Zondagsschilder uit Brabant won
grote kunstprijs van F 3000.-
aul Klee: Vooroorlogs en
»ch steeds weer nieuw
Presidente neemt na
25 jaar afscheid
EINDE ACTIE
VROLIJKSTRAAT
Ruzie met
messteek
beslecht
Telefoon
actie tegen
Schiphol
„Gouden bloem*'
van Rheijdt voor
Prins Bernhard
BAO 13 SEPTEMBER 1971 LEIDSCH DAGBLAD
■on het echt niet geloven.
'war kend, gulden". De heer
m een dertigjarige machine-
\chnicus uit Dortmundis
van zijn verrassing be-
Hij woont sinds twee en
üj jaar in Nederland en
onze taal met een accent
I zelf, met wat ironie,
Irgs" noemt.
[amateur-schilder die nog
tentoonstelling heeft
nooit een schilderij
srkocht, heeft de eerste prijs,
y^ilrieduizcnd gulden gewonnen
landelijke wedstrijd, welke
geschreven door een jubile-
renhuis te Rotterdam. Zijn
is door een jury, bestaan-
li museumdirecteur en twee
lit meer dan duizend inzen-
uitverkoren. De dag nadat
l. Böhm te Drunen (N.Br.)
succes in kennis was ge
lden wij een gesprek met
je brief kwam dacht ik dat
•even", zegt zijn vrouw,
het schilderij maar moes-
;halen omdat het niet ten
ild zou worden". Böhm:
:en we er maar éen leuke
J zei ik nog. En toen las ik
die eerste prijs!"
ant waarin de wedstrijd
bgekondigd is hier gewoon-
t te koop", zegt mevrouw
was maar puur toeval,
tem van de kruidenier mee-
hebben toen eerst ge-
Ifjïof ook op zaterdagmiddag
vfj in worden ingeleverd. Dat
■Ml toen koos de heer Böhm
iwste.
ilderij hing in de slaapka-
stofvrij mogelijk omdat het
jgje nog moest drogen. „Het
een week klaar toen ik het
ht. Ik weet niet precies
oe het er uitziet". Met de
1, een Jongetje van drie en
ije van een Jaar, zijn ze
i'rdam gereden en pas na
zoeken vonden ze het juiste
m was het nog zo moeilijk
[parkeerplaats te vinden, dat
Böhm, nerveus van het
verkeer, al op het punt i Er gaat een raadselachtige sfeer uit
maar terug te rijden. j van dit tafereel. De kleuren zijn
bekroonde schilderij staan fijntjes op één toon afgestemd. „Ik
ideren bij een reusachtige werk op een fabriek waar scheeps
roer. Over een bakstenen I schroeven worden gemaakt", legt de
kijkt een de'rde kind toe. schilder uit. „Een half jaar geleden
zag ik buiten een réparatieschroef i achteraf aan toegevoegd, om nog i pen. Dan heeft hij met heel fijne
op het veld liggen en dat leek me j wat meer stemming te krijgen". Al- penselen de gezichtstrekken van een
een goed motief. De situatie heb ik leen over de compositie, in water- figuurtje geschilderd en het is voor
natuurlijk gearrangeerd, die kom je 1 vaste inkt op het paneel, doet hij niets geweest. „Dan is dat manne-
in werkelijkheid niet gauw tegen, i drie a vier weken en met het schil- i ken weg".
Dat kopje boven de muur heb ik er deren kan het allemaal weer mislo- I Zonder leermeester, alleen uit boe-
maakt hij eerst een schets van het
hoofdmotief. Schetsen van bomen,
hekken, muurtjes heeft hij in voor
raad. De elementen die hij gaat ge
bruiken, tekent hij na op transpa
rant papier en hij trekt ze vervol
gens over op een gerond stukje
spaanplaat. De tekening op paneel
werkt hij op met wit en verschil
lende tinten grijs. Pas dan voltooit
hij het paneel met zeer doorschij
nende kleuren, laag over laag.
Voor fijne détails gebruikt hij een
sterk vergrootglas. Sommige kleuren
temperaverf moet hij zelf maken.
„Af en toen neem ik het laatste el
uit de keuken weg. Als zulke verf
blijft staan raakt ze tijdens warme
dagen bedorven, dat is wel lastig".
