„WEGGOOI-AUTO" VAN
30.000.000 GULDEN
AUTORITJES DOOR
MAAN-BERGLAND
tijdens bezoek van 67 uur
Teveel techniek en te
weinig wetenschap?
polio start 26 juli
David R. Scott
Alfred M. Worden
Wetenschap
en technologie
Redactie P. Bok
David B. Scott en It.kol. James B. Irwin zullen opj het trio die ruimte-ervaring heeft: 251 uur en 43 min. tij-
a.s. de zevende en achtste mens worden, die voet dens twee vluchten. De Apollo-15 start 26 juli en wordt
maan zetten, terwijl maj. Alfred M. Worden in de op 7 augustus op aarde terug verwacht. Voor het eerst zul-
15 baantjes om de maan trekt. Scott is de enige van len mensen per auto over de maan toeren.
De toekomst van het Amerikaan
se maanprogramma zit in de mist.
Er zijn reeds vier Apollo-vluchten
geschrapt uit bezuinigingsoverwegin
gen. en ook het lot van de Apollo 16
en 17. beiden in 1972. hangt aan een
zijden draadje.
Inmiddels zijn bemanning en lan
dingsgebied voor de Apollo-16 vlucht
in maart volgend Jaar toch maar
aangewezen. Het zijn John W. Young
Thomas K. Mattingly en Charles M.
Duke. Young zal hiermede als twee
de mens na James A. Lovell zijn
vierde ruimtevlucht maken. Hij
heeft reeds 267 uur 43 min. ervaring
in de ruimte. Beide anderen zijn de
butanten. Mattingly zou deel hebben
uitgemaakt van de Apollo- 13-beman-
ning die schipbreuk leed maar werd
op de valreep vervangen door Swi-
gert omdat men vreesde dat hij ro
de hond had opgelopen. De landing
op de maan zal worden uitgevoerd
bij de krater Descartes.
Er is van wetenschappelijke zijde
De maan-auto of Rover zoals de Amerikanen hun ingenieuze
wagentje noemenis de eerste ..weggooi-autoter wereld: na
de drie ritjes die Scott en Irwin met het eerste exemplaar
zullen maken in de drie dagendat zij er mee op de maan
vertoeven, wordt hij daar achtergelaten om nooit meer ge
bruikt te worden. Het begrip weggooi-automoet u echter
niet identificeren met goedkoop. Boeing heeft op aanwijzingen
van de Nasa tien exemplaren van de Rover gemaaktwaarvan
er slechts drie operationeel zullen zijn. Dat heeft ruim hon
derdmiljoen gulden gekost, ongeveer anderhalf keer zoveel als
was begroot. Dus ruim dertigmiljoen per wagen! In het gun
stigste geval maakt de eerste Rover van Scott en Irwin op de
maan een kilometerprijs van een miljoen gulden, afgezien van
de transportkosten naar de maan.
De Rover (officieel Lunar Roving
i Vehicle of LRVheeft een lengte
1 van 310 cm, is 206 cm breed en
1 «afgezien van de antennes» 114 cm
hoog. Het wagentje weegt dank zij
gebruik van aluminium voor de
hoodconstructie slechts 218 kg. Maar
't kan meer dan het dubbele daar
van, 454 kg. als lading vervoeren. Die
1 lading bestaat uit 2 astronauten met
ruimtepakken (ieder 181 kg) en nog
eens 92 kg voor losse wetenschappe
lijke instrumenten, gereedschappen
I en maan-materiaal. Dit zijn aardse
gewichten. Het gewicht op de maan
bedraagt ongeveer eenzesde hiervan.
De vier wielen van de Rover wor
den elk aangedreven door een eigen
elektromotor van eenkwart pk, ge
voed door niet-oplaadbare zilver-
zink-batterijen. De wielen zijn
paarsgewijs voor en achter wend
baar. Zij bestaan uit een aluminium
naaf met titanium stootdoppen. om
geven door een heel speciale "band".
