Alswenudeman
10 stuivers doen
thuis bij Katwijkse mamma
DICHTEN - VERHALEN - GEDICHTEN - VERHALENGEDICHTEN. VERHALEL
HEL
Naluurneuren
VREDE
GEEN MORGEN
Actie voor Lodewijk-
carillon
Gastarbeiders! Geen hypotheek...
['aar was ik!
f
AFORISMEN
LEIDEN Kort na Leidens ontzet een poging ondernemen om
uw aandacht te richten op een onderwerp dat algemeen niet zo
erg feestelijk aanslaat, is een hachelijke onderneming. Toch meen
ik hopelijk met toestemming en instemming van mijn beide LD-
collega's Kees Verhoef en Ron Harms een lans te kunnen bre
ken voor het behoud van een stedelijk muziekinstrument dat met
ondergang wordt bedreigd.
De Engelse musicoloog Burney heeft
twee eeuwen geleden al over Nederland
gezegd, dat Je in dit land twee soor
ten muziek kon beluisteren: die van
klokkenspelen én van ducaten! U bent
gewaarschuwd
Vrolijk
■Hl mm
Nee zeg nu niet „wat heb ik daarmee
te maken", want dan gaan we de onder
gang tegemoet. En juist wanneer het
waar ia dat we over dertig jaar geen le
venskansen meer hebben, moeten we
dacht ik zo van die laatste jaren nog
iets geweldigs gaan maken. Ook wanneer
die voorspelling è.1 te negatief zou zijn.
hebben we reden genoeg om de toekomst
vrolijk tegemoet te gaan. En juist voor
de vrolijkheid van een stad als Leiden
kom ik uw hulp inroepen.
Al sinds eeuwen heeft Leiden een mu
zikale voorslag van de tijdsuren. Tot in
de zestiende eeuw waren het de stede
lijke trompetters, die hun teken bliezen
voordat de uurklok de verstrijkende tijd
sloeg. Toen het algemeen gebruik op
kwam om de voorslag op vier klokjes
aan te geven (per slot van rekening be
tekent carillon niets anders dan „vier
klokken"), deed ook de Sleutelstad niet
onder.
[JK We zijn het er vrij-
aal over eens dat we de
ttsjndse arbeiders in onze zoge-
iwelvaartsstaat niet kunnen
Ze doen meestal het werk
Hoeder lander's met afgewend
n voorbijgaan. Maar als het
vesting gaat onze grote
öse tragedie dan zouden
gastarbeiders eigenlijk
za'li lucht moeten oplossen,
tornt onze houding ongeveer
sent protest van veertig Inwo-
Hazerswoude tegen de huisves-
'n aantal buitenlandse arbeids-
een pand aan de Dorps-
Jie' rukt ons en de buitenlanders
i pynlijk op de problematiek die
xband leeft. De Hazerswoude-
raken over „sterk verminderde
iid" en zouden liever zien dat
danders op „eigen territorium"
«huisvest. Keurige, gewatteer-
hoor. In wat manmoediger Ne-
ze maken er een smeerboel van
aoeten ze maar ergens anders
maar. zonder verdere verzorging, neer-
planten in een huis, dat moet wel tot
zeer smoezelige toestanden leiden.
Mevrouw A. A. den Dulk-Lievens, ex-
ploitante van het Katwijkse hotel Stella
Maris, verleent sinds 1969 via contrac
ten met Wernink en de Grofsmede
rij onderdak aan buitenlandse arbeiders
Turken in dit geval.
Daarvoor heeft zij naast het hotel nog
de beschikking over enkele zogenaamde
bedrijfspanden. Bij deze laatste gaat zij
als volgt te werk: „Ik probeer bij de
Turken in zo'n huis steeds een Turks
echtpaar te plaatsen. Daarbij moet Je
van een paar voorwaarden uitgaan. De
man van het echtpaar moet streng ge
lovig zijn. Dat houdt namelijk ook in
dat hij niet drinkt en niet gokt.
Die man, zo is mijn ervaring, dwingt
door zijn levenswijze het respect af van
de andere in het huis wonende Tur
ken. Daardoor wordt het leven daar or
delijk en netjes. De vrouw loopt de boel
na en zorgt dat het er draaglijk blijft
uitzien".
