Ombudsman verkeert in
(financiële) ademnood
rtjgh^dtai...
Foto-puzzel
...e/7 gisteren 1
1
Marcel van Dam: Programma loopt geen gevaar
FOTO 12 - LETTERS 3 EN 4
Gewestelijk
musiceerde
Orkest
zuiver
C/Hjl/grogre/mra]
Goede dramatisering
van Kafka's Het Proces
WOENSDAG 12 JANUARI 107g
RADIO - TV - KUNST
ied^HILVERSUM De VARA begint zich langzamerhand financieel te vertillen aan het Om-
itkejidsmanprogramma. Dit seizoen staat het programma al voor één miljoen gulden op de be-
rdojptiHg en 017 *s Seen enkele zekerheid dat dat bedrag voor een volgend jaar nog niet verder zal
zen Hopen. Marcel van Dam en de VARA zoeken dan ook naar een oplossing om de omroep uit
ideij financiële ademnood te hal'en en het programma in zijn huidige vorm toch te handhaven.
)lik fearom kost het ombudsmanpro-
e ^mma zoveel geld? Voor het eerst
b ntókte Marcel van Dam gewag van
-llegi financiële problemen tijdens de
ton piking van de Forester-prijs, die
er j veertien dagen geleden verwierf.
Did kondigde toen meteen als ver-
;kerjsende mogelijkheid een stichting
moi, die van de VARA het grote
jflit dat is het geldverslindende
61 van het programma. De 30.000
==jBfschrijvers, die per jaar aan
Lrcel van Dam hun problemen
jtt-leggen krijgen allemaal ant-
Dat antwoord kost geld. Aan
lan het raadplegen van
etc.
werk, de nazorg van de pro-
rjinma's, die op tv worden uitge-
Qden, wil de VARA graag over
al aan een stichting. Want wat
(itbaar wordt van de ombudsman
tv is sleohts een klein deel van
stosores, waarmee dagelijks twintig
de e-lancemedewerkers in min of
ter vaste dienst bezig zijn en ze-
öel|tig tot tachtig medewerkers, die
tkendeo de ombudsman door zijn ge-
Jdeld honderdvijftig brieven per
e heen helpen.
de e functioneert dat ingewikkelde
IgJaraat. Eén willekeurige vrijdag-
Itend in de VARA-villa aan de
9€eïhalaan in Hilversum brengt enig
tan<r- De ruimten, die door de om-
Isman worden bezet zijn sober
gek^richt. Wat bureaus en telefoons
Hinpn in de kamer van de mede-
rkers, die de ingekomen post be-
Welen. Tegen de wand staan vier
in rft grijze ladenkasten, inhoud cir-
ei dertig duizend brieven, gerubri-
|rd op onderwerpen^ die uiteenlo-
r vei van Bijstandswet tót Echtschei-
I^Xsproblemen. Daarboven kleinere
enkastj es met briefkaarten, even-
keurig gerubriceerd op diverse
lerwerpen.
enzend aan dat vertrek de
Marcel van Dam zelf.
lelig, zonder chic. Het hoogno-
hijife heeft er een plaats gekregen.
beftiwaald *n de kamer staan post-
eeijes opgestapeld. Eén ervan
ïr zagt het opschrift „fanmail". Het
nogtje is leeg. Een kamer verder ze
de 1
edei
telt de redactie, die samen met Van
Dam het veertiendaagse tv-pro
gramma samenstelt. Bovendien fun
geert de ruimte als vergaderkamer.
Vergadering
9.30 uur. Er heerst in de lokalen
van de ombudsman nog een vol
strekte rust. Die ochtend zal er cor
respondentvergadering zijn. Mede
werkers, die in het land bezig zijn
met diverse onderwerpen waarin zij
langzamerhand gespecialiseerd zijn.
Veel studenten zijn er onder hen.
Op het vroege ochtenduur ratelt af
en toe al een telefoon: men sen die
rechtstreeks naar Marcel van Dam
vragen voor het lozen van een pro
bleem. Marcel van Dam is nog niet
aanwezig. Ook al zou hij aanwezig
zijn, medewerkers verbinden maar
zelden door. Eén van hen: „Het is
logisch dat de mensen naar Marcel
vragen. Dat is ook de bedoeling.
