Kilometers autospoor over maan
PECH
X
MENSELIJK:
WETENSCHAPPELIJK:
TECHNISCH:
Televisie
techniek
enorm
verbeterd
ft
MEISJE
Boekhandel De Kier
WASSALON „DE LELIE"
J. DE BRUYN woensdag de gehele dag geslotei
J. JONKER
VACATURE
Deze klant van u
leest per dag
gemiddeld drie kwartier
in de krant, blijkt uit
het Nationaal
Dagblad Onderzoek.
LEIDSCH DAGBLAD
adembenemend
verrassend
verbluffend
(Van onze redacteur ruimtevaart)
LEIDEN De eerste twee maanexcursies van Scott en
Irwin op zaterdag en zondagmiddag, die voor een groot
deel door ontelbare miljoenen in dertig landen over de
gehele wereld al of niet in kleur direct op de televisiescher
men te volgen waren, zijn een enorm succes geweest, on
danks kleinere tegenslagen.
Een succes op drie terreinenmenselijk waren zij adem
benemend, wetenschappelijk uiterst verrassend en veelbe
lovend en technisch gezien telkens weer verbluffend.
Zaterdag trok de maanjeep bijna negen kilometer auto-
spoor door het maanstof tussen ruig hooggebergte en een
diep ravijn en zondag werd daar nog eens ruim tien kilo
meter aan toegevoegd aan de voet van het Apenijnenge-
bergte.
In detail
Een grandioze verbetering ten op
zichte van vorige maanlandingen
was, dat een televisiecamera, opge
steld op de maanauto, vanaf de
aarde bediend werd. Bij voorgaande
gelegenheden werd de camera door
de maanwandelaars op een statief
gesteld en moest men maar afwach
ten wat er in het statisch gezichts
veld te zien zou zijn. Dat was niet
zozeer erg voor de televisiekijkers
in de huiskamers over de gehele
wereld, want daarvoor waren deze
shows op de maan niet op touw ge
zet, maar wel voor de vluchtleiding
en vooral de wetenschapsmensen
die toen niet naar eigen believen
konden zien wat hun mensen op de
maan uitvoerden en hoe het maan
landschap eruit zag.
Doordat de camera nu vanuit
Houston gericht en ingezoomd werd,
werd een enorme wetenschappelijke
winst geboekt en werd het kijkspel
voor de leek op het televisiescherm
van het ..ballet van dronken olifan
ten", een unieke belevenis.
Over een afstand van 400.000 kilo
meter kon men thans thuis op het
televisiescherm tot in details zien
hoe het maangruis eruit ziet, hoe
Stenen werden opgeraapt, hoe bo
demmonsters werden geboord en
hoe moeilijk kennelijk het lopen en
het verrichten van ander werk op
de maan is. ondanks, of misschien
zelfs juist door, de geringe zwaarte
kracht.
Enkele malen zijn de wandelaars
gevallen. Zij vielen eenvoudig om
door de ongewone gevolgen van een
abrupte beweging, zoals het weg
gooien van een stuk materiaal of
slipten bij het te snel bestijgen van
een helling doordat, als gevolg van
de geringe zwaartekracht, de voeten
minder vaste greep op de bodem
hadden.
Hoge duinen
De wetenschapsmensen die de ex
cursies met de maanauto in Hous
ton met ongewoon intense belang
stelling volgden, waren vooral ver
rast door het ontbreken van scherpe
tekeningen in het maanlandschap.
Zelfs de hoge bergen en heuvels
hadden een glooiend karakter aJs in
een duinlandschap, de randen van
kraters gingen veel vloeiender in de
omliggende bodem over dan was
vermoed en de Hadley-rille, de kloof
aan de voet van het Apenijnenge-
bergte. bleek een naar aardse be
grippen zachtmoedig geologisch ka
rakter te hebben. Men had verwacht
dat deze kloof een v-vorm zou heb
ben met een scherpe bodemlijn,
maar deze bodem bleek een vlakke
trook tussen de vrij licht glooiende
hellingen te zijn. Voorts was het
verrassend dat het indrijven van de
grondboor zo moeilijk bleek te zijn.
Dit was niet alleen het gevolg van
het ongewone werkmilieu van de
maanwandelaars, maar wel degelijk
tevens van de onverwachte hard
heid van de maanrots op meer dan
een meter diepte. Men moet nog na
gaan wat de wetenschappelijke con
sequenties van deze ervaringen zijn.
