GELOOF HEEFT
CONSEQUENTIES
Tragiek 1940 in elk
geval voorkomen
paader-Meinhofmythe en realiteit
MENINGEN
Kort bij kas?
waar p
gaat
R. K. E. H. OPPENHEIMER
ICX ROTTEVEEL:
T O*
Sociale aspect werd ondergeschikt aan het politieke
Sluit bij de ABN
een lening-naar-maat
Algemene Bank Nederland
iENSDAG 10 NOVEMBER 1971
-~I0ENSI
LEIDSCH DAGBLAD
c.s.:
Het lijkt mij nodig, op het artikel
,.D. van woensdag 2 november te
[esgeren, omdat het enige essen-
lële vergissingen bevat, die mis-
lldend werken. De heer Rotteveel
tod zich alvorens in de pen te
(ümmen iets beter moeten oriënte-
en en meer zorgvuldigheid moeten
letrachten by zyn lezing van de
tóst van het Hervormd Persbureau,
b acht dit een journalistieke plicht
»n de eerste orde.
Het bekritiseerde stuk is niet,
loals de heer R. zegt, een „Leidse
ferklaring". Dat sohryft hy letter
lik en is een eclatante vergissing.
Iet is een stuk van 24 theologen:
rof. Miskotte, dr. Buskes, prof.
Iperna Weiland, dr. F. O. van Gen-
lep, dr. J. M. van Veen, dr. M. H.
lolkestein, dr. A. Th. van Leeuwen,
f. E. J. Beker (de rector van het
fheol. Seminarie) e.a., ond< wie
jan ook de Leidse theologei Ge
len de behoefte aan een nelle
eactie op het getuigenis var"prof.
an Niftrik cs. is niet gei reefd
laar een zo groot mogelyk .antal
ndertkenaars. Dit zou op zic.i zelf
Jelemaal niet moeilyk geweesi zyn.
Het verband tussen Bartts op-
lerkingen aan het adres ran de
Haubensbewegung 'Geen ander
Ivangelie" en het gewraakt» schry-
en is door de heer R. ten menmale
iet begrepen. Hy schry.t: "Ken-
hebben de Leidse theologen
jevoeld, dat de brief «m Barth,
loewel nog pas vyf jaargeleden ge-
Chreven, nu reeds hipeloos ver-
nderd is." De verklaing van de
prote theoloog Barth is geenszins
trouderd, maar hooist actueel en
latuurlyk juist daaom door ons
angehaald! Barth /indt een zui-
ere belijdenis zondr in te gaan op
e actuele en zelfs te politieke vra-
en van zyn tyd (voorzover deze
thisch relevant ajn) onvoldoende.
JHet is Barth's overtuiging, dat
Kt geloof ook pn sociaal/politiek
Ihos veronderstlt, ethische conse-
iuenties heeft m zonder stelling-r-
June t.a.v. de ctuele, ethisch rele-
iknte problemn zonder betekenis
Ül Barth sprekt natuurlyk in zyn
l§bklaring ovr de actuele Duitse
foblemen tin toen. Nixon en
Irandt (delaatste thans Nobel-
£sdrager oor de vrede!) doen
ongevei dat, waarom Barth
gevragd heeft. Ik denk niet,
i de heejR. deze staatslieden van
linksradioale en revolutionaire
Wensdromen zal beschuldigen. Ik
geloof ook niet, dat hy het klaar
zal spelen, om Barth te zien als
een "als theoloog vermomde poli
ticus".
Welnu: wy doen en zeggen het
zelfde als Barth. Daarom wordt in
in ons stuk de opstellers van 't Ge
tuigenis (Van Niftrik c.s.) gevraagd,
Barth's punten te vervangen door
de thans voor ons actuele proble
men. Wereldproblemen, waarvan de
defensie, de bewapeningswedloop,
die doorgaat, de kernwapens (hier
over heeft ook onze Synode gespro
ken!) er slechts één is. Slechts één
van de door ons opgesomde pro
blemen.
Maar zonder twyfel behoort ook dit
probleem voor ieder verantwoor-
delyk denkend theoloog een ethisch
probleem te zyn.