Men zoekt persoonlijk contact, niet
met een organisatie. Maar telefo
nisch behandelen we nooit proble
men. We vragen de mensen' altijd
te schrijven als het even kan".
10.00 uur. Marcel van Dam is nog
niet aanwezig. Iemand wordt erop
uitgestuurd om hem eraan te herin
neren, dat op dilt tijdstip de zoge
naamde „correspondenten-vergade
ring" een aanvang neemt.
10.10 uur. Marcel van Dam laat we
ten, dat hij in gesprek is met het
VARA-bestuur. Hij is de vergade
ring niet vergeten. Medewerkers
zijn intussen binnengekomen.
10.30 uur. Marcel van Dam komt
binnen. Zegt een kort „hoi" in alge
mene richting. Heeft al een kapsel,
dat weerbarstig alle kanten op is
gesprongen. Hij handelt wat tele
foontjes af. Daarna maken we ken-
10.45 uur. De vergadering begint.
Onderwerpen voor de uitzending
van 18 januari passeren de revue.
Pro-deo advocaten, reclassering, kin
dermishandeling, woningnoodproble
men, eventueel bijstandswet en CBR.
Marcel van Dam zegt: „Ik ben gis
teren vijf jaar ouder geworden.
Zoiets heb ik nog nooit meege
maakt. Ik heb veel ellende gezien,
ont De laatste foto van deze puzzelserie, zoals gezegd
beslist niet de eenvoudigste. Een hulpje is wel, dat u nu
vermoedelijk zult weten, welke letters er nog nodig zijn
t op om de gezochte spreuk vol te maken.
H Van iedere fotobenaming moesten twee letters worden
genomen, waarvan de nummers bij iedere foto waren
aangegeven. Deze 24 letters tezamen vormen in de 'volg
orde van publicatie de gezochte spreuk.
HOE LUIDT DIE SPREUK EN WAT STELDEN DE
FOTO'S VOOR?
Volledige goede antwoorden dingen mee naar een
j van de zestien prijzen: een eerste prijs van honderd en
vijftien prijzen van tien gulden.
Uw oplossingen moeten uiterlijk maandag 17 jan. om
S 12 uur in het bezit zijn van de redactie, Witte Singel 1 te
Leiden, liefst op een briefkaart.
maar dat was verschrikkelijk". Hij
heeft een aantal interviews opge
nomen met ouders, die iets met
kindermishandeling te maken heb
ben. Er moet gezocht worden naar
een manier waarop deze ellende
aan de kijkers moet worden voor
gezet. Bij de gesprekken is niet ge
filmd. Suggesties vliegen over de
tafel.
Problemen heersen er ook binnen
het team van medewerkers. Zij kla
gen bij Van Dam over te weinig
communicatie tussen de program
mamakers in Hilversum en „de
werkers in het veld". De medewer
kers willen over dat probleem ver
gaderen met de redactie en met
Van Dam. De Ombudsman zelf
waarschuwt voor het symptoom ver-
gaderziekite. dat hem toch al zo be
lemmert in zijn werkzaamheden.
„Laten voor eerst beseffen, dat er
iedere veertien dagen een program
ma moet zijn. Aan die vergader
ziekte die alom heerst, ben ik twee
hele dagen per week kwijt". Van
Dam belooft zijn medewerkers be
terschap inzake de communicatie.
Andere onderwerpen die de mede
werkers uit de post hebben gehaald
passeren de revue. Ideeën voor pro
gramma-onderwerpen worden ge
noteerd 11.30 uur. De vergadering
wordt gesloten. Marcel van Dam
neemt plaats in een van de twee
gemakkelijke, maar puur zakelijke
fauteuiltjes in zijn kamer. Hij
ziet er op dit uur van de dag al
vermoeid uit. Links en rechts om
zijn oren ratelen telefoons. Hij
glundert als hij meedeelt dat voor
de stichting in oprichting al meer
dan tienduizend gulden binnen is.
En dat na een simpele mededeling
in een ochtendaotualiteitenrubriek
op de radio, waar hij een reactie
gaf op het verwerven van de Fores-
ter-prijs.
