LOADKAS DERDE LUCHTHAVEN
'N ZEER OMSTREDEN PROJECT
Heethoofd
George
Brown
spuit
grieven tegen Harold Wilson
E Grote druk om in Theems-monding Europoortcomplex te scheppen
Ongezouten kritiek
op toestanden
in Labour partij
I WOENSDAG 7 JULI 1971
LEEDSCH DAGBLAD
(Van onze correspondent)
FOULNESS Het lijkt te mooi om waar te zijn, namelijk
dat de Britse regering hoofdzakelijk uit overwegingen van mi
lieuhygiëne de conclusie heeft genegeerd van de adviescom-
missie-Roskill dat de derde Londense luchthaven bij het plaats-
Ije Cublington in Buckinghamshire een onbedorven landelijk
gebied tussen Londen en Birmingham zou moeten komen
en daarom het zo goed als verlaten eiland Foulness aan de
ponding van de Theems als de minst fatale plek voor de bouw
van het vliegveld heeft aangewezen.
Slechts één lid van de commissie
ïad zich voor Foulness uitgesproken
lamelijk de bekende agglomeratie-
leskundige prof. Colin Buchanen, die
iet als een ramp beschouwde wan-
leer de schone omgeving van Cub-
ington door een luchthaven zou
forden vernietigd.
De protestactie van de bevolking
an de lieflijke dorpjes, die door de
uchthaven zouden zijn opgeschreven
ïeeft bij het besluit om Foulness aan
wijzen een belangrijke rol gespeeld.
Vant daar wonen niet alleen vele
lelgestelden, maar ook welbespraak
en, waaronder invloedrijke forensen
q gepensioneerde prominenten.
Foulness is in dit opzicht minder
ortuinlijk. De schaarse bevol
ing daar bestaat uit een handjevol
en arbeiders, die door geen
akele autoriteit zijn geraadpleegd,
oordat de beslissing viel. Men is
aar dan ook bitter gestemd. Niette-
lin lijkt Foulness als plaats voor de
uchthaven, gezien de omstandighe-
en, het kleinste kwaad.
Het is al een heel ding, dat de re-
er ing de duurste oplossing heeft ge-
ozen —1,2 miljard gulden meer
Cublington. Hier is inder-
laad sprake van een verandering van
eestesgesteldheid in de hoogste krin-
en. Sinds de achttiende eeuw heeft
Ie Britse industrie een belangrijk de
an Engelands „Groene en plaisan-
land", om met Shakespeare te
preken, afgrijselijk verminkt. Thans
aat men eindelijk rekening hou-
len met de leefbaarheid voor de en
ding. Vandaar een luchthaven zo
er mogelijk van de bevolkingscen-
ra, met start- en langsbanen op een
roog te leggen wad, hoewel een
ilnder idealistische factor daar-
lj waarschijnlijk de doorslag heeft
egeven, al blijft de regering daar-
ver nog erg vaag.
)oor
\rnold Lissauer
Deskundigen hebben al jarenlang
'oulness als de ideale plek gepropa-
eerd, om daar een tegenhanger van
mze Europoort aan te leggen en zij
leschouwen de luchthavens als de on
intbeerlijke stimulans voor de bouw
en complex van diepe havens
net bijbehorende industrieën en raf-
inaderijen, niet alleen als concur-
oor Rotterdam, maar ook om
luropoort, dat spoedig de climax zal
lereiken, te ontlasten.
Door Europoort en de soortgelijke
mtwikkeling in Duinkerken. Le Ha
re, Bordeaux en Marseille dreigt En
gland letterlijk en figuurlijk de boot
missen, met het gevaar dat het in
Ie toekomst slechts een secundai-
economische rol zal gaan spelen.
Verouderd
Groot-Brittannië zit opgescheept,
et een totaal verouderd Victoriaans
ommunicatiesysteem met haven- en
ndustriegebieden diep in het binnen-
and. Vanwege de reuzentankers en
adere massagoederen vervoeren-
le grote vaartuigen zal alles zoveel,
nogelijk naar de buitenkant moeten
irorden overgeheveld.
