Oppositie wil 500 miljoen meer
Camer worstelt met probleem
vrijlating „drie van Breda"
Waarschuwing aan IKOR
DE „DRIE
EN
DE GRATIE
Veel vragen aan de minister:
7erboden gebieden
n meer inspraak
loor boringen
Studenten bezetten
teel VU-hoofdgebouw
VOORZITTER TIKT
SENATOR VAN DIS
OP DE VINGERS
Bestrijding van de werkloosheid:
POENSDAG 23 FEBRUARI 1972
in een
der ing van de vaste Kamer-
ilssie voor Justitie naar aan-
brief der regering
in wordt de vrijlating voorge-
op grond van positieve advie-
die de Hoge Raad en de Bij-
re Strafkamer van de Amster-
Rechtbanlk daartoe hebber:
tiet voorlopig verslag bepalen
tijen nog geen standpunt. Zij
een zich tot het stellen van
i. Zoals gemeld komt de vaste
roommissie voor Justitie mor-
weer bijeen om tijdens een
lare hoorzitting niet minder
organisaties hun oordeel over
niet vrijlating te laten geven,
tij van de Arbeid en KVP in-
ren of er hier sprake is van
toonder lijlce aan wel een col-
re gratiëring. Voor het laatste
zou in feite e enwetswijziging
zijn. De WD gaat er van uit,
gratieverlening inderdaad in-
ïeel is, al zouden „de drie" wei
leertijd worden rij gelaten. Vol
de liberalen is het recht van
aan de Kroon (vorstin en mi-
s) voorbehouden, zodat de Ka-
r formeel niets mee te maken
Voor Anti-Revolutionairen en
Mn dig Gereformeerden is een
idering op deze regel in dit bij-
re geval aanvaardbaar.
Openbaarheid
PvdA wil openbaarheid van de
rlijke adviezen, zodat ook het
zich over de argumenten
[ordeel kan vormen. KVP en
rillen iin ieder geval, dat die
en vertrouwelijk aan de Ka-
Forden overgelegd. Hoe komt
ter Van Agt er toe (zo wil de
weten) te publiceren, dat
in de gratieverzoeken van de
drie oorlogsmisdadigers berouw bou
blijken?
De VVD is (met het Gerefor
meerd-Politiek Verbond) van oor
deel, dat de drie van Breda gezien
de aard van hun misdaden zich
buiten het gewone strafrecht heb
ben geplaatst. Volgens de liberalen
zou gratie dan ook vooral moeten
plaats vinden op de grond, dat oor
logsslachtoffers anders steeds weei
pijnlijk worden herinnerd aan hel
verleden.
Waarom nu wel gratie, terwijl he:
kabinet-De Jong een andere opvat
ting huldigde? wagen D'66 en CPN
Met D'70 willen deze partijen weten,
of er ook sprake is van druk of in
vloed van de Westduitse regering
Zij zijn ook zeer beducht voor de
houding van „de drie" na hun vrij
lating. Deze partijen, en ook hei
Gereformeerd-Politiek Verbond, in
formeren, welke financiële regelin
gen de oorlogsmisdadigers wachten
als zij eenmaal in de bondsrepubliek
zijn teruggekeerd.
Motivering
Het GVP acht, blijkens zijn vra
gen, de motivering voor gratieverle
ning in verhouding tot het gewicht
van deze zaak volstrekt onvoldoende
De Pacifistisch-socialisten waagt al
het mogelijk is de drie oorlogsmis
dadigers verder het recht tot gratie
te ontnemen als ook ditmaal gratie
zou worden geweigerd. „Als dit niel
kan betekent dit, dat de door deze
mensen begane misdaden niet uil
de gedachten van hun slachtoffers
kunnen worden gebannen".
De CHU stelt geen wagen in af
wachting van het Kamerdebat ovei
de regeringsbrief op 29 februari.
