertal is vooral in de na
oorlogse jaren sterk toegenomen. In
1903 waren er 5.319 inwoners, eerst
in 1915 werd de 6000 gepasseerd.
Zeven Jaar later werd de zevendui
zend-grens overschreden, in 1932
8.000, in 1938 de 9.000 terwijl 15 de
cember 1943 een belangrijke dag
was, omdat toen de 10.000 werd vol-
gemaakt.
In de laatste Jaren is de groei vrij
constant geweest, de annexatie op 1
februari 1964 zorgde ervoor dat het
aantal inwoners opeens op 15.631
kwam. Op 2 juni 1969 kon de 18.000-
ste Inwoner van Woerden worden
verwelkomd, 26 augustus van het
afgelopen Jaar ging de vlag uit voor
nummer 20 000.
gebruik genomen door de Luthersen.
nadat zes jaar daarvoor de beelden
uit het gebouw waren verwijderd.
Weer drie jaar later kreeg ook
Woerden te maken met de Tachtig
jarige Oorlog en werd belegerd door
Gilles de Barlaymont. Graaf van
Megen. De Lutherse predikant Sali-
ger haalde op 9 augustus 1579 een
in die dagen weinig bewonderde
manoeuvre uit, door te waarschu
wen tegen het afzweren van de ko
ning van Spanje. Nog diezelfde
maand kwamen de Staten van Hol
land op het Kasteel praten over die
predikatie, twaalf jaar later raakten
de Luthersen de kerk kwrijt aan de
Gereformeerden.
Nu brak er een periode aan van een
vrij grote rust, die in 1672 werd
verstoord door de Fransen. Op 18
juni bezetten zij de stad. In oktober
ondernam het leger van Prins Wil
lem III een aanval op Woerden,
waarbij het dak en de toren van de
kerk door brand werden verwoest.
De Fransen konden tegen de Hol
landse vechtlust niet op en trokken
zich op 7 november terug.
Samenwerking
WOERDEN Woerden gaat volgende week herdenken,
dat zeshonderd jaar geleden hertog Albrecht van Beieren de
stadsrechten schonk. Vanaf 1 3 maart begint een heel jaar,
dat in het teken staat van ,,600 jaar stad", een jaar ook,
waarin Woerden tegelijk nog eens duidelijk zijn positie in
het westen van het land wil benadrukken.
De meningen over de oorsprong van
de stad Woerden lopen nogal uit
een. Gouthoeven zegt in „d'ouae
cronyoke end Historiën van Hol
land", dat. Woerden een kasteelstad
is. Door de bouw van het kasteel in
1169 door de bisschop van Utrecht
tegen de invallen der Hollanders is
na verloop van tijd door het aan
bouwen van huizen de stad ont
staan.
Van het tegendeel gaan Nidek en
Isaak Le Long uit in hun „Kabinet
van Nederlandse en Kleefse Oudhe
den". Zij gaan er vanuit, dat Woer
den als stad reeds moet hebben be
staan. toen het kasteel werd ge
bouwd. omdat uit de Beka zou blij
ken, dat bisschop Godefridus door
de bouw van het slot te Woerden
de oproerigen van zijn stad moest
beteugelen.
Volgens oud-gemeentesecretaris C.
j. A. van Heivoort (in zijn boek
„Hoofdstukken uit de geschiedenis
van Woerden"» is noch 'het een
noch het ander juist. Volgens hem
moet worden aangenomen, dat
Woerden reeds bestond voor de
komst der Romeinen in ons land.
Door het gebrek aan goede wegen
ontstonden langs de oevers van de
Rijn nederzettingen als Trajectum
(.Utrecht» en Lugduirum (Leiden).
Toen de Romeinen kwamen, legden
zij langs de zuid'oever van de Rijn
een verkeersweg aan, wat de bloei
der buurtschappen deed toenemen.
Uit één van deze buurtschappen zou
nu Woerden zijn ontstaan
Ten bewijze van deze stelling dient,
dat op de reistafel van Peutinger,
een kaart van de wegen van het
Westromeinse rijk. vervaardigd ten
behoeve van keizer Antonius Pius
(138-161) om dienst te doen als
wegwijzer in deze streken, reeds een
plaats is aangeduid, ongeveer daar
waar op de tegenwoordige kaarten
Woerden voorkomt. De molenstenen,
die in 1910 in de kelder van het
stadhuis werden aangetroffen, be
vestigen deze stelling. Ook de daar
gevonden Romeinse munten en
scherven bevestigen dit.