Door zijn werk op de fabriek kan
hij zelden naar tentoonstellingen
gaan. Hij heeft geen contact met
kunstenaars. Uit de openbaren bi
bliotheek leent hij kunstboeken.
„Nu kunt U zelf het een en andet
kopen", merk ik op. „Ik ook", zegt
zijn vrouw vlug. En dan, veront
schuldigend: „Ik zit altijd tegen
zijn rug aan te kijken". Hij heeft
namelijk geen atelier, maar werkt
in een hoekje van de kleine huiska
mer. Er is weinig ruimte, want er
staat nogal wat „Jong antiek": hei
ligenbeelden met twee eikenhouten
engelen, afkomstig uit kerken.
Van tijd tot tijd komt de heer
Böhm tijdens ons bezoek aarzelend
met een ander schilderij op de
proppen. Het vermoeden van de
jury wordt rijkelijk bevestigd: door
de wedstrijd is een zeer opmerkelijk
talent ontdekt. Onder de schilderij
en van de laatste tijd doet er niet
een onder voor het bekroonde.
Maar aan verkopen is de kunste
naar nog niet toe. Hij doet bijna
twee maanden over zo'n paneel en
hij heeft er nog niet zoveel. Die
houdt hij liever zelf. „Als iemand
er nou héél graag een zou hebben,
dan zou ik het desnoods verhuren",
zegt hij.
Hij peinst er niet over. van schil
deren zijn beroep te maken. „Maar
hij schildert iedere avond, nu hij
geen wiskundelessen heeft, 's Mor
gens vroeg zit hij rechtop in bed,
als hij niet weet wat hij schilderen
moet. „Door die prijs gaan onze
kennisssen hopelijk geloven, dat
zijn hobby zin heeft", zegt zijn
vrouw.
ken heeft hij zijn speciale schilder- i 2ijzelf heeft daar nooit moeite mee
l techniek in ei-tempera opgediept. gehad Raar vader> B H Brunklaus.
Ruim tien jaar geleden begon hij, I iandelijk bekend als zondagsschil-
zonnige landschapjes direct in kleu- j der
i ren op te zetten, met olieverf. Dat
I bevredigde hem niet. Tegenwoordig DOLF WELLINO.
;eleken met Van Gogh of Picasso, heeft Paul Klee
:en populaire bekendheid. Enkele grote reprodukties
ijn werken doen het in de poster-winkels toch goed:
iren zijn zeer aangenaam voor het oog. Voor liefheb-
de Klee-tentoonstelling in Utrecht een vertrouwd
p altijd weer nieuw genot. Er zijn in het Centraal
is im, tot 1 3 oktober, 62 van zijn ongeveer 9000 werk-
M rgrote deel van de expositie
uit werken, die voor een
t te Dusseldorp wordt
gKr- zijn gekocht uit de col-
g;Jompson, waaruit in 1961
was te zien in het Haags
Item use um. De meeste Klee's
Utrecht zijn, waren er
in Den Haag niét bij.
Thompson te Pittsburgh,
'a* meer de belangrijkste
•ti-verzameling ter wereld
Dl "acht, begon in 1928 Klee te
llen en kocht de meeste uit
Ae hand. Na 1960 heeft hij
n bezit aan beroemde mees-
hand gedaan om werk
rp|( ere kunstenaars te kopen. Zo
f verzamelen een avontuur,
a irschijnlijk ook in financieel
j Profitabel is gebleken.
7l( 10 had Paul Klee zijn eerste
in ^toonstellingen in Zwitser-
iuipij rekende toen 50 tot 100
tekeningen en 200
;(|Uarellen. De marktwaarde
globaal ruim duizend maal
- Enkele werken in Utrecht
Eekerd voor een half miljoen
Per stuk.