Blijkens het Voorlopig Verslag wa.-
de Politieke Partij Radicalen tijdens
de commissievergadering van giste
ren niet vertegenwoordigd.
HAAG Minister Langman
omische Zaken) zal meewerken
iet opstellen van een lijst met
[en waar in geen geval proef-
ploitatieboringen mogen worden
int. Over andere gebieden zal
ireider overleg worden gepleegd
waarin de mijnwetgeving nu
iet.
anenkort zal worden begonnen
te voorbereidingen om de veir-
ie mijnwetten aan te passen
le inspraak- en de beslissings-
dure van de Wet op de Ruim-
Ordening.
de planologische werkcommis-
'aarin rijksambtenaren de mi-
adviseren, zullen misschien ook
enwoordlgers van particuliere
Isaties voor natuur- en liand-
sbescherming worden opge-
tenslotte wil minister Lang-
iroberen het natuurwetenschap-
belangrijke Pirolavlak in de
bij Schoorl en Bergen te red-
an aardgasboringen. De maaJt-
pij Amoco had daarvoor de con
cessie al gekregen, maar de gemeente
Schoorl weigerde de bouwvergunning
voor de boorinstallatie en bestemde
het Pirolavlak vervolgens tot natuur
gebied.
De minister deed deze toezeggingen
gisteravond in de Tweede Kamer,
toen hij door dr. Terlouw werd ge
ïnterpelleerd over de problemen rond
de aardgaswinning in de Noordhol
landse duinen. Het D'66-kamerIid
vertolkte, zo bleek uit de discussies,
het gevoelen van praktisch de gehele
kamer.
Ondanks de toezeggingen van de
minister handhaafde de heer Terlouw
de twee moties die hij had ingediend.
In de ene wordt de minister gevraagd
met Amoco te gaan praten over het
Pirolavlak en in de andere om de
mijnwetten te herzien en waterwin-
en natuurgebieden aan te wijzen
waarvoor geen opsporings- of win
ningsvergunningen zullen worden
verleend.
Beide moties komen vanmiddag in
Stemming.
iTERDAM (ANP) Ongeveer
studenten, wetenschappelijke
werkers en technische en ad-
tratieve stafleden hebben gis-
de tweede verdieping van het
[gebouw van de Vrije Universi-
Amsterdam bezet,
eisen uitstel van de verkiezin-
;en bestuursstructuur vol-
een plan van de directie van
De ideeën van de directie
'olgens de bezetters „nog reac-
irder dan die van minister De
lum, waarbij de meerderheid
alle geledingen zich uitsprak
een gekozen toporgaan, van de
aldus de bezetters,
fls hen heeft de directie daarna
eigenmachtig een eigen voor
universiteitsraad in elkaar ge
le een voor de directie zo gun-
tnogelijk resultaat waarborgde",
bezetters zeggen dat de vaart
aiee dit plan verwezenlijkt zou
(eind februari verkiezingen)
rote onrust leidde. Daaruit re-
trde dinsdagmiddag een verga-
van studenten, stafleden en
lisch-administratief personeel,
bleek dat de directie niet be
was de verkiezingen uit te stel-
ferd besloten tot bezetting van
(antoor.
bezetters hielden hielden een
I rol
korte „symbolische blokkade voor de
kamer van de president-directeur
prof. Sizoo". Deze heeft volgens het
communiqué van de bezetters niet
met hen willen spreken. Besloten is
nu de bezetting in elk geval door te
zetten. De bezetters zullen verdere
actie tegen dit reglement bespreken,
en tegen andere punten zoals de col
legegeldverhoging, en de bouw- en
personeelsstop aan de universiteiten.
De 55-jarige o&rlogsinvalide
G. Gritter uit Den Haag is giste
ren begonnen met een driedaagse
zit demonstratie op het Binnen
hol, uit protest tegen het voor
nemen van de regering om de
„drie van Breda" vrij te laten. De
heer Gritter kwam vorig jaar in
het nieuws toen hij zijn beenpro
these de Tweede Kamer in wierp.
