Controle op ondergrondse
kernproef
niet alleen
wenselijk
maar ook
mogelijk
Dajan en Sapir
in de clinch
„CHRISTELIJK KARAKTER MOET VASTLIGGEN*
Verschillen in
schoolopleiding
binnen Leiden
Een bank
"die overal voor je klaar staat
pONDERDAG 18 NOVEMBER 1971
LEIDSCH DAGBLAD
De ondergrondse kernproef die zaterdag 6 november
door de Verenigde Staten werd gehouden was één van de
grootste in zijn soort. Ondergrondse kernproeven plegen
relatief bescheiden van omvang te zijn: de ontploffing van
5 megaton was verhoudingsgewijs even onbescheiden als
de bovengrondse proef van 58 megaton die de Sowjet-Unie
in 1963 op Novo Zembla nam. Beide proeven deden om
deze reden vooral van zich spreken en hadden, bedoeld of
liet, hierdoor een demonstratief effect.
Beide proeven werden genomen
ui de vooravond van de totstand-
oming van verdragen die verdere
proefnemingen verbieden. Het uit-
ieht op zo'n wapenbeheersingsak-
oord („arms control agreement")
loet de betrokken regeringen vaak
«sluiten om alsnog te trachten be
ulde testprogramma's versneld af
werken, om op deze wijze hun
ïilitaire capaciteiten te verbeteren.
Ie grote Russische kernexplosie van
1 vond plaats niet lang voor dat
„Partial Test Ban" (het kern-
[opverdrag van 1963) tot stand
wam. Dit verdrag, dat ondertekend
door drie van de vijf kernmo-
pndheden (Frankrijk en China na-
nen geen deel aan het beraad en
ndertekenden ook niet) verbiedt
roefnemingen met kernexplosies
oven en op het aardoppervlak, en
ader de waterspiegel. De onderte-
enaars verplichten zich om zich
an dergelijke proefnemingen te
othouden.
Straf
laarbij moet worden opgemerkt dat
iet verdrag zoals trouwens alle
ïkoorden op wapenbeheersingsge-
ted- geen straf stelt op overtreding
ran het verbod. De enige sanctie
He de betrokken regeringen kennen,
er een van stilzwijgende aard:
len weet dat dergelijke explosies
«1 eikaars grondgebied af zijn
faar te nemen, men weet ook dat
Ie andere partijen him proefnemin-
|en gaan hervatten op het moment
lat een der ondertekenaars zich
Het meer aan het verdrag houdt.
feil heeft steeds getracht om dit
ilkoord uit te breiden tot een vol-
fcdig kernstopverdrag waarbij ook
te ondergrondse proefnemingen
trboden zouden worden. De grote
Door
Prof. A. Niezing
polemoloog aan de VU in Brussel
en directeur van het onlangs op
gerichte Polemologisch Instituut
aldaar.
llllllllllllllllllllllilllllll
moeilijkheid daarbij was dat deze
proeven met niet voldoende zeker
heid vanaf eikaars grondgebied vie
len waar te nemen, en dat de Sow
jet-Unie zich verzette tegen de aan
wezigheid van buitenlandse contro
leurs (hetzij van de Verenigde Sta
ten, hetzij van de Verenigde Naties)
op haar grondgebied.
Intussen zijn de mogelijkheden om
op grote afstand ondergrondse kern
explosies te registreren, door aller
lei oorzaken sterk toegenomen. In
1963 was de situatie nog zo, dat
men niet met zekerheid kon zeggen
of een trilling die op grote afstand
werd waargenomen, een aardbeving
dan wel een explosie als oorzaak
had. Wat men toen wel kon zeggen
was dat als er een groot aantal i
trillingen in eikaars proefgebieden j
werden geconstateerd, de kans groot j
was dart; men met kernexplosies in j
plaats van met bevingen te maken j
had. En de grootte van deze kans j
kon men vrij exact berekenen door i
rekening te houden met het ver- j
band tussen de structuur van de j
aardkorst ter plaatse en de kans op
aardbevingen aldaar.
