"Ondeskundig opgezette
terraria
bedreigen
reptielen"
VAN ATOOMKERN TOT KOSMISCHE STRALING
Vete: auto in water
Directeur Artis bij opening Terra Hortus:
Hortus nu wel open
i tussen de middag...
Hekken
LD in
vier
daagse
Zeven inbrekers in
Leidse politiecel
K.O.-laboratorium voor natuurkunde
WAT DOEN ZE DAAR
TOIJDAC
VRIJDAG 16 JULI 1971
LEIDSCH DAGBLAD
LEIDEN Met de wens dat men zal gaan inzien dat het
ondeskundig houden van dieren in een terrarium de onder
gang van een deel van de reptielenwereld kan inhouden, heeft
•dr. E. F. Jacobi, directeur van Artis, gistermiddag de tweede
Terra Hortus geopend, die tot en met 1 augustus dagelijks van
tien uur 's morgens tot tien uur 's avonds in één van de plan
tenkassen van de Hortus Botanicus aan het Rapenburg wordt
gehouden.
LEIDEN Zo lang de Ter
ra Hortus duurt tot en met
L augustus is de plantentuin
Hortus Botanicus óók tussen de
middag geopend. Normaal is de
Hortus dan dicht. Van twaalf
uur tot half twee gaat de por
tier eten.
Een zo op het oog wat merk
waardige tijdenregeling, want
juist in die uurtjes heeft het
werkende deel van Leiden
'schaft". Bij mooi weer zou de
Hortus een prachtige plek zijn
om het boterhammetje op te
peuzelen. Nog vorige week con
stateerde één van onze redac
teuren toevallig dat een grote
groep toeristen de tuin om
kwart over twaalf gesloten vond
en zéér teleurgesteld afdroop.
Navraag bij het bureau
de hortulanus leerde, dat men
daar al eens eerder heeft ge
dacht over openstelling van de
tuin tussen de middag. Dit is
tot nu afgestuit op het argument
dat de portier dan ook wil gaan
eten. Men wil de tuin ook niet
zonder toezicht laten, omdat er
veel planten worden gestolen
door „liefhebbers".
Bovendien, aldus het argu
ment, is de Hortus toch niet zo
in trek bij de Leidmiaren zelf.
Een reden temeer, zou je dan
geneigd zijn te zeggen, om de
ze tuin juist tussen de middag
open te stellen om het bezoek te
stimuleren. Met een wissel-
dienst van de portier moet zo
iets toch mogelijk zijn?
ATTENTIE
Parkeergelegenheid heeft U op
een minuut afstand, v. d. Werf-
straat, Oude Rijn, Kaasmarkt.
Twee minuten Hooigracht Ir.
Driessenstraat) Oude Vest en
Langegracht (Lichtfabrieken
Het loont de moeite om onze
grote collectie en de beste mer
ken in te zien.
Onze traditie is „altijd voor
deliger" geen valse leuze „van
zoveel voor zoveel" maar het
gehele jaar „voor zoveel". En
toch vak-standing als echte
Juweliers en Horlogers. Onze
eigen ateliers onderstrepen dit
door echte vakservice te bie
den. Doet er uw voordeel mee.
Gouden sieraden, verlovings
ringen, horloges, klokken, cas
settes, verzilverde geschenk
artikelen, briljant.
Juwelier - Horloger
v. d. WATER
Haarlemmerstraat 181.
Modernisering
bij Bevolking
LEIDEN Bij de afdeling Bevol
king van de gemeente bestaat be
hoefte aan vernieuwing en moderni
sering. B. en W. zullen de raad kré-
dieten vragen van f 40.000 voor de
aanschaffing van kaartenliften en
van f 8100 voor de aanschaffing van
een legesmachine.
Aap zet stad
zonder
elektriciteit
EINDHOVEN Een aap heeft er
gisteren voor gezorgd dat een groot
deel van de stad Woensel en de ge
meente Son en Breugel een kwar
tier zonder elektriciteit heeft ge
zeten. De aap, die ontvlucht was uit
het hok van een dierenhandelaar in
Best, heeft zijn vlucht met de dood
moeten bekopen. Hij kwam terecht
tussen twee verschillende leidingen
van het verdeelstation Vrede-oord en
werd geëlectrocuteerd.
Dr. Jacobi toonde zich bezorgd
over de toenemende manie om
reptielen en amfibieën in de huis
kamer te houden. Een nieuw soort
statussymbool, zei hij: als het dier
maar bijzonder genoeg is. De ge
volgen van het meestal ondeskundig
opzetten van zo'n terrarium kun
nen echter catastrofaal zijn.
