Nieuwe Leidse aanwinsten
voor de jm VIHH
Lakenhal
(tekort aan
Informatie
•"Lezers schrijven
Schilderijen en glas van de schutterij in Doelen
Tips
voor Oud'
i en ISieuw
REMBRANDT
Walgelijke streek
LEIDEN
Een glas dat vroeger behoorde aan "het gele vendel".
Het stedelijk Museum de Laken
hal bewaart sinds de oprichting een
aantal voorwerpen, afkomstig van
de z.g. Voorste Doelen, vroeger ze
tel van de Leidse schutters, waar
thans de Doelen Kazerne staat.
Deze voorwerpen, die over het al
gemeen hun plaats hebben gekregen
in de Grote Pers van het museum,
bestaan uit verschillende wapens,
vaandels, houten wapenschildjes, de
door Willem Thybaut in 1587-1588
gebrandschilderde ramen van de
Graven van Holland, een houten
kaarsenkroon en een aantal schil
derijen, waaronder zes in 1626 door
Joris van Schooten geschilderde
schuttersstukken.
Oorspronkelijk waren het er acht
maar twee schilderijen gingen ver
loren bij de rampzalige brand van
het stadhuis in 1929. Daarom is het
bijzonder vreugdevol dat onlangs
een grote gekleurde tekening kon
worden aangekocht, die één van de
verbrande schilderijen op even ar
tistieke als nauwkeurige wijze weer
geeft.
De tekening, in waterverf en con
té op papier, meet 66 x 88.5 cm en
werd blijkens het watermerk om
streeks 1795 vervaardigd, waar
schijnlijk voor een van de nazaten
van een der kapiteins, afgebeeld op
het oorspronkelijke schilderij, dat
toen nog in de Doelen hing. De te
kenaar is zeer waarschijnlijk ge
weest Abraham Delfos (Leiden 1731-
Leiden 1820), die zijn voorbeeld pre
cies op schaal (1:3) heeft weergege
ven. De voorgestelde kapiteins zijn
van links naar rechts: Johan
5. s« Schrijver dezes, niet behorende tot
iiesie geregelde schrijvers van protest
en' grieven, is thans echter dermate ge-
htgtfoffen door een ernstig tekort aan
vtoformatie door radio en tv. dat de
)en als het ware op het papier
5. wordt gedwongen.
Als groot bewonderaar van wijlen
htg£odfried Bomans was ik vrijdag-
ve, hiddag aanwezig bij zijn uitvaart en
j£- aegrafenis in Bloemendaal. Duizen-
ïen hebben de Eucharistie mee ge-
fierd, onder wie vele prominenten uit
sectoren, een ontroerende bele
venis die allen nog lang in herinne
ring zal blijven.
Een overvolle kerk, vele honderden
daarbuiten en een onoverzienbare
menigte in de avondschemering
up de begraafplaats. Het „in merao-
fiam" uitgesproken tijdens de dienst
Eoor de celebrant Bomans' broer pa
ir Arnold, zou eigenlijk in zijn ge-
eel als blijvend grafschrift moeten
bienen. Geen pathos, niet retorisch,
in niet magistraal;- doch alleen een
tuivere uiting van onvolmaakt en
leperkt begrip met betrekking tot ait
ilotseling overgaan naar een ander
1) Garnalencocktail
leven, daarbij niet verbloemende,
dat Godfried „de Zoeker" met dit
grote mysterie tijdens zijn intense
leven niet is klaar gekomen. Het
was in al zijn eenvoud een prachti
ge schets van een groot man met
niettemin twijfels en onzekerheden
waarmede zich ontelbaar velen ver
want voelden, ook zij die hem niet
persoonlijk kenden doch zijn ge
schreven gedachten op zichzelf pro
jecteerden
Dan het slotwoord door zijn
vriend Harry die 42 jaren vriend
schap. vanaf een rumoerige studen
tentijd, beëindigde met een tot ieders
hart sprekende laatste groet.
