ons van Woerkom: eerste
olitieke
artoonist
i(Y Times
Machinist heeft
geen goed woord
voor ambassade
Predikanten werken
63 uur per week
Na twee jaar uit Spaanse cel
Leidenaar
ramt auto
••a* iaANDAG 20 SEPTEMBER 1971
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA '7
141
YORK Na 120 jaar ls de
ïk Times. Amerika's invloed-
krant, door de knieën gegaan,
seen geval van bewondering
eerste gezicht. Op 16 decem-
I publiceerde de Times de te-
nati ran zijn eerste politieke teke-
tobet eigen dienst. De kunstenaar
'atlf de kn>eval werd gemaakt
i volmaakt onbekende in de
van Amerika's talrijke car-
d. Hij was niet eens een Ame-
ijtaatsburger, maar de 23-Ja-
lerlander Fons van Woerkom.
iien is zijn signatuur „Fons",
nobfc :;na 20 tekeningen verschenen
n bt commentaar-pagina van
Zo hoog wordt zijn werk
t Gi igen dat er op de krant ge-
tordt over het organiseren
tentoonstelling ervan.
binc!
koop,
jrse
iVan onze correspondent)
ian Woerkom, Nijmegenaar,
te, is zakelijk nuchter over
succes: „ik heb vee)
ren in mijn eigen werk, en
it het makkelijk om naar ie-
te gaan en het te laten
ma V die manier 8inS hij hi de-
ïerleden Jaar, drie maanden,
zich in New York vestigde,
map tekeningen naar The
ï'c Times. Hij kwam er te-
i] de vermaarde journalist
|eWe i Salisbury, die na 'n interne
22^ ilsatie belast werd met de
pelU tan de commentaar—pagina
~el. ïew York Times.
1311 mes had zich tot dan toe
van uit andere kranten over-
mop 3 politieke tekeningen. Het
Oej n was, zoals Salisbury het
erde, dat "wij nooit in politie-
jigCll eons hebben geloofd". Maar
c Lï Van Woerkoms werk zag,
«1-5 lisbury dat de Times en de
ider elkaar hadden gevon-
Overrompelend
serk is geweldig overrompe-
zei Salisbury, „intellectu-
.m^Jronipelend. Het is origineel
e ieeft zoveel kracht dat som-
Uffp a onze lezers er bezwaar te-
te i >n. Wij beschouwen hem niet
„cartoonist", maar als een
aar. Wat hij laat zien, is een
ie nieuwe dimensie van de
j". Een van van Woerkoms
^1?en werd na publikatie door
Salisbury „in beslag" geno-
!lijst, en in zijn kantoor op-
i. Het is de voorstelling van
alijk lichaam, waaruit op sur-
che wijze een plant is voort-
i, getekend ter begelei-
een artikel over Joekio Mis-
Japanse schrijver, die ver-
Sar december od spektacu-
m« jte harakiri pleegde.
üfoerkom vertelt dat hij naar
k van deze tekening een
e«peg van een kennelijk wat
vrouw in het midden-westen
nka. Die wilde weten wat hij
tdoeld had. „Ik heb *r terug
joeg 'ta". zei hij, „maar toen moes
'cor het eerst rekenschap ge-
wat ik gemaakt had". Deze
4 verklaart zijn werkwijze die
concreet gegeven een ab-
Surrealistische, bijna inetafy-
:beelding maakt. Het is een
waarbij gebruik wordt ge-
van een onderbewust associa
te mogen dat, bijvoorbeeld, het
w :che en logge ministerie van
-* (Pentagon) uitbeeldt als een
ïildpad, die aan de achter-
'nl| wrtgedreven wordt door een
"rietje.
de psychiatrie dromen inter-
door de droom-symbolen te
i tot een door de patiënt be
saar verdrongen werkelijheid.
i Woerkom in zijn werk het
rgestelde. Hij brengt de wer-
d terug tot symbolen. Met
voorden, hij droomt in tegen-
tlde richting. Nog anders ge-
tor de psychiatrie zich erop.
jhet onderbewustzijn bewust te
probeert Van Woerkom het
terug te dringen naar het
u ^cwuste.