De haven van Londen, welke nog
iiar op een kwart van het vervoer
in Rotterdam kan bogen, zal a.f-
iterven indien zij het niet in oostelij-
richting gaat zoeken. En-
vooruitziende figuren heb-
daarop allang het oog gericht en
roor hen bezit het woord Europoort
lan ook een magische klank. Sommi-
|en zoals de heer Bernard Clark, 'n
Ingenieur, die op dit gebied pioniers
werk heeft verricht, de eerste was die
le mogelijkheden van Foulness heeft
jestudeerd en kapitalen heeft be-
iteed om zijn landgenoten wakker,
schudden voor een Engelse Euro-
joort, geloven dat de bouw daarvan
het benarde Brittannië als bij tover
slag er bovenop zal helpen. Anderen
zien de Rotterdamse Europoort eer
der als een symptoom dan als de oor
zaak van de Westeuropese economi
sche bloei. Maar hoe het ook zij, het
ziet er naar uit dat in de komen
de twintig Jaar ook Engeland een Eu
ropoort rijk zal worden met een ach
terland, in omvang vergelijkbaar met
het westduitse industriegebied.
Deze ontwikkeling zal nog een ex
tra pendant vinden in de bouw van
de „chunnel". zoals men de tunnel
onder het Engelse kanaal reeds ka
rakteristiek heeft gedoopt. Veel indu
strie zal zich ondermijdelijk bij de
tunnelingang concentreren. Men
waagt zich nu al angstig af hoe het
I prachtige heuvellandschap rond Do-
ver, Folkestone en Canterbury daar
tegen te beschermen.
Tegen het einde ven de eeuw gul de
I bevolking van Zuid-Oost-Engeland
le twintig miljoen hebben overschre-
den. Het betekent dat het econo
misch zwaartepunt nog meer dan
thans het geval is daar zal liggen.
Indien dit niet ten koste zal gaan
van de kwijnende noordelijke streken
in het noordwesten, het noordoosten,
Schotland en Zuid Wales, die al zo
lang het kind van de rekening zijn,
zouden er ook elders „Europoorten"
dienen te komen.
Nieuwe provincie
In Teeside wordt daaraan reeds
geruime tijd gewerkt. Ook omdat het
Engelse Kanaal als vaarwater steeds
riskanter wordt voor grote schepen,
zal de regering aan tijdige decentra
lisatie moeten gaan denken, in plaats
van zonder meer de Foulness-propa-
gandisten bij te vallen, die Euro
poort willen imiteren en voor de in
dustriële expansie ook een spiegel
beeld willen scheppen van het Ne
derlandse Deltagebied. Druk op de re
gering wordt vooral uitgeoefend door
Tedco (Thames Estuary De
velopment co. Ltd.), een consortium
waarvan o.a. het gezagsorgaan voor
de haven van Londen, de gemeen
te Southend en Shell deel uitmaken,
en door TAG, de Thames Airport
Group.
Van Bernhard Clark is ook het
plan afkomstig om een waterkering
in de Theems bij Woolwich aan te
leggen om de rivier beter bevaarbaar
te maken en de nadelige invloed van
Eb en vloed te neutraliseren, waar
door bijv. in Tilbury slechts vier
schepen per etmaal kunnen laden,
of lossen. De waterkering, die er zal
komen, opent grote mogelijkheden
voor recreatie langs de rivier.
Voor de luchthavdn en de indu
striegebieden wil de heer Clark tus
sen de noordkust van Kent en de
daartegenover gelegen kust van Es
sex een gebied van 600 vierkante mijl
droogleggen, die Engeland een nieu
we provincie zullen geven. Het zul
len een reeks eilanden moeten wor
den, waarvan er één tweemaal zo
groot zal zijn als het eiland Wight,
die door bruggen en tunnels met el
kaar verbonden moeten worden. Er
is ook een zoetwatermeer geprojec
teerd, om geheel Zuid-Oost Engeland
te bedienen en dat als zeil- en re
creatiegebied kan worden gebruikt.
Voor de uitvoering van de
ze plannen zouden laagliggende ge
deelten van Londen tegen overstro
ming worden beschermd. Een twee
de „Florence" catastrofe acht men
sinds de stormramp van 1953 toen,
Londen het nog maar net kon hou
den, niet denkbeeldig. Foulness ging,
toen geheel onder water.
Vogelparadijs
Foulness is, zoals de naam al zegt,
een vogelparadijs. De eerste letter
greep „foul" is namelijk afgeleid van
het woord waterfowl, waterwild. Ness
betekent punt of laagste punt.
Jaarlijks overwinteren op de wad
den langs deze kust 10.000 bruin-
witte en zwart-witte zgn. Brentgan-
zen, een kwart van de wereldbevol
king van deze soort. Ze komen uit
Siberië, aangelokt door zeewier, dat
alleen hier wordt gevonden. De
ze ganzen zullen onvermijdelijk door
de drooglegging van dit gebied wor
den verjaagd.