Informatie voor de honderdduizen
den in het land: NOS Journaal met
luttele seconden! Geen prikje uit de
woorden van pater Arnold, niet ver
meld de aanwezigheid van Haarlems
bisschop, geen vermelding van acte
de presence van o.m. Pater van Kils-
donk, de schrijvers Wolkers en Mu-
lisch. Mies Bouwman. Pola Ferry
Hoogendijk en noem maar op, kort
om niet de sfeertekening die bij een
goede verslaggeving past, ik heb de
overtuiging, dat degenen die het per
soonlijk hebben beleefd althans een
klein beetje meer daarvan aan de
rest van de belanstellende kijkers
hadden gegund. In Bussum is men
m.i. hiermede ernstig in gebreke ge
bleven.
Dick Jansen
Leiden.
kunstschilder), Cornelis Simonz. Ha-
sius, Claes Claesz. Moy, Pieter Si
monz. Van Leeuwen, Floris van
Santen en Dirck Arentz. Corten-
bosch. Voor een poort ziet men nog
de doelenknecht met wijnkan en de
schilder Van Schooten zelf, die in
1650, toen hij het origineel maakte,
63 jaar oud was.
De tekening die, ofschoon ander
halve eeuw later ontstaan, een heel
Tot mijn grote vreugde las ik
gisteravond in de krant het bericht:
„Waar gaat Rembrandt naar toe?"
Ik dacht eventjes: zal de culturele
raad de kerstdagen toch ook het
Leidsch Dagblad gelezen hebben,
met het artikel van Hans Melkert en
tekenaar Joop Walenkamp? Maar
helaas, dit is voor mij op deze
maandagavond een teleurstelling
geworden. De culturele raad schoof
dit punt van zich af, zoals bijna alle
punten van deze agenda andere ba
zen kregen of commissies die nog
moeten worden benoemd. Mijns in
ziens kan deze culturele raad ook be
ter afschuiven. Ik hoop, dat er met
het Rembrandtbeeld niet te lang ge
zeuld word, maar dat het zo vlug
mogelijk op zijn door ons nu al om
gedoopte Rembrandtsplein (voor
heen Beestenmarkt/Steenstraat
komt te staan.
John van Delft-,
Steenstraal,
Leiden.
2 dln. tomatenketchup,
3 dln. mayonaise,
1 dl. sherry of cognac, z
en kruiden naar smaak.
Per coupe 15 20 garnalen.y
J 2) Mosselen-saté
J± 10 gekookte mosselen a
f saté-stokje rijgen en
I dampend frituurvet
dompelen.
Opdienen met saté-sf
3) Paling snack
Crackers beleggen n
I gefileerde paling. Eventueel garneren
it schijfje augurk.
4) Hartig hapje
t plakjes
Dun gesneden plakjes gerookte
makreel of bokking op sneetje
wit brood. Garneren n
k streepje tomatenketchup.
Op tweede kerstdag heeft één of
andere onverlaat een walgelijke
streek uitgehaald. En wel: door een
complete hengelsportuitrusting te
stelen van iemand, die deze moei-
bij elkaar gespaard heeft. Stel
lig ging de kerststemming, deze on
verlaat "boven de pet".
De gedupeerde de heer H. J. P.
Staphorst, Nic. Beetsstraat 29, in
Leiden, parkeerde omstreeks 8 uur
zijn auto bij „De Sport" in Abbe
nes nabij Oude Wetering om een
kopje koffie te drinken. Toen de
heer Staphorst ging vissen, en om
8.30 het café verliet, moest hij een
kerst-presentje ervaren. Een onbeha
gen. want als men iets dergelijks
moet ervaren, dan voelt men zich
niet lekker, zeker niet als zoiets
f 322 kost.
De goede naam van het café is
met deze daad ook niet gebaat zéér
zeker niet, omdat het de pleister
plaats is van vele honderden sport
vissers uit Leiden en omgeving.
Reeds eerder is iets dergelijks
voorgekomen. Daarom sportvissers
auto's op slot. Geef dergelijke lieden
geen kans.