Opwind-diertjes
De Artis-directeur vroeg zich af,
wat het houden van schildpadden
tot zo'n rage heeft gemaakt. Waar
schijnlijk omdat het van die leuke,
opwind-diertjes zijn, die je niet hoeft
op te winden, dacht hij. Somber stel
de dr. Jacobi vast. dat o.m. door ver
keerd voedsel slechts één op de dui
zend huisschildpadden het volgende
voorjaar haalt: „over een x-aantal
Jaren zijn er dan ook geen land
schildpadden meer", vreesde hij.
De voortplanting moet het doel
zijn van het houden van een terra
rium, aldus dr. Jacobi. Over 50 jaar
is het trouwens de enige manier
om de soorten voor uitsterven te
behoeden, omdat ze dan in het wild
zijn verdwenen.
Dr. Jacobi prees het üiitiatief va.n
de organisatoren, die bezig zijn aan
een boekje waarin voorlichting wordt
gegeven over het houden van dieren
ine enterrarium. Hij hoopte dat dit
drukwerkje snel van de persen zal
rollen.
Open brief aan B. en W. van Lei
den.
In samenspraak met de bewoners
van de Van Hogendorpstraat, gren
zend aan het Zwarte Pad, nemen wij
geen genoegen meer met 't lange uit
blijven van de beslissing, inzake het
repareren van de afscheidingshek
ken, staande op de rooilijn achter
de woningen. Wij onderkennen wel
financiële problemen van de ge
meente Leiden, maar dat neemt
niet weg, dat bij een onderzoek on
zerzijds is gebleken, dat zulke toe
standen, die hemelschreiend zijn,
(uit hygiënisch oogpunt bekeken),
niet voorkomen achter de huizen
de notabelen van Leiden. Wij
hopen, dat u geen klasseverschil
toepast.
Wijkcomité
"Plan-Noord"
In gezelschap van o.m. het bestuur
van Lacerta (de vereniging van wie
de tentoonstelling uitgaat) maakte
hij daarna een rondgang door de
tentoonstellingsruimte, die de hele
Orangerie beslaat.
Nog niet alles was toen tip-top in
orde. Op de verschillende bakken
was bijvoorbee|ld alleen de Latijinse
naam van het daarin rondkruipende
dier gekrabbeld, terwijl de leek (en
wie is dat niet bij het aanschouwen
van al die slangen en hagedissen)
tenminste toch de ederlandse naam
en het land van herkomst zou wil
leen weten van het betreffende beest.
De organisatoren beloofden dat zo
spoedig mogelijk te zullen verbeteren.
Het publiek stond gistermiddag al
te dringen om naar binnen te kun
nen. Verwacht wordt, dat deze twee
de Terra Hortus het succes van de
eerste (in '67 gehouden met 25.000
bezoekers) zal overtreffen.
LEIDEN Om ongeveer kwart
'er vijf vanmorgen is een station-
ir in het water van de Witte Singel
geduwd door enkele knapen, die
r de politie vermoedt daar-
een vete hebben willen uitvech
ten met de Leidenaar aan wie de
auto toebehoort.
Een bergingswagen trok de sta
tioncar een paar uur later op de
kant, waarbij zich een eigenaardig
verschijnsel voordeed. Een paar me
ter verderop vormden zich grote
draaikolken, die luid snorkend diepe
"gaten" in het wateroppervlak zo
gen, (foto's Holvast). Passanten ble
ven met open mond kijken.
Een politieman verklaarde, dat
dergelijke draaikolken wel meer
voorkomen bij bergingswerkzaam
heden. Op de bodem vinden dan
modderverschuivingen plaats, die
het water ineens heftig in beroering
kunnen brengen.
Eervol ontslag
LEIDEN Bij KB is aan dr. K.
Mechelse op zijn verzoek eervol ont
slag verleend als gewoon lector in
de faculteit der geneeskunde aar
Leidse universiteit.
WANDEL
GEBIED
LEIDEIN Het was gisteren op de
Leidse koopavond. samenvallend
met de eerste dag van de opruiming
bijzonder druk in het centrum van
Leiden. Op de Hoogstraat blijkt zich
langzamerhand een mini-waren
markt te ontwikkelen op de koop
avond.
De Hoogstraat behoort tot het cen
trumgebied, dat wandelgebied wordt
De z.g. wandelnota komt 20 septem
ber in de gemeenteraad. De burge
rij kan de nota kopen en ideeën of
bezwaren indienen bij het college
van B. en W.
