geschiedenis van de
bekomst zal het leren
VTRHTTIF
derzettingen
Oost-Pamir
JAPAN MOGELIJK KLANT VOOR
URANIUM VAN U.C.-PROJECT
-"volgen van daden
ZMer onderzoeken
Navigatie
satelliet
ziekteverwekkers
[G 4 SEPTEMBER 1971
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 19
rologie: onderontwikkelde wetenschap
ooi wordt de jeugd volgepompt met jaartallen,
-L revoluties, maar niemand komt op het idee,
de „geschiedenis van de toekomst" óók op het
pet staan! Vooral nu het tempo van de verande-
icken hoger ligt dan vroeger,
ntf
Hupkes put moeiteloos uit een areaal vol voor-
|ie kracht moeten bijzetten aan zijn bewering,
land „veel te weinig wordt gedaan aan futu-
het systematisch denken over de toekomst.
RFj
i, Duitsland en Frank-
Surologen gesprekspart-
inomen en technologen
tnd daarentegen heten
Jksmond „koffiedik-kij-
I verhalen met een we-
-fc sausje garneren." Die
we ons berouwen.
Nóg hebben we de
gepl| aan de gang zijnde
bij te sturen futu-
èn daarbij helpen,
rplicht. vertelt hij de
onze huidige daden te
we dat niet doen,
jaar voor catastrofes. Ik
isttratje van twee jaar. In
ruim dertig, en als ik
probeer te denken, zie
alen|okkelijks."
iring,
as Energie
moeten
[houden met neven ver -
beem bijvoorbeeld de
de energiebehoeften
5AAÏlcent dat betekent
luchtvervuiling, té wei
nig koelwater voor de centrales, een
onverantwoorde uitputting van onze
grondstoffenbronnen. Op deze ma
nier doorgaand komen we tegen het
plafond te zitten, onherroepelijk.
We lijden in ons land nu eenmaal
aan het aperots-effect: teveel le
vende wezens op één plek. En juist
daarom móeten we er wat aan gaan
doen.'
Richtingen
De futorologie kent twee richtin
gen: de verrassingsvrije futurologie,
die de indruk wekt dat je de toe
komst als voorspelbaar kunt be
schouwen mits je de juiste technie
ken gebruikt, én de kritische futu
rologie waarbij alleen de nabije toe
komst ivijf jaar» een rol speelt
Drs. Hupkes heeft tegen beide rich
tingen bezwaren. „De verrassings
vrije is het doortrekken van de hui
dige ontwikkeling voor mij is dat
de futurologie van het bloemetjes-
behang. De tweede richting is met
haar denken te dichtbij: dat is
geen futurologie meer, maar hun I
politiek. Mijn opvatting is dat Je
systematisch moet denken over de
toekomst die verder dan tien Jaar
van je verwijderd is."
Schaarste
Daarin past beslist niet de werkwij
ze van onze economen. „De econo
mie was de wetenschap van de
schaarste. Nu is er sprake van
schaarste aan milieu. Daarom mo
gen de economen niet meer rekenen
zonder de nieuwe sehaarste in te
calculeren. Neem ons nationaal pro-
dukt dat is een soort heilige koe
geworden. Je moet echter tegenover
de jaarlijkse stijging met zoveel
procent stellen de schade aan het
milieu die door die groei wordt ver
oorzaakt."
„Maar: het ontbreékt ons aan in
strumenten om de schade te meten.
Wie stelt de schade aan het natio
naal produkt vast, als we het natio
nale park in de Randstad Holland
tussen Amsterdam en Rotterdam
niet tot stand laten komen?"
Het ministerie van Verkeer en Wa
terstaat heeft verleden jaar een
«verrassingsvrije» projectie op het
jaar 2000 TP 2000, geproduceerd en
daarmee gedemonstreerd, dat futu
rologie althans op dit departement
geen onbekend begrip is. Het com
mentaar van de heer Hupkes is I
overigens weinig vleiend. „De nota1
is uitgegaan van de methode van
I het bloemetjesbehang. Bestaande
denkpatronen zijn naar de toekomst
doorgetrokken. Daar ben ik het niet
mee eens: je moet bereid zijn de
huidige positie fundamenteel te
herzien, opdat je niet in de oude
denkpatronen verstrikt blijft zitten."
