Dit Indonesië wil
geen democratie
als die van ons
Relatie schuld en gevolg in verkeerswet
DOLLAR DWARRELT MAAR IS NOG NIET GEVALLEN
Onze man bij
Soeharto: mr.
Scheltema
5 SATERDAG 14 AUGUSTUS 1971
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 7
per Jaar vallen er 3000 doden
Nederlandse verkeer. Auto-
nbilisten die bij aanrijdingen
stoffers veroorzaken, wor-
geacht een delict te begaan,
artikel 36 van de wegen-
rkeerswet stelt hierop 'n ma-
iiumstraf van 'n Jaar gevan-
nisstraf. Maar ondanks het
pte dodental, heeft de materie
D het veroorzaken van ver
ongelukken tot nu toe
oit 'n zeer grote aandacht ge-
oor onze
ledewerkster
gr zijn wel stemmen opge-
an om de maximumstraf te
rhpgen. Maar, zoals de laat-
tijd wordt aangetoond in 'n
ndamentele juridische discus-
biedt dat slechts 'n sohijn-
issing voor het probleem.
Pe strafzaak tegen de Haar-
ose rechter R. heeft artikel 36
genverkeerswet in 't zoeklicht
ilaatst. Hem werd hoogst roe-
oos rijden verweten (gladde
Bden, glad wegdek). Ten ge-
daarvan zou een jon
ge bromfietser om 't leven zijn
gekomen. Maar de uitspraak
van t gerechtshof dat de rech
ter veroordeelde, werd in hoog
ste instantie door de Hoge Raad
vernietigd. Men motiveerde de
ze beslissing o.a. met de woor
den dat „uit de bewijsmiddelen
niet bleek, dat er sprake was
van een ernstige wijze van on
voorzichtig rijden".
Deze woorden sluiten aan op
eerdere uitspraken, waaruit
„kenners" een fundamentele
koerswijziging proeven. (Het
Ibijft altijd 'n beetje koffiedik
kijken)
Voor deze wijziging was het
voor officieren van Justitie be
trekkelijk eenvoudig om 'n ver
oordeling te krijgen op grond
van artikel 36 wegenverkeers
wet. De schuld werd namelijk
afgeleid uit het gevolg .De offi
cier stelde simpel gezegd
gij, dader hebt hoogst roekeloos
gereden door een inhaalma-
noeuvre te beginnen. En daar
door is er 'n dodelijk slachtof
fer gevallen. Uit 't gevolg werd
de schuld, in de zin van verwijt
baarheid, afgeleid. De dader kon
wel schulduitsluitingsgronden
proberen te vinden, maar 't viel
hem vaak moeilijk die te bewij
zen. De nieuwe arresten - waar
bij officieren van justitie
steeds de kous op de kop kregen
geven aanleiding om te ver
onderstellen dat de Hoge Raad
niet langer genoegen neemt met
het gevolg alleen. Het openbaar
ministerie moet bij tijfel
de oorzaken aangeven en be
wijzen. Dat zou een aanzienlij
ke verzwaring van de taak van
het openbaar ministerie beteke
nen.
Aan de hand van de Jurispru
dentie heeft 't openbaar minis
terie haar taktiek aangepast.
Niet langer werden de zware
woorden als „hoogst roekeloos"
en „grove schuld" gehanteerd
in de tenlastelegging, maai- het
zwakkere „in min of meerdere
mate onachtzaam rijden". Zou
de Hoge Raad deze lichte vorm
van schuld voldoende achten,
dan is de bewijsrechtelijke taak
van 't O.M. weer verlicht. Maar
de vraag naai- de oorzaken door
de Hoge Raad blijft bestaan.
Achter dit Juridisch woorden
spel - waar dikke boeken over
vol geschreven zijn gaat een
theoretisch debat schuil. In
1966 promoveerde mr. A. A. G.