Vóór de raadsvergadering worden
nog drie hoorzittingen gehouden
voor een bepaald gebied, waar even
wel iedereen welkom is. Tenslotte
hebben niet alleen de bewoners van
het gebied te maken met het afslui
ten voor verkeer.
De eerste hoorzitting is vrijdag 3
september en die betreft het gebied
rondom de Steenstraat. Dinsdag 7
september wordt de Haarlemmer
straat met omgeving onder de loep
genomen en woensdag 8 september
de Breestraat en aangrenzend ge
bied.
LEIDEN Volgende week
is de Nijmeegse vierdaagse
een 10andelfestijn, waaraan
ook veel wandelaars uit Lei
den en omgeving deelnemen.
Het Leidsch Dagblad wil ver
slag doen van de bevindingen
en ervaringen van die deel
nemers uit de Leidse streek.
Daarom gaat een verslagge
ver twee dagen het parcours
op' woensdag en donderdag.
Hij hoopt veel ivandelaars
te ontmoeten. Omdat hij hen
niet allemaal kent, zal hij
zich voor her. herkenbaar
maken. Hij is langs het par
cours te vinden in of bij een
lelijke eend", die duidelijk
de kentekensvan het
Leidsch Dagblad draagt.
Het is ook mogelijk tevoren
contact op te nemen met
onze verslaggever Dat kan
schriftelijk of telefonisch met
de stadsredactie. Onze vier-
daagse-verslaggever is Henk
de Kat.
LEIDEN Met de arrestatie van
zeven jeugdige Leidenaars in de
nacht van woensdag op donderdag
heeft de Leidse politie een goede slag
geslagen. Het zevental blijkt zich te
hebben schuldig gemaakt aan een
reeks inbraken, waarbij in totaal
voor ruim f 12.500 aan radio- en te
levisietoestellen en platenspelers
werd gestolen. De zéven, in leeftijd
variërend van 16 tot 31 jaar,
opereerden in drie groepen onafhan
kelijk van elkaar.
Drie van hen werden door een po
litiepatrouille op heterdaad betrapt,
toen zij bezig waren in te breken in
een radio- en televisie-opslagplaats
aan het Levendaal. Het drietal had
eerder al voor f 10.000 aan radio's,
tv's en platenspelers bij diverse in
braken buit gemaakt. De jongens
bekenden in dezelfde nacht nog te
hebben ingebroken in drie kantines,
waarbij blikken met ballen gehakt,
flessen drank, vijfenveertig verzil
verde medailles, een sportbeker, ge-
reedschappen en geld uit een juke
box werden gestolen.
Kort na hun arrestatie kon de po
litie nog twee andere Leidenaars in
hun woning aanhouden, die voor
f 2500 aan apparatuur uit hetzelfde
bedrijf aan het Levendaal hadden
ontvreemd.
In dezelfde nacht tenslotte werden
twee Leidenaars op heterdaad be-
I trapt bij een inbraak in een opslag-
I plaats van technische apparatuur
aan de Oude Singel. Van de zeven
aangehouden inbrekers zijn er vier
I goede bekenden van de politie.
ADVERTENTIE
Raffia struktuur of
ongebl. katoen
vanJiM^voor
Acryl Jersey
of Suedine
van.24#5"*Voor
pan lol
LEIDEN Van atoomkern tot
Verschijnselen in de kosmos: dat is
het immense terrein waarop de re
search in het Kamerlingh Onnes La
boratorium voor natuurkunde van
de Leidse Universiteit zich beweegt.
De diversiteit van de fysica is even
wel zo groot dat zelfs een instituut als
het KO Lab zich nog maar tot enke
le deelgebieden moet beperken. Die
deelgebieden liggen, ondanks hun
verwantschap op verschillende pun
ten, toch meestal zo ver uit elkaar,
dat het tegen de honderd leden tel
lende wetenschappelijke korps zich
in een veertiental werkgroepen heeft
georganiseerd, iedere met een spe
cifiek terrein van onderzoek.
Daarnaast heeft het laboratorium
de minstens even belangrijke taak,
om samen met het Instituut-Lorentz
nieuwe generaties natuurkundigen
op te leiden en bovendien studenten
in andere studierichtingen (medicij
nen b.v.) wegwijs te maken in de be
ginselen van de fysica.
