.BERT VOGEL: PRODUCER VAN KUNST OP DE BAND
lagen
ente
3.-
S'Orkesten verwaarlozen
informatieve taak"
El
Grootste
zeiljacht
op Hiswa
8Dagen
kris-hrasdoor
Nederland
dré Juri es, directeur van Donemus
Op de Hiswa-ten toons telling
zal het grootste schip te zien
zijn, dat er ooit is geëxposeerd.
Het is een Trewes-zeiljacht ge
bouwd op de werf Jongert ln
Medemblik. Het 19-meter lange
jacht is besteld door een
Fransman, die in Teheran
woont. De bouwkosten bedra
gen f 700.000. Het transport van
de 42 ton wegende schip over
land gebeurt met een 18.5 me
ter lange transportwagen die Is
voorzien van 96 wielen. Een
grote kraan zei het stalen ge
vaarte uit het water van de
Amstel hijsen en naar zijn
plaats in de RAI-brengen.
Wie 8 dagenlang veel in
ons land wil reizen, is het
voordeligst uit
met een 8-daags kris-kras-
abonnement.
V/I #1 Kinderen
[lMh|s> 4t/m9jaar
II half geld.
En als extra plus, half geld
op de interlocals bus.
NS-identiteitsbewijs
of pasfoto meebrengen.
/•nx voordelig
XTVIP uit met NS
Nieuwe uitgaven
Witte zwanen, zwarte zwanen, door
Irwin Shaw. Uitg.: Elsevier. Amster
dam.
Jacob Simonsz De Rijk Water
geus, door Jaap ter Haar. Uitg.r
Van Holkema en Warendorf, Bus-
Indlviduveel Over encounter»
groepen, door Carl Rogers. Alpha-
boek. Uitg.: Stichting ultgevertf
NVSH Den Haag.
Kritische gedachten over seksua
liteit, door Th. W. Adorno. H. Ba-
cia e.a. Samengesteld door Jelle
Kingma. (NVSH).
Gelijkheid voor de wet, door Jtlr-
gen Jepsen, Vertaling van dr. E.
Brongersma (NVSH).
Negen hoog, gedichten van Harjo
Coumans. Prijs f 5,90. Uitg.: Fred v.
d. Leeuw, Maastricht,
iten s Vogel doet niet meer in schilderijen. De Galerie Orez
ven, maar de Projectstudio Ornis is daarvoor in de
tomen op het hetzelfde adres: Javastraat 17, Den
is een produktiemaatschappij voor audiovisuele kunst.
mderneming op poten te zetten moet hij veel reizen.
hij niet alles op de beeld- en geluidsband. In een ge-
Dolf Welling kondigde hij aan, dat hij volgend seizoen
pt zijn zuster Ellen gaat optreden. Hij ontwerpt een
hog Ifet het toneel, uit brieven en dagboeken, met film erbij.
30R
TE
bed
liltenkant lijkt het een
krakers wacht. De pui
oeden gesloten en groe-
ive wen met neergelaten Ja-
tboii jhter verstofte ruiten,
gekalfjkt de blanke chic 1
itzaal nog ongerept, al-
eerste verdieping waar
kantoor houdt als op-
ecteur en eigenaar
ctstudio Ornis. Aan de
bloemlezing uit
'karreifcrogrammaZero -
U'ooie:
het voorjaar heeft
oie Drente u veel
n.
verzorg
lies, maa
voordelig
uit met NS
Nulkunst, nauwelijks verkoopbaar
toen dat werk bij Orez te koop - en
betaalbaar - was, nu peperduur in
de internationale handel.
Klank
Vogel gebruikt tijdens het gesprek
heel de ruimte van het vertrek. De
naam van zijn nieuwe onderneming
koos hij om de klank, die nog wat
op Orez lijkt en om de betekenis,
Vogel. Het ligt niet aan de naam,
dat hij - rijzig en vrij breedge
schouderd - zwaarteloos beweeglijk
als een vogel lijkt. Jan Musch had
niet dat lichtvoetige. Heel even
strijkt hij soms neer in de weelde
rig gestoffeerde draaistoel, een nest
op een ronde witte sokkel, overtrok
ken met blondbruin leder. Het valt
me op dat zijn haar bijna dezelfde
kleur heeft. In mijn herinneringen
aan de voordrachtskunstenaar was
het als een vlam.