Peters op 'n onderwerp getiteld
„Opzet en shculd in het straf
recht". In 'n zeer fundamenteel
betoog komt Peters tot de con
clusie dat er geen redelijke ar
gumenten zijn om het gevolg
van 'n gedraging strafbaar te
stellen. Wel kan de gedraging
zelf met sancties worden be
dreigd, maar dan moet die ge
draging wel duidelijk omschre
ven zijn.
Bij artikel 36 wegenverkeers
wet vindt strafbaarstelling van
het gevolg- de dood of vermin
king van het slachtoffer plaats.
Om te bepalen wanneer 'n straf
zinvol kan zijn, betoogt Peters
moeten wij kijken wat de doel
einden van 'n straf zijn. Vergel
ding zonder meer het pure
wraak idee wordt in onze cul
tuur als doelstelling verworpen.
Belangrijkste doelstellingen zijn
de speciale preventie (de beïn
vloeding van de dader) en ge
nerale preventie: de afschrik
wekkende werking van de straf
(bedreiging)Bij strafbaarstel
ling van het gevolg kan er van
preventie (voorkomen) geen
sprake zijn.
Niemand heeft immers dat ge
volg gewild? 't Slachtoffer niet,
maar ook de dader niet. Hij
kon ook niet door 'n strafberei-
ging „afgeschrikt" worden,
want hij kon geen belangen af
wegen. Ook stelt Peters dat al
leen bepaald duidelijk omschre
ven gedrag strafbaar gesteld
kan worden. Men kan wel ie
mand verwijten te hard gere
den te hebben, niet voldoende
te hebben voorgesorteerd etc.
maai- 'n vage norm als „roeke
loos rijden" heeft geen enkele
zin.
De grens wanneer gerecht
vaardigde risico's worden geno
men en wanneer niet. is niet
te trekken. In het dagelijks le
ven nemen wij voortdurend ri
sico's. We klimmen op 'n wankel
trapje, of prutsen met 'n half
stukke centrifuge. Voortdurend
vindt er een zekere afweging
plaats. In het verkeer gebeurt
dit natuurlijk helemaal. De
taxatie van 'n inhaalmanoeuvre
kan op enkele seconden fout
zijn en daardoor fataal. Daar
door? Of waren er andere oor
zaken, van buiten af? Een de
fect aan de motor, de toestand
van het wegdek, 'n overvliegen
de vogel.
De Hoge Raad wil dit als deze
analyse van de Jongste Juris
prudentie tenminste Juist is
nader uitgediept zien. Het zo
maar aannemen van roekeloos-
rijden doordat 'n slachtoffer is
gemaakt, zou dus onvoldoende
zijn. De Procureur-generaal bij
de Hoge Raad der Nederlan
den mr. E. G. Langemeijer heeft
al eerder op een aantal maat
schappelijke sohadelijke neven
effecten gewezen die verbonden
zijn aan het straffen van deze
„artikel 36 Wv W-ers".
De grens van het gerechtvaar
digd risico is dubieus, aldus mr.
Langemeijer. 't Is onrechtvaar
dig om iemand te straffen, die
men niets te verwijten heeft,
alleen om anderen af te schrik
ken. Wèl kan men de dader een
verkeersovertreding verwijten,
bijvoorbeeld de fouteninhaalma
noeuvre, maar het gevolg moet
hier buiten blijven. Voorts stelt
hij dat het beoogde effect het
afschrikken van de andere
mensen niet wordt bereikt om
dat de straf de indruk kan ver
sterken dat de veroordeelde aan
ondeugden lijdt, waar wij zelf
vrij van zijn.
De veroordeelden krijgen daar
door een functie als „zwart
schaap" die niet alleen voor hen
zelf onplezierig is, maar waar
door bovendien de rest van de
mensen zich „schoon gewassen"
acht.
Als men bedenkt dat *n Ameri
kaans onderzoek heeft uitge
wezen dat op elke drie kilome
ter de gemiddelde automobilist
één verkeersovertreding begaat,
dan is het een betrekkelijk toe
val of er bij of na die overtre
ding slachtoffers vallen niet.