I Het is geen wonder, dat een kort
antwoord op de vraag "Wat doen ze
daar eigenlijk?" wel uitermate on
volledig moet blijven en een opper
vlakkige indruk moet maken op
hen, die weten hoe intensief er in 't
natuurkundig centrum tussen Nieuw-
steeg, Zonneveldstraat, Langebrug en
Steenschuur wordt gewerkt.
Bij het onderwijs is er een duide
lijk verschil in systeem tussen de
verschillende jaangangen: de "begin
nelingen" en de groep, die het kan
didaatsexamen achter de rug heeft.
Massapraktica voor de pre-kandi-
daten worden met een enkele uitzon
dering verzorgd door medewerkers
van het KO Lab. in het complex aan
de Herenstraat, het Provisorium. 't
Laboratorium zelf biedt daarvoor on
voldoende ruimte, ondanks een enor
me uitbreiding en modernisering
enige jaren geleden. Die uitbreiding
was overigens maar een gedeeltelij
ke aanpassing aan de ruimte-be
hoefte, want reeds toen stond vast,
dat bepaalde onderdelen van de na
tuurkunde later gehuisvest zouden
worden in een instituut buiten het
centrum van Leiden, de Leeuwen
hoek, waarover later meer. En tij
dens de nieuwbouw aan de Zonne
veldstraat bleek reeds, dat men be
paalde behoeften aan ruimte en
outillage bij het plannen maken had
onderschat of zelfs helemaal niet
had voorzien, doordat een nieuw ter
rein van de fysica nog niet was open
gelegd.
Na dit begin van de studie expe
rimentele natuurkunde hoofdzakelijk
in het Provisorium en het K.O. lab.
krijgen zij, die het kandidaatsexa
men hebben afgelegd, nog directer
contact met het laboratorium door
dat zij in een veel meer gerichte op:
leiding, worden ingeschakeld bij het
research-werk van de verschillende
werkgroepen.
Werkgroepen
Deze veertien werkgroepen richten
hun onderzoek op sterk uiteenlopen
de onderwerpen. Sommige van de
groepen, die twintig tot dertig man
maar ook slechts bv 6 man kunnen
omvatten, onderzoeken problemen,
omtrent het dikwijls uiterst merk
waardige gedrag van materie bij de
temperaturen in de buurt van het ab
solute nulpunt, waarbij super-fluidi-
teit en super-geleiding sterk de aan
dacht trekken, andere groepen be
strijken het brede terrein van het
magnetisme, het richten van atoom
kernen (in samenwerking met het
Reactor Centrum Nederland en de
Universiteit te Groningen) en ande
re probleme nva nd ekenrfy
re problemen van de kernfysica. Dan
zijn er werkgroepen op het gebie dvan
de thermometrie en van de meta
len, er is het molecuul-fysisch on
derzoek, gegroepeerd om een studie
van de bolvorm van het molecuul,
terwijl een andere groep zich bezig
houdt met de studie van moleculen
in aangeslagen toestand. Een vrij
jonge loot aan de stam (die in prin
cipe telkens nieuwe loten kan krijgen
naarmate de fysica zich ontwikkelt)
is de studie van de kosmische stra
ling in nauwe samenwerking met de
astronomie en onder auspiciën van
de Kon. Akademie van Wetenschap
pen. Deze laatste studie wordt mede
verricht met behulp van metingen
door middel van instrumenten in de
ruimtevaartuigen en ballons op grote
hoogte.
Huygens-Lab.
Zoals gezegd groeien vele van de
ze werkgroepen reeds uit hun huidi
ge Jasje. Een aantal hunner zal over
enkele Jaren verhuizen naar het uit
breidingsterrein Leeuwenhoek tus
sen huidig Leids AZ en de Rijn bij
Valkenburg-Katwijk. In dat gebied,
waar men de instituten voor de bèta
wetenschappen zoveel mogelijk wil
concentreren en waar o.a. reeds 'n
groot complex voor de scheikunde is
verrezen, zijn reeds de fundamenten
gelegd voor een "Huygens-laborato-
rium", waar onder andere molecuul-
fysica, kosmische straling, het explo
sief groeiende specialisme van de
biofysica en de praktica zullen wor
den ondergebracht.