Niet gedoofd
De vlam in Vogel blijkt allerminst
gedoofd te zijn. Na acht Jaar Orez
vond hij de handel in schilderijen
en wandobjecten niet boeiend meer.
De galerie Orez had gaandeweg
steeds duidelijker een gezicht gekre
gen. Men wist, welk soort werk
daar thuis hoorde. Dat is een goed
beleid, maar Vogel merkte dat de
gezichtskring hem te nauw werd.
Tentoonstellingen werden herhalin
gen, met kleine varianten. „We sta
ren ons al heel lang op de geïso
leerde werkelijkheid blind. En wat
mij interesseert is niet het louter
visuele, maar de achtergrond achter
de kunst. Dat ligt natuurlijk ook
aan mijn literaire achtergrond."
Hij strijkt weer even neer. Naast
hem hangt een wit reliëf van Jan
De voordrachtskunstenaar Albert Vogel
Schoonhoven. „Bij Schoonhoven is
meer dan die objectieve werkelijk
heid: in zijn werk is nog sensitivi
teit." Volgens Vogel is de avantgar-
de kunst met tastbare middelen
momenteel in het algemeen echter
in een impasse. 'En voor de kunst
die nieuwe wegen zoekt, zijn de au-
dio-visuele technieken ideaal.
„Sonsbeek buiten de perken" be
stond goeddeels uit veldwerk door
kunstenaars, her en der in het
land. „Maar. wie gaat er naar lan-
dart kijken?" Met video kan men
zulke werken inblikken en verduur
zamen. Als afnemer ziet Vogel
voorlopig voornamelijk musea en
verzamelaars. Hij denkt aan band
opnamen in kleine oplagen, veertig
exemplaren, gesigneerd. „Over vier
tot acht Jaar zullen veel meer men
sen afspeel-apparatuur hebben. Dan
zijn grotere oplagen, tegen lagere
prijzen mogelijk." Zoals nu bij de
grammofoonplaat dus. Maar is er
niet het risico, dat video-produkties
klandestien gekopiëerd worden,
zoals er ook „witte" grammofoon
platen in de handel komen?
Op slot
Met kennelijk plezier in de vernuf
tigheid van de techniek, vertelt Vo
gel, dat op een videotape een „slot"
kan worden gemaakt. „De band
reageert dan uitfluitend op de stem
van de eigenaar en kan dus zonder
zijn toedoen niet worden afge
speeld." Zoiets als his rrfesters voice
die Sesam open U zegt. „Maar
voorlopig mik ik vooral op televisie
films," zegt Vogel. „Ik heb een hele
Door
Dolf Welling
lijst van ideeën. Ik ben bezig con
tacten te leggen, te informeren. De
artistieke kant wil ik zelf in han
den houden, in samenwerking met
diverse kunstenaars. Ornis moet een
toeleveringsbedrijfje worden voor
een groot opgezette verspreidings
maatschappij." Hem interesseert de
creatieve kant, het maken van het
product, niet de afzet.
Hoge kosten
Die afzet moet wel internationaal
zijn, gezien de hoge kosten, „Je
moet verkocht hebben vóór je be
gint, want een half uur film kost
veertigduizend gulden." Hij is ervan
overtuigd dat de produktiekosten
lager zouden kunnen zijn, maar hij
is op bestaande studio's aangewezen.
„Je begint met films op zestien mi-
limeter te maken. Die zijn verkoop
baar als televisiefilm. Later kan Je
er nog altijd casettes van maken.
In Dusseldorf is al een galerie die
uitsluitend in video-kunst doet:
Gerry Schum. Ik wil de kunstenaar
zelf inschakelen, zodat het filmpje
het kunstwerk zelf is. Ik denk niet
alleen aan landart, aan beeldende
kunst. Ik heb ook nieuwe ideeën
voor literaire documentaires. Daar
zit natuurlijk een educatief element
in.