Dolle Mina
moet het dan wel? Als er
raardbaar pand is om buiten-
rbeiders in te huisvesten (wat
woonellende al een geweldige
is hoe zorg Je dan dat het
Ijk peil blijft? Want een stuk
ïannen uit een vreemd land zó
Levert het feit dat een vrouw bij zo
veel mannen in huis is weer geen andere
moeilijkheden op? „Dat is ook iets waar
op je van tevoren moet letten. De wouw
Smoezelig moet niefcs uitlokken. K moet degelijk
s zijn. Dan gaat er niet gauw wat mis".
Ik kan me voorstellen dat Dolle Mina
bij het horen van deze regeling niet
staat te springen van geestdrift. Maar
weet iemand in de huidige situatie iets
beters?
Eén van de grootste problemen waar
mee Turkse arbeiders te kampen heb
ben als ze hun land verlaten, is vol
gens mevrouw Den Duik het wegval
len van de familieband. „Ik heb begre
pen dat die in Turkije zeer hecht is".
Vader en moeder behouden zeer lang
een dominerende positie over hun kinde
ren. Ook als die zelf al getrouwd zijn.
Hier valt die greep of die steun hele
maal weg. Dat geeft moeilijkheden. Dat
merk je. Ze zoeken dan weer iets om
tegen te leunen.
Hier fungeer ik zo'n beetje als steun-
blok. Ik ben vader, moeder, broer en
zuster tegelijk, heb ik wel eens het ge
voel. Ze noemen me ook .mamma". O.
in het begin hebben ze daar wel moei
te mee gehad, hoor. Ze zochten dan wel
steun, maar dat een wildvreemde vrouw
htm zei wat ze in sommige zaken moes
ten doen, nou dat zinde hen aanvanke
lijk helemaal niet.
Allah
Maar op den duur zeiden ze: mamma
werkt hard, mamma mag wel de baas
zijn. Af en toe proberen ze wel eens wat
door te drijven. Dan hoor je: mamma.
Allah vindt dit en Allah vindt dat.
Maar dan zeg ik meestal: nee, hoor,
Allah zegt me juist dat dat niet kan.
Het zijn naar ons gevoel wat naïeve
mensen, maar daarom kun je ook veel
met ze bereiken. Natuurlijk, er zijn min
der aardige en minder nette bij dan je
zou willen. Maar als Je vijftig willekeu
rige Nederlandse mannen in een vreemd
land in een hotel zet, dan zou het ook
niet allemaal zo mooi zijn".
Mevrouw Den Duik over heimwee„Die
is er zo nu en dan. Dan hoor Je steeds
dezelfde muziek draaien, huilen. Dan
LEIDEN De gedichten blijven bin
nen stromen voor deze Altona-pagina.
Gelukkig maar. Eén ding: gezien de sta
pel poëzie kan het wel even duren voor
uw (Jouw) bijdrage wordt geplaatst.
Maar wanhoop niet.
.All together now" is nog steeds een
pagina waarop iedereen kan schrij
ven. Kunstminnaar Jan Doove grijpt die
mogelijkheid aan om actie te voeren
voor het carillon van de Lodewijkskerk,
dat aan restauratie toe is.
En onze eigen redacteur Ruud- Paauw
is in de pen geklommen om te schrijven
over „La mama" uit Katwijk en haar
Turken: mevrouw Den Duik van Stella
Maris.
Zodoende kende de stad een klokken
spel ver vóór het stadsbeleg. Maar bij
de Stadhuisbrand in 1573 verdween dit
trotse stadsbezit helaas. De, woelige tij
den die toen volgden, vroegen andere
dan muzikale maatregelen. Maar wan
neer de tijdsomstandigheden verbeter
den. voelde men de noodzaak van op-
vrolijking van de maalstroom van de
tijd des te meer.
„Orgelpijp"
Daarom schafte de stad weer een ca
rillon aan. waarvoor Heynrick van
Nuyst uit Hasselt de speeltrommel goot.
De organist van de Pieterskerk Gerryt
Heinrickszoon «met de edele bijnaam
„Orgelpijp") kreeg daarna mede de op
dracht om ..zowel het heele als het hal
ve uyn te versteecken, daaerop stellende
een psalm of liedeken, naer de eysch
des tyts. te weten, d'eene acht daeghen
't geheele uyr, d'ander acht daegen het
halve uyr".