Indertijd is besloten, het huidige
KO-Lab te handhaven op zijn huidi
ge plaats, omdat verhuizing van een
groot deel van de outillage een lan
ge onderbreking van de research zou
meebrengen, een hiaat dat men zich
wetenschappelijk niet kon veroorlo-
Terug naar de opleiding: men zou
de inschakeling van de gevorderde
studenten bij het wetenschappelijk
onderzoek onder leiding van weten
schappelijk korps en promovendi een
soort project-onderwijs kunnen noe
men, dat door zijn gerichtheid de
brede vorming op natuurkundig ter
rein benadeelt. Dat gevaar is ogen
schijnlijk. Die brede vorming is voor
al nodig voor hen, die later in het
onderwijs terecht komen, en de basis
hiervoor wordt gelegd tijdens de
wel algemener gerichte colleges,
verzorgd door het Instituut-Lorentz,
en het KO Lab. Bovendien kunnen
studenten desgewenst van werkgroep
(dus van studieobject) wisselen,
terwijl voorts (getuige de indeling in
werkgroepen) een beheersing van de
gehele brede stof der fysica allang
niet meer mogelijk is. Voor de stu
denten, die zich richten op een toe
komst als wetenschappelijk onder-
zozeker is het vermogen, zelfstandig
wetenschappelijk onderzoek te
richten van veel groter betekenis dan
het vergaren van sterk verspreide
en minder diepgaande kennis, die in
de zich snel ontwikkelende fysica
toch al na een paar Jaar is verou
derd, of grondig uitgebouwd. En dat
vermogen tot zelfstandig onderzoek,
kan niet beter worden ontwikkeld
dan Juist door deelneming aan de
groeps-research.
Om toch een zeker verband tussen
de werkgroepen te bewaren en een te
eenzijdige kennis (ook bij de leden
van het wetenschappelijk korps) te 1
voorkomen, worden de laatste Jaren
series lezingen georganiseerd, tij
dens welke men op de hoogte kan
blijven van eikaars werkterrein, en
dat van andere centra.
Financiën
De financiële middelen voor alle
activiteiten van het KO-Lab komen
uiteraard voornamelijk van het Rilk.
Als universitair instituut voor oplei
ding en research wordt het als alle
universitaire instellingen door het
Rijk bekostigd. Daarnaast wordt
echter ongeveer 40 procent van de re
searchkosten gefourneerd doo r de
Stichting Fundamenteel Onderzoek
der Materie, terwijl ook de Stichting
Onderzoek wel bepaalde projecten
financiert.
Die financiering is echter onvoldoen
de om een steeds meer dringende
taak tot uitvoering te brengen: de
nascholing van afgestudeerden, die
een funktle in de maatschappij ver
vullen. Het bij-blijven met de ver
bijsterend snelle ontwikkeling van
afgestudeerden, die een functie in
de maatschappij vervullen. Het bij
blijven met de verbijsterend snelle
ontwikkeling van de fysica vla de
vakliteratuur is alleen op heel kleine
deelgebiedjes voor super-specialisten
mogelijk. In meer algemene zin is
na-scholing in cursussen onontbeer
lijk, in heel sterke mate voor hen,
die het onderwijs behartigen. ook
universitair.
Om deze nascholing te kunnen ge
ven zijn evenwel docenten nodig. On
derwijs- en research vragen al teveel
van de leden van het wetenschappe
lijk korps, om hen ook nog met de
ze zeer tijdrovende bezigheid (in
voorbereiding en uitvoering) te be
lasten. Vooral wanneer de tendenz-
Posthumus in de reorganisatie van
het wetenschappelijk onderwijs
doorzet, zal ook het KO-Lab midde
len ter beschikking moeten krijgen,
om de continuïteit van fysische scho
ling en research te verzekeren.
De belangstelling voor de natuur
kunde is groot genoeg. Daarvan ge
tuigt het succes van de kennisma
kingsbijeenkomsten, die het labora
torium sinds kort heeft georganiseerd
tijdens welke scholieren in klasse-
verband het instituut bezoeken, iets
kunnen horen over het werk dat
er gedaan wordt en zelf prakticum-
proeven kunnen uitvoeren. Zelfs de
scholen in Rotterdam en Gouda heb
ben hiervoor belangstelling getoond.
Een andere vorm van "public re
lations" van het laboratorium was
de "open dag" die onlangs is gehou
den naar aanleiding van twee organi
satorische Jubilea op het gebied van
de fysica-beoefening in ons land. Tij
dens deze "open dag" bezochten on
geveer 1200 scholieren en ouderen 't
laboratorium, waar zij voorlichting
kregen en het wetenschappelijk on
derzoek konden gadeslaan.
Men overweegt thans, een dergelij
ke demonstratie van "wat we hier
eigenlijk doen" althans eens In de
drie jaar te organiseren.
P. BOK.