Enthousiast waren zij over de
vondst van een steen met kristal
len, die waarschijnlijk gevormd zijn
ten tijde van het ontstaan van de
maan, 4,7 miljard jaar geleden. De
vondst werd zondag gedaan.
dens de tocht 1
de
iveel
spraakwater bleken ze nu te heb
ben tijdens hun excursies. Houston
had trouwens om een voortdurend
gesproken verslag van hun ervarin
gen gevraagd.
Capriolen
Imponerend
De maanwandelaars Scott en Ir
win zelf waren diep onder de in
druk van hun uitstapje. Telkens
weer slaakten zij tussen het moei
zame werk door kreten van bewon
dering over het fascinerende ter
rein, omringd door bergen, doorsne
den door een ravijn en bezaaid met
kraters en rotsblokken. Nu en dan
kon er wel een grapje af, maar over
het algemeen waren ze bijzonder se
rieus, zowel in hun werk als in hun
commentaar.
Zo zwijgzaam als ze waren tij-
Enkele malen zijn Scott en Iiwin,
zoals gezégd, op hun rondzwervin
gen gevallen. Dat was ook eerdere
maanwandelaars weieens overko
men, maar niet zo dikwijls en niet
zo voor het oog van de gehele toe
ziende wereld. In Houston maakte
men zich nogal zorgen over deze
capriolen, omdat het ruimtepak en
het 'levenspakket' op de rug van de
ruimtevaarders gemakkelijk bescha
digd kan worden, bijvoorbeeld bij
een val op een steen of bij de wat
onhandige manoeuvre van het op
staan. Het liep allemaal echter goed
af, mede dankzij het nieuwe type
ruimtepak van de wandelaars, dat
veel grotere bewegingsvrijheid
geeft.
De maanwandelaars waren tij
dens de uitstapjes kennelijk zeer
vermoeid, maar wel opgewekt en
vastbesloten om hup taak te vol
tooien. Slechts een heel enkele keer
mopperden ze wat als ze van geolo
gen of van technici in Houston op
dracht kregen bepaalde materialen
op te rapen of andere operaties uit
te voeren. In het planten van de
vierde Amerikaanse vlag bleken zij
al bitter weinig zin te hebben. ,,Zo,
die staat voor een paar miljard
jaar" zei Scott korzelig na de laat
ste tik op de vlaggestok.
Improvisatie
In de loop van zondag was niets
meer overgebleven van het oor
spronkelijke schema voor de maan
excursies. Het was trouwens tevoren
bekend dat het draaiboek ditmaal
zeer soepel zou worden gehanteerd
en dat men zich niet aan een strak
schema, zou houden. Zo is het be
zoek aan enkele kleinere kraters
tijdens het tweede uitstapje uitge
vallen omdat de maanwandelaars
de installatie van het wetenschap
pelijke station nog moesten voltooi
en. Daar waren zij zaterdag niet
aan toe gekomen. Waarschijnlijk zal
ook het verloop van de derde maan-
excursie, vandaag heel anders wor
den dan in het programma stond.
Scott en Irwin aan het werk,
op de maan bij de maanlander
Falcon en het succesvolle maan-
autootje, dat 30.000.000 gulden
heeft gekost, en op de maan ach
terblijft na bijna 30 km te heb
ben gereden en dient als statief
voor de televisiecameradie van
avond, bediend door Houston
het vertrek van de maan in uw
■uiskamer moet brengen.
Bijna 1 4 uur
De eerste maal, zaterdag, zijn
Scott en Irwin 6 uur en 34 minuten
buiten de maanlander geweest,
waarin zij ongeveer acht kilometer
in de maanauto hebben afgelegd. Ze
reden met een snelheid tot 12 kilo
meter per uur, iets minder dan de
maximum-snelheid, maar veel meer
clan men voor deze eerste rit had
geprogrammeerd. Het tweede uit
stapje, dat anderhalf uur te laat be
gon omdat allerlei technische pro
blemen eerst moesten worden op
gelost, duurde zondag 7 uur en 12
minuten, waarin ruim tien kilome
ter met de maanauto werd afgelegd,
Vast stond dat alleen al het eer
ste uitstapje in wetenschappelijk
opzicht veel meer vruchten heeft
afgeworpen dan alle voorgaande
maanreizen tezamen, althans wan
neer de Apollo-bemanning, die van
avond de maan vaarwel zegt, zater
dagavond het verzamelde materiaal
veilig op aarde weet af te leveren!