iets anders dan de traditio-
fittlngen over het surrealisme
st surrealisme maakt gebruik
i bij voorbaat gefantaseerd,
dat (zoals het bekende schil-
in Salvador Dali met de ge-
horloges) tot een werkelijk
heid moet worden. De teke-
tan Van Woerkom doen het
TuJ^de, en omdat het onderwerp
wordt hun overrompelende
'zoals Salisbury zei) bepaald
L mate waarin de lezer een
-Via-Erlebnis" heeft erva-
'aarbij diens eigen onderbe-
11 - van Woerkoms Symbolen
en registreert als waar en
Drie-kamer-flat
h]n Nederlandse vrouw Hen-
«dert drie maanden de moe
ien zoon) bewoont Fons van
Woerkom een drie-kamer-flat in het
zogenaamde artistieke deel van New
YorkGreenwich Village. Het is er
Hollands ingericht. Voor een raam
hangen er oer-Hollandse ka
merplanten. Er zijn koekplanken aan
de muur. Op de grond in de zitkamer
staat een gave schedel van een nijl
paard (.min of meer gestolen van de
Jan van Eyck Academie in Maas
tricht, waar hij van 1963 tot 1967
studeerde). Op een tafeltje staan ver
scheidene poppen, waaronder een
heks. Op het „koffietafeltje" bevindt
zich een merkwaardig plastic tafereel
„De bruid van Frankenstein' gehe
ten. een vrouw op een soort snijta
fel, die met behulp van losse ledema
ten omgebouwd wordt tot het soort
echtgenote dat bij het monster Fran
kenstein moet passen (het curieuze
voorwerp werd door Van Woerkoms
vrouw in een rommelwinkel gevon
den „zij is erg goed in het vinden
van dat soort gekke dingen").
Achter de „koffietafel" bevindt zich
Van Woerkom zelf: spijkerbroek en
laarzen, cyclaam-rode trui met korte
mouwen, kort geknipt zwart haar en
Chinese mandarijnensnor Hij zegt.
„op het ogenblik is alles zo preten
tieus (in de kunst van politieke teke
ningen). Wat ik hier in Amerika aan
cartoons zie. is gewoon slecht in ar
tistiek opzicht, en slecht ook waar het
verse, nieuwe, jonge ideeën be
treft. Het heeft wel een functie, maar
ik zelf vind het fijn doör middel van
een tekening commentaar te geven
zonder woorden. Het is hier (in Ame
rika) nog te veel de grap die Je als
cartoonist moet maken, nog te veel
„ter illustratie van". Een car
toon moet naar mijn mening een trap
zijn. het moet kracht hebben, geen
humor".
Zijn bewonderde collega's zijn de
Engelse tekenaar Gerawud Scari.
de Amerikaan „Oliphant", en van de
Nederlandse politieke tekenaars vindt
hij Behrendt het best.
Essentie
Voor Van Woerkom zelf is hij in
de eerste plaats 'n politieke tekenaar
in de tweede plaats een karikaturist
wat niet wegneemt dat zijn kari
katuren en zijn mondelinge beschrij
vingen van figuren die hij getekend
heeft het slachtoffer meteen reduce
ren tot diens essentie: Mao Tse Toen
„een pudding". Gandhi: „een soort
spotvogel". De Amerikaanse con
servatieve commentator William
lBuckley: „een enorm fijn gezicht,
'n soort Jongensgezicht met twee ko-
nijnetanden". Vice-president Spiro-
Agnew„dat is een man waar ik een
I erge hekel aan heb. Ik heb hem in
(een tekening (voor de Times» op de
i een of andere manier de vorm van
I een groente gegeven, een selde-
1 rij-knol".
Elke dinsdag en woensdag woont,
Van Woerkom een redactie-ver
gadering voor de commentaar-pagi
na van de New York Times bij. Hij
leest de stukken die geschikt worden
geacht voor een tekening. Mees
tal weet hij vrijwel onmiddellijk wat
hij ervan zal maken, en dat wordt,
dan weer besproken met de man, die
de pagina moet opmaken. Waar
de meeste politieke cartoonisten, zo
niet alle zich erop toegelegd hebben
om op'n bepaald formaat te werken,
weigert Van Woerkom zich door de
traditionele beperkingen van een
krant aan banden te laten leggen.