Hierbij kan men ook denken
aan 't rijden door 'n oranje -
rood stoplicht overschrijden
maximumsnelheid snijden.
(Van onze correspondent)
)JAKARTA „Wat bij mijn aankomst in
akarta opviel is het hemelsbreed verschil
le betrekkingen tussen Indonesië en Ne-
,n het woord mr. Hugo Schelte-
eerste ambassadeur van Neder -
in Djakarta in een vraagge-
ek vol uiterst behoedzame ant-
irden. Zijn tijd wordt op het
nblik grotendeels in beslag geno-
met de voorbereiding van het
linklijk bezoek, dat door velen
„historisch" wordt aangemerkt
als een bekroning van de nieuwe
houding.
derland van vijftien jaar geleden en nu. Sinds
de oplossing van een aantal vraagstukken in
1963-1964 is er sprake van een zich voort
zettende opgaande lijn".
Ambonezen
„Ondanks deze bekroning is er nog
een aantal belangrijke problemen.
Een daarvan is het Ambonezen-
vraagstuk".
„Ja, de Ambonezen. Ik geloof, dat
die kwestie Nederland meer proble
men geeft dan Indonesië. Ik zou
niet willen zeggen dat het onoplos
baar is. Wel is het een moeilijk en
langdurig vraagstuk met veel aspec
ten. die zowel Nederland als Indo
nesië aangaan. Het vraagstuk wordt
in Indonesië overigens niet be
schouwd als een donkere wolk, die
een verdere uitbouw van de betrek
kingen in de weg staat".
Gevang*
;ene
„Ik geloof ook dat het militaire ka
rakter van de regering-Soeharto en
het feit, dat zij nog zo'n 70.000 po
litieke gevangenen, van wie maar
een klein deel berecht is, vasthoudt,
voor veel Nederlanders een onover
brugbare kloof vormt voor volledige
vriendschapsbanden met Indonesië.
Hoe ziet u dat?"
„Ik begrijp heel goed, dat in Neder
land de kwestie van de politieke ge
vangenen als een ernstige zaak
wordt beschouwd. Ook voor Indone
sië is het dat. De Indonesiërs pro
beren het op te lossen, maar het is
niet zo vreselijk makkelijk.
Ze erkennen het, ik noem als voor
beeld het onderhoud dat president
Suharto in Nederland heeft gehad
met beide kamercommissies. Hij
heeft toen erkend dat dit probleem
zijn repercussies in de rest van de
wereld kan hebben en doet zijn
best daarvoor een oplossing te vin
den
„Dat is een veelgehoord antwoord.
Maar ziet u nu dat zo'n oplossing
werkelijk wordt na-gestreefd?"
„Ja, ik zie het wel. Aan de hand
van de cijfers die ik bezit, kan ik
vaststellen dat de afgelopen paar
jaar, en dan spreek ik nog niet
eens van de jaren vóór mijn komst,
vele duizenden zijn vrijgelaten."
„Maar er worden de laatste tijd
weer tientallen gearresteerd."
„Ja, dat ben ik wel met U eens.
Elke regering heeft natuurlijk het
recht zijn eigen zaken te regelen en
daar zijn wij het dikwijls niet mee
eens in 'Nederland. WIJ doen ook
Mohammed Hatta: controle wel eens dingen Nederland, waar
Communisme
„Dat zal vast wel, ja, maar wat ik
zeggen wilde is dat er volgens mij
nauwelijks aanwijzingen zijn dat er
inderdaad wat gedaan wordt aan
deze kwestie".
„Het gaat misschien langzaam, maar
misschien toch onzichtbaarder dan
wij het weten. U moet niet vergeten
dat Indonesië op het gebied van
het communisme een zeer duidelijke
en zeer vaststaande politiek heeft
Nu kan men twisten over de mid
delen waarmee dat wordt tedaan
maar ja, Indonesië heeft nu een
maal tot, ik zou haast zeggen, ja
tot drie keer toe vastgesteld dat
men geen communistisch land wil
hebben, en daar zijn zekere conse
quenties aan verbonden".