Vrijwillige:
Marcel van Dam: „Kijk het is niet
zo. dat het programma gevaar
loopt. De VARA heeft al besloten,
dat hoe dan ook het programma na
drie jaar, waarin het is gaan func
tioneren in onze samenleving, niet
kan worden stopgezet. We zouden
volgend jaar gewoon doorgaan. Al
léén. het is te begrijpen, dat een
VARA alléén, niet meer dat grote
apparaat in stand kan houden, dat
uit deze uitzendingen is voortgeko
men. Toen we drie jaar geleden be
gonnen hadden we wel op veel, niet
op dit gerekend. De sociale hulpver
lening buiten de uitzendingen om is
zo enorm toegenomen, dat is met
betaalde krachten niet meer te be
kostigen. Geruime tijd geleden zijn
we dan ook al met vrijwilligers be
gonnen. Maar dat kost ook geld.
Onkosten moeten tenslotte ook wor
den betaald".
Heeft hij ooit gedacht over een
samenwerkingsvorm m groter
Hilversums verband?
„Ik zie nog niet hoe dan zou moe
ten. Met de NOS kan niet. Want de
NOS mag alleen maar ontmoetings
programma's maken. Bij het behan
delen van zaken moet je wel eens
op de tenen van officiële instanties
gaan staan, zonder ze eerst om een
mening te vragen. Je moet ze ag-
Nieuwjaarsconcert in Leiderdorp
LEIDERDORP K en O heeft in
de daarvoor zo geschikte Herv. Kapel
het Gewestelijk Orkest voor Zuidhol
land laten optreden met medewer
king van de alt Aaf je Heynis. Dit on
der de noemer Nieuwjaarsconcert en
zoals sinds de restauratie gebruike
lijk, bij kaarslicht Hans v. d. Hom-
bergh, de nieuwe orkestdirigent, heeft
van zijn drie dozijn strijkers en bla
zers een opvallend gaaf musicerend,
en eensdenkend ensemble gemaakt.
Een groep Leidenaars herinnert zich
Van den Hombergh nog wel, daar
hij tegen 1960 aan hier het Leids Stu
denten Zangkoor dirigeerde en Colle
gium MUsicum, het daarmee gelieer
de orkest.
Het „Gewestelijk" had voor zich
de Ouverture en de Treurmars van
Handel's oratorium Samso op het
programma staan. Wagner's, Sieg
fried Idyll, Ravel's Pavane, een door
Ravel geïnstrumenteerde dans (een
tarantelle) van Debussy en driedelen
Bizet's Jeux d'Enfants. Door de-
drie kostelijke orkestminiatu-
eindigde met kinderspelletjes een
bont concert, waar vooraan een (wat
blazerscoloriet betreft) merkwaardi
ge treurmars had gestaan. Gebrek
speellust kon men 't Gewestelijk
niet verwijten, want de dirigent gooi
de er nog extra een fragment uit
een Stravinski-suite door en een
Scherzo uit een Brahms-serenade.
In die legkaart moest nog het aan
deel van de alt ingepast wordenSta-
bat Mater van Vivaldi (waarvan de
koepletten 1, 4 en 5 in de teksten af
gedrukt waren), 2 Mahler-liederen
(Einen linden Duft en Der Welt ab-
handen gekommen en Les Prières
van Caplet.
De vocale positie van Aaf je Heynis
is een beetje een raadselachtige. Ca
plet, na de pauze, bleek magnifiek, de
stem was vrij gekomen in een een
heid van geest en stof, geïn
tegreerd in de orkestweefsels. Vival
di en Mahler vonden niet die echt
heid van leven, al bleef steeds de
heel mooie stemkleur: lichte on
zuiverheden vielen waar te nemen,
iets te laag pakken van de toon, flak
kering bij langer stilstaan op een
toon, keliger klank soms, euveltjes
die instrumentaal belijnen van de
stem in de weg stonden. In de climax
van Vivaldi kon de alt het orkest niet
overstralen. Men zegt dan gauw; het
orkest speelde te luid. Neen, men mag
hier niet aan soliëren denken,
de zangstem is er instrument evenzo
als de altviool of de cello. Maar als
gezegd, als vergoeding was er die su
blieme Caplet.