Zijn tekeningen zijn soms vertikaal
soms horizontaal, soms vereist zijn
uitwerking van een gegeven dat een
tekening twee ideeën uitbeeldt die. als
I vervolg op elkaar, twee aparte plaat-
j sen oo een pagina vereisen. Naar hel
zich laat aanzien geeft de Times hem
alle vrijheid die hij nodig heeft. Don-
'dercfcgs sluit Van Woerkom zich op
|in z'n minuscule „atelier" thuis, een,
Verschil tussen jong' en 'oud'
Onder de predikanten in het te ontlasten door het meer tnscha-
kanton Zurich iZw.l is een en-gemeenteleden en door
een gemeenschappelijke aanpak door
quete gehouden, waarbij tot op samenwerkem}e wijk (gemeenten,
kwart uren nauwkeurig werd ge
vraagd op te geven hoeveel tijd zij Domineesvrouw
per week aan diverse ambtsbe- „r J
TT u Meer dan de helft van de domi-
zigheden besteden. Het resultaat neesvrouwen werkt regelmatig in de
van deze enquête blijkt niet ver gemeente, en wel tossen de 5 en 20
af te wijken van een onderzoek uur per week. Tweeentwintig pro
onder r.k. priesters terwijl het ook <*nt van de Predikanten vond dat
heel gewoon; 44 pet verklaarde, dat
de vrouw van de dominee geheel vrij
moet zijn daar zelf over te beslis
sen; één procent van de predikanten
was de mening toegedaan, dat de
vrouw van de dominee geheel vrij
moet zijn daar zelf over te beslissen;
één procent van de predikanten was
de mening toegedaan, dat de vrouw
van de dominee op geen enkele ma
nier aan het werk van haar man
in de gemeente zou moeten deelne
men.
Er zijn inmiddels stemmen opge-
overeenkomst vertoont met de
uitslagen van dergelijke enquêtes
in ander landen.
Gemiddeld blijken de dominees 63
uur per week te werken met uit
schieters naar minimaal 55 en ma
ximaal 75 uur. In afgeronde cijfers
afgerond uitgedrukt zijn de predi
kanten gedurende deze 63 uur per
week bezig met:
Preek en kerkdienst (incl. voorbe
reiding»: 19 pet; 11 uur en 58 min.
Catechese en godsdienstonderwijs: gaan de resultaten van deze Zwit-
18 pet; 11 uur en 20 min. serse regionale enquête onder pre-
Pastorale zorg: 16 pet; 10 uur en dikanten niet te gebruiken om de
5 min. I „erfenis der vaderen" te verdedigen
«Wijk(gemeentelijke werkgroepen: 1 en de bestaande toestanden te hand-
9 pet; 5 uur en 40 min. haven maar ze Juist te gebruiken
Plaatselijke activiteiten: 1 pet; 38 ^er bezinning op de noodzakelijk re-
min. I organisatie van de aanpak van het
Boven-(wijk-»gemeentehjke acti- 1 kerkelijk werk.
viteiten: 10 pet: 6 uur en 18 min.
Redactioneel werk: l pet: 38 min
Organisatie en administratie: 13
pet: 8 uur en 11 min.
(Voortgezette) studie en (Theol.)
literatuur: 7 pet; 4 uur en 25 min.
Diversen: 3 pet; 1 uur en 53 min.
Uit de enquête kwam naar voren,
dat deze gemiddelde cijfers over het
algemeen zonder veel verschillen van
toepassing waren op ouderen en
op jonge predikanten, werkzaam in
de stad zowel als op het platteland.
Wel kan gezegd worden, dat de ou
dere dominee (tot drie maol) meer
tijd besteedt aan het opzoeken van
bejaarden en zieken; hij heeft ook
meer huwelijksinzegeningen en be
grafenisdiensten. Zijn jongere colle
ga's zijn daarentegen meest betrok
Wilde tonelen
in schoenwinkel
DEN HAAG (ANP» In een
schoenenwinkel aan de Wagenstraat
in Den Haag hebben zich vrijdag-
tegen sluitingstijd wilde tonelen
afgespeeld. Een vrouw die met drie
mannen en een seksegenote de win
kel binnenstapte vroeg om schoenen
met naaldhakken.
