,Over
een paar jaar
haalt
liemand de 100 jaar meer"
Internationaal
overleg over
vuile Noordzee
„Onheilsprofeet" J. P. Haisma waarschuwt
tegen overdadig gebruik kunstmest:
Duitsers bouwen voor
DSM kraakinstallatie
lENSDAG 28 JULI 1971
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 7
ZEER SCHERP
De Friese ingenieur Jan Pie-
ter Haisma laat in bijgaand ar
tikel een ernstige waarschuwing
tegen het gebruik van kunstmest
horen. Haisma is beslist de eer
ste niet. Wie uit dit stuk de in
druk mocht krijgen dat in Ne
derland nog nooit eerder 'n ver
manende stem over dit onder
werp is gehoord, vergist zich. Al
tientallen jaren bestaan hier te
lande evenals elders in Eu
ropa biologisch-dynami-
sche landbouwbedrijven, waar
géén kunstmest of chemische
bestrijdingsmiddelen worden,
gebruikt, zoals dat van mej. W.
T. Schilthuis in Nieuwe Wete
ring, waarover wij ongeveer 'n
jaar geleden een artikel publi
ceerden. Ook bestaat er al heel
lang een (Nederlandse vereni
ging, die deze landbouwmethode
propageert. In feite zegt ir. Hais
ma dus niets nieuws maar hij
zegt het bijzonder scherp.
DEN HAAG .ANP) Op Ne
derlands initiatief zullen begin
september deskundigen uit Ne
derland. Frankrijk. Duitsland,
Engeland en België in Den
Haag bijeenkomen om te spre
ken over maatregelen om ver
dere vervuiling van de Noord
zee tegen te gaan.
Men hoopt dat het mogelijk
zal zijn op een latere, eind
september in Londen te houden
bijeenkomst, overeenstemming
te bereiken over een ontwerp
verdrag, dat zal worden voor
gelegd aan de conferentie die
van 19 tot 22 oktober in Oslo
wordt gehouden, aan deze con
ferentie zal waarschijnlijk wor
den deelgenomen door de vijf
tien leden van de Noordatlanti-
sche Visserij Conventie, d.w.z.
noordelijk en zuidelijke Noord-
zeestaten, de Scandinavische
landen, de Sowjet-Unie, Polen,
Spanje en Portugal.
Het initiatief voor de confe
rentie van Oslo is genomen door
de Scandinavische landen, die
met name een regeling willen
voor het dumpen van afval door
schepen en vliegtuigen en ver
vuiling door in zee uitmonden
de afvoerleidingen.
In Den Haag zal in het bij
zonder worden gesproken over
een verdere verfijning van de
indeling van afvalstoffen in
twee categorieën, nl. die ernsti
ge gevaren opleveren en,
met inachtneming van speciale
maatregelen, slechts in stro
mend water mogen worden ge
stort, en die welke, uiteraard
eveneens met inachtneming van
bijzondere maatregelen, ook in
bijv. baaien, havens, kanalen
etc. kunnen worden geloosd.
Nederland streeft er in het
bijzonder naar, dat althans op
bepaalde terreinen zo spoedig
mogelijk resultaten worden ge
boekt. Zou bijvoorbeeld het aan
tal deelnemers aan de confe
rentie van Oslo een beletsel
blijken voor het spoedig beha
len van concrete resultaten, dan
zou men met slechts een deel
der betrokken landen overeen
komsten kunnen sluiten.
i Als hij drie uur aan één stuk heeft zitten praten, beurte-
igs met de logica van de wetenschapsman en de emoties
n de standwerker, vraagt hij, peinzend: „Hoeveel men-
11 gaan er in de RAI? Veertigduizend, vijftigduizend?
ar zou ik een uurtje moeten kunnen spreken. Als een
ort Billy Graham. Dan zou het Nederlandse volk in één
)p voor mijn ideëen zijn gewonnen
ngenieur Jan Pieter Haisma (54)
het Friese dorpje Bergum, telg
een eeuwenoud geslacht van
ren en burgemeesters, moet een
[staanjagende. Verbijsterende
idschap kwijt. „We eten ons
jzaam, maar trefzeker dood aan
enten, aardappelen en ander
dsel van slechte kwaliteit, omdat
geforceerd met kunstmest en
trijdingsmiddelen zijn geteeld,
bouwstenen voor een goede ge
ilheid zijn verrot. En hoe kun je
vredesnaam met slechte stenen
solide huis bouwen?"