Vroeger heb ik het portret van een
auteur op het toneel gegeven. Maar
dat vraagt maanden van voorberei
ding en hoeveel mensen bereik je
dan nog? Er is een te klein publiek
voor. Na twintig keer is zo'n werk
verbruikt, dan is het voor twintig
keer vierhonderd mensen geweest.
Het toneel wordt beconcurreerd
door de televisie en ik wil de duivel
met zijn eigen wapen bestrijden
Door middel van video kan hij zo'n
auteursportret met diepte geven, de
blnnenboel zichtbaar maken zoals
een röntgenfoto dat doet. HIJ
spreekt van een „X-ray foto."
„Aan de hand van boeken van
schrijvers van wereldformaat: Tol
stoi, Hemingway - ik noem zo maar
wat namen - wil ik niet alleen de
thema's van de schrijver maar ook
de tijd waarin hij leeft belichten,
het politieke en cultuurhistorische
patroon. Dus niet alleen de psycho
logische en literair-historische bete
kenis duidelijk maken."
T erugkeer
Is, na Orez met beeldende kunst, de
projectstudio Ornis niet een terug
keer naar Vogels eigen wereld?" In
zekere zin wel. Toch wil ik de beel
dende kunst niet loslaten. Het is
een uitstekende combinatie."
Op de tafel liggen boeken en cata
logussen over video-apparatuur.
Binnenkort moet Vogel naar een
internationale videotapemarkt te
Cannes. „Ik heb wel eens gedacht,
wat ben ik begonnen. Maar nu be
gint de zaak toch vorm aan te ne
men." Ornis geeft in dit stadium
nog vooral zakelijke beslommerin
gen, maar het creatieve werk staat
te beginnen. „Eén filmpje is al in
voorbereiding."
r)Ao 11 MAART 1972
ets wil weten over wat vandaag de dag in Nederland
gecomponeerd wordt komt vanzelf terecht hij André
ln de functie van directeur van de Stichting Donemus
lonifyitatie van Nederlandse Muziek) is hij als het ware de
iar van muzikaal-burgerlijke stand hij wie de componist
orte van een geesteskind komt melden.
218 maal. En die tendtens zet door.
Weliswaar geeft Donemus niet alle
Nederlandse orkestmuziek uit, maar
wat bij de „normale" commerciële
uitgevers verschijnt kan men nume
riek toch vrijwel verwaarlozen.
Bij de amateurorkesten is de ten
dens omgekeerd: in 1969 werd 121
maal Donemus-orkesbmaterlaal ge
huurd, in 1970 was het 147 maal.
Ook in het buitenland wordt gelei
delijk meer Nederlandse muziek ge
speeld. In 1969 ging voor 147 uit
voeringen orkestmateriaal van Do
nemus over de grens, in 1970 wer
den het 173 uitvoeringen.
is is Nederlands enige niet
ctri Ie muziekuitgeverij, ge
vi d door het rijk, de ge-
toot Amsterdam, de Stichting
ie Muziekbelangen en de
De stichting bestaat in
de statige straten
prot terdam-Zuid wordt het
t van de componist (ge-
elijk te schrijven) gefoto-
n voorzien van nietjes en
^heiden doch - althans
Jaren - smaakvolle
rt echter alleen na bestel-
1 aI^i of kopen)Donemus
j met oplagen van zoveel
velletje muziekpapier
sur uitgaat heeft al een
l want niet iedere com-
Rl zijn naam in de Done-
gus ziet staan (het wa-
jaar circa 145 met bij
eveer vierduizend werken)
opmerkelijke be-
g verheugen.
Verontrust
i we het probleem waar-
s Jurres, en niet alleen
verontrust is. De gesubsi-
esten in ons land spelen
der Nederlandse muziek,
gedurende 1970 in totaal
•kestmateriaal van Done-
jrd. In 1969 was dat nog
i, In
Voorwaarden
De ongerijmdheid in deze situatie
was voor Donemus aanleiding een
brief naar de Raad voor de Kunst
te schrijven (d.d. 30 oktober 1970).