De in ons schryven opgesomde
problemen zyn uitteraard by wyze
van voorbeeld genoemd, om dui
delyk te maken, dat een slechts
theologisch/dogmatische verklaring
met een eenzydig accent op de zgn.
verticale relatie tot God onvol
doende is. Het geloof heeft ethische
consequenties voor ons persoonlyk
bestaan en collectief. De titel van
het artikel van de heer R. "Poli
tieke theologie en hogere defensie-
kosten" is, gezien zyn vergissingen
in de interpretatie van het stuk, een
ongehoorde misleiding t.o.v. zin en
bedoeling van ons schrijven. By alle
discussies in theologie en kerk over
actuele politieke vraagstukken is het
overigens beter, de geladen term
"politiek" te vervangen door ethiek
(ethos), de verantwoordelykheid
van de mens voor de politieke, so
ciale en maatschappelyke ordening
van ons bestaan.
De heer R. kan overtuigd zyn, dat
ik (en natuurlyk ook de anderf
ondertekenaars) niets voel voor we!
terroristisch systeem ook. Ik
iwiuiwwiUH systeem ook. ik i?-1
mijn sporen verdiend in het ve;et
daartegen. Maar hier ging het*^
om een protest tegen terreurnP10-
u,u ccli yiuLcst tegen terreurnv»*"-
den in Rusland. Zulke prr^sten
zyn zeker noodzakelyk. Ik ron
der de Russische atooireleer(?e
Sacharow. Die protesteer'^aar
zyn land, dat is buiteng,voon be-
langryk. Het vraagt ooJ meer dan
een protest hier. In cs schryven
ging het om de ethisch consequen
ties, die het geloof oor ons zelf
heeft, hier en nu.
Overigens zo.'6,4 de.?e6LR" sle"
ren, zich voor iele uitdrukkingen,
die hU in zi<artlkel 8<*ruikt, te
excuseren.
DR KJ" H" OPPENHEIMER»
LEID*'
Pjm van het
Vaticaan
k ben nu al ruim 30 Jaar abonnee
van uw blad en heb deze krant
altijd beschouwd als neutraal.
Maar na de twee stukjes van C. J.
Rotteveel over Formosa van 20 ok
tober en nu van 3 november heb
ik de onplezierige indruk gekregen,
dat het Leidsch Dagblad dank zy
zijn buitenlandse verslaggever zeer
rechtsgezind gaat worden.
Men zou, na die twee stukken ge
lezen te hebben, de schrijver een
pion aan het Vaticaan kunnen
noemen, net als Tsjang Kai-sjek
geweest is, DJem, Ky en noem ze
maar op.
M. M. Lechner,
- deining te
Er bli kt nogal. alnleiding
zijn ontstaan ,e van voriRO
van mijn n ("Politieke
week "oeiyrc defensiekos-
theologie en jef van 24 theo_
ten op ee* uap cen zestai
logen, 05llceerd in het L D
Leidse, gft,er j j jn bijgaand
van 29 jj stuk (G€loof heeft
ingez°5ties) omschrijft een
consefes, ds. K. E. H oppen-
'®'an de bezwaren van hem-
Ma zijn Leidse medestan-
Vorige maand verscheen
;n door negentien hervormden,
'onder wie zes hoogleraren, on
dertekend "Getuigenis over het
christelijk belijden van deze
tijd". Dit Getuigenis ziet het
christelijk geloof als een per
soonlijke zaak van wederge
boorte en bekering en verzet
zich nadrukkelijk tegen het sa
menvallen van het geloof met
de ideologie der revolutie;
In antwoord op de vraag
van de Getuigenis-schrijvers om
instemming te betuigen hebben
24 andere theologen, onder wie
dus zes Leidse. de onder A) ge
noemde negentien om een ge
sprek gevraagd. Dit geschiedde
onder aanhaling van een in 1966
door prof. Karl Barth geschre
ven brief;
e In het stuk B) wordt in na
volging van Barth de nadruk ge
legd op actuele vragen van deze
tijd. Zoals ds. Oppenheimer
in bijgaand ingezonden stuk
schrijft: Barth vindt een zuive
re belijdenis zonder in te gaan
op die actuele en zelfs politieke
vragen onvoldoende;
Mijn stuk van vorige week
woensdag keerde zich in het bij
zonder tegen een van de punten
van de 24 Leidse en nlet-Leidse
theologen: de verhoging van de
defensiebegroting. In het hier
naast geplaatste artikel "Tra
giek van 1940 in elk geval voor
komen" wordt nader ingegaan
op het ingezonden stuk van dr.