Door koppelbazen beleid
forum in universiteiten en we-
schappelijke instituten heeft zich
een uitzondering daargelaten
nu toe blind en doof gehouden
r de stapels geschriften en series
ngen van Frieslands Onheilspro-
die nu al Jarenlang betoogt
de consumenten van de produk-
uit onze, eens zo hoog geprezen
erlandse groentetuin een wisse
ergang tegemoet gaan.
sma weet dat ze in „Wagenin-
en op andere plaatsen" zitten
„ginnegappen" over de verhalen
„die Friese keuterboer met zijn
ogische tuin op zes bunder
hte grond". Maar hij heeft af-
erd, zich daardoor te laten ont-
sdigen.
Ivoren toren
lijkt, integendeel, dat die reac-
hem prikkelen de Paladijnen
onze Land- en Tuinbouw, zelf-
oegzaam in de ivoren torens van
i isolement, nog harder tegen de
enen te trappen. Dat is nood
le, verzekert hij. Met de land- en
ibouw zijn we in ons land op de
lal verkeerde weg, en dat zal ca-
rofale gevolgen hebben. Dat
it vast. Maar de mensen die de
hoden moeten veranderen, halen
erschillig de schouders op.
t ongevoelig voor publiciteit
ïrt hij nu naar wegen om zijn
lemensen te doordringen
iraan zij bij elke maaltijd bloot
in. Haisma acht de tijd gekomen
r het Grote Alarm, voor een re-
ïtionaire omwenteling in land-
tuinbouw. Hij schetst een as-
ïw toekomstbeeld dat werkelijk-
1 wordt, als we, zoals nu, „opge
ld" voedsel blijven eten.
Geen 65 jaar
De jeugd die nu op de kleuter-
ooi zit, haalt de 65 jaar niet. Op
tigjaiige leeftijd tobben ze met
rlei gebreken en kwalen. Nog
iit in de geschiedenis van de
asheid is er een jeugd geweest
1 zulke slechte kansen op een re-
jke gezondheid Over een
r Jaar is er niemand meer die
honderd haalt. De mensen die
nog honderd jaar worden, zijn
allerlaatsten Je ziet nu al
gevolgen van ons voedsel aan de
deren: ze groeien te snel, hun
iioudingsvermogen neemt af, ze
iben slechte gebitten, rugklach-
Geen Jeugd in Europa draagt
eel brillen als in ons land, en
l is niet alleen te verklaren met
ie medische zorg"
erdadige hoeveelheden kunstmest
middelen ter bestrijding van
utenziekten verpesten onze
enten, aardappelen en fruit,
st lijkt wel, vertelt Haisma, of
niet meer zonder kunnen. Maar
i kan wél. We doen het alleen
it, en daarom worden de planten
i. Met al die middelen houden
in feite planten in leven die
sa levensvatbaarheid hebben".
Geforceerd
ie groei wordt geforceerd door een
3 hoog gebruik van stikstof in
astmest. Stikstof is een centraal
Ement van eiwitten, alle leven is
bonden aan stikstof. Krijgt een
uit teveel stikstof dan wordt de
faliteit van het eiwit minder, en
ardoor neemt tevens de kwaliteit
van het leven af. Dat is een even
griezelige als voor de hand liggende
consequentie".
„De basis van onze voedselketen is
de plant. Maar we maken de fout,
dat we de kringloop al aan die ba
sis gaan verstoren. Nederland ligt
aan de kop met het gebruik van
stikstof. Er zijn boeren die op gras
land vijf- a zeshonderd kilo zuivere
stikstof per hectare strooien. Dat is
je reinste barbarendom".
Op de lichte zandgrond achter zijn
huis heeft Jan Pieter Haisma, bos-
bouw-ingenieur van origine, bewe
zen dat het wel degelijk mogelijk is,
zonder kunstmest en zonder bestrij
dingsmiddelen puike groenten te
kweken. Hij schiet een paar sloffen
aan. stopt de pijpen van zijn beige
broek in zijn sokken en neemt ons
mee naar zijn tuin, de grootste bio
logische groentetuin van ons land.
Miserabel
„Eigenlijk, vertelt hij onder het lo
pen, is dit miserabele grond. Maar
je ziet hoe prachtig het er allemaal
bijstaat. Geen spoortje schimmel,
nergens een beschadiging. Dat komt
omdat deze grond gezond is. Daar
móeten gezonde produkten op
groeien. Kijk 's naar die sperziebo
nen die hebben er zin in, ze
staan gewoon te genotteren".
Hij rukt een boon van een plant en
kauwt de lichtgroene erwten op.