Democratie
„Het begrip „democratisch land" is
geloof ik net zo gevarieerd als het
aantal landen ter wereld. Ik weet
niet waar ter wereld zich de perfec
te democratie bevindt, maar mis
schien weet iemand anders dat. Ik
geloof niet dat Indonesië een demo
cratie is zoals wij die in West-Eu
ropa kennen. Ik geloof ook niet dat
Indonesië een dergelijke democratie
nastreeft. Ik ben er ook helemaal
niet van overtuigd dat dat voor In
donesië de beste vorm zou zijn.
Ik vind aan de andere kant wel,
dat het Indonesië van dit moment
vergeleken met het vorige regime,
eindelijk eens het grote probleem
van de eigen ontwikkeling aanpakt.
En dat zeg ik niet alleen uit eigen
ervaring of op eigen gezag of om
het Nederlandse beleid goed te pra
ten. Dat zeg ik ook op gezag van
internationale organen zoals de We
reldbank en het Internationale Mo
netaire Fonds die hier zitten met
vaste missies die precies kijken hoe
alles gaat.
„De recente verkiezingen. U weet
dat de Sekber (een door de rege
ring gesteunde groepering)» geen
tweederde meerderheid zou hebben
gehaal d als de president niet nog
eens 100 leden zelf had mogen aan
wijzen. Hoe democratisch vindt u
dat?"
„Het is de bedoeling om het huidige
regime en daarmee dus het vijfja
renplan zeker te stellen. En de er
varing die dit regime ontleent aan
een vroegere periode, waar het naar
him overtuiging goed is gegaan met
Indonesië, heeft ze gebracht tot
deze nieuwe vorm, die men wat mij
betreft en democratische meng
vorm kan noemen."
Plannen
„Het vijfjarenplan, waar u het net
over had is nog maar het begin.
Zoals u weet ligt er een 25-jaren
plan op tafel. Voor zover u daar
kennis van genomen heeft lijkt u
dat plan erg ambitieus of wel rea
listisch?"
„De eerste ervaringen die we nu
hebben met ruim twee jaar vijf-ja-
renplan zijn zodanig dat èn de in
ternationale organen hier èn de do
nor-landen, die zoals u weet twee
maal per jaar in Nederland bijeen
komen, tot de conclusie zijn geko
men dat de zaak op gang komt".
„Vindt u de manier waarop Neder
land ontwikkelingshulp verleent
juist?
„Het Is moeilijk om daar een pre
cies antwoord op te geven. Ik har-
haal dat wij er met onze neus bo
venop zitten, dat het Indonesische
planbureau er met zijn neus boven
op zit, en dat internationale insti
tuten er met hun neus bovenop zit
ten. Ik zeg geloof ik niets sensatio
neels als ik opmerk dat er in dit land
corruptie bestaat. U weet dat de re
gering daar zelf een commissie voor
heeft ingesteld, een commissie,
waarvan oud-vice-president Hatta
voorzitter is. Eén van de meest in
het oogspringende oorzaken van
curruptie is de geweldige onderbeta
ling van ambtenaren. Hun salaris is
in de afgelopen 12 maanden geloof ik
met 100% verhoogd, en dan kom je
nog op een bedrag waar iemand op
het niveau waarin hij zit niet van
kan rondkomen.
Die is dus derhalve gedwongen om
langs andere weg inkomsten te zoe
ken. Dit probleem wordt erkend, en
één van de oplossingen waar men
nu mee bezig is, is om geselecteerde
groepen van ambtenaren op gevoeli
ge plaatsen een aanzienlijke verho
ging van inkomsten te geven".
Berooide Nederlanders
„Ik wil nog even doorgaan op die
verschillende vormen van ontwikke
lingshulp. Als wij die grote schuld
die Indonesië ons tot het jaar 2003
moet afbetalen en die voornamelijk
is ontstaan omdat Nederlandse be
drijven die in de Sukarno-periode
werden genationaliseerd, schadever
goeding eisen, Indonesië nou eens
kwijtscholden, zouden we dan op
die manier Indonesië ook geen hulp
verlenen? Bovendien lossen we dan
iets van onze ereschuld af na ruim
drie eeuwen kolonialisme, waarbij
we vooral in de 18e en de 19e eeuw
dit land aardig hebben leegge
haald".