Het orkest, dat ongebroken alle vor
men hooghield, danken we vooral,
voor het, intussen al een eeuw „oude"
Siegfried Idyll, dat Wagner uit de
pen gleed na de geboorte van zijn
zoon Siegfried en dat de thematiek
uitwerkt van de derde acte van zijn
opera Siegfried, waarmee hij toen
bezig was. Een lyrisch hoogtepunt in
de muziekliteratuur. De hoorn
solo klinkt ons nog door in de oren.
Dank ten tweede voor die Debussy-
dans, 't meest echter voor die tover
achtige instrumentering van de
klanktovenaar Ravel.
KEES VERHOEF
Ko Prange
overleden
DEN HAAG De graficus J. M.
Prange is op 67-jarige leeftijd in
Den Haag overleden. De in Soera-
baja geboren Ko Prange is vele Jaren
kunstrecensent van Het Parool ge
weest. Hij kreeg vooral grote bekend
heid door de felheid waarmee hij
vele moderne richtingen in de beel
dende kunst, met name die van de
abstracten, aanviel.
Ombudsman Marcel
Dam
kunnen benaderen. Nee, dat
volstrekt onmogelijk zijn. Ik
geloof ook niet dat een KRO en
NCRV erg happig zouden zijn om
met de VARA zoiets op te
zetten. Maar afgezien daarvan, de
VARA zal dit werk niet loslaten.
Het is tenslotte een stokpaardje van
de omroep geworden. Het is wel zo
als wij zouden stoppen, staan alle
andere omroepen te trappelen van
ongeduld om het programma over
te nemen."
Hoeveel geld moet die stichting
„Het bedrag weet ik niet. Het hoeft
geen miiljoen gulden te zijn natuur
lijk, want de uitzendingen op zich
wil de VARA graag blijven bekosti
gen. Ik maak mij ook geen enkele
zorgen dat er niet een aardig be
drag zou binnenkomen voor die
stichting. Belangrijk is ook dat het
stichtingsbestuur mij veel werk uit
handen zou kunnen nemen. Ideaal
zou zijn dat ik mijn handen vrij
zou krijgen voor de uitzending al
leen."
Subsidie
Komt de stichting in oprichting
in aanmering voor overheidssub
sidie?
„Ik denk het wel. We hebben dat
nog niet onderzocht. Maar als de
telefonische hulpdiensten subsidie
krijgen, dan zie ik niet in, waarom
deze stichting dat niet zou krijgen."
„Ik zou graag zien dat er in het
bestuur mensen zitting nemen uit
organisaties van het maatschappe
lijk werk. Natuurlijk ook particulie
ren. Maar het is wel duidelijk, dat
de werkzaamheden van de stichting
en het Ombudsmanprogramma aan
elkaar verbonden blijven.
WOENSDAG 12 JANUARI
10.45 Schooltelevisie (NOS/NOT)
17.00 Kinderprogramma (KRO)
18.45 De Fabeltjeskrant (NOS)
18.55 Journaal (NOS)
19.05 Van gewest tot gewest (NOS)
19.50 Tips van het Nationaal Bureau voor Toerism
(NOS)
20.00 Journaal (NOS)
20.20 Politieke partijen: ARP (NOS)
20.30 Stichting Socutera
20.35 Diamond head
22.15 Interpellatie (NOS)
22.45 Journaal (NOS)
22.50 Den Haag vandaag (NOS)
22.55 Europese kampioenschappen kunstrijden voor
paren te Gothenburg, samenvat ting (NOS)
NEDERLAND II
18.45 De Fabeltjeskrant (NOS)
18.55 Journaal (NOS)
19.05 Mik (KRO)
20.00 Journaal (NOS)
20.21 Studio Vrij (KRO)
22.05 Kenmerk (IKOR/CVK/RKK)
22.30 Journaal (NOS)
Het was gisteren kiezen of de
len. Ik heb bijvoorbeeld geko
zen voor „Mijn tante Victoria"
(ten koste van „Mijn idee" in
de nieuwe opzet), maar achter
af gezien viel deze tweede afle
vering me wat tegen. Voor een
serie van acht afleveringen is
er te weinig ontwikkeling. Er is
nu nog niets gebeurd met Lex
Goudsmit, Silvia de Leur en
Bob de Lange dat er vorige
keer ook al niet was, alleen
van Mary Dresselhuys zijn we
iets meer raadsels te weten ge
komen, maar te weinig voor
een hele aflevering In Peyton
Place, dat niet acht afleverin
gen telt maar acht miljoen,
gebeurt er in een half uur
achtmaal zoveel.