Oppenheimer c.s.
C. J. ROTTEVEEL.
Om te beginnen met de laatste
zinsnede uit het ingezonden stuk
van dr. Oppenheimer (het gebruik
van de woorden "gluiperds" en
"geniepige ondermyning")ik kan
met de beste wil van de wereld,
ook by zeer zorgvuldig na-lezen,
niet inzien waarom dit) door de
Leidse theologen zou kunnen wor
den opgevat als voor hen bedoeld.
Deze woorden zyn duidelyk in bre
der verband gebruikt en bestemd
voor diegenen, wie het te doen is
om de door my verfoeide onder
myning van de afweerkracht van
de Nederlandse defensie. Ter ver-
myding van elk misverstand: ik
behoor allerminst tot de fanatieke
"militaristen", die het bestaan van
leger, vloot en luchtmacht o m
zichzelf toejuichen. Als het mo-
geiyk zou zyn morgen "alle zwaar
den om te smeden tot spaden" zou
ik vragen of het niet vandaag kon.
Maar zolang er maar al te duide-
lyke aanwyzlngen zyn, dat ook Ne
derland defensief paraat moet
zyn, dient men te zorgen voor een
goedgeoefend leger.
Voor het in stand houden van
zo'n leger kunnen, naast andere,
in elk geval deze argumenten wor
den aangevoerd. In de eerste plaats
is het misdadig, onvoldoend ge
oefende soldaten het gevecht in te
sturen. Op 10 mei 1940 's ochtends
om 8 uur sneuvelde myn Jongste
broer, behorend tot de mitrailleur
compagnie van de Jagers, in de
stryd tegen de Duitse parachu
tisten, die tussen de broeikassen by
's-Gravenzande geland waren. Op
zeker ogenblik waren de Neder
landers onder Duits vuur komen te
liggen en werden enigen van hen
getroffen. Myn broer, ziende dat
een paar van zyn beste vrienden
vielen, snelde toe om te helpen.
Uit menseiyk oogpunt een prach
tige daad, maar militair een on-
vergeefiyke fout van een slecht-
getrainde soldaat, een fout die dan
ook onmiddeliyk door de Duitsers
werd afgestraft met een schot in
de slaap. Tegen deze achtergrond
leze men myn uitlating in het
stuk van 3 november, dat talloze
Nederlanders er feesteiyk voor be
danken zichzelf of hun kinderen op
nieuw de dupe te laten worden van
een afgetakeld leger. Nogmaals:
géén leger öf een goed leger van
keihard getrainde mannen, aan wie
uitentreuren geleerd is waar de ge
varen liggen. Wanneer die oefe
ning ontbreekt zouden er opnieuw
onnodig talryke slachtoffers
kunnen vallen.
Het tweede punt is, dat ook Ne
derland een belangryke taak kan
vervullen by een aanval op het
Westen. In het zojuist verschenen
boek "Grebbellinie 1940" van ma
joor E. H Brongers beschryft de
auteur, dat daar, op de Grebbe-
berg, ongeoefende Nederlandse sol
daten, vaak van de oudste lichtin
gen, voorzien van negentlende-
eeuwse wapens en communicatie
middelen, drie dagen lang over
machtige, fanatieke SS-eenheden
tegenhielden. By alle gevechten op
Nederlands gebied boden onze sol
daten zo langdurig weerstand, dat
het Duitse aanvalsplan volkomen
in duigen viel. Aan de Duitse
luchttransportvloot en Duitslands
enige luchtlandingsdivisie werd een
nederlaag toegebracht, die de na
zi's nooit meer te boven kwamen.
De voorgenomen invasie van Enge
land werd daardoor dusdanig be
lemmerd, dat ze nimmer kon wor
den uitgevoerd, de luchtlanding op
Gibraltar moest worden afgelast
en het aanvalsplan voor Malta
moest ingrypend worden gewyzigd.