Daarin werd de wenselijkheid geop
perd aan het subsidiëren van een
orkest bepaalde voorwaarden te ver
binden, voorwaarden die betrekking
zouden moeten hebben op een gro
tere marge voor de toonkunst van
vandaag in het algemeen en van
Nederlandse bodem in het bijzon
der. Donemus trapte met die sugge
stie bij heel wat orkesten op tenen
Hét stellen van voorwaarden van
artistieke aard bij het verlenen van
subsidies is in Nederland nu een
maal baboe.
André Jurres: „De verhoudingen
met de orkesten is nu wel weer wat
beter. Ze hebben wel begrip voor de
zaak waarvoor we opkomen, maar
je stuit steeds weer op de vraag:
hoe verkoop jq het aan het pu
bliek? Dat is natuurlijk het knel
punt. Maar dat doet niet af aan
het feit dat naar onze mening de
orkesten informatie moeten ver
schaffen over wat nu gecomponeerd
wordt. Daarin schieten ze schrome
lijk te kort."
„Het verzoek om overheidsbemoeiing
houdt overigens niet in dat we het
hier graag zouden willen zien als in
België, waar de gesubsidieerde or
kesten tien procent van hun totale
programma aan Belgische muziek
moeten besteden. Zo'n fixatie gaat
wel erg verder, het is zo weinig
flexibel".
Selectie
Voor opneming in het fonds van
Donemus komen in aanmerking
werken die in opdracht zijn ge
schreven en waarnaar gevraagd
wordt voor een uitvoering. Muziek
die componisten op eigen initiatief
sturen wordt geselecteerd'.
Orkestmuziek wordt vrijwel altijd
verhuurd, kamermuziek (ook muziek
voor solo-instrumenten en zang) al
tijd verkocht. Die kamermuziek is
in een gunstige ontwikkeling: in
1969 werden in Nederland door Do
nemus 5895 exemplaren verkocht en
in het buitenland 10069. In 1970 lie
pen die getallen op tot 6433 en
11387.
In hoeverre profiteert de componist
hiervan? Hij ontvangt twee-derde
van de verhuuropbrengst en vijftien
procent van de verkoop. Bij open
bare uitvoering, radio- of televi
sieuitzending en grammofoonplaat
opname ontvangt hij van de BUMA
en dé STEMRA twee-derde van de
auteursrechten terwijl Donemus een
derde ontvangt.
Dit alles houdt in dat over 1971
Door
Aad van der Ven
Donemus aan circa 145 componisten
in totaal in ronde cijfers 42 duizend
gulden uitkeerde. Als men daarbij
de aan hen uitgekeerde auteurs
rechten optelt (rond 173 duizend
gulden) heeft men de inkomsten ln
1971 van die 145 componisten: 115
duizend gulden.
Binnenshuis
André Jurres: „Het zou overigens
irreëel zijn hieruit een gemiddeld
inkomen af te leiden. Er zijn com
ponisten die het goed doen in bin
nen- en buitenland: Badings, Hen
drik Andriessen, Ton de Leeuw en
tot zekere hoogte Peter Schat, Ton
de Kruyf (in Duitsland), Marius
Monnikendam (in Amerika) en En
rique Raxaoh, van origine Span
jaard, maar sinds kort van Neder
landse nationaliteit. Er zijn er ook
van wie we in een jaar niets verko
pen of verhuren. Het komt ook
vaak voor dat het voor de compo
nist overblijvende bedragje zo klein
is (een paar kwartjes) dat we hem
in de vorm van postzegels betalen."
Donemus wil in de toekomst nog
meer naar buiten treden - de serie
grammofoonplaten met partituur ls
al een goed middel - en misschien
enkele composities in oplage uitge
ven voor een grotere verspreiding.
Behalve een serie radio-uitzendin
gen met Nederlandse muziek wordt
het 25-jarig bestaan van Donemus
in mei alleen binnenshuis gevierd.
Donemus doet het financieel sober.
De woordenboeken van de secreta
resses zijn pockets.