Min. Van Veen
wil een nieuw
overlegorgaan
onderwijs
DEN HAAG Al in april wil mi
nister Van Veen (onderwijs) een vol
slagen nieuw overlegorgaan voor al
le ondrwijsaa-ngelegenheden aan het
werk hebben. Volgende week zul
len de Nederlandse onderwijsorgani
saties zijn plannen ervoor ontvan
gen.
De minister stelt een „Centrale
Commissie Onderwijs Overleg" voor,
bestaande uit 24 leden. Daarin moe
ten er zes plaatsen voor elk der „zui
len" zijn: protestant, katholiek, open
baar en neutraal-bijzonder. Een
maal per twee maanden moet dit
orgaan vergaderen (niet openbaar).
Binnen het departement zal het
overlegorgaan over een eigen se
cretariaat dienen te beschikken. De
minister wil het orgaan instellen
per „ministerieel besluit".
Minister Van Veen kondigde zijn
plan aan tijdens de eerste door hem
georganiseerde „resorianitoijeen-
komst", een open overleg met ruim
honderd betrokkenen, ditmaal gewijd
aan de plannen met de .midden
school" (één vorm van onder
wijs voor allen tussen de 12 en de
16 jaar).
Strijkkwartet
in plaats van
Hans Richter
LEIDEN In verband met een
opgelopen letsel aan zijn vingers is
Hans RichterHaaser maandag niet
in staat het recital voor de Leidsche
Kunstkring „Voor Allen' te vei
gen. In zijn plaats zal nu het Ne
derlands Strijkkwartet optreden. Op
het programma staan werken van
Haydn, Dvorak en Brahms.
Moderamen Hervormde Synode
DRIEBERGEN Het modera
men (bestuur) van de Hervorm
de Synode heeft aan het bestuur
van het IKOR indirekte zeggen
schap gevraagd in het program
mabeleid' en enkele programma's
van deze kerkelijke zendgemach
tigde scherp afgekeurd.
Drie maanden nadat in de Synode
ongerustheid over het IKOR-beleid
was gebleken schreef het modera
men vorige week een brief aan het
bestuur. Het moderamen wenst, dat
de programmacommissies voor radio
en televisie voortaan in overleg met
de IKOR-kerken worden samenge
steld. Van het beleid van deze com
missies hangt in hoge mate af, hoe
de programmering plaatsvindt. De
hervormde kerk zal bijvoorbeeld
drie leden in deze commissie moe
ten voordragen, welke dan door het
IKOR-bestuur formeel benoemd zou
den moeten worden.
Verder dringt het moderamen
krachtig aan op "grondige herzie
ning van bepaalde onderdelen van
het programma" De brief noemt
het maandtelijke „totaalprogram
ma" van IKOR-radio en ook "be
paalde uitzendingen van het Leer
huis (tv), die ten onrechte deze
naam dragen". In de Synode zei ds.
T. H. L. Beernink uit Hengelo, die
In november de besprekingen niet
had bijgewoond, ervan"Men
toch niet het IKOR tot een murame-
De Horst
In de Synode is gisteren verder
mededeling gedaan van een brief
aan het bestuur van de sociale aca
demie De Horst in Driebergen. Deze
academie wortd vaak verward met
het centrum Kerk en Wereld, waar
van zij vroeger deel uitmaakte. De
Horst is thans onafhankelijk, en
wordt door het Rijk voor honderd
procent gesubsidieerd. De enige
band met de hervormde kerk is, dat
het stichtingsbestuur door de Syno
de wordt benoemd. Het moderamen
oppert in die brief ernstige beden
kingen tegen de door De Horst aan
vaarde nieuwe doelstelling en hoofd
punten voor een nieuwe structuur
(waarmee minister Van Veen in
principe akkoord gegaan is). Die
doelstelling is voor zoveel uitleggin
gen vatbaar, "dat zij gemakkelijk
door een agressieve ideologische
minderheid ten eigen bate zou kun
nen worden uitgelegd en aange
wend". Het Synode-bestuur doet aan
het bestuur van De Horst "het
stige verzoek, die doelstelling
een voorlopige en nader vast te stel
len formulering te hanteren".