MAANDAG 2 AUGUSTUS 1971
Het schijnt nu eenmaal bij
maanvluchten te horen dat de
ruimtevaarders met reeksen te
genslagen te kampen krijgen.
Het pleit zowel voor hun oplei
ding en conditie als voor de wel
doordachte veiligheid en sou
plesse van het technisch appa
raat dat deze problemen telkens
weer oplosbaar blijken zonder
dat de doeleinden van de vlucht
in gevaar komen.
Zaterdag begon de serie tegen
slagen met een niet verontrus
tend, maar toch ook niet geba
gatelliseerd drukverlies in de
maanlander. De ruimtevaarders
werden daarom eerder gewekt
dan de bedoeling was. Het bleek
dat een ventiel in de leiding,
waardoor de urine van Scott en
Irwin naar buiten de Falcon
wordt gebracht, enigszins lekte.
Na dichtdraaien van het ven-
tie was deze zaak weer in orde.
Het uitladen en installeren
van de maanjeep kostte veel
meer tijd dan was voorzien
Toen men aan de eerste rit be
gon was er al een achterstand
van een uur op het draaiboek.
Eén van de battery en van de
maan-jeep leverde geen greintje
stroom, zodat de voorwielen niet
konden worden gestuurd. Men
ging toch welgemoed op weg en
de wagen bleek ook met de ach
terwielen alléén voldoende be
stuurbaar om door het niet zo
erg makkelijke terrein te cros
sen. Bij de tweede rit was het
euvel verholpen en kon men ook
de voorwielen voor de besturing
gebruiken.
Het lopen op de maan werd
erg bemoeilijkt door een onver
wacht dikke stoflaag: hier en
daar meer dan 15 cm en overal
overvloediger dan op de voor
gaande landingsterreinen.
Mede hierdoor verbruikten de
maanreizigers veel meer zuur
stof dan in de .bedoeling had ge
legen, terwijl voorts enkele taken
meer energie en tijd vergden
dan was vermoed. Het gevolg was
dat een deel van de grondborin
gen tijdens het eerste uitstapje
onvoltooid moesten blijven en dat
ook de installatie van het we
tenschappelijk waarnemingssta
tion dat op de maan achterblijft
tijdens de eerste excursie niet
kon worden voltooid. Beide op
drachten werden na afloop van
de tweede maanrit voltooid, maar
dit veroorzaakte ook dat een
deel van de opdrachten voor die
tweede rit moest vervallen.
De antenne van het ruimtepak
van Irwin kreeg een manke
ment, waardoor de onderlinge
communicatie gestoord werd. Dit
mankement moest worden ge
repareerd met plakband voordat
aan de tweede excursie kon wor
den begonnen. In de loop van de
nacht van zaterdag op zondag
hebben zich nog enkele techni
sche storingen in de maanlan
der voorgedaan die ook nog
moesten worden hersteld voordat
aan de tweede rit over de maan
begonnen kon worden.
Dit is nog maar een selectie
van de tegenslagen. Niettemin:
de excursies werden een dave-
rend succes, waarover zowel de l
maanwandelaars als de deskun
digen in Houston opgetogen wa-
Familieberichten
g' In plaats van kaarten. q
ni> Op zondag 15 augustus hopen onze lieve ouders ft
J. J. PAAUW I
C- P. PAAUW—VAN DER ZWART,
hun 25-jarig huwelijksfeest te herdenken.
E Dat zij nog lang gespaard mogen blijven is de wens ft-
ft van hun kinderen. ft
g< Gelegenheid tot feliciteren vrijdag 13 augustus van ft,
17.30 tot 18.30 uur in het Patronaatsgebouw Oegstgeest. ftJ
ft Oegstgeest, 2 augstus 1971
Oude Rijnzichtweg 4. A
De heer en mevrouw
WALENKAMP—HOFSTEDE
geven met vreugde kennis
van de geboorte van hun
GIJSBRECHT WILLEM
BRONNEGER
Leiden, 31 juli
Kennewegsteeg 1.
Tijdelijk adres:
Diaconessenhuis, Leiden.