„Het bedrag waar u op duidt is in
1966 na onderhandelingen vastge
steld op 600 miljoen gulden. De af
betaling gaat op zachte voorwaar
den. Van Indonesische zijde heb ik
persoonlijk nooit gemerkt dat men
daar af wil. Ik meen dat onze erva
ring is dat de afbetaling op die
schuld ook regelmatig plaats vin
den. Ik geloof niet dat het punt
van het verre verleden, dat u nu
aanhaalt daar een rol bij speelt.
Als u mij dus vraagt zou het goed
zijn om die schuld kwijt te schel
den dan kan ik dat alleen maar
plaatsen in de huidige financiële si
tuatie van Indonesië, waar men zit
met oude schulden uit de Soekar-
no-tijd, en u weet daar wordt in
toenemende mate met de credietge-
vende landen regelingen getroffen
voor uitstellen van afbetaling of af
betaling onder gemakkelijker voor
waarden.
Dat zelfde geldt overigens voor le
ningen die nu aan Indonesië wor
den gegeven. Nee, er is geen onmid
dellijke aanleiding, om die overeen
komst van 1966 te anuleren. Daar is
nog een ander punt. U moet niet
vergeten dat aan de ontvangende
kant van die 600 miljoen gulden,
daar zitten niet alleen grote maat
schappijen, maar daar zitten ook
hele kleine Nederlanders die hier
have en goed zijn kwijtgeraakt en
berooid in Nederland zijn terugge
komen. Die mensen gaan in de
compensatieregeling vóór."
hulp heeft dan spreekt men meestal
over ontwikkelingssamenwerking.
landse bedrijven die hier investeren
en „joint ventures" aangaan profi
teren van die mogelijkheden. Op
welke manier heeft Nederland nog
meer baat bij deze samenwerking?"
„Ja. Het woord „profiteren" zou ik
niet willen gebruiken. Ik geloof niet
dat wij profiteren van de situatie
hier. Integendeel, de hulp die wij
leveren aan Indonesië is bedoeld om
dat land op gang te helpen en op
te bouwen. We doen dat volgens
het systeem dat Indonesië zelf heeft
gekozen. Dat is het systeem van
buitenlandse hulp en aanmoedigen
van buitenlandse investeringen. Dat
is een Indonesisch regeringsbeleid.
Dan kun Je wel zeggen, daar profi
teren we van, maar dat begrip pro
fiteren moeten we dan ook wel
dubbel zien, want over het alge-
Soeharto: anti-communist.
meen zijn die investeringen zo dat
daarin Nederlandse en Indonesische
daarin Nederlandse en Indonesische
partners in bepaalde verhouding
deelnemen. Ook op cultureel terrein
is er een opvallende heel sterk toe
nemende samenwerking. Ook hier
zou ik niet graag het woord „profi
teren" willen gebruiken.
Wat ik eigenlijk zou willen zeggen
is dat onze culturele activiteiten in
beginsel zijn gericht op de Indone
sische vraag. Dat geldt met name
door de door ons verzorgde en ge
stimuleerde curcussen in de Neder
landse taal. We doen echt niet aan
cultureel imperialisme".
Het is duidelijk dat het
de afgelopen week weer
toans is toegegaan op de valu-
parkten, waarbij de dollar als
blad in de wind ronddwarrelde.
Ie situatie werd verergerd, toen
It een door een subcommissie van
Amerikaanse Senaat gepubliceerd
'pport bleek, dat de dollar overge-
terdeerd is ten opzichte van de
Mere valuta's. Omgekeerd zou ook
kunnen worden dat aan de
Were valuta's te weinig waarde
ördt toegekend ten opzichte van
e dollar.