Geologen
Vandaar dat aan de delegaties op
de ontwapeningsconferentie te Ge-
nève ook geologen werden toege
voegd die op dit gebied deskundig
waren. In enkele jaren tijds zijn
echter de seismische technieken bij
zonder sterk ontwikkeld, en is bo
vendien de mogelijkheid om via
waarnemingen met satellieten kleine
temperatuurverschillen op het aard
oppervlak te meten ontstaan. Seis
mische deskundigen zijn thans van
oordeel dat gezien deze ontwikkelin
gen op hun vakgebied een volledig
kernstopverdrag binnen het bereik
der mogelijkheden ligt. Een inter
nationale conferentie van seismolo
gen is tot deze conclusie gekomen,
begin van dit jaar.
Een volledig kernstopverdrag is dus
mogelijk, gezien vanuit technisch
oogpunt. Maar wordt het ook door
de politici nagestreefd? Ondergrond
se kernproeven dienen om tactische
kernwapens („kleine" kernwapens
die zelfs op infanterie-niveau ge
bruikt kunnen worden) te kunnen
ontwikkelen. En ook dienen deze
proeven ervoor om de ladingen van
de zgn. ABM's („Anti Ballistic Mis
siles', oftewel de anti-raket raket
ten) te kunnen testen. Het kern
stopverdrag van 1963 kwam tot
stand op een moment dat men,
vooral in de Verenigde Staten, tot
het inzicht was gekomen dat mas
sale, strategische kernwapens niet
erg bruikbaar waren, noch als wa
pen, noch als afschrikkingsmiddel.
Wat meer paste in de strategie van
dat moment waren kleine, mobiele
eenheden die over kleine, tactische
kernwapens beschikten. En wat
vooral de laatste vijf Jaren de
Amerikaanse deskundigen heeft be
ziggehouden, is de idee van een
„ABM-system"een min of meer
intensieve verdedigingsring van an
ti-raket raketten annex radarpos
ten. Gezien deze doelstellingen is
het logische dat de Ameriakanse re
gering zich e afgelopen jaren niet
bijster enthousiast heeft getoond
voor de toegenomen mogelijkheden
van controle op ondergrondse proe
ven.
Vrijwel alle landen die op de ont
wapeningsconferentie van Genève
zijn vertegenwoordigd, zijn thans
van mening dat de huidige stand
van de seismologische kennis een
volledige inspectie vanaf eikaars
grondgebied waarborgt. De Ameri
kaanse delegatie heeft echter dit
standpunt nog niet onderschreven.
Zelfs Nederland heeft zich in dit
opzicht van het Amerikaanse stand
punt openlijk gedistantieerd (een
feit waar de vaderlandse pers
merkwaardig genoeg vrijwel geen
aandacht aan heeft geschonken).
Het SIRPI het toonaangevende
Zweedse instituut op het gebied van
beumpenings- en ontwapeningspro-
blematiek) heeft eens een statistiek
gepubliceerd waaruit bleek dat van
af het moment dat het partiële
kernstopverdrag gesloten werd, het
aantal ondergrondse kernexplosies
een veelvoud bedroeg van voorheen.
Een dergelijke statistiek mag cy
nisch lijken, ze heeft ontegenzegge
lijk betrekking op de politieke reali
teit.
Spartan
Zaterdag, 6 november werd een ex
plosie tot stand gebracht die tot
doei had de effectiviteit van de
Spartan-raket te testen. Een ABM-
afvuurbasis beschikt over twee ty
pen raketten: de Spartan, bedoeld
om vijandelijke raketten op grote
afstand van hun doelwit te onder
scheppen, en de Sprint, die als ex
tra-beveiliging moet fungeren door
dat zij de gemiste vijandelijke ra
ketten op korte afstand vernietigt.
Door sommige commentatoren
wordt de Amerikaanse kernproef in
verband gebracht met de ontwape
ningsbesprekingen die Russen en
Amerikanen voeren in Helsinki en
Wenen (de zgn. SALT besprekingen
afkorting van-Strategic Arms Li
mitation Talks). Op deze besprekin-
Frankrijk houdt zich niet
aan het verdrag dat bovengrond
se kernproeven verbiedt. Augus
tus j.l. werd boven het eiland
Murwros in de Stille Zuidzee nog
een kernbom aan deze ballon tot
ontploffing gébracht.
gen schijnt de laatste maanden een
overeenkomst voorbereid te zijn die
ongeveer inhoudt dat beide partijen
hun aantallen ABM-bases beper
ken. Deze commentatoren lijken mij
niet Juist. Immers, een dergelijk
koord behoeft nog niet beperking
van de verdere ontwikkeling en re
search van de ABM-raketten in te
houden. Als er verband bestaat tus
sen de opvoering van het programma
van ondergrondse kernproeven en de
„dreiging" van een akkoord, dan is
het wel vanwege het feit dat binnen
afzienbare tijd een volledig kern
stopverdrag tot de mogelijkheden be
hoort.