Zwarte kieken
Omtrent de oorsprong van de naam
Woerden komt men niet tot een
oplossing. Ten tijde van de Romei
nen zou de naam zijn geweest: Ni
ger Pullus, zwarte kieken, welke
naam ook op de Peutinger reistafel
voorkomt. Hiervoor zou dan ook
pleiten, dat in de volksmond de
naam Zwarte Kiekenbuurt nog wel
voorkomt. Ook in officiële stukken
van de zeventiende eeuw komt men
de naam Kiekensbuurt tegen. Ge
rard van Loon doet echter in zijn
„Aloude Hollandse Historie" een an
dere greep naar de naam.
Niger Pullus staat op de reistafel
daar. waar thans Alphen moet lig
gen. Twaalfduizend romeinse schre
den verder langs de zuidoever van
de Rijn lag een andere plaats, door
de Romeinen in hun taal Lauri ge-
aaamd, wat bij verbuiging Wauri
en later Woerden is geworden.
Hetzij dan Niger Pullus of Lauri.
deze Romeinse naam heeft zich niet
gehandhaafd. In de door Ludgerus
in de negende eeuw vervaardigde
levensbeschrijving van de heilige
Gregorius wordt verhaald dat Boni-
facius, die in 754 de marteldood
stierf, gedurende e>en zevental Jaren
zijn zetel te Wyrda had gehad. Dat
met Wyrda Woerden wordt bedoeld,
is wel haast zeker. Dan zijn er nog
schrijvers, die naar een afleiding
hebben gezocht en deze ogenschijn
lijk ook hebben gevonden. Woerden
kan worden afgeleid' uit de angel-
saksische naam Wyrda, dat waarde
of geluk betekent. Anderen menen
weer de naamoorsprong te moeten
zoeken in „Woerd", oude begraaf
plaatsen, die reeds bestonden in de
tijd der Batavieren.
Een meer voor de hand liggende
afleiding is die van „waard" of
„woerd", een hooggelegen plaats.
Voor deze afleiding zou dan pleiten
de naam van de omliggende dorpen
Waarder en Barwoutswaarder.
Geschiedenis
Zoals overal, kent ook Woerden een
groot aantal verwoestingen, aanval
len, innames en bevrijdingen in de
loop der geschiedenis. Gedurende de
hele veertiende eeuw waren de
Utrechtenaren erop uit Woerden te
veroveren, in 1439 namen de Woer
denaren deel aan de oorlog met de
oosterlingen. Daarvoor in 1410
was de eerste jaarmarkt al gehou
den. die voor paarden. In het Jaar
1441 werd de stad veroverd door Fi-
lips de Goede, 48 Jaar later werd
het slot Woerden ingenomen door
Jan van Montfoort.
In die oude tijden werden steden
min of meer „verhandeld". Zo
kwam Woerden in 1490 weer in
handen van de hertog van Saksen,
de stadhouder Van Maxim iliaan.
Nadat de stad de bedreiging van de
Geldersen had doorstaan kwam de
kennismaking met het protestantse
geloof. Van 1520 tot 1525 werd de
leer van Luther gepredikt door Jan
de Bakker, in 1572 werd de kerk in
In het begin van de achttiende
eeuw werd de buitengracht om
Woerden gegraven, maar dat kon
niet verhinderen dat de stad op 21
september 1787 door de Pruisen
werd ingenomen. Die bezetters wer
den 26 jaar later, op 23 november,
afgelost door de Oranjegarde, maar
nog in hetzelfde jaar 1813 volgde de
„Moord op Woerden", het binnen
trekken van de Franse soldaten die
zich alles behalve rustig gedroegen.
Maar ook daar kwam Woerden
weer bovenuit. In 1855 om pre
cies te zijn op 21 mei werd de
spoorlijn met Utrecht in gebruik
genomen. In de vorige eeuw kwa
men ook het stadhuis aan de West-
dam en de rk Bonaventurakerk tot
stand. In 1930 werden de beelden in
de hervormde kerk opgegraven, die
in 1566 uit de kerk waren verwij-
Burgemeester
Haar Romeny is de erL
leider van de grote s!
Woerdens populaire ecf
heeft in de zes jaar
Woerden is, heel wat
het Woerdense produl
stek: de boerenkaas.
if
derd. Twaalf Jaar gelede
verkeer in de stad een
gedaan door het demp
Rijn in de binnenstad
pen van de oude brugg jli
breidde Woerden zich j
gedeelten Barwoutswaan
veld. Een Jaar later kri
een nieuw carillon,
het inwonertal i
nu gaat men dan het 8
staan van de stad vien Fj
groot aantal festiviteiten, y.
en
lij
Binnen de rijen van de gelovigen
ontstond er inmiddels enige samen
werking. In het jaar 1646 hadden
de Luthersen weer een kerk ge
bouwd, vanaf 1674 werd dat gebouw
ook gebruikt door de Hervormden.