Dat wil dus zeggen: per veertien da
gen klonk er een ander voorspel bij de
hele en halve uren én de melodie van
het kwartier was nog niet aan de orde.
Op dit punt aangekomen, zitten we al
met een grote moeilijkheid in onze da
gen: waarom worden de voorslagen van
het huidige carillonspel niet vaker ver
steld dan te doen gebruikelijk is? Ik
weet wel dat dit een vreselijk karwei is,
maar maanden lang eenzelfde melodie
aanhoren, is een vreselijke ervaring. Te
meer wanneer dit melodieën zijn als het
Menuet van Beethoven, dat helemaal
geen geschikte compositie is voor een
klokkenspel.
Wanneer er dan inderdaad zo klassiek
gedaan moet worden, zou Je Je kunnen
afvragen waarom dan composities voor
een klokvoorslag of een speeldoos van
toonkunstenaars als Hèndel of Mozart
niet aan de orde kunnen komen. Maar
eerlijk gezegd echte carillonmu-
ziek schuilt nog in werkelijke volkslied-
bewerkingen of hele bundels 'soms ech
te Leidsei melodieën, die op het lijf
van een klokkenspel geschreven zijn.
Maar dat is in dit betoog eigenlijk een
zijweg.
Wanneer in 1594 het torentje dat
oorspronkelijk voor de Raampoort was
bedoeld, op het dak van de tegen
woordige Lodewijkskerk aan het Steen-
schuur wordt gezet, bestaat er geen en
kele belemmering meer om de kracht
van de lakennijverheid niet extra te be
nadrukken door ook dvkr een klein
klokkenspel aan te laten brengen, waar
bij de zestien klokjes ieder de naam krij
gen van een handwerksman uit de la
kenindustrie.
De duurzaamheid van dit kleine ca
rillon is niet zo groot gebleken. Want
al vóór het midden van de achttiende
eeuw was de klokspijs gesmolten en de
toren stom geworden.
Zoals U nog wel zult weten, werd een
aantal Jaren geleden de klokkentraditie
hersteld. Maar wanneer we niet als een
bok op de haverkist gaan zitten, wordt
het torentje veel te snel wéér stom,
want de verdergaande milieuverontreini
ging. waar onze welvaartsstaat zo dui
delijk mee te kampen heeft, is er de re
den van, dat een restauratie in veel
hoger tempo aan de orde komt dan men
tot nu toe voor gebruikelijk hield.
Nu dacht ik, dat de aanwezigheid van
een groot en een klein klokkenspel in
de stad meer uitgebuit zou kunnen wor
den dan tegenwoordig aan de orde is.
Wanneer we met gezamenlkije
inspanning de f 8500 op tafel brengen,
die nu worden gevraagd, kan na de
restauratie door Eysbouts in Asten
een samenspel mogelijk worden tussen
de twee stadsmuziekinstrumenten, waar
moeder Stadhuis bijvoorbeeld de hele en
halve uurslagen voor haar rekening zou
kunnen nemen en de oude Saaihal de
kwartieren.
Traditie
Ook daardoor zou een oude traditie in
ere zijn hersteld. En tradities zijn in Ne
derland immers heilige koeien, die Je
moet koesteren?
Kom nu niet aanzetten met de op
merking, dat het kleine voorslag niet
duidelijk genoeg te horen zou zijn. In de
Meren wijk of op de Warm onderweg hoor
Je het Stadhuis ook niet. Merkt U s.v.p.
ook niet op, dat het klokkenspel van de
Lode wijk een louter katholieke aangele
genheid zou zijn, want dat kan geen
mens staande houden.
Het praatgrage torentje heeft al eens
van zichzelf gezegd:
„schoon ik op Leydens vrije grond
door de eeuwen heen als toren stond,
als een der schoonste die de stad
ooit binnen hare muren had", maar
dat ooit het uurwerk werd aangetast,
zodat de wijzer stil bleef staan. Wan
neer wij samen dat nü kunnen voorko
men.
„wél, wat getuigen eist men meer
van wonderbare ommekeer?"