Overigens is Foulness niet bepaald
een oase van stilte, want het eiland
en het wad, Maplin Sands geheten,
worden al sinds 1805 door het leger
voor schietoefeningen gebruikt. Hier
bevinden zich de artillerieinrichting,
en het atoomwapenproefstation van
Shoeburyness. Maar de bevolking die
hier voor het grootste deel geboren
is, hoort de doffe knallen nauwelijks
meer. Baby's slapen rutig in de tui
nen vol voorjaarspracht door het la
waai heen. Ook de vogels worden niet
door de ontploffingen opge
schrikt, maar alleen door iemand die
met een jachtgeweer nadert
Foulness is door een riviertje en
kreken van het aangrenzende land ge
scheiden. Het is een weilandgebied,
met prachtig mals gras, bomen,
boerderijtjes en kerkjes. In elk van
de twee dorpen, Churchend en Court-
end. vindt men natuurlijk een pub.
Aangezien dit militair terrein is
mag hier niemand zonder vergun-
ging komen. De 300 inwoners vor
men dan ook een unieke geïsoleer
de gemeenschap. Achter een dijk ziet
men honderden dansende mas
ten van Jachten van het zeilsport-
centrum Burnham-on-Crouch. Daar
is men even somber gestemd over,
het vooruitzicht van brullende Jets
als de bewoners van Foulness, aan
wier knus bestaan een einde dreigt
te komen. De boeren zijn furieus. Een
hunner toont aan de hand van cij
fers aan dat de grond van Foulness
misschien wel de vruchtbaarste is
van Engeland. „In Holland zouden,
Jullie er Jaloers op zijn" voegt hij
er lachend aan toe. Aller schrikbeeld
is dat er binnen enkele Jaren zo goed
als zeker gebouwen en flats op zul
len verrijzen.
In het vriendelijke dorpswinkeltje
annex postkantoor zucht de Jonge,
energieke eigenaar. Vier Jaar geleden
toen hij de zaak overnam, heeft hij
er al zijn kapitaal ingestoken. „Het
begint Juist rendabel te worden. Nu
ziet het er naar uit dat ik zal moe
ten opkrassen!" Hij komt van
Southend is eigenlijk een buiten-
staanden. Maar degenen die hier ge
neraties hebben gewoond zijn ver
deeld. De ouderen vrezen voor hun
rustige oude dag. maar de jongeren,
die voor een deel toch wegtrekken,
zien het perspectief van nieuw werk
Een groot deel van de bevolking is
in dienst van de militaire inrichting
en gaat wellicht met deze mee wan
neer deze zal verhuizen.
Maar tragiek brengt de grote ver
andering onvermijdelijk met zich
mee, vooral wanneer men bedenkt
dat een nog onaangetast natuurge
bied langs een kuststrook van 100 km
zal verdwijnen!
Waar eens de betonnen banen zul
len komen ligt thans nog een mod
dervlakte, rijk aan mosselen. Hier
ploffen de granaathulzen neer die
na de oefening weer worden opge
haald.
Het wad beslaat meer dan 50.000
ha. Het is gemakkelijk droog te leg
gen, omdat hier bij eb slechts een
halve meter water staat. Het dient
tot vier meter te worden opgehoogd.
De bedoeling is van Foulness de
grootste luchthaven ter wereld te
maken. Dit betekent o.a. een stede
lijke uitbreiding van het gebied rond
Southend, neerkomend op een nieu
we „vliegveldstad" van 200.000 inwo-
Sinds er in Londen al een kleine
twintig jaar rookvrije zones bestaan,
heerst er op de Maplin Sands min
der mist dan op Heathrow, Gatwick
of Luton. Ook harde dwarswinden
komen er maar zelden voor. Som
migen maken zich echter bezorgd
over het gevaar dat vogelzwermen i
voor de luchtvaart kunnen opleve*
De grote afstand van Londen
ongeveer 90 kilometer wordt nauwe
lijks een bezwaar geacht, omdat de
ze bijv. door een monorail tot 50 mi
nuten kan worden teruggebracht,
slechts vijf minuten langer dan van
Heathrow naar Londen per bus. Maar
tegen de tijd dat Foulness wellicht
Churchill Airport te noemen func
tioneert zullen alle vliegvelden w
schijnlijk door Hover- luchtkus-
sentreinen met de metropool zijn
bonden. 'T traject Foulness - station
King's Cross (Londen) zal dan in 25
minuten kunnen worden afgelegd. De
Movercraft treinen die een maxima
le snelheid van 400 km/u zal kunnen
bereiken, zullen deze zomer beginnen.
De Britse spoorwegen hebben reeds
een (gewone) supertrein op stapel
staan die de afstand in 37 minuten
kan doen.