De Verenigde Staten staan zo lang
zamerhand te Genève geheel geïso
leerd met hun standpunt dat con
trole ter plaatse een voorwaarde
voor zo'n verdrag behoort te zijn.
Geplaatst tegenover wetenschappe
lijke deskundigen uit de gehele we
reld, geplaatst tegenover de mening
van zelfs hun politieke bondgenoten
in de Geneefse conferentie, zal het
hen steeds moeilijker vallen om
deze gedachtengang vol te houden.
Een dogmatisch vasthouden aan dit
uitgangspunt zal hun onderhande
lingspositie steeds meer ondermij
nen. Het zou wel eens kunnen zijn
en dit is dan misschien het eni
ge lichtpuntje in deze trieste ge
schiedenis dat het versneld af
wikkelen van de huidige testserie de
voorbode is van een wijziging van
het Amerikaanse standpunt waar
mee dan de voorwaarde aanwezig
zou zijn voor het bereiken van een
volledig kernstopakkoord.
Opvolgingsstrijd in Israel
(Van onze correspondent)
JERUZALEM (GPD) Minister
van Defensie Dajan heeft ondanks
eerdere uitspraken dat op defensie
niet bezuinigd kan worden, zijn ei
sen voor de begroting van volgend
Jaar met een half miljard Israëli
sche ponden verlaagd. Daarmee be
draagt het defensiebudget nog altijd
zes miljard Israëlische ponden
dat is ongeveer viereneenhalf mil
jard gulden een miljard meer
dan vorig jaar. Gezien de sinds vo
rig jaar toegenomen inflatie bete
kent dat in feite de defensieuitga
ven volgens het voorstel van Dajan
gelijk blijven.
Minister van 'Financiën Sapir is
echter nog niet tevreden. Er moet
nog meer van af. Met het oog op
de inflatie wil hij de totale begro
ting voor het komende Jaar 16%
miljard Israëlische ponden 12%
miljard gulden niet laten over
schrijden. Het vorig Jaar bedroeg de
begroting 13 miljard pond. Hoeveel
Dajan nog verder moest bezuinigen
wilde Sapir nog niet zeggen. Dat
moet de regering beslissen. De
moeilijkheid is dat andere ministers
hun eisen niet zullen verlagen als
Dajan niet hetzelfde doet.
Het defensiebudget is de ideologi
sche inzet geworden voor de opvol
gingsstrijd tussen Dajan en Sapir
als Golda Meir in 1973 zoals ze
heeft aangekondigd, of misschien
zelfs al eerder, zal aftreden. Het
weekblad van de arbeiderspartij 'Ot'
is uitgekomen met een artikel van
reserve-generaal Meir Paiel, die als
militair pleit voor een grondige re
visie van de overheidsuitgaven.
Paiel, voormalig lid van de generale
staf, en bekend om zijn linkse
ideeën pleit voor aanzienlijke bezui
niging op defensie en grotere aan
dacht voor sociale problemen. In
dat verband doet hij een scherpe
aanval op premier Golda Meir voor
haar onbegrip van de zwarte pan
ters.
Israëls militaire positie heeft zich
volgens Paiel zodanig gestabiliseerd
dat de regering daar de teugels wat
kan laten vieren. Het is opmerkelijk
dat partijbladen van de Arbeiders
partij die anders braaf in het ga
reel van de regeringspolitiek lopen,
de laatste weken met kritiek op de
regering en regeringsfunctionarissen
komen, behalve 'Ot* ook het dag
blad Dawar'. Dat duidt op toene
mende tegenstellingen binnen de
partij, hetgeen het leiderschap van
de partijen onder leiding van Golda
Meir en Pinchas Sapir niet welkom
zal zijn.