"jj kunstwereld zijn Klee's dus,
i beurstermen te spreken,
irande waarden". Gelijktijdig
veel hedendaagse kunste-
.1 JJn werk irritant. Want het
wde regel intiem van formaat
•leus van uitvoering. Naast
'eens kleine formaten van de
151 Parijzenaar Wols zijn die
'ee bedachtzaam. Wel is Klee
i eel gevarieerder dan die an-
4 Naturist: Bissier.
els van Klee's kunst is een
[enen, waarvoor dooi' de vrije
•e in het kunstonderwijs al
de tonaliteit van een zeer genuan
ceerd, binnen zekere grenzen blij
vend palet. In dat alles is hij dui
delijk een meester een van de
grootste van vóór 1940. Zijn
sterke invloed direct of indirect, op
latere werken is onmiskenbaar. Bij
zo verschillende kunstenaars als de
Israëliër Ardon en de Hagenaar
Hussem.
Het radicale verschil met de nieuwe
kunst na 1940 is ook duidelijk. Jon
geren als Appel en Corneille (ook
de Fransman Dubuffet is met reden
te noemen) gingen en gaan veel
drastischer te werk. En toch is het
intieme niet voltooid verleden tijd.
Men ziet het meer en meer terug
keren, in antwoord op een verlan
gen van velen.
De verzamelaar Thompson heeft,
los van kunsthistorische volledig
heidsoverwegingen, zijn persoonlijke
voorkeur gevolgd. Hij heeft de fijn
zinnige, lichtvoetige Klee verkoren
tot zelfs in diens late jaren, toen
Klee ook onheilspellende dingen
maakte: voorboden van zijn einde
lengs meer begrip is ontstaan. De
kunstenaar heeft een tijdlang les
gegeven aan het vermaarde „Bau
hans", waar de beeldmiddelen zeer
systematisch met de studenten wer
den door-geëxerceerd. Ook de voor-
stellingsloze kleurenstudies van Klee
echter, doen nog flierefluiterig, he
lemaal niet studieus aan. Zelfs in
zulke werkjes is zijn kleur niet stel
selmatig. niet abstract maar eigen
zinnig. Dat is een van zijn grote
charmes. Daarin is hij wel heel an
ders dan zijn Jongere landgenoot
Max Bill.
Verdiept in zijn spel met lijntjes,
vlekken, kleurtjes en stofjes diepte
Klee een volkomen overtuigend we
reldje op, naast de al bekende we
reld. Daar komen huisjes, planten,
dieren en mensen in voor die nel
even anders zijn. In de regel is. in
zo'n werk, alles gaande. We beleven
wording, geen eindtoestanden. Hel
is alsof zijn werk zich voedde door
fijne wortels, gehecht in onze psy
che daar, waar die nog breukion
deel uitmaakt van de gehele schep
ping.
Dat gebed-zijn in de natuur was
het grote verlangen van Klee'.
vriend Franz Marc, met zijn lyri
sche dierschilderingen. Klee voelde
verwantschap en verschil: „Mense
lijker is hij, warmer, meer uitge
sproken liefhebbend". „Mijn liefde
is ver en religieus", schreef hij
(Klee) in een van zijn dagboeken.
Thans, op deze tentoonstelling, blij
ken we duidelijk te zien hoezeer
Klee gebed was in zijn tijd. We
zien zijn zeer eigen spel met het
Cubisme en met tekens: de ver
wantschap met de door hem hoog
geschatte Kan 'insky en met Miro;
of van de oorlogscatastofe. In het
museum zijn enkele verbluffend
goede reprodukties te koop voor
rond tien gulden. De catalogus kost
f 10. Foto Een der tentoon
gestelde werken.
DOLF WELLING
Oorlogsgra venstichting
AMSTERDAM (ANP) De politie
heeft zaterdag in Amsterdam een
einde gemaakt aan een actie van
de actiegroep Vrolijkstraat, die zich
verzet tegen de metrobouw en om
leiding van verkeer door de Vrolijk
straat.
Leden van de groep braken stenen
uit de straat en overgoten het pla
veisel met olie. Op de straat werden
leuzen geschilderd als "Metrobouw
is stedensloop" en "publieke werken
is maffia". Zes actievoerders wer
den door de politie korte tijd meege
nomen naar het bureau.
DEN HAAG Tijdens de 25e na
oorlogse jaarlijkse bijeenkomst van
de Oorlogsgravenstichting heeft de
presidente, mevrouw H. G. van An-
rooy-de Kempenaer, afscheid ge
nomen. Na 25 Jaar lang de stichting,
zaterdag de voorzittershamer overge-
I leden man, te hebben geleid heeft zij
zaterdag voorzittershamer overge
dragen aan mr. O. E. Baron van
Boetzelaer. Mevrouw Van Anrooy
heeft vrijdagavond al gehoord dat
zij voor haar verdiensten is benoemd
I tot Ridder in de Orde van Neder
landse Leeuw.