Toen de 17-jarige winkelbediende
Roos, die alleen in de zaak was.
ken bij godsdienstonderricht, jonge- i ontkennend antwoordde, ontstak het
renwerk en wijkgemeentelijke activi- vijftal in woede en begon alle schoe-
teiten. nendozen uit de rekken te halen en
Verder eist het preken in de klei
nere gemeenten meer tijd op dan in
gemeenten met meer dominees. In
die grotere) gemeenten vraagt het
voorbereiden van en deelnemen aan
gespreksgroepenwerk en werkgroe
pen daarentegen in snel toenemende
mate tijd op.
Werken in teamverband, zo beves
tigt deze enquête, leidt niet automa
tisch tot minder werkuren per week.
Het kost aanvankelijk nogal wat tijd
op elkaar ingespeeld te raken.
over de vloer te gooien.
Terwijl zij bezig waren kawmen nog
eens vijf mannen de winkel binnen
om hen een handje te helpen.
Het tiental zette onverdroten de ver
nielende werkzaamheden voort tot de
telefoon ging. De winkelbediende
nam de hoorn van de haak, maar
zag geen kans de buitenwacht over
zijn benarde positie in te lichten,
omdat een van de tien bezoekers
hem de punt van een stiletto in de
rug liet voelen. Hy legde de telefoon
kamertje van twee bij drie meter met
een tekenbord, een neonlamp, 'n
paar planken met paperassen. Zo no
dig werkt hij de nacht door, want
vrijdagmiddag is het sluitingstijd
voor de zondagseditie waarin "zijn
werk verschijnt.
Ondanks zijn succes zegt Van Woer
kom, dat Amerika niet het laftd is
waar hij zijn leven zou willen slij
ten. „Ik geloof in Canada (waar hij
van 1968 tot 1970 bij de „Toronto
Star" werkte als politiek tekenaar» in
Nieuw Zeeland, Australië. Het is daar
open en groot. Maar ik interesseer me
erg voor de Amerikaanse politiek om
dat de machtsworsteling en de misère
die ervan kbmt, zo extreem zijn.
Van Woerkoms visie op het
agressieve optreden van de Ame
rikaanse politie.
Men mag aannemen dat de New
York Times Van Woerkoms plannen
voor een toekomst buiten de Verenig
de Staten met lede ogen afwacht.
Redactioneel werk «voor kerkbo- neer en zag tot zijn verbijstering dat
j des enz is geen belangrijk werk twee van de mannen over de immen-
op de vaste agenda: er wordt- maar se schoenberg stonden te wateren.
omstreeks 1 pet (tegen de 38 min) Dat was voor de winkelbediende
van de werktijd aan besteed. Bij de de druppel die de emmer deed over-
13 pet. <8 uur en 11 min.» van de lopen. Hij greep een kruk om zijn
63 werkuren per week nodig voor j vrijpostige klanten te lijf te gaan.
administratieve arbeid is in Zwitser- Maar tegenover het legertje kon hij
j land al aangetekend, dat dit onder
j deel toch nodig moet wórden aange
pakt, bijvoorbeeld door dominee wat
MAASSLUIS De Maassluise machinist op de kustvaart,
Bert van der Pol (28), heeft geen goed woord over voor de
manier waarop de Nederlandse ambassade in Madrid landge
noten die in moeilijkheden zijn geraakt, behandelt. Twee jaar
heeft Bert van der Pol met zijn vriend Klaas Buitenkamp uit
Appingedam in Spaanse gevangenissen doorgebracht, veroor
deeld wegens sigarettensmokkel. Gedurende deze periode zijn
volgens hem „slechts" vier keer functionarissen van de am
bassade komen informeren hoe het er mee stond.