De synode heeft de ontwerp-begin-
selverklaring van de Raad van Ker
ken in Nederland besproken. De sy
node zal in een brief haar bezwa
ren en opmerkingen uiteen zetten.
Het in oecumenisch verband sa
menwerken, het samen op weg gaan
en het in gesprek zijn met de an
dere kerken werd als noodzakelijk en
uiterst zinvol door secretaris-gene
raal ds. F. H. Landsman aange
merkt.
Kamer verwerpt
metaal-moties
DEIN HAAG De Tweede Kamer
heeft twee moties verworpen die wa
ren ingediend naar aanleiding van de
uitspraak van rechter Stheeman in
het metaalconflict.
Een PvdA-motie waarin stond, dat
buiten twijfel moet staan het begin
sel van de rechtmatigheid van het
oproepen tot staken indien het be
treft het afsluiten van een c.a.o., ver
wierf alleen de steun van D'66, PSP
en CPN.
De regeringsfracties stemden tegen,
omdat zij niet vooruit wilden lopen
op de behandeling van het wetsont
werp over de werkstaking.
Een motie van de CPN, waarin
onder meer stond, dat dit wetsont
werp ingetrokken diende te worden
en dat de rechter in arbeidsconflic
ten generlei bevoegdheid heeft, werd
alleen door de PSP gesteund.
T>T>
Weer zijn de emoties over de eventuele vrijlating van de
„drie van Breda" hoog opgelaaid. Begin vorige week publi
ceerden wij als eerste de resultaten van een opinie-onderzoek.
Daaruit bleek dat het aantal voorstanders van vrijlating nog
nooit zo hoog was geweest. Als het onderzoek op dit moment
zou worden vervolgd, zou het bijna zeker een daling in dat
aantal te zien geven. Want als men opnieuw wordt gecon
fronteerd met de kans op de vrijlating van de „drie", balt
het verzet zich samen. Emoties contra emoties.
De voorstanders van vrijlating of dat nu gratie is of
uitwijzing wijzen op de deformatie die 27 jaar gevangenis
straf op de veroordeelden heeft, op de zinloosheid van de
straf, op het gewetensonderzoek dat de ,drie" permanent voor
zichzelf ondergaan. Die voorstanders belijden him geloof in
vooruitgang. Een indrukwekkend voorbeeld was de heer Post-
ma van de reclassering in Breda, die zaterdagavond in
Brandpunt vertelde dat de drie permanent en onbegrijpend
bezig zijn met hun verleden en die de vrijlating van de drie
zag als een poging tot een doorbraakje naar beter begrip
tussen de mensen onderling.
Dr. L. de Jong heeft deze week nog eens de argumenten van
de historicus naar voren gebracht die voor een eventuele
vrijlating zouden kunnen pleiten. Hij noemde de „drie" maar
kleine radertjes in het geweldige machinepark van de ver
antwoordelijkheid voor de Jodenvervolgingen. De meeste
grote bazen zijn tussen de mazen van het netwerk van de
gerechtigheid doorgeslipt. Tot goed begrip: dr. De Jong pleit
dus niet voor vrijlating zonder meer, hij spreekt zich ook
niet uit over de mate van boetedoening. Hij probeert, en dit
maal zonder emoties, de mensen die de „drie" ook nog zijn.
in verband te laten zien. Kleine mensen, die afschuwelijk
leed hebben helpen veroorzaken, maar zij zijn beslist niet
alleen schuldig.
