Indonesië timmert hard
aan onderwijshervorming
Het eind van de grote geldillusie
Weg
van
betja-
rijder
naar
alma
mater
zwaar
KIJKEN
TOEKOMST
Aardgas-
spinnen
bijten
elkaar
niet
ZATERDAG 28 AUGUSTUS 1971
LEIDSCH DAGBLAD
PAGliv
LEIDSCH DAGBLAD
De wereld van de Nederlandse
kranten verkeert in opschud
ding. In een poging om zelf te
saneren vindt er een voor onze
begrippen gigantische hergroe
pering plaats. Die sanering is
wel nodig als men zich reali
seert dat de kranten als Het Vrije
Volk al jaren lang miljoenen
verliezen hebben geleden. Of als
men beseft dat de toch niet kin
derachtige Perscombinatie-uit
geefster van Het Parool en De
Volkskrant de miljoenenwinst
van 1969 ziet omslaan in een
miljoenen verlies over 1970.
Daarmee is wellicht een reden
voor sanering aangegeven, maar
niemand kan nog zeggen of deze
sanering voldoende is.
Vooral niet met het oog op
de toekomst.
Want één ding staat vast: in
de nabije toekomst krijgt de
krant met nog veel grotere uit
dagingen te maken dan nu het
geval is. De tijd van het mono
polie van gedrukte informatie is
natuurlijk al lang voorbij.
Radio is nooit een wezenlijke
concurrent en uitdaging ge
weest. Dat gold wel voor de tele
visie, zoals we die nu kennen.
Maar de Leidenaar Rein van
Rooy, hoofdredacteur van het
weekblad Televizier maakt in
zijn bij de Rotogravure versche
nen beeldboek „Kijken in de
toekomst" duidelijk dat er nog
heel wat andere uitdagingen te
verwachten zijn in de commu
nicatietechnieken. Van Rooy
stelde een boek samen naar een
serie die eerst in zijn blad is
verschenen en waaraan veel
mensen van dat blad hebben
meegewerkt.
De verdienste is op zijn minst
dat „Kijken in de toekomst"
voor een breed publiek het uit
zicht opent op een aantal gege
vens uit het leven van de jaren
zeventig en tachtig. Van
Rooy en de zijnen behandelen
veel materiaal met betrekking
tot kabeltelevisie, de mogelij k>
heden van communicatiecentra
per buurt of wijk, de televisie
krant, de rol van de computer
op het gebied van de communi
catietechnieken, de beeldcasset
tes en de beeldplaat.
Er zijn mensen die geneigd
zullen zijn om deze produktie
een soort pamflet te noemen. En
het stuit mij ook wel tegen de
borst om op zo'n allemachtig
verheerlijkende toon over het
heil van massale communicatie
te horen spreken en schrijven,
Als Van Rooy begint met te
schetsen hoe zalig het is om in
de toekomst, via de computer
boodschappen te doen bij de
kruidenier, begin ik me af te
vragen, hoe je die boodschap
pen dan in je huis krijgt, met
alle parkeerproblemen en zo.
De verheerlijking van techniek
alleen als middel tot een beter
leven gaat er bij mij maar slap
jes in.
Maar eigenlijk doet dat min
der ter zake. Belangrijk is dat
Van Rooy aantoont dat de mo
gelijkheden voor nieuwe com
municatie technieken, voor een
wezenlijke regionale televisie,
voor electronisch overgebrachte
kranten, die de mensen zo in de
huiskamer kunnen ontvangen,
om de hoek liggen, al stapt hij
wat gemakkelijk over financiële
zaken heen. In elk geval is het
lezen van een boek als dat van
Van Rooy wel stimulerend ze
ker voor de kranteman die leeft
met leus dat alles snel moet en
dan -vastloopt in de problemen
van zet- en druktechnieken en
van bezorging. Wat dat betreft
is het in deze ook voor kranten
mensen weinig houvast biedèn-
de tijd helemaal niet gek om
eens dit boek te lezen. En dat
zelfde kan gelden voor een heel
breed publiek.