Deze is geweven van verzinkte piano
snaren. In hun grootste tegenge
stelde zetting kunnen de wielen het
autootje laten draaien in een cir
kel van 6 meter doorsnee. Zelfs wan
neer een of twee wielaandrijvingen
uitvallen kan de Rover op de overi
ge verder rijden met volledige be- j
stuurbaarheid en redelijke snelheid, j
Hoewel de aandrijving en besturing
een ongekende mate van bedrijfs
zekerheid hebben, mogen de maan-
reizigers er niet op vertrouwen dat
de auto 't in het uiterst moeilijke en
onbekende maanterrein altijd zal blij
ven doen. De actieradius met een
maximale snelheid van 14km per uur
bedraagt 80 km. Scott en Irwin zul
len echter niet verder dan 5 km van
de maanlander gaan. de afstand die
zij te voet kunnen afleggen wanneer
de Rover het zou begeven. Dan nog
kunnen zij een terrein van circa 75
vierkante kilometer doorkruisen,
meer dan 't dubbele van wat te voet
mogelijk is en 't tienvoudige van
waartoe 't onbemande Russische
maanwagentje Loenochod-1 in staat
was gedurende de acht maan-dagen
van elk twee weken die 't thans op
de maan heeft rondgezworven. Aan
vankelijk zullen Scott en Irwin niet
sneller rijden dan 5 tot 6 km per
uur, tot zij de rijkunst in het bizar
re maan—milieu meester zijn. De
topsnelheid zullen zij ook later waar
schijnlijk niet bereiken. In totaal zul
len zij, als alles volgens plan ver
loopt. circa 35 kilometer afleggen
Er is wel intensief geoefend met
de Rover (voorzien van andere ban
den) in verschillend geaarde terrei
nen in Amerika die zoveel mogelijk
overeenkomst tonen met het maan
landschap, maar sommige omstan
digheden kunnen daarbij niet wor
den nagebootst. Bijvoorbeeld niet het
veel geringere gewicht van de Rover
op de maan waarbij de massa (be
palend voor snelheids- en richtings
veranderingen) gelijk blijft aan die
op aarde.
De constructie veroorlooft het wa
gentje, hindernissen te nemen van 30
cm hoog en kloven te overbruggen
van 70 cm breed. Volbeladen is op de
maan de stabiliteit groot genoeg voor
overhellen tot 45 graden naar de zij
kanten. Hellingen in de rijrichting
kunnen worden genomen tot ruim 20
graden.
De Rover wordt in opgevouwen
stand naar de maan gebracht aan de
buitenzijde van de maanlander. De
afmetingen in opgevouwen toestand
ziji. 151 bij 168 bij 89 centimeter.
Op de maan moeten de astronauten
na het verlaten van de maanlander
enige malen aan twee ringen, beves
tigd aan kabels, trekken om het
automatische proces te laten verlo
pen van uitladen en ontvouwen. De
ze operatie tijdens het eerste uitstap
je zal vermoedelijk nogal wat tijd
in beslag nemen.
nogal veel kritiek op de programme
ring van de Apollovluchten en hun
experimenten. Men vindt, dat er tel
kens teveel nieuwe technische snuf
jes worden geïntroduceerd en be
proefd. waardoor de maanexpedi-
ties een vrijwel uitsluitend technisch
experiment worden. Het gevolg is
dan ook. dat de bemanningen uit
t v nici worden samengesteld met
c wetenschappelijke neven-scho
ling, in plaats van uit wetenschappe
lijke onderzoekers met 'n aangepas
te astronauten-opleiding. Die laatsten
zijn Jaren geleden ook in 't team op
genomen maar komen niet aan bod.
Resultaat van een en ander is, dat
een perfect technisch apparaat
wordt geconstrueerd, maar dat dan
't geld op is om er iets mee te doen.
In anologie met een vroeger al eens
getrokken vergelijking: een familie
koopt een Rolls Royce voor de va
kantie maar heeft dan geen geld
meer om er mee te rijden of ergens
een bungalow te huren. Had die fa
milie dan niet beter een goedkoop
wagentje kunnen nemen en er van
genieten?