Een lofwaardige poging tot een begripsvolle, zo mogelijk
van emoties ontdane poging om inzicht bij te brengen. Dat is
wat dr. De Jong waarschijnlijk voor ogen zweefde. Anneke
Goudsmit, kamerlid van D'66, reageerde onmiddellijk en zeer
emotioneel in dezelfde uitzending van AVRO's Televizier-
magazine. Zij noemde de argumenten van De Jong zwak,
stelde zich sarcastisch op tegen minister Van Agt en haar
optreden, dat van een nauwelijks bedwongen felheid was.
zal ongetwijfeld nog wel een rol spelen als het er om gaat
weifelende kamerleden over te halen naar het kamp van de
mensen die vinden dat de drie moeten blijven in Breda. Nu
geloof ik dat minister Van Agt ditmaal geen sarcasme ver
dient. Hij heeft bekend zich niet te kunnen verplaatsen in
het leed van degenen die in concentratiekampen hebben
gezeten.
Zo'n betekenis getuigt van oprechtheid. De minister poogt
evenals dr. De Jong een stuk afstand te scheppen om te voor
komen dat de emoties de baas worden. Tevergeefs, want de
vloedgolf van gevoelens is losgebroken. Anneke Goudsmit
hielp daar ook hard aan mee, door vage beschuldigingen te
uiten tegen de Rooms-Katholieke kerk, die vanaf 1950 zou
pleiten voor vrijlating van de „drie" maar in de oorlog niet
zo flink zou zijn geweest. Nu is zo langzamerhand wel bekend,
dat het illegaal verzet meer een zaak van dappere individuen
is geweest dan een massale beweging van organisaties. Maar
bijvoorbeeld iemand als kardinaal De Jong heeft zich in de
Tweede Wereldoorlog zeer moedig gedragen. Nee, van de
emoties van Anneke Goudsmit ben ik niet onder de indruk.
Ik vind dat zij deze zaak soms griezelig benadert, met al haar
intelligentie, met al haar emoties.
Het meest indrukwekkende protest is het verhaal dat Het
°arool zaterdag afdrukte: het portret van een vrouw die in
concentratiekampen in de oorlog geestelijk is gebroken en
nu wanhopig analyseert: „Ik kan nooit gratie krijgen". Zij
heeft geen persoonlijke wraakgevoelens tegen de drie van
Breda. Maar ze droomt geregeld van Mauthausen en ze kan
de vrijlating van de drie niet verwerken en ze gelooft dat er
oudere mensen zullen zijn die zullen sterven omdat het ge
woon teveel voor ze is. „Die mensen zullen na zevenentwintig
jaar dus toch nog gedood worden. En niemand zal dat weten
ook de kamerleden niet".
Martelingen van toen beleeft deze vrouw steeds opnieuw
en ze besluit: „Als men niet begrijpt wat ik bedoel, zijn
andere verhalen ook zinloos. We zijn niet alleen de mensen
die werkelijk levenslang hebben gekregen, we zijn ook de
mensen aan wie nooit gratie zal worden verleend. Want dat
kan niet".
Het. kabinet-Biesheuvel heeft een poging ondernomen om
de drie in vrijheid te doen stellen. Het kan haast niet anders
of ook de regering is door de vloedstroom van reacties over
rompeld. Het argument van de vergetelheid gaat niet op.
En de kamerleden zullen eens te meer er van overtuigd ge
raken dat zij in hun debat niet alleen praten over de „drie
van Breda" maar over landgenoten, van wie velen zich
gestraft voelen met levenslang.
JRS.
DEN HAAG De voorzitter van
de Eerste Kamer heeft de bijna
tachtigjarige senator ir.C. N. van Dis
van de Staatkundig Gereformeerde
Partij gisteren op de vingers getikt,
omdat hij zich beledigend zou heb
ben uitgelaten.
In het beleidsdebat over de begro
ting van minister Engels (Cultuur.