LEIDEN Kinderen uit de Leidse
"arbeiderswijken" gaan na de lager©
school in verhouding veel minder
naar atheneum, gymnasium, havo of
mavo dan kinderen uit de meer "ge
goede" wijken. Dit bekende verschijn
sel wordt weer eens bevestigd in het
statistisch onderwijsrapport van de
gemeente Leiden over de kleuter- en
lagere scholen in het vorige school
jaar.
In de wijken met voornamelijk
handarbeidersgezinnen gaat 39 pro
cent van de kinderen na de lager©
school naar mavo, havo, atheneum
of gymnasium. In de wijken waar
overwegend hoofdarbeiders wonen,
zijn het er precies twee keer zoveel:
78 procent.
Een omgekeerd beeld krijgt men bij
het bekijken van de gang naar het
nijverheidsonderwijs (technische
school en huishoudschool). Uit de
handarbeiderswijken van Leiden gaat
48 procent van de kinderen naar deze
vorm van voort^zet onderwijs. Drie
keer zoveel, dan de 16 procent van
de kinderen uit de hoofdarbeiders
wijken.
Tenslotte gaat 6 procent van de
kinderen uit de handarbeiderswijken
meteen na de lagere sohool werken,
terwijl uit de statistieken blijkt dat
alle kinderen uit hoofd arbeiderswij
ken tenminste nog één jaar door
leren.
ADVERTENTIE
NEDERLANDSCHE MIDDENSTANDSBANK
Biesheuvels opvolger, mr. Aantjes, voelt niets voor partij met twee poten
fEN HAAG Mr. Wim Aantjes
M8) werd op 3 augustus geruisloos
((kozen tot opvolger van Biesheu-
tel. Geen persconferentie, geen
barende plannen of uitspra-
ten. De Utrechter, twaalf Jaar
Kamerlid, schoof als vice-voorzit-
kr van de anti-revolutionairen in
te Tweede Kamer gewoon één
"oei op en was daarmee fractie
voorzitter.
Biesheuvels goedlachse opvolger
Beeft het colbert uitgetrokken, zit
toet de benen over de leuning van
(en zware zwarte fauteuil in de
^persoonlijke fractievoorzittersha-
Door
fans de Lugt
bijt zich vast in de opmer-
dat Biesheuvel en Aantjes
*el heel verschillende types zijn.
biesheuvel is gereformeerd, ik
tovormd. Maar dat is volstrekt
fëaverschil tussen ons. Het is
w'£ een misverstand dat de AR
gereformeerde partij zou zijn.
Ons kiezerskorps is voor een be-
fcngrljk deel hervormd, met name
Zuid-Holland, stukken van
"oord-Brabant, Gelderland, Zee
luid."
Het gesprek gaat verder over
Biesheuvel: „Een geboren teamlei
der", zegt Aantjes. „een echt poli
tiek leider. Ik voel me meer de
fractievoorzitter. Een echt politiek
leider ben ik niet. Dat is wel eens
moeilijk. Voor mijn werk ben ik
ontzettend afhankelijk van een
goede sfeer. Als die niet goed zou
zijn, zou ik dat eerst moeten her
stellen, anders kan ik niet zakelijk
politiek bedrijven. Maar de sfeer
is üi onze fractie uitstekend."
„Twee dingen kan Biesheuvel ont
zettend goed. Hij kan mensen op
eigen kracht laten werken als zij
kwalitatief goed zijn. En uit de
kwalitatief minder sterken weet
hij veel meer te halen. Namen zal
ik niet noemen."
Biesheuvel is sterk dominerend.
Naief
In het begin van de verkiezings
tijd riep Aantjes de anti-revolu
tionairen op: „Laten wij het Ne
derlandse volk vragen ons (de
confessionelen) de meerderheid te i
geven." Was dat niet wat naïef? waren. Wij werden in die tijd
„Ik heb me heel wat gerealiseerd ontzettend aangevallen, stem de
dat de kansen daarop niet groot confessionelen weg, was de leus.
Als Je zo van alle kanten wordt
aangevallen, moet Je durven. Moet
Je laten merken dat Je bereid
bent het in de confessionele par-
iedereen in de confessionele par
tijen zich met volle overtuiging
had ingezet, hadden we het een
eind gebracht."
Vernieling
Mr. Wim Aantjes
Tijdens de debatten over de rege
ringsverklaring zei Aantjes onder
neer: „Naar ik vrees heeft de
Partij van de Arbeid zich voor de
zeventiger jaren uitgeschakeld".