I® commissie deed de aanbeveling
dollar maar te devalueren. Het
ito nogal wat naief gesteld, wiant
op het moment waarop de Ameri
kaanse autoriteiten de goudprijs
(verhogen, dat wil zeggen de dollar
devalueren, komt het hele interna
tionale valutasysteem op losse
schroeven te staan. Het pond ster
ling zal trachten in het schuitje
van de dollar mee te varen.
Frankrijk zou op de wip zitten,
maar tegelijkertijd trachten zoveel
mogelijk dollars uit de deviezenpot
om te wisselen in goud. Gulden en
mark zouden elkaar op enige af
stand volgen. De basis van de sleu
telvaluta, de dollar zou echter zijn
weggenomen. Alle munten zouden
gaan zweven en iederen weet dat
lang niet alles bestand is tegen het
rondtollen in de zweefmolen.
Verandering van de goudprijs zou
evenwel het vraagstuk van de dollar
niet uit toe wereld helpen, omdat
het gat in de Amerikaanse beta
lingsbalans blijft bestaan. Boven
dien hebben de valutaspeculanten
dan de smaak te pakken gekregen,
zodat zij telkens weer op andere
fronten zullen aanvallen om nu
eens de ene valuta en dan weer de
andere tot koerswijziging te dwin
gen.
De dollars waarmee we in Europa
opgescheept zijn als gevolg van de
tekorten op de Amerikaanse beta
lingsbalans van de afgelopen Jaren
kunnen we alleen kwijt raken als
de Amerikaanse banken en/of de
regering weer bereid zouden zijn
langlopende dollarleningen in Euro
pa op te nemen bij de diverse sta
ten. Zij zouden de Schatkist moeten
openen om de benodigde dollars bij
de centrale banken te kopen. Dan
verdwijnen èn de dollars èn het
geld dat in omloop werd gebracht
toen de dollars met scheppen in
huls werden gegooid.
Zo eenvoudig liggen de zaken ech
ter niet, want de meeste landen
zullen niet bereid zijn om dergelijke
leningen te verstrekken als zij niet
zeker weten er door de tijd goud
voor terug te ontvangen. Waar zou
den de Amerikanen in de toekomst
goud moeten halen? Er wordt nu al
niet genoeg geproduceerd om te
voorzien in de vraag van de indu
strie, die steeds meer goud nodig
heeft voor allerlei doeleinden.
Hierdoor zal zeker een verdere stij
ging van de goudprijs in de vrije
handel ontstaan. Degenen, die daar
op gokken, kunnen echter een buil
vallen door de enorme kosten, die
met het aanhouden van een goud
voorraad verbonden zijn, zoals assu
rantie, renteverlies en bewaarloon.
Voor het bankwezen is de overvloed
aan dollars wel een voordelige zaak
geweest, want zij hebben enorme
affaires kunnen doen op de Euro-
dollarmarkt. De Algemene Bank
Nederland heeft er haar balansto
taal in het eerste halfjaar niet zo
sterk door zien zwellen als de Am-
ro-Bank, maar dat komt door een
faseverschil. Verleden Jaar liep de
ABN met de Eurodollars harder van
stapel.
Bij de Amrobank scheelt het wel
ƒ870 min, maar hierbij dient ook in
aanmerking te worden genomen dat
de bank meer normaal handelskre
diet aan eerste rangs buitenlandse
bedrijven heeft verstrekt dan voor
heen. Dit neemt niet weg dat bijna
30% van het totale bedrijf betrek
king had op Eurodollartransacties-
Tegenover de bij buitenlandse fi
nanciële instellingen opgenomen
Eurodollars staat een stijging van
de post deposito's op termijn. Het
verschil tussen de rente, welke op
de termijndeposito's wordt vergoed
en de rente, welke bij het uitlenen
van de Eurodollars wordt verkregen,
maakt de winst uit. Doorgaans is
de rentemarge uiterst klein, zodat
het allemaal alleen maar lonend is
als het om heel grote bedragen
gaat.
B. DE SMAALEN,
Financiële
kroniek