Een kerstpakket dat in december
1969 op het ministerie van buiten
landse zaken in Den Haag door fa
milieleden werd afgeleverd, kwam
in april 1970 aan. De contacten van
familieleden van Bert van der Pol
met buitenlandse zaken verliepen
uitermate stroef.
De heer E. Hendriks, zwager van
Bert van der Pol: „Op een hautaine
manier werd Je afgeblaft door de
chef van de afdeling Algemene za
ken. de heer Broers. De man ging
eens zo te keer tegen mij dat ik de
eelefoon maar op d haak heb ge
gooid".
Een dodelijk vermoeide Bert van
der Pol, zenuwachtig sigaretten rol
lend. vertelt na zijn thuiskomst uit
Spanje, deze week. over zijn Spaan
se avontuur:
„Twee Jaar geleden werd de kust
vaarder Rex. waarop ik zes Jaar als
machinist had gevaren, in België
verkocht aan een Spaanse reder die
in Antwerpen woont. De Belgische
kapitein vroeg of stuurman Klaas
Buitenkamp en ik bereid waren nog
een reis naai Hamburg te maken
om de bemanning van vier Span
jaarden in te werken".
„De kustvaarder was vrij oud. de
motor was er een met speciale ge
bruiksaanwijzing, wij zouden een
hogere gage verdienen. Je stapt dus
in op het aanbod. Nauwelijks had
de Belgische loods het schip verla
ten of de kapitein gaf opdracht te
varen naar de Spaanse havenstad
Vigo".
Geen halte
„Er bleek een grote hoeveelheid si
garetten als smokkelwaar aan boord
te zitten. Op de Noordzee is geen
tramhalte waar Je kan uitstappen.
We waren dus verplicht mee te
gaan".
De kustvaarder Rex voer 's nachts
Vigo binnen en werd opgebracht
door de Spaanse marine.
„We bleven een dag in een gevan
genis van de Spaanse marine waar
wij goed werden behandeld. Ons
verzoek om contact met de Neder
landse consul of de Nederlandse
ambassade in Madrid werd niet In
gewilligd. Wij kwamen voor de
rechter, die enkele vragen stélde
met behulp van een Engelse tolk.
Binnen een uur kwam de uit
spraak: Vier Jaar de cel in".
Daarna begon een moeizame tocht
langs Spaanse gevangenissen: onder
andere Pontevedra en Ocana. Via
geruchten vernamen familieleden in
Nederland dat Bert van der Pol in
de gevangenis zat. De reactie van
de Nederlandse ambassade op ver
zoeken om inlichtingen: „Wij ko
men er op terug".
De heer Hendriks: „Het leek alsof
Je tegen een muur aan zat te pra
ten. De heren hadden geen enkele
zin om naar de zaak te informeren.
Hun motivering: „Wij kunnen er
niet aan beginnen de Nederlanders
in Spaanse gevangenissen op te
zoeken. We zouden anders een spe
ciaal mannerje voor dit soort kar
weitjes moeten aannemen".
In april reisde de heer Hendriks
naar Madrid om hulp te zoeken bij
de ambassade. „Wij kregen een
briefje mee en voor verdere hulp
werden wij verwezen naar Miranda
de Ebro. in de privincie Burgos,
waar Nederlandse priesters een se
minarie leiden".
Over de hulp die de heer Hendriks
en Bert van der Pol ontvingen van
de Nederlandse priesters in Miranda
de Ebro raken ze niet uitgepraat,
Bert van der Pol: „Als er mensen
zijn die een medaille verdienen voor
menslievendheid, dan zijn het deze
priesters. Ik ben niet gelovig, maar
deze priesters zijn fantastisch. Mijn
zwager kon met het briefje van de
Nederlandse ambassade de gevange
nis niet in om mij te bezoeken. De
Nederlandse priesters schreven een
briefje en toen kwam het wel in
orde".
Geen cent
„Zaterdagmorgen om 7 uur hoorden
wij dat wij werden vrijgelaten. Om
10 uur werden wij de straat op ge
schopt. Ik had maar enkele peseta's
bij mij, net voldoende voor een te
lefoongesprek met het seminarie.