Deze feiten zyn nu pas aan het
licht gekomen, omdat majoor
Brongers gebruik kon maken van
niet eerder gepubliceerde Duitse
verslagen en rapporten, die na de
oorlog in Amerikaanse handen
vielen. Reeds eerder was bekend,
dat de Nederlandse luchtdoelka
nonnen, op het laatste ogenblik in
het buitenland besteld en nog net
op tyd gearriveerd, zoveel Duitse
vliegtuigen omlaag haalden, dat
dit verlies een beslissende rol
speelde in de Brits-Duitse "slag
om Engeland" Het zwak bewa
pende en slecht geoefende leger
was dus, op langere termyn gezien,
een factor van groot gewicht in de
uiteindelyke ondergang van nazi-
Duitsland. Dit zyn geen pocheryen
achteraf van Nederlandse militaire
prestaties in de oorlogsdagen van
1940, maar op documenten steu-
nened feiten. Niettemin: in de
stryd van enkele dagen om de
Grebbellinie sneuvelden méér Ne
derlandse soldaten dan Britten en
Canadezen tezamen in de zestien
dagen van de invasie van Norman-
dië. En dat is dan bepaald géén
reden om trots op te zyn! Alweer:
dit had voorkomen kunnen en
moeten worden. Géén leger of een
goed leger.
De bedoeling van het boven
staande is duidelyk. Dr. Oppen
heimer gaat namelijk in zyn inge
zonden stuk aan één punt voorby
het door nem en de vyf andere
Leidse theologen ondertekende
stuk is, tengevolge van de publi-
katie, niet alléén gelezen door de
ondertekenaars van het "Getuige
nis". De "zes" stelden op 29 oktober
openiyk in het Leidsch Dagblad
en dus ten aanhoren van iedereen
de vraag of er geen reden is ver
ontrust te zyn over verhoging van
de defensiekosten. Dat was. met
hun gezag, een suggestie van be
tekenis. Op grond van het tegen
woordig zo luid toegejuichte recht
op inspraak heeft schryver deze#
gemeend daarop te moeten ant
woorden: néén, die is er niet. Er
is m.i. volop reden voor diepe te
leurstelling, maar er is geen reden
voor verontrusting. Er is alleen
maar reden om te vragen of het
leger inderdaad voldoende ge
oefend en bewapend is. Als die
vraag tot gevolg heeft, dat leger,
vloot en luchtmacht op him doel
matigheid en paraatheid op des
kundige wyze worden/'doorgelicht",
dan bestaat daar mynerzyds geen
enkel bezwaar tegen. Misschien
kan dat zelfs tot vermindering van
de defensiekosten leiden. Maar de
verontrusting van de 25, resp. zes
Leidse theologen geldt niet de eco
nomische maar de ethische kant
van de zaak. Als de theologen nu
bezwaar maken tegen de naar hun
mening onjuiste "kop" boven myn
artikel van 3 november ("politieke
theologie"), dan ben ik bereid die
te vervangen door "onvoorzichtige
theologie" of een uitdrukking van
geiyke strekking. Maar ik houd
staande, dat het niet aangaat een
leger op de been te houden, dat,
tengevolge van gebrek aan finan
ciële middelen, niet voor zyn taak
berekend is. Onvoldoend geoefende
en bewapende soldaten het vyan-
delyk vuur insturen is ethlsch-
onverantwoord. Tragiek als van
1940 moet tot elke prys voorkomen
worden.
(Vai onze correspondent)
BONN— Zonder het gevaar van
Ikt clufce gewelddadige anajehis-
«n, datals Baader-Meinhof-groep
Berucht 5 geworden, te onderiohat-
kn, ka worden vastgested dat
tón reptatie voor een grcot deel
kan zyr tegenstanders daikt. Die
Rebben lelfs de naam bedicht.