Een van die bekritiseerde tech
nische snufjesis de maanauto van
Scott en Irwin. Een ander is het
hierbij afgebeelde eenmans raket
platform waarmee maanreizigers
zich over extreem moeiüjk onberijd
baar bergterrein zouden kunnen ver
plaatsen. Deze "Fleep" (Flying Lu-
naar Excursion Experimental Plat
form) wordt thans ten koste van
tientallen miljoenen guldens gecon
strueerd door North-American Rock
well, de bouwers van de Apollo-cap-
sule, maar wordt vrijwel zeker nooit
op de maan gebruikt.
gere t<
vierde maanlandingsvlucht (de Apollo-13 niet meege-
verschilt in sommige opzichten essentieel van de voor-
In de eerste plaats is het een langduriger vlucht, 12
waarvan bijna drie etmalen (67 uur) op de maan wordt
het iracht. Apollo en maanlander moesten aan dit lang-
gebruik worden aangepast. In de tweede plaats nemen
Irwin een maan-autootje mee waardoor zij zich vlot
ien verplaatsen. In de derde plaats worden drie in
dlan twee uitstapjes gemaakt, samen voor ieder 20 uur.
HJ en daardoor in totaal 40 man-uren buiten de maan
lol, terwijl in de voorgaande drie expedities door zes Packa8e> omvat om.
totaal slechts 27 uur over de maan werd rondgedwaald,
ensafce wijkt de landingsplaats in enkele opzichten sterk af
400 vorige drie.
weer
ls voorlopig bepaald op j se" waar de eerste menselijke voet-
in 14.34 uur Ned. tyd. Tot j stappen op de maan in iuli 1969 wer-
"yj e moment kunnen daarin j den gezet door Armstrong en Aldrin.
Tiere grenzen nog verande- j De Hadley Rille aan de voet van
komen, maar van dit tijd- de Apenijnen is een van de vele klo-
rekend moet de maanlan- j ven in de maanbodem, over de her-
de voet van het woeste komst waarvan men 't nog niet eens
rgte staan op 30 juli 23 14 is. Wellicht dat 't bezoek van Scott
Een tekening van de maan-aut
bij de Hadley Rille en de Apenijnen.
op
ij n<T
erblijf op de maan van en Irwin aan deze rille enige ophel-
58 minuten moeten Scott dering zal verschaffen. De Hadley
t >p 2 aug. om 18.12 uur weer i Rille is ongeveer 800 meter breed,
j, lan vertrekken om zich bij 183 meter diep en slingert zich over
•oegen, die in de Apollo I een afstand van 97 km door de
m bijna drie dagen de maanbodem. De wanden van de
amnfc mens in het heelal was. kloof zijn vrij glooiend,
bij i in de Pacific geschiedt Op de maan krijgen Scott en Ir-
ïgestoord verloop van de
aug. om 22.30 uur.
'lijk was de start vastge-
i Ri i juli De zon zou dan bij
op de maan ter plaatse 10
n de ren de horizon staan. De
elingen van Shepard en
i de Apollo-14 hebben
i, dat oriëntatie in het ge
lde maanlandschap zon-
jke herkenningspunten bij
ijke lage belichting zeer
oacal i Door een dag later te
plan sginnen Scott en Irwin
rond nuitstapjes nu met een
admi i van 12 graden boven de
anger uitstel zou de be-
el gunstiger maken, maar
maanbodem ter plaatse
xm voor een veilig ver
win een stevig bezet programma af
te werken: drie uitstapjes van elk
zes tot zeven uur. in totaal twintig
uur.
Tijdens hun eerste uitstapje ma
ken zij hun maan-autootje bedrijfs
klaar, waarna zij een automatisch
"wetenschappelijk station" op d'e
maan inrichten zoals ook bij vorige
landingen is geschied. Dit Alsep
(Apollo Lunar Surface Experiment
seismo-mo-
magneto-meter, zonnewind-
spectrometer, ionen-detector, stof-
detector en een laser-reflector "gro
ter dan die van de Apollo-11 en 14)
benevens een kleine kern-reactor
voor de energievoorziening. De in
richting van dit station zal de lang
ste tijd van het eerste uitstapje in
beslag nemen. Maar er rest nog vol
doende tijd voor het verzamelen van
enig maan-materiaal (voor het ge
val van een overhaast voortijdig ver
trek wanneer dit om welke reden
dan ook nodig zou worden) en het
testen van de maan-auto, waar
bij vermoedelijk niet meer dan 3%
kilometer zal. worden afgelegd.
De Rover wordt pas intensief ge
bruikt tijdens de twee volgende uit
stapjes, elk over een afstand van on
geveer 16 km. De eerste van deze
ritten voert naar de rand van de
Hadley Rille, de tweede door de
berggebieden langs de noordflank
van de Apenijnen.