Heden behaagde het de
Here na een kortstondige
ziekte uit ons midden weg
te nemen
MAARTEN v. d. MEIJ,
Uit aller naam:
Familie v. d. PLAG.
Katwijk aan Zee.
1 augustus 1971
Huize „Salem" Duin
doornlaan.
Rouwbezoek op maandag 2
augustus en dinsdag 3
augustus a.s. des avonds
van 8—9 uur in de aula
van huize Salem.
Hiermede wordt u uitgeno
digd tot bijwoning van de
rouwdienst welke gehouden
zal worden woensdag 4
augustus a.s. des namid
dags 2 uur in de aula van
huize „Salem" waarna de
begrafenis zal plaatsvinden
op de nieuwe
Duinrust te Katwijk
Zee.
In plaats van kaarten
Na een langdurige ziekte
ging vrij onverwacht van
ons heen. onze lieve zuster,
en schoonzuster
JOHANNA FRANCINA
METSCH,
in de leeftijd van 73 jaar.
E. M. METSCH
CH. METSCH
J. C. METSCH
M. M. METSCH—
TREUR.
Leiden, 1 augustus 1971
Hyacinthenstraat 5.
De overledene is opgebaard
in de Rouwkapel van het
St. Elisabethziekenhuis
Hooigracht te Leiden.
Bezoek dinsdagavond van
De begrafenis is bepaald op
donderdag 5 agustus as.
om 11 uur op de begraaf
plaats „Rhijnhof" te Lei
den.
Geen bloemen.
Voor de bewijzen van mede
leven ons betoond na het
heengaan van onze lieve
moeder, behuwd- en groot
moeder, onze beste zuster, be
huwdzuster en tante
CATHARINA JOHANNA
OBER—KROM,
betuigen wij onze welgemeen
de dank.
Uit aller naam:
H. P. M. OBER.
Leiden, augstus 1971
Koninginnelaan 41.
Met diepe droefheid geven wij kennis van het over
lijden na een kortstondige ziekte van onze dierbare en
trouwe man, vader, grootvader
JACOB MULDER,
op de leeftijd van 71 jaar.
Zijn leven lang heeft hij, met Gods hulp. trouw willen
zijn aan God en mensen.
A. MULDER—DEN HEETEN
Alphen a. d. Rijn: A. F. MULDER
P. C. MULDER—VERDOUW
Leiden: W. G. MULDER
H. J. MULDER—HENDRIKSEN
's-Gravenhage: J. P, MULDER
N. F. MULDER—DE HERDER
Hawera P. J. MULDER
(N.-Zeeland)
B. MONKS
Leiderdorp: J. MULDER
J. MULDER—BROUWER
VoorschotenG. MULDER
G. MULDER—VAN VENETIËN
Moordrecht: G. C. MULDER
M. MULDER—DOCTER
Klemkinderen.
Leiden, 31 Juli 1971
Nieuwsteeg 33a.
De overledene is opgebaard in de rouwkamer „Een
voud" van Ingen Schenau Hogewoerd 84. Bezoek aan
de rouwkamer: dinsdagavond van 7.30 tot 9.00 uur.
Geen toespraken. Liever geen bloemen.
De rouwdienst zal gehouden worden woensdag 4 augus
tus a.s. in het „Groene Kerkje" te Oeg-stgeest aanvang
15.00 uur, waarna de begrafenis aldaar zal plaatsvin
den.
het
kortstondige ziekte is in Jezus ontslapen
geliefde broer en zwager
Leiden
31 juli 1971.
JACOB MULDER,
mn 71 jaar.
P. J. MULDER
J. MULDER
P. A. MULDER—HENDRIKS
J. MULDER
„Ik zal ontwaakt Uw lof ontvouwen x
U in gerechtigheid aanschouwen,
verzadigd met Uw Goddelijk beeld".
ing van ons heen onze onvergetelijke zwager
1
JAC. MULDER
Leiden, 31 Juli 1971
Nieuwe Rijn 103.
In plaats van kaar te:
2 Corinth en: 5 vers 1
Met grote dankbaarheid
aan God, dat we haar z<
lang in ons midden moclv
ten hebben, maar met
diepe droefheid geven wij
kennis dat mijn geliefde
vrouw, en onze lieve, zorg
zame moeder, groot- en
overgrootmoeder
AGETHA VAN DER PLAS
geboren GUIJT,
in de volle zekerheid des
Geloofs is ontslapen in de
gezegende ouderdom van 88
jaar en 8 maanden.