Het nieuwe Jaar staat voor de
deur. En elk jaar plegen wij mei
een schone lei te beginnen, wat let
de dief. Als hij werkelijk wroeging
heeft na het lezen van dit stukje,
laat hij dan anoniem, de hengel-
sportuitrusting terugzenden aan J.
Mark, Poelgeeststraat 6a in Leiden
of aan de gedupeerde.
LEIDEN Het Stedelijk Museum "de Lakenhal" is tijdens
de afgelopen begrotingsbehandeling met name door de PAK-
fractie onder de loep genomen. Is de Lakenhal nu nog wel een
typisch Leids museum, vroeg men zich af, of zou het beter zijn
als het een rijksmuseum zou worden? „In feite", vindt direc
teur W. L. Wurfbain, „is de Lakenhal juist bij uitstek een ste
delijke verzameling, in tegenstelling tot de overige Leidse
musea, die veel meer een landelijk of nationaal karakter heb
ben, en die over het algemeen dan ook rijksmusea zijn".
Onlangs kocht het museum enige nieuwe schilderijen en wat
glaswerk aan die vroeger behoorden aan de schutterij, en de
sfeer ademen van het Leiden uit die tijd, waardoor het Leidse
karakter van de Lakenhal nog eens duidelijk wordt onder
streept.
betrouwbare kopie is, was vroeger in
de collectie van Mr. Ph. van Le-
lyveld te Leiden, en heeft een aantal
Jaren in bruikleen reeds in het mu
seum gehangen.
Informeler
Dergelijke groepsportretten van
belangrijke burgers a.h.w. tijdens de
uitoefening van een van hun func
ties sierden vroeger de openbare
gebouwen van Leiden. De schilde
rijen die men thuis had, waren over
het algemeen kleiner van formaat
en informeler van karakter. Een
goed voorbeeld vormt een schilderij
van Hendrick van der Burgh, dat
kort geleden werd aangekocht van
Kunsthandel S. Nijstad, Den Haag.
Tevens was het in Zweeds parti
culier bezit, het laatst in de verza
meling Engleson in Lund.
Het is geschilderd op doek, afme
tingen 98 x 92 cm, en is hoewel niet
gesigneerd, onmiskenbaar van de
hand van de nog onvolledig beken
de Van der Burgh, die afwisselend
in Delft, Leiden en Amsterdam
wordt vermeld. Voorgesteld is het
uitrukken van een vendel der Leid
se schutters door de nog steeds be
staande Doelenpoort. Helaas is door
dat bij verdoeking het schilderij
werd ingekort, de beeldengroep op
de poort van boven afgeknot.
We zien op de voorgrond een mo
dieus geklede kapitein van de schut
terij, met naast hem een sergeant.
Links en rechts een aantal schutters,
waarvan er een aantal, met in het
midden de vaandrig, door de poort
komt aanzetten. Helemaal rechts
een vrouw met een grote roemer in
de hand en een paar kinderen. Van
der Burgh heeft zich kennelijk laten
inspireren door Rembrandt's
„Nachtwacht," uit 1642, maar ook
door een schutterstuk van Bartho-
lomeus van der Helst, toentertijd
eveneens in de Amsterdamse Doelen.
Hij heeft tevens gekeken naar Van
der Merck's kapiteins portretten uit
1657 (thans ook in de Lakenhal).
De kapitein van het Oranje ven
del op het schilderij is, hoewel tot
dusver naamloos, misschien te
identificeren met Mr. Johannes van
den Bergh (1642-93, kapitein van
De zes kapiteins van de Leidse
schutterij, in 1650 getekend,
waarschijnlijk door Abraham
Delfos, naar een schilderij van
Joris van Slooten.
(Foto's Dingjan)
1662-5). het kostuum wijst op een
ontstaan rond 1660-65. Er is een
frappante gelijkenis met het ondub-
bezinnig portret van Johannes van
den Berg, op een metersgrote groep
van de Regenten van het St. Elisa-
bethgasthuis. door een anoniem
kunstenaar in 1667 vervaardigd, dat
sinds kort weer prijkt in de
regentenkamer van het St. Elisa
beth Gasthuishof aan de Cecilia-
straat.