De festiviteiten rond het zeshon
derd jarig bestaan beginnen maan
dag met een buitengewone openbare
vergadering van de gemeenteraad
om kwart over vier, gevolgd door
een gezamenlijke herdenkingsbijeen
komst om 8 uur in de Petruskerk.
De monumentale gebouwen zullen
die dag 's avonds worden verlicht,
in het museum gaat een historische
tentoonstelling over Woerden van
start. Deze expositie zal duren tot
en met 1 september.
In het „Arsenaal" zal zaterdag 18
maart van 3 tot 5 uur een receptie
van het gemeentebestuur voor de
burgerij (in historische kleder
dracht) plaatsvinden. Na afloop
van de receptie zal men nog gerui
me tijd bijeenblijven met medewer
king van de plaatselijke boerenka-
pel. Rond het zes eeuwen jubileum
zijn ook wedstrijden georganiseerd
in expressietechniek (creatief bezig
zijn met geluid of woord en beeld).
Zowel voor het geluid als voor het
woord en beeld zijn vele fraaie prij
zen beschikbaar.
Diverse activiteiten en wedstrijden
worden op 4 april in het zwembad
gehouden, dat de volgende dag
samen met de sporthal officieel
zal worden geopend door staatsse
cretaris Vonhoff. De wedstrijden
worden 6 april voortgezet in de
sporthal.
Heel wat anders gebeurt er op 18
april, dan vindt er een centrale
stierenkeuring plaats, uitgaande van
de Stichting voor de Rundveeverbe
tering in Zuid-Holland'. Van het vee
naar het dansen is maar een stapje
in het feestprogramma. In het Stu
dio Creater kan men op 29 april
gaan kijken naar historische dan
sen, die zullen worden uitgevoerd
door de Rotterdamse Ballet Acade
mie met muzikale medewerking van
het Rotterdams Conservatorium
o.l.v. Lucas Hoving.
In het feestprogramma is ook de
viering van koninginnedag op 1 mei
opgenomen, al is op dit moment
nog niet precies bekend wat er alle
maal op die dag zal gebeuren. Wel
weet men, dat er' van 5 tot en
met 13 mei een streektentoonstel-
ling „Huis en Hof in Hollands-Mid
den" wordt gehouden, waaraan een
handels- en consumentenbeurs is
gekoppeld.
Crossen
Zowel op 6 als 11 mei zal er een
cross worden gehouden in Woerden.
De eerste datum is gereserveerd
voor een volkscross, 11 mei komen
de auto's aan de beurt. Gewandeld
wordt er van 23 tot en met 26 mei
in de jeugdavondvierdaagse, kermis
gevierd van 23 tot en met 27 mei
op het Tournoysveld', waarbij dan
ook nog oude ambachten zullen
worden gedemonstreerd. Het Arse
naal is de plaats voor de tentoon
stelling „Woerden Positief", waar
van 26 mei tot en met 17 juni aan
dacht zal worden geschonken aan
Woerdens verleden, heden en toe
komst.
Nadat er op 3 juni een historische
optocht zal zijn gehouden komt van
6 tot en met 10 juni de feestweek
aan de beurt. Hierin zijn o.m. de
volgende festiviteiten opgenomen:
middag voor bejaarden, historische
kinderspelen, een etalagewedstrijd
en een braderie. Van 7 tot en met
10 juni wordt de avondvierdaagse
'gehouden, afgesloten met een groot
Blarenbal op de laatste dag. Voor
een Breugheliaans Feest is het
Kerkplein op 23 Juni gereserveerd,
Deze pagii
werd samengeste
Pieter Taffij
waarbij moet worden lil
historische kleding is
mee te kunnen feesten.
De hele maand juli
stellenden een bezoek 4e:
gen aan de kaasmakers a
juli wordt een tweedaaj i
hippique gehouden voo:
paarden. Een internal
festijn zal op 29 juli h(
het open bad in beroeri
Noemen we voor de
den nogeen
grote burgerbal, een
kaasfondue-avonden,
taptoe, een fokvee- anu R
een gondelvaart, de Woi te
Radio Round Up Day ei
sche kaasmarkt. Niet te
dierendag, een win kei we
najaarsmarkt,
tentoonstelling van Avi
ballet-uitvoeringen.
In het kader van
van het „600 stadsji R
vele honderden burg liti
tieke kledij rondlop m
worden de laatste wel js
oud stoffen verwer q.
rige en romantische I