I De jaarlijkse plechtigheid werd dit
keer onder anderen bijgewoond door
koningin Juliana. Verder wa'ren er
DEN HAAG De politie heeft za
terdagmorgen in een woning aan de
Melis Stokelaan in Den Haag een
57-jarige Rotterdams everpleger aan
gehouden nadat hij kort tevoren
zijn ex-schoondochter met een mes
enkele malen in de borst en hals
had gestoken.
De man was bij het slachtoffer, de
24-Jarige P. Lagerweij, op bezoek ge
komen om te praten over het kind
van zijn zoon, die inmiddels van
haar gescheiden Is.
Het gesprek liep zo hoog op dat
beiden ruzie kregen. De verpleger
stak daarop met het mes toe. Met
ernstige verwondingen is het slacht
offer in de Zuidwal opgenomen.
minister-president Biesheuvel en d»
ministers Geertsema, en De Koster,
respectievelijk van Binnenlandse Za
ken en Defensie. Onder de genodig
den bevonden zich verder en groot
aantal ambassadeurs en de oud
gouverneur-generaal van het voor
malig Nederlands-Indië Jhr. mr. A.
W. L. TJarda van Starkenborgh
Stachouwer.
Tijdens de bijeenkomst overhan
digde mevrouw Van Anrooy de Isra
ëlische ambassadeur in ons land een
der dertig delen van de boeken met
namen van de in Nederland tijden»
de oorlog omgekomen Joden.
Ook de vice-president, de luite
nant-generaal b.d. P. Alons, nam
tijdens de bijeenkomst afscheid van
de stichting.
SCHIPHOL (ANP) Bewoners uit
Haarlem en omgeving, die contacten
hebben met de actiegroep "Schiphol
stop", zijn zaterdag tot daden over
gegaan. Met veelvuldige en nietszeg
gende telefoontjes proberen zij het
telefoonverkeer van de luchthaven
lam te leggen.
De telefonades begonnen omstreeks
half negen zaterdagmorgen. Tus
sen tien uur en ongeveer half elf
waren alle lijnen van de luchthaven
bezet en er was inderdaad van over
last sprake. Met volgens de woord
voerder van de luchthaven domme
vragen als "hoe laat is het" en "wat
voor weer krijgen we" probeerden
ze het telefoonverkeer van serieuze
reizigers onmogelijk te maken.
Het üs de leden van de actiegroep
I overigens niet gelukt, om de lucht
haven helemaal onbereikbaar te ma
ken. Volgens een zegsman was het,
behoudens tussen tien uur en half
elf. voor iedereen mogelijk verbin-
I ding te krijgen, zij het soms na vele
i malen proberen.
RHEYDT (DPA) Prins Bern
hard heeft gisteren de "gouden
bloem van Rheydt" ontvangen uit
erkentelijkheid voor zijn werkzaam
heden op het gebied van de milieu
bescherming. De uitreiking gebeur
de in het stadhuis van Rheydt, dat
in de Westduitse deelstaat Noord-
rijnwestfalen ligt. Onder de aanwe
zigen bevonden zich de westduits»
president, dr. Gustav Heinemann,
en de bondsminister van Binnen
landse Zaken, Hans Dietrich Gen-
scher.
De voorzitter van de Westduitse
maatschappij voor tuinbouwkunde,
Lennart Graaf Bernadotte, noemde
de prins "de actieve vertegenwoor
diger van een volk dat op het gebied
van de miliebescherming al baan
brekend werk heeft verricht".
In zijn dankwoord verklaarde
Prins Bernhard, dat alleen met ge
concentreerde acties het doel van de
milieubescherming kan worden be
reikt. "Naar mate wij langer wach
ten met handelen, des te meer zal
het kosten om de wereld voor ver
dere schade te bewaren". De prins
waarschuwde echter voor "paniek-
geknoei". Het probleem is alleen op
te lossen, als men voortdurend de
mensen op zakelijke wijze voorlicht.