Daaruit valt te proeven dat de
PvdA hem liever is dan de VVD.
De kandidaatvoorzitter van de
XVP, dr De Zeeuw, heeft dezer
lagen gezegd: „De huidige confes
sionele partijen missen politieke
inhoud, zonder meer."
Aantjes: „De PvdA was in de
Jongste geschiedenis een heel ster
ke, uiterst constructieve partij.
Het gaat mij aan het hart als ik
die' partij de vernieling in zie
gaan. Ik zou die vrees ook uitge-
I sproken hebben als de VVD in de
situatie zou zitten waarin nu de
PvdA verkeert. DS '70 had niet
hoeven te ontstaan, als de PvdA
eerder duidelijk voor het socialis
me had gekozen. Onder de invloed
van Nieuw Links waren ze eerder
radicaal dan socialistisch.'
Persoonlijk ziet u niets ln een
nieuwe grote partij van AR met
KVP en CHU, als die partij een
confessionele en een niet-confes-
sionele poot zou krijgen?
Aantjes: „Wij praten in het ge
sprek over politieke samenwerking
niet met mijnheer De Zeeuw,
maar met de KVP. Wie ze tot
haar voorman maakt is haar zaak.
Maar deze uitspraak vind ik heel
betreurenswaardig." En dan met
plotselinge stemverheffing: „Als
dit het standpunt van de KVP in
het verdere gesprek oVer samen
werking zou zijn, dus dat wij geen
politieke inhoud meer hebben, dan
zie ik niet de mogelijkheid om
met zo'n partij tot één politieke
partij te komen."
De ontwikkelingen in de KVP
wijzen niet in de richting van een
exclusief christelijk karakter.
Aantjes: „Als Je ideaal één chris
telijke partij is en de grondslag
van die nieuwe partij twee poten
zou krijgen, dan zeg ik, zonder de
AR, wat mij betreft. Als er in de
statuten komt te staan dat de
partij gegrondvest is op het chris
telijke uitgangspunt maar open
staat voor iedereen, dan zie ik
géén bezwaar. In dat opzicht zijn
wij ook een open partij. Niemand
wordt op geloof of bekering getest.
Maar ik vind dat het christelijke
karakter van die nieuwe partij
moet vastliggen."
Loopt de samenwerking met de
fractievoorzitters van DS'70 en de
VVD goed?
Aantjes: „Hoe dichter Je het sta
dium nadert waarin de onherroe
pelijke beslissingen genomen moe
ten worden, hoe meer men met de
neus op de dingen wordt gedrukt
die nog opgelost moeten worden.
Ik vind de ontwikkeling in de sa
menwerking tot op heden niet
verontrustend."
Wiegel
Hoe bedoelt u?
„Met een vijfpartijenkabinet vind
ik het noodzakelijk dat de vijf
fractievoorzitters niet alleen zake
lijk maar ook menselijk goed met
elkaar kunnen opschieten. Berger
(DS '70» doet het met grote wijs
heid. Ik vind dat Wiegel (VVD)
het binnen de samenwerking soms
wat riskant speelt."
Aantjes: „Ik zou nooit de zelf
standigheid binnen de samenwer
king zo willen beleven, dat als de
vier anderen het op dezelfde ma
nier zouden doen we de samen
werking wel konden vergeten. Als
alle vijf fractievoorzitters van de
regeringspartijen net als Wiegel
zouden zeggen: aan dit of dat
punt valt niet te tornen, was het
snel gebeurd met de coalitie."
Is het uitgesloten dat Aantjes
van sociale zaken) met een loon
maatregel aan komt zetten?
„Het intrekken van de loonmaat
regel was één van de eerste daden
van dit kabinet. Het is nauwelijks
mogelijk dat het kabinet-Biesheu
vel de weg van een loonmaatregel
zal bewandelen zonder het eigen
bestaan in gevaar te brengen. Een
nieuwe loonmaatregel zou een ver
loren slag zijn."
Ook het einde van dit kabinet?
Aantjes: „Of het de doodsteek zou
zijn, dat kan ik nu niet bekijken.
Als ik dat wel kon. zou dat een
element worden in het loonover-
leg. Dat moet niet."