Sprekend voorbeeld, van die gedach-
tengang is de groei van het autobe
zit, die aldus TP 2000 zijn
verzadigingspunt vindt bij zeshon-
derd autos per duizend inwoners,
i Dat is in 2000 met zeventien mil-
j joën inwoners een autopark van
I tien miljoen. Drs. Hupkes gelooft er
I niets van: „Er zijn anti-trends die
er nu al op wijzen, dat van die
voorspelling niets uitkomt."
Duur
„Het autorijden wordt zo vreselijk
duur, dat de uitbreiding van het
aantal auto's vanzelf wordt afge
remd. Gemeten in guldens van 1970
zullen in de toekomst maar weinig
auto's minder dan tien mille kosten.
Veiligheidseisen, maatregelen tegen
luchtvervuiling en electronische be
veiliging zullen auto's veel duurder
maken. En vergeet de verhoging
van de motorrijtuigenbelasting niet:
een kilometer autosnelweg kostte in
1967 nog geen vijf miljoen gulden,
maar in 2000 wordt de aanleg op
twaalf miljoen per kilometer ge
schat. De automobilist zal dat moe
ten betalen.
Doden
Hij zegt: „Ik ben niet tegen de
auto wél tegen de bijverschijnse
len, de massaliteit. Die moeten we
bestrijden. Zo denkend begrijp ik
niet waarom Den Haag mikt op der
tigduizend parkeerplaatsen, waar
om er geen geld is voor de metro
lijn Oost in Rotterdam en waarom
taxi's niet op de voor trams gere
serveerde banen mogen rijden."
De gevolgen van onze daden in de
1 toekomst! .Als er niets gebeurt met
het verkeer, zullen de ongevallencij-
I fers blijven stijgen. Zevenduizend
doden in 2000. Of: van nu tot 2000
150.000 verkeersdoden en drie mil
joen gewonden.
Denkwijze van de jeugd
Gevormd in de na-oorlogse jaren
waarin de groei van de economie
het enige credo was, beschouwt drs.
Hupkes bet als een „duidelijk licht
punt," dat de jeugd zich meer be
zighoudt met de problemen-van
de-toekomst dan zijn eigen genera
tie. „Ik vind het een bewijs van on
vermogen, dat mijn generatie niet
overschakelt op de denkwijze van
de jeugd."
Drs. G. Hupkes,
futuroloog
Drs. G. Hupkes is onlangs
benoemd tot adjunct-drrec-
j teur van het Centrum voor
j Vervoersplannen in Utrecht.
Dit bureau geeft algemene
adviezen over verkeer en ver-
jj voer. De heer Hupkes icas
jj reeds in een andere functie
Ij bij het centrum werkzaam
sinds de oprichting in 1967.
II Voordien was hij in dienst
!l bij de Nederlandse Spoffrwe-
i gen.
De 43-jarige adjunct-direc
teur heeft als specialisme de
vervoersfutoroiogie, ofwel het
wetenschappelijk voorzien
van de toekomstige ontwik
kelingen op het gebied van
verkeer en vervoer en de
planning van die toekomst.
In bijgaand artikel geeft
hij een persoonlijke visie op
de noodzaak van een breder
opgezette en diepergaande
futurologie in het algemeen,
omdat z.i. zonder deze ver
dieping de maatschappij van
de toekomst opgescheept zit
met de fouten van de huidige
generatie.
Negen Europese landen hebben on
langs besloten, een satellietsysteem
in het leven te roepen ten dienste
van het transatlantische luchtver
keer over de Atlantische Oceaan en
i de Pacific. Het is de bedoeling.
minstens vier sateüeten te statione
ren op bijna 36.000 km. hoogte op
„vaste" punten boven de oceanen.
I Het systeem voor navigatie zou
moeten voldoen tot het einde van
deze eeuw. Een dergelijk navigatie
systeem kan nauwelijks meer wor
den gemist in verband met de
j drukke bezetting van de intercontl-
I nentale routes.
j Aan de conferentie in Madrid, waar
men tot het genoemde besluit
I kwam, namen deel België, Duits-
I land. Italië, Frankrijk. Nederland,
Engeland, Spanje, Zweden en Zwit-
seriand leden van de European
Space Conference) terwijl waarne
mers aanwezig waren uit de VS,
Australië, Canada, Japan, de Philip-'
j pijnen en Portugal, lander die
eveneens belang hebben bij het
I project.