Beste kwaliteit, oordeelt hij. Een
paar meter verder trekt hij een
rode biet uit de grond, haalt er
met zijn zakmes zorgvuldig de schil
af en snijdt hem in schijfjes waar
het rode sap vanaf druipt. Dan zegt
hij: „Land- en tuinbouw is een vak
geworden, maar het moet een ver-
zorgingsdienst zijn. Dat kost na
tuurlijk wel meer, omdat het ar
beidsintensiever is. Maar aan de
andere kant: onze gezondheid is er
bij betrokken. Een Amerikaanse ge
leerde heeft een wijze uitspraak
daarover gedaan: „geen mens is ge
zonder dan het voedsel dat hij eet".
Biologisch
In een schuur achter zijn huis en
vijftig kilometer verder in
Groningen verkoopt Haisma de pro
dukten van zijn biologische tuin.
Hij vertelt: „Het is me er niet om
begonnen, een winkelapparaat op te
bouwen. Doel is alleen mijn idee te
verkopen, mijn mening dat land
en tuinbouw tot het inzicht moeten
komen dat het fout gaat. Daarom
verkoop ik een gewoon assortiment
aan een gewoon publiek voor een
gewone prijs. Het liefst heb ik dat
een vrouw per ongeluk mijn winkel
binnenloopt, omdat haar eigen
groenteboer gesloten is, en dat ze
dan ontdekt dat mijn groenten an
ders, lekkerder smaken en ruiken
van betere kwaliteit zijn. Zulke
vrouwen kunnen goeie klanten wor
den".
Ook Haisma tracht niet te ontken
nen dat het publiek dat aan biolo
gisch voedsel de voorkeur geeft, nog
steeds weinig talrijk is, ofschoon de
belangstelling wel in stijgende lijn
gaat. Hij heeft er deze verklaring
voor: „De mensen zien de gevaren
nog niet in. Dat komt nog. Als de
gevolgen zichtbare werkelijkheid
zijn geworden. Het is net als met
de DDT. Vijfentwintig jaar heeft
het geduurd, voordat de grote mas
sa was doordrongen van de risico's
om met dat produkt te werken".
Produktie
Vlotte prater als hij is, kan men
hem een beeldend gebruik van de
(Nederlandse) taal niet ontzeggen.
„De tuinbouw heeft sinds de bevrij
ding niets aan kwaliteitsverbetering
gedaan. Alleen op de produktie is
enorme druk uitgeoefend, nota bene
op de basiselementen van onze ge
zondheid. Wat de tuinbouw doet is
dit: ze fokken mensen zo groot als
Amerikaanse auto's, maar er zit
maar een Volkswagenmotortje in".
Eenmaal op toeren „vertaalt" hij
zijn bezwaren die hij eerder in we
tenschappelijk jargon in rappor
ten, nota's en lezingen heeft uitge
sproken tegen de opvattingen van
deskundigen, die verantwoordelijk
zijn voor de huidige methoden in
de land- en tuinbouw. „De weten
schap die in Wageningen wordt ge
doceerd. remt de vooruitgang af
tot schade van de volksgezondheid.
Elk kwartje dat we nu voor ons
voedsel uitgeven, wordt een rijks-
Mellema nieuwe
voorzitter van
de CHUfractie
DEN HAAG (ANP) Over de be
noeming van de nieuwe fractievoor
zitter van de OHU, J. T. Mellema.
is gisteren in de fractievergadering
niet gestemd. „Er is een discussie
geweest en na afloop ben ik be
noemd". zei de heer Mellema.
De fraccie heeft haar voorzitter
gemachtigd contact op te nemen met
de politieke leiders van KVP en
ARP over een voorstel, in de toe
komst interfraotioneel commissie-
beraad te houden. Dit lijkt hem te
meer haalbaar, nu de drie fracties
zijn gekozen op een gezamenlijk ur
gentieprogramma. Als uiting van een
gezamenlijk standpunt zou het naar
de mening van de heer Mellema ook
kunnen komen tot de aanwijzing
van één gezamenlijke woordvoerder
in de Tweede Kamer bij detailkwes
ties.
van wel. De kinderen zijn stukken
gezonder dan die uit de buurt. Als
je ziet hoe prachtig ze aan het wis
selen zijn.Eh, vroeger had ik een
gevoelige maag - nu niet meer.
Sinds ik - hier althans, want ik
ben veel op reis - biologisch voedsel
eet, ben ik in elk geval veel gezon
der dan vroeger".
Volgende maand gaat ir. Haisma
voor meer dan een jaar naar Ar
gentinië als leider van een Duits
ontwikkelingsproject. De uitnodiging
dankt hij aan de naam die hij
ov in de Bondsrepubliek heeft
op het gebied van de aardappelver-
edeling.