Recreatie en Maatschappelijk Werk)
trok Van Dis van leer tegen het wat
hij noemt om zich heen grijpende
zedenbederf: in TV-programma's, bij
het toneel, bij instellingen als de
NVSH en de Prot. Chr. Gezinsvoor
lichting.
Van Dis veroordeelde andermaal
de opvoering van het toneelstuk Het
verborgen leven van Jezus Christus
door een werkgroep van de Haagse
Comedie. Eerder stelde hij daar al
schriftelijke vragen over aan minis
ter Engels.
Ook Marga Klompé, de vorige
minister van CRM, passeerde de
revue. Van Dis herinnerde eraan,
dat zij de schrijver Gerard van het
Reve („een voortrekker van de de
cadentie") destijds heeft geëerd met
het toekennen van „een prijs van
achtduizend gulden".
Kortom, het was het soort betoog,
dat Van Dis in de Tweede Kamer,
waar hij tientallen jaren lid van is
geweest, al vele malen heeft afge
stoken.
Eerste-Kamer-voorzitter mr. M. de
Niet Gzn. verzocht de heer Van Dis
na afloop van zijn toespraak het
stenografisch verslag nauwkeurig na
te lezen „om te bekijken of hij zich
niet beledigend voor bepaalde per
sonen had uitgelaten, wat hij uiter
aard niet zo had bedoeld".
Op de vraag weike passages hij
precies bedoelde zei mr. De Niet,
dat hij meer de algemene strekking
van het verhaal van Van Dis op
het oog had.
(Van onze politieke redactie)
DEN HAAG De oppositie heeft
sich gisteren in de Tweede Kamer
vierkant achter het voorstel van de
vakbeweging gesteld, een extra in
jectie van f 500 miljoen gulden te
geven om de werkloosheid te be
strijden.
Tijdens het debat over de werk-
gelegenheidsnota dienden zowel de
PvdA-afgevaardigde dr. J. van den
Doel als zijn partijgenoot J. T. Vel-
lenga een motie in, wa' de re
gering wordt gevraag aast de
reeds aangekondigde .regelen
nog eens een kwart .joen be
schikbaar te stellen.
De f 250 miljoen g n, waarop
dr. Van den Doel aa g, wil hij
bestemmen voor de ;bouw en
de utiliteitsbouw, dt ..ere helft
van het half miljaru zou moeten
worden uitgegeven ten behoeve van
algemene werken en andere bouw-
objedten in gebieden met hoge
werkloosheidscij fers.
Verenigen
De sprekers van de regeringspar
tijen konden zich, zij het doorgaans
in voorzichtige bewoordingen, wat
meer verenigen met de door de re
gering in de nota voorgestelde
maatregelen. Het verst ging daarin
de liberale woordvoerder drs. G. M.
V. van Aardenne. Hij sprak van een
voorzichtig, niet spectaculair rege
ringsbeleid, dat een goede basis
geeft en de pas niet afsnijdt voor
een structuurbeleid op langere ter
mijn.
De KVP-er drs. M. J. J. van
Amelsfoort noemde de in de nota
aangekondigde maatregelen "een
eerste beperkte aanzet". EIr zal vol
gens hem echter, zeker ook om de
werkloosheid in het zuiden te be
strijden, nog heel wat meer moeten
gebeuren. Ook de CHU-er H. Kik
kert sprak van "een goed begin".
Van de sprekers van de rege
ringspartijen was de heer D. Keu-
ning (DS'70) het meest terughou
dend. Hij drong aan op meer spoed
bij het nemen van werkelijke maat
regelen, "want tot werkelijke daden
is het nog steeds niet gekomen".
Oud-minister B. Roolvink, die na
mens de ARP het woord voerde,
noemde de werkloosheid van van
daag in belangrijke mate het gevolg
van de sterke inflatie van gisteren:
"Een verantwoorde matiging van de
loon- en prijsontwikkeling is de
beste bevordering van de werkge
legenheid van morgen!".