Biodegradeerbare
versie van DDT
In Amerika is een biodegradeerbare
versie van DDT ontwikkeld door
een onderzoek-team aan de univer
siteit van Illinois onder leiding van
R. Metcalf. Door vervanging van de
aromatische chlooratomen in DDT
wordt een produkt verkregen, dat
wel giftig is voor insekten maar
zich niet opstapelt tot hoge concen
traties in de voedselketen, aldus het
Chem. Weekblad. Het feit, dat DDT
tot dusverre niet biodegradeerdbaar
was, veroorzaakte een steeds stij
gend gehalte aan DDT in dieren en
planten, op grond waarvan men de
laatste ja'ren het gebruik tot een
uiterste beperkt.
VT extreem kleine
In Amerika is een nieuwe ziektever-
j wekker ontdekt, die 80 maal kleiner
is dan de kleinste bekende virus. De
ontdekker is dr. Theodor O. Diener,
een uit Zwitserland afkomstige pa- 1
i tholoog. Hij heeft acht jaar in de
laboratoria van de landbouwkundige
studiedienst in Beltsville in Mary-
I land gewerkt aan een onderzoek,
I waarvan de ontdekking het gevolg
i is geweest.
Dr. Diener spreekt niet van een vi
rus maar van een viroide, omdat
het deeltje in verschillende opzich
ten principieel van een virus ver
schilt. Viroiden zijn niet alleen veel
kleiner dan virussen, maar zij mis
sen ook de beschermende proteïne-
laag rondom de moleculen van ri-
bonucleïnezuur (de kernen» van vi
russen.
Hij acht het mogelijk, dat viroiden
zeer primitieve virussen zijn, die
nog niet de genetische graad van
1 ontwikkeling hebben bereikt om
I zich met een dergelijke proteïnelaag
te beschermen.
I Dr. Diener is er van overtuigd, dat
vele ziekten van planten en dieren,
I welker oorzaken nog niet door de
i wetenschappelijke onderzoekers zijn
opgespoord, vennoedelijk worden
j verwekt door viroiden. Hij ontdekte
de viroide. een zeer klein vrij deel-
tje ribonucleïnezuur. die een be-
paalde aardappelziekte veroorzaakt.
Er worden thans methoden ontwik
keld om viroiden te isoleren en
identificeren.
Men houdt rekening met de moge
lijkheid. dat ook ziekten van de
mens zoals multiple sclerose, hepa
titis en sommige soorten van kan
ker door viroiden worden verwekt.
De resultaten van het werk van dr.
i Diener zijn bevestigd door enkele
van zijn collega's in de Duitse
Bondsrepubliek en Canada.
foto van een onderdeel van een maansteen werd
gemaakt met een elektronenmiscroscoop. Het deeltje
',oals zovele glasachtige-deeltjes in het naar de aarde
achte materiaalbolvormig, maar in de vorm van een
gestold. Op enkele plaatsen is de oorspronkelijke
rstoord door inslagen van extreem kleine deeltjes.
Dit weten
schappelijke
onderzoekings-
j schip waarvan
Rusland beweert
I dat het het groot
ste ter wereld is,
heet de „Cosmo
naut Yuri
Gagarin" en is in
Leningrad ge
bouwd. Het is 231
meter lang, 31
meter breed en
heeft een water
verplaatsing van
45.000 ton. Het is
uitgerust met een
zeer gevarieerde
electronische
apparatuur, an-
I tennes voor radai
I en radiosignalen
en een omvang
rijk computer
systeem. Het kar,
dienen voor
atmosferische
waarnemingen
en als volgstation
voor ruimte-
vluchten.
cheologen hebben spo-
inselijke bewoning en
lerzettingen ontdekt in
te van de Oost-Pa-
>este en ongenaakbare
Centraal Azië dat be
lt door de Himalaya,
Afganistan en andere
tie oorden. De tempera-
daar in een jaar
HECHTEN
J LIJMEN
Shirurgen hebben enige
1 een techniek ontwik-
iefsels na een operatie
e hechten maar te lij-
ysteem is in Duitsland
herenigde Staten reeds
ïegepast.