Kijken in de toekomst is een
bijzonder goed en instructief ge
ïllustreerd boek, dat naar ver
houding beslist goedkoop mag
worden genoemd, gezien de
wijze van uitgeven.
Rein van Rooy Kijken in
de toekomst, Rotogravure
n.v. Leiden, f 14,75.
DJAKARTA Gisteren was Koningin Juliana ruim een
uur in de universiteit van Djakarta. Het gesprek met vijftig
studenten uit Bandoeng, Djokjakarta, Soerabaja en Djakarta
was het laatste programmapunt dat aan de volle agenda was
toegevoegd.
er een Juridische student bij
De kwaliteit van het Indonesi
sche onderwijs moet nog altijd als
zeer onvoldoende worden beschre
ven, dat geven ook Indonesische
autoriteiten wel toe. Maar toch zet
het nieuwe bewind ook in dit ach
tertuintje van de staat zijn pittige
zaden uit.
Door
\xy Jassies
Op het ministerie van Onderwijs
konden ambtenaren statistieken
overleggen waaruit we leerden dat
er op Java nu al meer scholen dan
dorpen zijn. In grote gebieden was
het aantal onderwijsinstellingen de
laatste jaren verdubbeld.
Maar, zoals zo vaak in het leven
van Indonesië, reist ook hier de ar
moede als de afgezant van het ver
leden mee: er is niet alleen een
groot tekort aan leerkrachten,
maar bovendien kunnen onnoem
lijk veel ouders leergeld en boeken
voor hun kinderen niet bekostigen.
Een zelfde situatie doet zich voor
op de universiteit van Djakarta,
waar de Koningin vandaag het oor
te luisteren legde bij vertegenwoor
digers van de enige groep die nog
wel eens tegen het Soeharto-regi-
me willen ageren. De kinderen uit
de minder draagkrachtige gezinnen
die er nog wel in slagen om de hin
dernisloop naar de collegebanken te
volbrengen, wacht steevast de uit
puttende striid voor het opbrengen
van de collegegelden.
Op een middag hoorden we het
verhaal van de arme betjarijder
Wajan Rachman, een knaap van
22 jaar met een sterk vermagerd
lichaam. Wajan had enkele jaren
de juridische faculteit bezocht. In
donesië, dat een werkelijk schrik
barend tekort aan rechters en an
dere juristen kent duizenden ge
vangenen kunnen daarover mee
praten) mocht tevreden zijn dat 't
Moeilijk
Wajan verging het echter als zo
veel studenten uit arme gezinnen.
Hij had de universiteit moeten ver
laten, hij woonde nu in een primi
tief hutje en hij verdiende als bet-
Ja-rijder zo'n dertig gulden in de
maand. Er gingen vaak dagen
voobij dat hij geen enkele klant
had en dat hij doelloos door de
straten van Djakarta voortfietste,
hij moest bovendien een kwart van
zijn verdiensten aan de Chinese
eigenaar van zijn roodgeschilderde
„Bintangexpress" afstaan.
Het eerste jaar had Wajan ijve
rig gestudeerd Zijn vader had ja
renlang roepiah voor roepiah apart
gelegd voor de carrière van zijn
oudste zoon en hij had zijn stu
dies kunnen bekostigen. Het enige
bezwaar vertelde hij, terwijl wij in
de „Bintangexpress" rond het Mer-
dekaplein cirkelden, was ge
weest dat er vaak geen studieboe
ken in de bibliotheek waren. Deze
werden vastgehouden door de
hoogleraren die zelf al te weinig
verdienden om boeken te kunnen
kopen.
Wajan praatte op sombere toon
verder. In het tweede studiejaar
was zijn geld zo goed als op. Hij
kon geen beurs krijgen: dat voor
recht wordt in Indonesië slechts
verleend aan diegenen die afgestu
deerd zijn, een merkwaardige vorm
van overheidsbegeleiding die de dis
criminatie van de armen slechts
vergroot.