Hij zegt: „Als ik drie keer een half
uur voor de Duitse televisie zou
praten over de methode van onze
tuinbouw, zou dat ons land miljoe
nen guldens gaan kosten". Vergoe
lijkend: „Ik doe het niet, hoor. Nog
niet. Maar, wie weet, misschien
komt het er nog 's een keer van".
UTRECHT Wecson, onderdeel
van het VMF-concern. kan de bouw
van 'n nafta-kraakinstallatie voor de
DSM (Nederlandse Staatsmijnen) in
Zuid-Limburg niet in het vereiste
tempo uitvoeren, omdat het strenge
anti-koppelbazenbeleid van de Ne
derlandse regering dit in de weg
staat. Duitse werknemers hebben de
bouw van dit project van honderd
miljoen gulden overgenomen. Deze
toestand wordt gesignaleerd in het
blad van de Katholieke Metaalbond
St. Eloy.
Het blad schrijft dat het hier gaat
om ruim duizend arbeiders in dienst
van Duitse aannemers. Deze zouden
het werk krijgen toegeschoven van
de Duitse firma "Linde", waarmee
de Staatsmijnen volgens de bond als
uitvoerder voor de bouw in zee is ge
gaan.
Twee jasjes
In het artikel wordt gezegd, dat de
Staat in kwesties als deze twee ver
schillende jasjes draagt. Het ene
wordt aangetrokken wanneer de kop
pelbazen moeten worden bestreden,
Waddinxveense
vrouw komt om
bij autobrand
in Duitsland
NEURENBERG/WADDINXVEEN
De 21-jarige mevrouw A. van der
Stad-Van Prooien uit Waddinxveen,
is maandagnacht om het leven geko
men toen op de autobaan Neuren-
berg-Frankfort bij Bamberg de
auto. waarin zij terugkwam van va
kantie, verongelukte.
Het echtpaar Van der Stad. dat
ook een verloofd stel in de auto had,
reed met een slakkegang in een file,
toen van achteren een vrachtwagen
op hen inreed. Hun auto vloog met
een in brand, waarbij mevrouw Van
der Stad in de vlammen omkwam.
Haar man en de twee passagiers
wisten te ontsnappen. Zij zijn vrij
ernstig gewond opgenomen in het
academisch ziekenhuis van Erlangen
bij Neurenberg.
het andere, kapitalistische jasje past
als er een onderneming als de Staats
mijnen moet worden bestuurd.
"Via de DSM toont de Staat, hoe
Limburg de foute kant kan uitgaan
met de herstructueringdoor in gro
ten getale Duitse werkkrachten aan
te trekken", zo zegt het blad van St.
Eloy.
De bond vindt, dat de Tweede Ka
mer zich bezorgd dient af te vragen
hoe het mogelijk blijft dat buiten
landse onder-aannemers of koppel
bazen in Nederland kunnen opere-
80 Duitsers
De Staatsmijnen geven ale com
mentaar dat tachtig Duitse arbei
ders van twee firma's zijn aangetrok
ken toen de geleende arbeidskrach
ten van Wecson uitvielen. De Duitse
hoofdaannemer Linde heeft destijds
Wescon ingeschakeld, voornamelijk
voor de werktuigkundige montage.
Wecson had hiervoor eigen, maar
ook geleende krachten. Toen door de
koppelbazen-maatregel per 1 Juli die
laatste groep moest uitvallen, kon
Wecson het werk niet meer op tijd
klaren. Hoofdaannemer Linde heeft
toen met toestemming van de Staats
mijnen twee Duitse bedrijven
Nolpa en Lauer erbij gehaald,
met elk veertig eigen vakmensen.
De kleine honderd man van Wecson,
die op de eigen loonstaten voorko
men, zijn nog steeds bij de bouw van
de kraakinstallatie betrokken.
Verdacht van drie schoten
uit een rijdende auto op een
politie-inspecteur is gistermid
dag in Tilburg de 19-jarige E v K
uit Tilburg aangehouden. De
schoten vielen in de wijk het
Groeseind in Tilburg, waar slo
pers gekraakte huizen ongeschikt
maken voor bewoning door de
daken weg te breken. De huizen
moeten op de duur helemaal ver
dwijnen om plaats te maken voor
nieuwe wegen.
's Morgens was al een jongèman
aangehouden omdat hij de slo
persdie onder politie-bescher-
ming werken, had lastig gevallen.
De emoties in het Groeseind
leidden verder nog tot een aanval
van een 21-jarige man met een
bijl op de slopers. De politie greep
hem voor hij gevaarlijk kon wor
den.