Johannes van den Bergh was se-
I cretaris van dat Regentencollege en
hij was het ook van de officieren
J van de schutterij. Hij was tevens
verschillende malen, evenals zijn
vader Jacobus en zijn zoon Johan
nes (1664-1755) burgemeester van
Leiden. Van der Burgh kan het
schilderij vervaardigd hebben kort
na de benoeming van Johannes van
den Bergh tot kapitein op 1 novem
ber 1662. Van der Burgh wordt o.a.
in Leiden vermeld in 1663: het jaar
daarop is hij weer in Delft.
Hoewel het een beetje primitief
I geschilderd is, heeft het schilderij
een folkloristische waarde en een
grote charme. Het gunt ons een
kijkje in woelige tijden waarin Lei
den rond het rampjaar 1672 ver
keerde.
Glas
Zowel op de tekening van Delfos
naar Van Schooten, als op het schil
derij van Van der Burgh zijn de
glazen afgebeeld, die evenzeer pas
sen bij de schutters, als hun pieken,
musketten en trommels.
Ondanks een uitgebreide verza
meling Leids glaswerk, bezat de La
kenhal merkwaardigerwijs tot voor
enkele dagen geen en
kel glas, afkomstig van de schutterij.
Er zal ook veel gesneuveld zijn en
het restant zal wel in 1795, bij de
opheffing van de schutters, onder
de leden verdeeld zijn. Het was dus
een grote verrassing, toen kort ge
leden een glas of kelk opdook, dat
door de aanwezigheid van een wa
pentje van Leiden op een vlag met
het wapen van Stadhouder Willem
V (1766-95) op Leiden wees.
Dat de kelk met de schutterij te
maken had, bleek uit de aan de rand
gegraveerde tekst't groeien en
bloeien van 't geele vaendel. De
hoogte van het glas is 18.5 cm, de
diameter van de kelk 8 cm.
Inderdaad kende Leiden een geel
vaendel of vendel, dat belast was
met de verdediging van de wijk be
grensd door Stille Rijn en Witte
Singel tot aan Nonnensteeg, Klok-
steeg, Pieterskerkkoorsteeg en
Maarsmansteeg. In 1786 werd het
vendel gemobiliseerd naar aanlei
ding van patriottenonlusten te Hat-
tum en Elburg. Onder de schutters
bevonden zich tal van mensen, wier
Het uittrekken van het Oranje
vendel, een schilderij van Hen
drick van der Burgh, ca. 1663.
namen in Leiden nog steeds een
bekende klank hebben, als Wijn-
nobel, Bommezijn, Beket, Heyblom,
Laman en Groen; de officieren wa
ren J. J. Thijssen en D. V. Ouden
dorp Chimaar.
Regelmatig leverde de firma van
de Weduwe C. Le Maitre en Zoon
glazen en bokalen, die voor een deel
ook voorkomen in de op 30 decem
ber 1797 opgestelde „Inventaris der
goederen van de gewezen schutterij
en Krijgsraad". Hierin o.a. vermeld
„glas met het wapen van Willem V'
dat natuurlijk niet persé de nieuwe
aanwinst behoeft te zijn.
In elk geval waren glas en vendel
zó Leids, dat verwerving voor de La
kenhal wenselijk was. Zoals de
schutters van weleer het opnamen
voor hun stad, hebben twee Leidse
bedrijven thans de handen ineen
geslagen om de bokaal een plaats in
de Lakenhal te geven N. V. Van
Muiden, Glas- en Schilderwerken en
Aannemer bedrijf J. Bekooy. Dank
zij hun gulheid kunnen de bezoekers
van het museum de Lakenhal een
bokaal zien, die rond 1785 getuigde
van de trouw van de Leidse schut
ters aan hun Stadhouder Prins Wil
lem V.