Geld
op
Wajan ging nu in de avonduren
illegaal met een betja de straat op
om geld bij te verdienen. Het was
dat Jaar een zwaar leven: hij kreeg
te weinig te eten, trapte tot een
uur 's nachts door Djakarta en
was overdag op de universiteit.
Na anderhalf jaar had hij zijn
benen 's avonds nauwelijks meer
kunnen rondkrijgen. Hij was toen,
als zoveel studenten, pornografie
gaan verkopen. Maar de concur
rentie was enorm en de belangstel
ling voor de gedurfde prentjes niet
overmatig groot en toen hij tot
overmaat van ramp om biologische
redenen in het huwelijk moest tre
den was de maat vol. Wajan moest
de universiteit verlaten en hij klom.
om zijn jonge gezin in leven te
houden, opnieuw op de betja, voor
goed naar men mocht aannemen.
Wajan Rachtmans verhaal behoort
tot de harde realiteit van het Indo
nesische onderwijs. En het klonk
uit zijn mond alweer als de ge
woonste zaak van de wereld dat
zijn vader, niet eens een te kleine
ambtenaar op een van de ministe
ries, zich overdag met steekpennin
gen verrijkte en in de avonduren
op een straathoek in fruit handel
de. Tenslotte was er de oude Rach
man alles aan gelegen om het leer
geld voor zijn twee jongste zoons te
kunnen betalen.
Corruptie
De corruptie behoort in Indo-
donesië tot de grootste euvels van
het openbare leven. Ze is maar
het zelfde geldt voor vele Aziati
sche landen voor het Soeharto-
bewind een van de grootste hin
dernissen op de weg naar de
maatschappelijke opbouw.
Er is een anti-corruptiewet in
voorbereiding, er is de sterke inter
nationale aandrang (van de We
reldbank bijvoorbeeld) op Soeharto
voor de „grote schoonmaak,"
maar ook de president kan het
niet helpen dat het kwaad werke
lijk als cement in de muren van
het Indonesische leven zit gebak
ken.
De zelf in een buitenwijk zeer so
ber levende Soeharto schijnt bo
vendien te vrezen een aantal ster
ke mannen te gaan verliezen
wanneer hij de bezem gaat jagen
door de stal die hij van Soekarno
mocht erven.
Od 't terrein van de medische fa
culteit vertelden studenten ons
dat zelfs een regeringscommissie
inmiddels heeft laten weten dat
de corruptie nog steeds toeneemt.
„Er zijn generaals" zeiden ze,
„die twaalf mille per jaar verdie
nen. Maar die vier auto's en twee
villa's hebben. Ze laten zich voor
werkelijk alles dik betalen".
Men zal begrijpen dat de moker
slagen van de corruptie vooral op
de hoofden van het volk neerko
men". Tienduizenden van onze
landgenoten worden zonder be
wijs en proces in kampen ge
stopt." had een van de studenten
op een stencil laten afdrukken,
„maar mag men dan wel onge
straft de armen van miljoenen
beroven?"
We vroegen de schrijver of hij 't
papiertje ook aan koningin Julia
na zou laten lezen. Men was ech
ter totaal onkundig van het hoge
Foto's die laten zien in welke
armoede het grootste deel van
de bevolking van Indonesië leeft.
Boven een beeld uit een kam
pong met een kali, die dient als
ivasplaats, toilet en ztoemwater.
Beneden: de fotograaf trof op
een brug in Djakarta deze moe
der aan met haar kind.
bezoek aan de universiteit en de
groep besloot die avond maar een
spoedberaad te beleggen.
Wanjan Rachman fietste ons te
rug naar ons hotel. De kamerdag
prijs is bijna drie maal zo hoog als
zijn maandinkomen, maar de
voormalige student die advocaat
had willen worden, straalde van
geluk omdat hij die dag één pas
sagier had.