J! met een stof die geen
lelijke werking heeft op
Ijk lichaamsweefsel dan
reeds operaties verricht
ef N tot nieren, de lever,
Ier en de longen, waar-
feaald en hechttang ach-
9pen blijven.
schommelingen door van 73 graden
Celsius, op de grond is er zelfs 102
graden verschil tussen winter en zo
mer.
De ontdekte overblijfselen van vroe
gere culturèn dateren van 10.000
jaar geleden, maar ook van onge
veer 1000 jaar her, toen er blijkbaar
intensief mijnbouw plaats vond. Er
zit hier veel zilver in de bodem.
Het barre klimaat is uitermate gun- i
stig voor de conservering van bv.
textiel en leer, waardoor vrij veel
resten van vooral de latere bescha
vingen ongeschonden in handen
van de archeologen vielen. Ook zijn
allerlei instrumenten en lampen ge
vonden. waarmee mijngangen op
vrij grote diepte geëxploiteerd kon
den worden.
Wetenschap
en technologie
Redactie? P. Bok
Japan zal te kampen krijgen met
een ernstig tekort aan verrijkt ura
nium voor een groeiend aantal
kern-energiecentrales, aldus volgens
het Chemisch Weekblad een rapport
van de Japanse Atomic Energy
Commission. In Japan zijn op het
ogenblik dertien kerncentrales in
gebruik of in constructie met een
totale capaciteit van 7126 megawatt.
Tegen 1985- zal het totale geïnves
teerde vermogen zijn gestegen tot
60.000 megawatt.
Als brandstof voor deze centrales
zal al tegen 1975 een hoeveelheid
van 18.000 ton aan natuurlijk ura
nium nodig zijn. Omstreeks 1985 zal
dit toegenomen zijn tot 120.000 ton
per jaar.
De kerncentrales die thans in Ja
pan worden gebouwd, zijn van het
licht watertype, waarvoor verrijkt
uranium als brandstof nodig is. De
vraag naar verrijkt uranium zal in
1975 circa 3000 ton per Jaar bedra
gen en toenemen tot meer dan 8000
ton per jaar in 1985.
Volgens een verdrag met de Ver
enigde Staten zal dit land verrijkt
uranium leveren voor die kernreac
toren, die in 1973 in werking zijn of
waarvan de bouw dan reeds begon
nen is.
Het huidige Amerikaanse aanbod
voorziet slechts in een deel van de
Japanse behoefte. Zelfs al zouden
de VS hun verrijkingscapaciteit uit
breiden de huidige capaciteit is
volledig bezet en uitbreiding is ui
terst kostbaar dan zou nog niet
dee gehele behoefte van Japan en
andere niet-communistische landen
kunnen worden gedekt.
In het rappdrt worden aanbevelin
gen gedaan over eventuele leveran
ciers van verrijkt uranium in de
toekomst, mede opdat toekomstige
leveranciers hun produktie-apparaat
kunnen instellen op de te verwach
ten vraag.
Engeland. West-Duitsland en Ne
derland zouden volgens het rapport
na voltooiing van de verrijkingsin
stallaties volgens het ultra-centrifu
ge-procédé als mogelijke leveran
ciers in aanmerking komen, evenals
Frankrijk, dat van plan is een
gas-diffusiefabriek te bouwen, in
grote lijn overeenkomende met de
produktie-methode in de Verenigde
Staten.
Het is overigens niet onmogelijk,
dat Japan zelf de produktie van
verrijkt uranium ter hand neemt,
wanneer de voorziening in de eigen
behoefte in de toekomst niet bv. via
de Europese procédé's verzekerd is.
De Verenigde Staten hebben
waarschijnlijk in antwoord op de
ontwikkeling van het ultra-centrifu
ge-proces, dat scherp concurrerend
met de VS-produktie is aan de
Europese gemeenschap, Engeland.
Australië, Canada en Japan aange
boden, kennis beschikbaar te stellen
aangaande het gas-diffusie-proces.
Tot dusver hebben alleen de Euro
pese Gemeenschap en Frankrijk
voorzichtig gereageerd op dit aan
bod.