Hadimassa begon gelijk met
Hier Nu, dus koos ik voor
Hadimassa, al was het alleen
maar omdat het werd aange
kondigd als „de splinternieuwe
1972-versie van Hadimassa".
Uit mijn ooghoeken zag ik nog
wel dat Hier en Nu de Konin-
ginnekerk in Rotterdam, die
alsnog wordt weggebombar
deerd. behandelde.
Wat „Hadimassa" betreft moge
ik het woord van Henk van
Dorp aanhalen, dat het leukste
ervan was dat het weer terug
was. Terug in zijn oude ge
daante, d.w.z. terug in tweede
versie, want bij het terugstap-
pen van de vierde versie (aan
eensluitend verhaal) naar ach
teren hebben Dimitri, Kees en
Wim de derde versie met pu
bliek overgeslagen. Daaruit
'blijkt maar weer, dat Hadi
massa „Flexibel, Jong dyna
misch en fris" is.
De reden van die stap terug
was, dat Kees van Kooten en
Wim de Bie zich niet gelukkig
voelden in die steeds terugke
rende rol van sociologie-stu
denten. Bovendien hadden ze
het gevoel dat het voorhanden
materiaal niet altijd in de ver
haaltrant gebruikt kon -worden.
We zagen Kees, Wim en Ton
van Duinhoven,
door Marijke Philips, Joost
Prinsen en Tim Krabbé nu in
een elftal sketches en liedjes,
waarvan „De foppies", „Gelul
2000" en de parodie op Van
Swol en Musaph de beste wa-
De VARA besloot met een dis
cussie over „tussentijdse ver-
kiezingscijfers" met een afwij
king van twee procent en te
vens een afwijking naar links:
de PvdA en CPN wonnen, DS
'70 en PPR verloren, de rest
bleef zo'n beetje stabiel. Marcel
van Dam becommentarieerde
de cijfers, als vakman, de
voorzitsters Haya van Someren
(VVD) en Ruby van der
Scheer (D '66), de voorzitters
André van der Louw (PvdA)
en Fred Polak (DS'70) en de
KVP-er De Bruin gaven hun
commentaar als politici.
Vooral freule Haya stribbelde
wat tegen, Ruby bepleitte actie
om alsnog de politieke partij
structuur te doorbreken. Fred
noemde zijn partij „flexibel"
jong, dynamisch en fris", An
dré dacht dat de winst een be
loning was voor de duidelijke
houding van zijn partij en Rob
(of Rudy, of Rinus, of Radbout
de Bruin) maakte uit de cij
fers op, dat het publiek wel
degelijk reageert op politieke
gebeurtenissen als de troonre
den en noemde dat verheu
gend.
Haya concludeerde dat ook de
progressieve combinatie met
deze winst (die zij overigens
niet zag zitten) niet zou kun
nen regeren. Fred legde uit dat
hij Barend nooit gedreigd
heeft eruit te stappen om te
gaan freewhelen en Marcel
verklaarde waarom enkele cij
fers geflatteerd waren.
Dat kwam door de deconfessio
nalisering, waardoor ontker
stende kiezers niet naar de
stembus zullen gaan, hoewel zij
in deze enquête, die naar hen
toekwam, natuurlijk wel mee
stemden.
NICO SCHEEPMAKER
DONDERDAG 13 JANUARI 1972
7.55 (S) po-
gr). 8.10 (S)
gewijde muziek. 8.30 Nieuws. 8.41 (S)
Schoolradio. 10.30 Nieuws. 10.33
de zieken. 11.05 Geestelijke 11e-
Nu. 11.32 (S)
London Theatre Group
Het is eigenlijk een wonder, d'at dra
matiseringen van „Het proces" van
Franz Kafka mogelijk blijken: Kaf
ka's benauwde verhaal klinkt als een
voortdurende monologue interieur,
een samenspraak met zichzelf.