Sinds de westerse wereld zich in
financieel opzicht zover van de oor
logswonden had hersteld dat een
vrijer geldverkeer mogelijk werd.
heeft het Internationale Monetaire
Fonds als een kloek over haar kui
kens gewaakt voor de handhaving
van een zekere stabiliteit voor de
onderlinge koersverhoudingen. Be
houdens enkele devaluaties van het
pond sterling en de Franse frank
alsmede revaluaties vai) de gulden
(1961) en de Duitse Mark is dat
wonderwel gelukt.
Het breekpunt is dit voor
jaar gekomen toen bleek dat de
Financiële
Kroniek
dollar niet tegen het wassend getij
van diverse Europese betaalmidde
len was opgewassen. De voornaam
ste oorzaak daarvan lag >n het gro
te tekort op de Amerikaanse beta
lingsbalans. maar daarnaast ook in
het feit dat in de V renigde Staten
de rentevoet op een lager peil werd
gehandhaafd dan elders in de we
reld gebruikelijk was.
Terwijl de Nederlandse industrië
len krachtens de bestaande spelre
gels van de Nederlandsche Bank
geen kredieten in het buitenland
mochten opnemen, waren de Duitse
industriëlen in de gunstige situatie
dat zij links en rechts krediet kon
den verwerven als de rente daar la
ger was dan in eigen land. Het ver
schil in rentevoet tussen de Ver
enigde Staten en Europa heeft de
financiële wereld uiteindelijk parten
gespeeld. Toen in de Verenigde Sta
ten de rentevoet omlaag werd ge
schroefd teneinde de werkgelegen
heid te bevorderen, werd het geld
in Europa steeds duurder
Een dergelijke situatie kan gedu
rende enige tijd bepaalde voordelen
hebben, maar op het moment waar
op er noodgedwongen een einde
kwam aan de grote geldillusie, bleek
dat Duitsland in het internationale
verkeer een verstorende factor was.
Hetzelfde gold zo mogelijk in nog
sterkere mate voor Japan, dat zich
met hulp van de Amerikanen zover
op de been heeft geholpen, dat het
eigenlijk in economisch opzicht een
bedreiging vormt voor de Westerse
samenleving. Vooral de Verenigde
Staten worden in het handelsver
keer onder vuur genomen door de
Japanse industrie.
De invoer van Japanse produkten
in de Verenigde Staten is met
sprongen toegenomen en ondanks
herhaald aandringen is er geen toe
nadering geweest om tot een werke
lijke vrijwillige beperking van de
import van Japanse produkten te
komen. President Nixon heeft er de
handen vol aan gehad om te voor
komen dat er wetsontwerpen door
het Congres zouden worden aan
vaard, welke de importen aan ban
den zouden hebben gelegd.
In plaats van hieruit lering te
trekken heeft het Japanse exportof
fensief zich nog verscherpt en wel
,in zodanige mate dat er openlijk
gesproken werd van de wraak voor
Hirosjima, de stad welke in de oor
log werd weggevaagd door de eerste
atoombom.
Het einde van de grote geldillusie
tekende zich scherp af, toen de mi
nisters van de EEG-landen het in
Brussel niet eens konden worden
over een gemeenschappelijke ge
dragslijn ten aanzien van het valu-
taverkeer. Duitsland bleef op het
standpunt staan dat zweven de uit
komst moest bieden, terwijl de
Fransen meer heil zien in het
voortzetten van, president De Gaul
le's pirivé-oorlog tegen de dollar. Een
dergelijke situatie kon uiteraard niet
lang duren.
In de eerste plaats zal er een einde
moeten komen aan de dollarstroom
door het optrekken van de rente
voet van de Verenigde Staten naar
die in Europa, of door het omlaag
drukken van de Europese rente
naar het Amerikaanse niveau. Als
er maar meer evenwichtigheid ont
staat. Een uniform discontotarief
zou al flink soelaas kunnen bren
gen.
Heel anders dan ten opzichte van
Europa liggen de verhoudingen tus
sen de Verenigde Staten en Japan.