In ieder geval blijft dan bewaarheid:
„Aen Saayhals Steenschuurs Rode To
ren staan wij in het best; dankt God
daar voren". Zodat de dank van de stad
én de desbetreffende muzikaal geïnte-
reseerden erg groot zal zijn.
Doe er alstublieft nu iets aan; iedere
bijdrage op giro 382.87 van pastor A.
Saers is een bouwsteen extra en met el
kaar moet dat relatief niet hoge bedrag
van ruim f 8000 toch opgebracht kun
nen worden?
Of niet soms? Laten we de man tien
stuivers doen
zeg ik: die muziek gaat uit ,Je laat Je
niet meeslepen, want dan wordt het
steeds erger. Maar er zijn altijd wel een
paar vrienden die de helpende hand bie
den. Dan drinken ze een stevig borretje
en de volgende dag is het over".
Mevrouw Den Duik over Turken en
Nederlandse meisjes: „Er is niets aan
de hand, als de meisjes zich maar ge-
wDon, rustig gedragen. Mijn dochter
komt geregeld in het hotel en zij heeft
nooit ook maar de geringste moeilijkhe
den gehad. Maar als meisjes met ze gaan
spelen, met die en gene gaan flirten, dan
is het bonje en niet zo zuinig ook. Dat
grijpt veel dieper in dan bij de gemid
delde Nederlandse man".
Hoe zit het nu eigenlijk met het te
ruggaan van de Turkse arbeiders? Me
vrouw Den Duik: „Dat nemen ze zich
allemaal wel voor. De bedoeling is mees
tal dat ze sparen voor landbouwgereed
schap of voor iets anders dat ze willen
kopen.
Maar hoe langer ze hier blijven, des
te moeilijker hebben ze het om weer te
wennen aan het leven thuis. Ze zijn de
nauwe familieband ontwend, ze missen
hun vrijheid, ze kunnen hun draai niet
meer vinden. Je ziet ze dan ook nogal
eens terugkeren naar Nederland.
In het algemeen kun Je zeggen dat als
een Turk hier meer dan vijf jaar werkt,
hij vrijwel zeker niet meer definitief
naar zijn land zal gaan. Hij zal wel geld
naar huis blijven sturen, want die plicht
komen ze nauwgezet na. Doen ze het
niet. dan zouden ze nooit hun dorp meer
inkomen".
RUUD PAAUW.
KATWIJK Onlangs dreigde
mevrouw Den Duik uit Katwijk wai
huisvesting van buitenlandse ar-
oeiders betrof, in grote moeilijkhe
den te raken. Zij had een pand
gekocht aan de Sluisweg en daar
voor een borgsom gestort, in de
verwachting dat zij weldra de hand
op hypotheken zou kunnen leggen
voor de verdere financiering.
„Tot voor kort ging ik daarvoor
naar de Raiffeisenbank in Katwijk
en daar waren nooit moeilijkheden.
Maar de Raiffeisenbank zit voor dit
Jaar aan het plafond met zijn le
ningen. Ik moest dus naar een an
dere hypotheeknemer uitzien.
Ik heb iedereen geschreven of
gebeld die daarvoor in aanmerking
kwam. Maar als ik maar liet door
schemeren dat er gastarbeiders in
zouden komen, dan werd gezegd„O
nee, daar nemen we geen hypo
theek op".
In het begin was ik er woest over
tk vroeg toch geen aalmoes. Maar
later werd ik er moedeloos van".
Mevrouw Den Duik zat ook daar
om zo moeilijk, omdat Wernink op
basis van haar toezegging al nieu
we Turkse arbeiders had aangewor
ven. „Tenslotte lukte het me, een
dag vocfr ik naar de notaris moest,
?en hypotheek te krijgen. Ik moet
zeggen dat ik me anders geen raad
had geweten". Mevrouw Den Duik
vindt het maar een vreemde gang
van zaken. „We zeggen allemaal
dat ook die mensen recht op goe
de huisvesting hebben, maar hoe
kan dat nou als Je dan voor een
pand niet eens hypotheek kimt
krijgen?"
i het grijzen van de morgen,
rtmpelig woord,
weerklinkt
«van de bergen
l ümt het ruisen van de zee.
tijken haar na
onnoemelijke angst,
doze stroom
tien breekt los.
tde stemmen
wen beschimpen
gloed verteert
«resten
verschraalde droom
«Uen papier waaien,
*f«rd d or de wind.
van de tijd wordt verafgood,
'machinale maatschappij.