Voorop op de Rover is een kleuren
televisie-camera opgesteld waardoor
alle ritten direct op aarde door de
televisiekijkers kunnen worden
„meegemaakt".
Tijdens hun ritten zullen Scott en
Irwin 68 kg maan-materiaal verzame
len, fotograferen en ook grondonder
zoek verrichten, ondermeer door bo
ringen. Daartoe nemen zij een soort
veredelde klopboormachine mee.
Deze boor klopt in een tempo van
2270 klappen per minuut. Gaten zul
len worden geboord tot 3 meter diep
met n diameter van 2.5 cm. De
boor werkt zich door losse grond in
een tempo van 150 cm per minuut,
door basaltgesteente 8 tot 13 cm per
minuut. De holle boorschacht van
borium-glasvezel heeft snijranden
van wolfram-carbide. Het is de be
doeling, grondmonsters van verschil
lende dieptes mee te nemen naar de
aarde en voorts om in boorgaten
tempera tuurmetingen te doen op
verschillende dieptes met uiterst ge
voelige thermometers. Men wil iets
meer weten over de warmteverde-
ling en warmtegeleiding in de maan-
korst.
Wanneer Scott en Irwin zich na
verlaten van de maan weer bij Wor
den in de Apollo hebben gevoegd,
zal laatstgenoemde tijdens de terug
reis naar de aarde nog een kort
"ruimtewandelingetje" maken. Hij
moet dan een flimpak halen uit een
camera, die buiten op de Service
Module van de Apollocombinatie is
bevestigd. Worden zal met een lijn
aan de Apollo verbonden blijven.
Dit zal de eerste "wandeling in
het niets" worden sinds de Russen
Een opname van de Hadley Rillegemaakt noorderbreedte en 2 graden 50 min. ooster-
door Lunar Orbiter nummer V. Onder de uit- lengte. De breedte van de foto beslaat op de
lopers van de Apenijnen. In het midden de maan vier kilometer. In de rechterbovenkwa-
krater Hadley-C, gelegen op 25 graden 20 min. drant moeten Scott en irwin landen.
Jeüsjejew en Chroenow in Januari
1969 buitenom overstapten van de
Sojoez-5 naar de Sojoez-4, en de
eerste Amerikaanse wandeling in de
lege wereldruimte sinds die van Al
drin tijdens de laatste Gemini-vlucht
in november 1966. Vanuit de Apollo-
capsule zijn nog geen ruimtewande
lingen gemaakt.
Scott, Irwin en Worden, die op 6
Juli in quarantie gingen om infecties
te voorkomen waarvan de gevolgen
zich tijdens de vlucht zouden kunnen
gaan openbaren, zullen na hun te
rugkeer op aarde niet meer drie
weken in quarantaine hoeven te
gaan. Men is er thans van overtuigd,
dat zij van de maan geen on-aardse
ziektes zullen meebrengen omdat
daar geen buitenaards leven in wel
ke vorm dan ook bestaat.
lAKl"
atsifl
;ü|or de landing zullen Scott
landingsschip over ho-
ipen voeren. Sommige top-
ïedei e Apenijnen zoals dit ge
it) rijzen op tot 2438 meter
omringende terrein. Zij
een bij vorige maanvluch-
ifisch goed verkend vlak
naast de Hadley Rille tus-
sre Serenitatis en de Mare
Op die laatstgenoemde
It buiten bereik van de
sinds vorig jaar no-
it Russische maanWagen-
thod-1 rond.
en veel ruwer terrein dan
u t e vorige landingen in de
NU j nquillitatis, de Mare Pro-
in het Fra Mauro-complex.
lingsplaats ligt veel verder
■f «aanequator «ca. 750 km)
i forige vluchten, namelijk
ter 25 graden, voorts 1125
lordoosten van de Fra Mau-
lepara en Mitchell in fe-
landden en 965 km ten
en van "Tranquillity Ba-
tcanti
Landingsplaatsen op de
maan. 1. Apollo-12 in Mare
Procellarum. 2. Loenochod-1
in Mare Imbrium. 3. Apollo-
14 in Fra Mauro-complex. 4.
Apollo-15 bij Hadley Rille. 5.
Apollo-16 bij krater Descar
tes. 6. Apollo-11 (eerste voet
stappen op de maan) in Mare
Tranquillitatis.