Steeds meer moeilijkheden kreeg
het Amerikaanse bedrijfsleven met
de uit Japan geïmporteerde produk
ten. De Japanse munt werd daar
door zo sterk, dat de yen de dollar
overschaduwde, zodat de koers van
360 yen voor een dollar (net zoveel
Nederlandse centen stonden er vóór
de zweverij tegenover de dollar)
niet meer in overeenstemming was
met de werkelijkheid. Desondanks
wisten de Japanners zich achter
allerlei importbeperkende wallen te
verschansen, terwijl zij de export
nog kunstmatig bevorderen door va
lutamanipulaties, rentesubsidies en
andere voorrechten voor de exporte
rende industrie.
Vandaar dat de Amerikaanse
maatregelen niet in de eerste plaats
tegen Europa waren gericht, maar
tegen Japan. President Nixon's aan
gekondigde bezoek aan Peking heeft
zeker de politieke bijbedoeling Ja
pan wat toeschietelijker te maken.
Met revaluatie alleen kunnen de
Japanners hun straatje niet
schoonvegen bij de Amerikanen Er
worden nog veel meer eisen gesteld
en wel dat de exportbevordering
een einde neemt en dat de grenzen
wijder worden opengesteld voor bui
tenlandse (lees Amerikaanse) pro
dukten.
Discriminatie
gastarbeiders
De secretaris-generaal van de We
reldraad van Kerken dr. E. C. Blake,
heeft de kerken in de Westeuropese
landen gevraagd zich in te zetten te
gen discriminaties van de gastarbei
ders.
De brief van dr. Blake is gezon
den aan de bij de Wereldraad aan
gesloten kerken in Nederland, Bel
gië, Denemarken, Duitsland. Frank
rijk, Engeland, Noorwegen, Oosten
rijk. Zweden en Zwitserland.
„Het zich betrokken voelen bij de
rassen- en ontwikkelingsvraagstuk
ken kan in de ogen van de derde
wereld alleen geloofwaardig zijn wan
neer men tegelijkertijd in de Euro
pese industrielanden hoge prioriteit
geeft aan de oplossing van de maat
schappelijke, sociale en rassenproble
men die door het in dienst nemen
van honderdduizenden gastarbeiders,
uit de Middellandse zee-gebieden zijn
ontstaan", aldus schrijft de secreta
ris-generaal van de Wereldraad. Ve
le gastarbeiders leven in abnormale
omstandigheden en worden in ver
scheidene opzichten gediscrimineerd
in het bijzonder wat de gelijkheid
van kansen op werk betreft, op het
gebied van de sociale zekerheid en dat
van de huisvesting, aldus dr. Blake
in zijn brief aan de Westeuropese
kerken.
Op de kaart van Europa naderen
elkaar twee reuzenspinnen. De romp
van de ene bevindt zich in Gronin
gen en zijn poten schuiven over
België, Frankrijk en West-Duits-
land. Ze bewegen zich ook in de
richting van Italië. De andere staat
met één poot in Siberië, zijn romp
is Moskou en hij strekt zich uit
naar datzelfde West-Europa: door
Tsjechoslowakije naar West-Duits-
land en Frankrijk, naar Oostenrijk
en Italië. Deren die twee monsters
in het Europa van de Atlantische
Oceaan tot over de Oerel elkaar of
bijten ze elkaar niet! Om concreet
te worden: belagen het Nederlandse
en het Russische aardgasnet elkaar?
Dat is de vraag die zich opdringt
bij het bericht, dat Frankrijk en de
Sowjet-Unie een aardgasovereen
komst hebben gesloten. Rusland za]
van 1976 aftot 1996 Jaarlijks 2,5
miljard kubieke meter gas leveren;
Franse ondernemingen zullen buizen
en andere uitrustingsstukken voor
pijpleidingen aan de Russen verko
pen voor een waarde van 1300 mil
joen frank. Vorig jaar voorzag Ne
derland voor niet minder dan de
helft in de Franse aardgasbehoefte,
met een hoeveelheid die al groter
was dan de Russische van straks, te
weten meer dan 3 miljard kubieke
meter. Voor zover het aardgas niet
uit de buizen van Slochteren werd
getapt, putten de Fransen het uit
hun eigen „bel" in het zuidelijke
Lacq (een derde) en uit Algerijnse
export (de rest).