Katwijk:
P. v. d. PLAS
H. v. d. PLAS
J. v. d. PLAS—
HAASNOOT
C. v. d. PLAS
L. v. d. PLAS—VOOYS
N. OUWEHAND—
v. d. PLAS
G. OUWEHAND
IJmuiden:
P. v. d. PLAS
G. v. d. PLAS—
LE MAT
Katwijk:
P. v. d. PLAS
N. v. d. PLAS—NIJGH
J. v. d. PLAS
H. v. d. PLAS—
BAUSCH
wed. H. V. BEELEN—
v. d. PLAS
JOH. v. d. PLAS
J. v. d. PLAS—
v. d. PLAS
A. v. d. PLAS
Breda:
A. v. LOON—
v. d. PLAS
J. D. VAN LOON
Klein- en achterklein
kinderen.
Katwijk aan Zee,
2 augustus 1971.
Secr. Varkevisserstr. 206.
Geen bloemen.
Hiermede nodigen wij alle
familieleden, vrienden en
kennissen uit tot bijwoning
van de rouwdienst welke
gehouden zal worden don
derdag 5 augustus a.s. des
namiddags 1.45 uur in het
jeugdhuis Voorstraat 72,
Katwijk aan Zee. Waarna
de begrafenis zal plaatsvin
den ca. 2.30 uur op de nieu
we begraafplaats Duinrust
te Katwijk aan Zee.
Na een langdurig-, moedig,
geduldig gedragen lijden
ging zacht en kalm van ons
heen, mijn innig geliefde
man, onze zorgzame vader,
behuwd-, groot- en over
grootvader
PIETER CORNELIS
VAN VLIET,
in de leeftijd van 80 jaar.
M. VAN VLIET—
JANSSEN
A. C. ZWAART-
VAN VLIET
J. H. J. ZWAART
J. DE VRIES—
VAN VLIET
A. DE VRIES
M. NIEUWENBURG—
VAN VLIET
J. B. NIEUWENBURG
Leiden, 31 juli 1971
Boshuizerlaan 20.
De overledene
in het Rouwcentrum Van
der Luit, Haagweg 31 te
Leiden.
Thuis geen bezoek.
De rouwdienst is bepaald
op woensdag 4 augustus a.s.
om 11 uur in de aula van
de begraafplaats „Rhijn
hof" te Leiden, waarna de
begrafenis zal plaatsvinden.
Na een kortstondige ziekte,
ging voor ons vrij onver
wacht van ons heen, mijn
innig geliefde man, onze
lieve zoon, schoonzoon,
broer, zwager en oom
CORNELIS DE GROOT,
in de leeftijd van 27 jaar.
Namens de gehele familie:
A. DE GROOT-DE HEER.
Gelegenheid tot bezoek
Leliestraat 22.
De rouwdienst
op woensdag 4 augustus a.s.
om 12.30 uur in de aula van
de begraafplaats 'Rhijnliof'
te Leiden, waarna de be
grafenis zal
Geen bloemen.
Hiermede dank ik familie.]
vrienden, buren en bekenden
voor de blijken van deelne- j
ming, welke ik na het over
lijden van mijn zorgzame
JACOBUS HERMANUS
HOUPS,
heb mogen ontvangen.
In het bijzonder dank ik dr.
F. J. Mastenbroek voor de
goede verzorging, alsmede de
Begrafenisonderneming v. d.
Luit voor de correcte uitvoe
ring van de begrafenis.
J. W. HOUPS—BA VELAAR.
GEVRAAGD met spoed
met tenminste mavo diploma ter opleiding
boekhandel.
Prettige werkkring.
's Maandags vrij.
Je kunt solliciteren bij
NIEUWE RIJN 45 - LEIDEN
is wegens sterfgeval
TANDARTS
PRAKTIJK HERVAT
LELIESTRAAT 22
PEDICURE - MEJ.
Boshuizerkade 83
Wegens ziekenhuisopname
GEEN PRAKTIJK
UITZENDBUREAU
HOGEWOERD 166,
LEIDEN
Telefoon 21271
xxxxxxxxx
WTZUPPUBKMI
actief
Aalmarkt 4
X Tel. 017tt)-32743* X
XXXXXXXXX