Onmiddellijk kwam een van de
priesters ons met de auto ophalen
Wij werden naar het seminarie ge
bracht. kregen kleding, eten en geld
voor de reis naar de Nederlandse
ambassade in Madrid. Ik had enke
le spullen in de gevangenis verge
ten. Een van de priesters ging ze
direct ophalen".
„Wij mochten niets betalen. De
priesters weigerden ons een reke
ning te geven. De hulp van deze
mensen is niet incidenteel. Tiental
len Nederlanders die in Spanje m
moeilijkheden verkeerden werden
belangeloos geholpen door de Ne
derlandse priesters.
Over het verblijf in de Spaanse ge
vangenissen zegt Bert van der Pol:
„Het eten was soms bar slecht.
Door gebrek aan groenten vielen de
tanden uit de mond van Klaas.
In de gevangenis moest Je voor al
les betalen: zeep, toiletpapier, tand
pasta. Je kon geld verdienen indien
je in een werkplaats ging werken
Daar stond echter tegenover dat
wanneer Je gereedschap brak. de
strafcel voor een maand openstond.
De meeste gevangenen namen dan
ook geen risico en werkten liever
nietm De familie zorgde dan voor
geld om toiletartikelen te kopen".
Van de Spaanse reder hebben Bert
van der Pol en Klaas Buitenkamp
amper iets gehoord. „Een keer
kwam een Spaanse advocaat in op
dracht van de reder naar ons infor
meren. De Belgische kapitein heeft
zijn excuses aangeboden. Deze man
is. evenals de overige opvarenden,
ook veroordeeld tot vier Jaar gevan
genisstraf.
Kaartje
Nog eenmaal wil Bert van der Pol
zijn teleurstelling over de Neder
landse autoriteiten naar voren
brengen: „Ofschoon ze wisten dat
ik in Maassluis woon en Klar., Bui-
tenkamp in Appingedam, kregen we
een treinkaartje tot Rotterdam. We
moesten maar zien hoe we verder
niets uitrichten. De kruk werd hem
eenvoudig afgepakt en hij kreeg een
paar bestraffende draaien om de
oren. Daarna vouwden de tien schie
lijk twee plastic zaken open, kozen
welgeteld tien paar schoenen uit en
verdwenen met gezwinde pas door de
winkeldeur. Schoenen en bezoekers
zijn spoorloos.
HAZERSWOUDE In de nacht
van zaterdag op zondag is een 21-
Jarige Leidenaar. die op weg was naar
huis. met zijn auto op de Rijndijk
ter hoogte van Fasson tegen een ge
parkeerd staande auto gereden. In
de tuin van de boererij van de heer
W. Kaptein kwam de auto tot stil-,
stand. Volgens de automobilist, die
niet in het bezit van een rijbewijs
was, had de slaap hem overmand. De
EHBO heeft de man, die ogenschijn
lijk geen letsel bekwam, voor onder
zoek overgebracht naar een Leids
ziekenhuis.
Ex-Beatie Paul McCartney (27)
is voor de tweede keer vader gewor
den. Zijn eveneens 27-jarige vrouw
Linda heeft in een kliniek in Londen
het leven geschonken aan een doch
ter Stella.
kwamen. Onze families werden niet
geïnformeerd-over onze vrijlating.
De paters van Miranda de Ebro
hebben zondagmorgen mijn zwager
gebeld. Deze heeft de familie Bui
tenkamp op de hoogte gebracht van
de vrijlating. De Nederlandse am
bassade in Madrid heeft zich goed
aangepast aan de Spaanse mentali
teit: Morgen kom het wel in orde,
anders overmorgen".
Het ministerie van buitenlandse za
ken in Den Haag gaf ons voorlopig
het volgende commentaar: „Het is
inderdaad Juist dat ons apparaat in
Spanje niet sterk genoeg bezet is
om alle Nederlanders in Spaanse
gevangenissen op te zoeken. Dat
zijn er vooral zomers nogal
wat".
..Als wordt gezegd dat in twee Jaar
tijds vier keer functionarissen zijn
komen informeren hoe het er mep
stond, is dat gemiddeld één keer
per half Jaar. Dat lijkt redelijk".