Met hun bestellingen in Moskou
zijn de Fransen geen buitenbeentjes.
Oostenrijk en Italië hadden al eer
der Siberisch gas gereserveerd en
het is hun beloofd per januari 1973.
En ook het contract dat begin 1970
tussen Moskou en Bonn tot stand
kwam valt niet uit te vlakken. De
Duitsers beloofden de Russen 1,2
miljoen ton stalen transportbuizen
met een doorsnede van 1.42 meter,
waarmee een leiding van 1920 kilo
meter kan worden gelegd. (De buis
van het Siberische Tjoemen naar
Wst-Europa zal meer dan 5000 km
lang zijn). In september 1973 moet
de aflevering van Russisch aardgas
aan West-Duitsland beginnen, 52
miljard kubieke meter in twintig
Jaar. Het was de grootste handel
stransactie. die ooit tussen de Sow
jet-Unie en de Bondsrepubliek is
gesloten.
Als al die akkoorden tussen de
SowjetUnie en Westeuropese lan
den vandaag de dag verwezenlijkt
zouden worden en er geen langlo
pende contracten bestonden tussen
Nederland en zijn buitenlandse af
nemers. zou dat voor NAM-Gas Ex
port een klap betekenen. Maar ge
lukkig bestaan er langlopende con
tracten en zal de aflevering van
Russisch gas nog even op zich la
ten wachten. NAM-Gas Export, de
afdeüng van de Nederlandse Gasu
nie die kopers in het buitenland
moet zoeken, kan bogen op belang
rijke resultaten. Nederland voorziet
voor honderd procent in de aard
gasbehoefte van België, voor een
belangrijk deel in die van West-
Duitsland. dat (ook eigen aardgas
voorraden heeft (zij het niet van
grote omvang) en voor de helft in
die van Frankrijk. Met Italië, waar
de Russen de Nederlandse verkopers
vóór zijn geweest, zijn onderhande
lingen gaande.
Wie bij Gas Export naar .de weer
slag van de Russische gasactivitei-
ten informeert, krijgt een alleszins
geruststellend antwoord. De Russi
sche leveranties beginnen pas over
anderhalf Jaar. Tegen 1973 is de
energie-markt vast en zeker weer
aanzienlijk veranderd. De vraag
naar energie in het bedrijvige
West-Europa zal opnieuw sterk zijn
gestegen. Bfj de uitbreiding van al
lerlei economische activiteiten blijft
de energie een bron van zorg.
„Deskundigen maken er zich
steeds meer zorgen over een aantal
Jaren onvoldoende brandstoffen be
schikbaar zijn, terwijl de kernener
giecentrales nog onvoldoende voor
handen zijn". Welnu, bij de Gasu
nie ziet men de toekomstmogelijk
heden in dat perspectief. De curve
van de vraag naar energiebronnen
zal waarschijnlijk nog sneller om
hoog gaan dan in de afgelopen ja
ren het geval was. Het Russische
aardgas zal kunnen helpen, het
dreigende tekort op te vangen.
De Nederlandse export heeft welis
waar nog niet de hoogte bereikt
van het vastgestelde „plateau" maar
moet binnen de perken blijven die
indertijd zijn vastgesteld: voor de
gemeentelijke gasbedrijven in ons
eigen land moet voor nog minstens
dertig jaar Nederlands aardgas be
schikbaar zijn. We mogen verwach
ten dat de groei van de Nederland
se gasuitvoer voorlopig zal voort
gaan, al mag niet elk Jaar een
groeipercentage van 48,6 worden
bereikt, zoals in 1970 het geval was
ten opzichte van 1969.
En de slotsom van ons verhaal kan
luiden, dat er voor de twee buizen-
spinnen op de kaart van Europa
zoveel te doen valt, dat er geen
sprake kan zijn van „elkaar bijten".