1 De nam is een begrip geworden.
Pet Ugbyna voor de hand dat by
(e gote bankroof in München en
Bd oitioering van Mictael Lühmer
p bfc Rheinland de onzekerheid
Jtn 3 eerste uren hec gerucht op-
fcvele dat de Baader-Meinhof-
loe in actie was. De groep, die
knplan zou zyr geweest Willy
fraflt te ontvoeren en in te wis-
leivoor kamersad Horst Mahler,
'erelyk? Matter stond op het
|tn vryuit te gaan in een proces
jat e naam van zijn vrienden al-
pnnst zou schaden. Het zyn
pf ongeloofwaardige geruchten,
p et mysterie rond de anarchis-
p.'oep helpen vormen.
pr W. P. Timmers
'e groep is gevaarlyk. Petra
ielm, die door een Hamburgse
Eieman werd doodgeschoten
zy schietend trachtte te ont-
en, maakte er deel van uit.
Hamburgse politieman Norbert
hmid, jagend op Margrit Schiller
ird vrywel zeker doodgeschoten
or een lid van de groep. Het is
ker tot schietpartyen gekomen.
1 zijn wapenopslagplaatsen gevon-
D en Ulrika Meinhof zelf heeft
1 politie veroordeeld als de ver-
'diger van de maatschappy die
oet worden vernietigd: „De man
1 uniform is een zwyn. Met hem
®ut niet te worden gesproken,
atuurlijk kan er worden gesoho-
n".
Dat in reactie daarop ook de
Mie snel schiet, is niet verras-
M. Maar de dood van Petra
welm leidde tot scherpe kritiek,
atzelfde geldt voor de grote raz-
a's, die het laatste jaar zelden
eer opleveren dan de arrestatie
in verdacht uitziende onschuldi-
in- Dat geldt bovendien voor de
'handeling van linkse intellectu-
en- die er door de politie van
orden verdacht de jongelui rond
Baader en Meinhof nu en dan on
derdak te bieden.
De conservatieve Springer-pers,
met de televisie (het populaire vang-
de-misdadiger-programma „XY un-
gelöst") voorop zowel in de jacht
als in de mythevorming, heeft een
uitlating van de politie gepubli
ceerd: de speurtocht van een Jaar
lang heeft vrywel niets opgeleverd.
Volgens een andere bewering van
de kant van de politie is er niette
min nog slechts sprake van een
kleine kerngroep. Daarnaast zou
den op enkele plaatsen groepjes
opereren, die met de kern geen of
nauwelyks contact onderhouden.
Wie kan beoordelen wat er wer-
kelyk van de Baader-Meinhof-
groep en haar invloed is overge
bleven? Is het snelle schieten meer
dan zelfbescherming van jongelui
die als gangster worden achter
volgd? Wat is de betekenis van het
te midden van veel publiciteit uit
kammen van de Berlynse uitgevery
Klaus Wagenbaoh? Diens „Rood
boek over de gewapende stryd in
West-Europa" lag allang in de
boekwinkels, maar door die publi
citeit kreeg opnieuw de RAF (sa
mensteller van het roodboek) de
belangstelling, de „Rode Armee
Fraktion", die te boek staat als de
gewapende organisatie van de
Baader-Meinhof-groep.
De vraag of die organisatie be
staat, ligt na alle vorige vragen
voor'de hand. Zeker is alleen dat ze
past in de leer van Ulrika Mein
hof, 37-jarige gescheiden moeder
van een tweeling, oud-redactrice
van Konkret, „het laatste dragende
publicistische podium voor alle
linkse groeperingen". Ulrika Mein
hof heeft de vorming van een rood
Horst Mahler: van verdediger
tot anarchist. Links met pruik
(bij arrestatie), rechts „normaal".
leger bepleit om met een geweld
dadige revolutie tenslotte het heer
sende systeem te kunnen vernieti
gen.
zy heeft een, vorig Jaar in Der
Spiegel gepubliceerde, samenvat
ting van haar standpunt gegeven:
de linkse intellectuelen in de Bonds
republiek, die heel goed zouden be
seffen, dat de door hen gewenste
maatschappelyke veranderingen
zonder revolutie niet te bereiken
zyn, maken zelf te zeer deel uit
van het heersende systeem om de
consequenties aan te durven. Daar
om moet de kleine groep die het
lef wél heeft, de misdeelde rand
figuren ln de maatschappy bewust
maken.