Een samenspraak, waarin ieder
zichzelf kan herkennen dat is
misschien dan ook de reden waar
door de voorstelling, die de Londen
Theatre Group ervan geeft in de
voorlopige Amsterdamse behuizing
van Mickery, de Noor der kerk, de
indruk maakt van een moderne
vormgeving van het Elckerlyc-the-
ma. Als Elckerlyc is Joseph K. op
de kruisweg van het leven, en als
voor zijn middeleeuwse voorganger
is die weg gemarkeerd door staties:
de geseling, de vervolging, het lij
den het winterse klimaat van
het leven. De Britse voorstelling, in
het oude Amsterdamse kerkgebouw,
geeft er een geïnspireerd, zij het
niet volmaakt beeld van.
Steven Berkhoff, een van der acteurs
bewerkte en regisseerde het spel: hij
deed de vondst de spelers ieder uit
te rusten met een verplaatsbare hou
ten raam, dart. verschillende functies
kon hebben: raam, spiegel, deur,
begrenzing. Decor is er verder niet:
de gebruikte toneelmiddelen zijn
bescheiden licht, geluid. Maar
hij, en het gezelschap, maakt een
uiterst expressief gebruik van het
lichaam, en men lijkt daarbij sterk
geïnspireerd door het New Yorkse
New Theatre, dat op zijn beurt
weer te beinvloed door het Living
Theatre.
Die uiterste beweeglijkheid, die aan
de mime grenst, geeft de voorstel
ling een grotere dimensie, die nog
groter had kunnen zijn als het spel
werkelijk in de ruimte was ge
plaatst: dat gebeurde in deze kerk
nu in feite wel, maar op te veel
plaatsen bleek dat de voorstelling
toch lineair, als „kijkkast", was
geënsceneerd.
Er zijn niettemin duidelijke hoogte
punten: de arrestatie van Joseph
K., de hallucinatie scene met miss
Burstner, het beeld van recht en
rechter, en zeker de slotscène, spe
lend in de kathedraal, en dat werk
te hier in deze omgeving zeer in
drukwekkend
Populaire klassieke muziek. 11.55 Me
dedelingen. 12.00 Los-Vast. (12.10-
12.15 Kunst- en vliegwerk; 12.26 Me-
12.30 Nieuws; 12.41-12.50 Hier en
13.00-13.04 De tafel van drie).
Volksmuziek. 13.45 Voordracht
15.33 (S) Meisjeskoor
geleiding. 16.00 (S) Jeugdland. 17.00
(S) Popmuziek. 17.30 Nieuws. 17.32
Hier en Nu. 18.00 (S) Licht ensem-
18-24 Op de man af, praatje.
19.05 (S) Orgelconcert. 19.3
Koorzang en harmonie-orkest. nu.Oö
De kleine wereld, vervolghoorspel.
20.30 (S) Radio Actief: gevarieerd
programma. 22.20 Avondoverdenking.
22.30 Nieuws. 22.40 Den Haag van
daag. 22.50 Middelaar of/en Joods Pre
diker?, lezing. 23.10 (S) Metropole-or-
kest en solisten.
1,55 Nieuws,
i FM-kanalen.
HILV. II. 298 m
7.00 AVRO. 19.30 IKOR. 20.00 AVRO.
7.00 Nieuws. 7.11 Ochtendgymnastiek.
7.20 (S) Dag met een plaatje (gr.)
(Om 8.30-8.33 De groenteman.) 8.50
8.00 Nieuws. 8.11 RadloJ
[gr.). 9.35 Waterstanden. 9.40 School
radio. 10.00 Voor
richten)..
Nieuws.
(S) Klassieke
de zieken. 16.00 Nieuws. 16.03
vragen rondom
chansons.
23.10 RadiojournaalT 23.20 TS) Muziek
zonder podium. 23.55 Nieuws.
HILV. III. 240 m. en FM-kanalen.
<.00 TROS. 11.00 EO. 12.00 KRO.
7.00 Nieuws. 7.02 De Hugo van Gel
deren Show. (8.00 Nieuws.) 9 00
Nieuws. 9.03 Take nine. 10.00 Nieuws.
Robbie Dale on Radio. 11.00
12.00
Nieuws.)
op Drie.
Nieuws.)
13.0
Raden