141 was jij toen zij viel,
heb jij er niets tegen gedaan.
*rwas ik?
heb ik niets gedaan?
is er smart en ellende,
overal wordt gevochten,
geplunderd, gemoord,
aan plichten en wetten
wordt niet meer gestoord,
elk land wil graag
op eigen benen staan,
agressief valt men
elkander aan
brandende huizen,
straten vol doden,
vluchtende mensen,
smartelijke noden
breiden zich uit
op dit aardse rijk,
niemand geeft iemand
een haarbreed gelijk.
Overal oorlog
en bloedend spel
chaotische wereld,
Je lijkt wel een hel
verdwaalde vlucht van
het verleden
Gebeuren sterft een dood
Ik leef tussen straks en toen
Toch ben ik bang voor
wat de morgen
mij zal brengen
Toos Kop,
Steenbakkerslaan 12,
Leiderdorp.
[IS I
Nachtgepeins
JUkt
'bende,
he wereld
Zwijgend zit ik hier
En luister naar de stilte
van de nacht
Starend peins ik in 't niets
Even denk ik aan de
Rita van Haastrecht
Oosterstraat 25
Het is maar een klein heet kunstje
om tot een van de geslachten te beho
ren, doch een meesterwerk om „mens"
te zijn.
Het verschil tussen naakt en bloot
is het vuurrood van uitgekookte valse
schaamte.
Voor de liefde is het altijd zondag,
voor de sex meestal betaaldag.
Marius Verhoog
Sionshof 14,
Leiden.
Tussen de bomen en het gras
in de morgen,
wil ik liggen tot de avond.
De natuurgeuren wil ik snuiven
door mijn neus,
omdat dat Je blij maakt.
En de beesten en de platen
van de middag bescherm ik
in mijn dromen.
Want zij komen als ik kom,
om mijn gedachten te verlichten.
Zij verlichten mijn lichaam.
Elke bloem of elke vogel
hebben hun onwerkelijke schoonheid.
Zij beseffen het niet.
Een vogel zij zingt
voor degenen die het horen.
Een vogel zij zingt
alleen voor eenvoudige schoonheid.
En ergens
tussen de wereld en mij
in de morgen
ligt een meisje tot de avond.
De natuurgeuren snuift zij langzaam
door haar neus
omdat dat Je blij maakt
En de beesten en planten
van de middag bescherm ik
in mijn dromen.
Want zij komt als ik daar ben
om mijn gedachten te verlichten.
Zij glimlacht.
Albert van Duyn,
Saturnusstraat 8,
Sassenheim.
Deze tijd spraten en werken
we allemaal voor en over de Vrede
maar wat is vrede?
Is vredegeen oorlog
of is Vrede meer?
Is Vrede een mysterie
een teder gevoel
een sterk verlangen
een geven en nemen
een inzet voor elkaar?
Is Vrede de zon
de maanlach, de sterren
is Vrede de lentewind
of herfststorm
Is Vrede opoffering?
Is Vrede angstvrij
in de kinderlach
Is Vrede in Je woorden
in Je daden vooral
Of is Vrede alleen een gevoel?
Is Vrede een eenheid
is Vrede met alle geweld
is Vrede liefde
Gerechtigheid?
Is Vrede in onze hunkering
in ons eeuwig zoeken
zoeken we naar VREDE
Is Vrede beschermen
tegen een angstig
systeem van grote landen
Is Vrede in de moord
Is Vrede rood van kleur
Is Vrede prikkeldraad
Is Vrede napalm
Of atoom
Alsjeblieft VREDE!
Marie Zaan en.
Hooigracht 75,
Leiden.
Er is geen morgen meer
de dagen vallen uiteen
de gebeurtenissen
vermengen zich en op één
groot toneel
lopen de personen met
acte tassen vol beschuldigingen
Ellen-Jane v. d. Hoek-Dijkstra
Parkweg 19,
Voorburg.