Die kleine groep vormde zich en
kele jaren geleden in West-Beriyn
uit studenten en linkse sociale wer
kers. zeer geëngageerde jonge in
tellectuelen, die al gauw door on
macht verbitterd raken. Hun reac
ties gaan uiteraard niet altyd zo
ver als die van de student Andreas
Baader. Hy stichttte in 1968 met
enkele kameraden brand in twee
Frankfortse warenhuizen (schade
2,2 miljoen mark). Zy gaan meestal
evenmin zover als die van Ulrika
Meinhof en een paar andere jonge
vrouwen, die Baader schietend be-
vrydden.
Met die laatste gebeurtenis in mei
1970 in West-Berlyn werd voor de
buitenwereld het contact gelegd
tussen Meinhof en de negen jaar
jongere Baader. Kernfiguur was
echter op dat moment nog de jonge
Berlynse advocaat Horst Mahler,
de man die Beate Klarsfeld (die
Kiesinger een draai om de oren
gaf) en Wily Brandts weerspan
nige zoon Peter had verdedigd.
Mahler was na de aanslag op Rudl
Dutschke aan het hoofd van de de
monstranten door West-Beriyn ge
trokken. Hy was de eerste die vast
stelde dat de student Benno Ohne-
sorg niet aan een schedelbreuk
maar aan een politiekogel overleed.
Hy was, kortom, een kopman van
de buitenparlementaire oppositie in
West-Berlyn en hem beschouwde
de politie als het brein achter
Baaders bevryding.
Mahler, Meinhof en enkele an
deren trokken, via Oost-Berlyn,
naar de Arabische Al Fatah. By
terugkeer in West-Beriyn werd
Mahler verraden en ondanks ver
momming gearresteerd. In een pro
ces kon zyn medeplichtigheid aan
de schietparty niet worden bewezen,
zyn advocaat betoogde dat een ob
jectieve procesvoering tegen Horst
Mahler allang niet meer mogeiyk
was door de manier waarop in de
publiciteit al over Mahler was ge
oordeeld. Zo was er ook geoordeeld
over Ulrika Meinhof, de vroegere
Journaliste, die was opgevoed door
prof. Renate Riemeck, een tydlang
voorzitster van de door velen als
communistisch veroordeelde Duitse
Vredesunie.
Ulrika Meinhof heeft na haar
vertrek uit deredactie van Konkret
een poging gedaan het sociale on-
reoht, dat jongeren ln verzorgings
tehuizen zou worden aangedaan,
duidelyk te maken in een tv-spel.
,3ambule". Het was een verhaal van
Irene Gdrgen, een door Ulrika
Meinhof opgevangen meisje en la
ter één van de schietende bende
leden die Baader bevrydden. Het
sociale aspect van het werk moest
onvermydeiyk ondergeschikt wor
den aan het politieke.
Op Meinhof en Baader tegen
wie nog altyd arrestatiebevelen be
staan en op hun kleine kern
groep wordt gejaagd. Een groep in
telligente jongeren houdt zichzelf
voor de gek als ze gelooft iets te
kunnen verbeteren met een totale
vernietiging van de bestaande
maatschappy. De psycho-analyticus
prof. Alexander Mitcherlich geeft
deze verklaring: het gaat om zeer
gevoelige mensen, die al by een
kleine opwinding sterk reageren,
die zich over de onrechtvaardigheid
van onze maatschappy byzonder
kunnen opwinden en met degenen,
die door deze onrechtvaardigheid
woren getroffen, in hoge mate mee
lijden. Het is de vraag of dit nog
iets te betekenen heeft nu zy als
een kleine bende misdadigers wor
den gezocht.
ADVERTENTIE
U wilt duizend gulden
lenen. En u wilt
In twee jaar aflossen.
Dan betaalt u 24 maal
51,69. Zo zijn er nog
tientallen andere
mogelijkheden, tot
ƒ10.000,- toe. Stap
eens binnen bij één
van onze kantoren.
Men zal u er graag
voorlichten over de
lenlngsvorm, die het
beste past bij uw
wensen en
mogelijkheden.
U bent welkom bij de