De start- en landingsbanen op het
droog te leggen wad zijn zodanig ge
projecteerd, dat de kust van Noord-
Kent en van Zuid-Essex er de min
ste geluidshinder van zullen onder
vinden. Er zal uitsluitend over zee
worden opgestegen en geland.
Stedebouwkundigen geloven dat de
chaos en afzichtelijkheid, waarmee
het scheppen van industriële conglo
meraties in het verleden gepaard
gingen, in moderne omstandigheden
kunnen worden vermeden. Hier ligt
in elk geval de kans te bewijzen, dat
het ook anders kan!
Kritiek
Desondanks wordt er scherpe kri
tiek op het Foulnessplan uit
geoefend. Een gezaghebbende figuur,
op het eiland noemt het projekt
een illusie, omdat hij er zeker van
is dat het vliegveld en de dijken zul
len wegzakken en om dit te voor
komen de kosten het viervoudige
zullen bedragen van de geraamde
vier miljard gulden. Daarom vreest
hij dat uiteindelijk besloten zal
den het vliegveld op het eiland zelf
aan te leggen.
Het Lagerhuis lid Anthony Cros-
land, die minister van Handel
Industrie en later van milieubescher
ming in de Labour regering was
spreekt over de „Folly van Foulness'
(de dwaasheid van Foulness), niet
alleen zal de omgeving worden
nietigd en er meer lawaai worden
veroorzaakt dan ergens anders het,
geval zou zijn geweest, maar e
volgens hem geen behoefte aan
extra vierbaansvliegveld. Trouwens,
de derde baan zal pas in 1998 gereed
komen en de vierde zal zelfs in de
eerste decade van de 21ste eeuw niet
nodig zijn. Het is zinloos om te v
spellen dat er in het jaar 2000 be
hoefte bestaat aan conventio
nele startbanen, zegt Crosland, voor
al omdat het mogelijk is dat er dan
vertikaal zal worden opgestegen en
geland of slechts met een korte aan-
of uitloop. Daarom zou het beter zijn
veel verder weg, eveneens aan de
kust een rustiger 1 of 2-baansvlieg-
veld te projekteren, dat hoofdzake
lijk zou moeten worden bestemd,
chartervluchten Juist omdat er
niet zo'n haast is met een derde gro
te luchthaven, waarvoor de lucht
vaartmaatschappijen geen belang
stelling zouden tonen, zou de rege
ring er beter aan doen meer geld
te besteden aan verder onderzoek,
korte-baan vliegtuigen en ge
luiddempende motoren. Een dergelij- j
ke belegging zou slechts een frac
tie kosten van de prijs van Foulness
zou zowel economisch als wat be
treft milieubescherming veel betere
resultaat afwerpen. Crosland twij
feit eveneens aan de noodzaak vai
een Britse Europoort!
Nederland
Er bestaat grote kans dat een uil
zes bekende firma's bestaan Neder
lands consortium, dat speciaal vooi
Foulness is gevormd, de Maplin
Sands en ook eventueel het Engelse
Europoortterrein, zal opspuiten, om
dat onze technici erkende meesters,
zijn op het gebied van dieptebagge-
ren, landaanwinning en verbetering.
Zij beschikken over de nodige sche
pen en machines en hun produktivi-
teit is groter dan die van hun con
currenten. De Britten zelf beschik
ken niet over het zware materiaal,
dat voor deze operatie nodig is. Bo
vendien is het al sinds het genie van
sir Cornelis Vermuyden hier in de
zeventiende eeuw met zijn inpolderin
gen begon langs de Engelse oostkust
een traditie om hierbij Nederlan
ders te betrekken. De Engelsen bepa
len zich doorgaans tot de kleinere
projekten. Van Nederlandse zijde
heeft men reeds enkele Jaren gele
den in verband met de door zestien
grote Britse aannemersfirma's ge
vormde Thames Airport Group uit
te brengen advies aan de Roskill-
commissie een diepgaande studie van
het Foulness-probleem gemaakt,
waaraan o.a. het Nederlands Econo
misch Instituut, de Rijkswaterstaat,
de GrondmaatschappiJ hebben
meegewerkt. Het Forlness vliegveld
- zeehavenplan is het groot
ste landaanwinningsprojekt dat ooit
in Engeland is uitgevoerd. Wanneer
de Britse regering him hulp inroept
staan Nederlandse ervaring en ken
nis klaar!
Te vroeg naar
huis: 30 man
ontslagen
ZAANDAM Omdat zij volgens
de aannemer zonder toestemming te
vroeg naar huis waren gegaan, zijn
bij het bouwbedrijf Vrakking in Bus-
sum 30 man op staande voet ont
slagen.
Zij werkten aan het nieuwe be
jaardencentrum „Schildershoek" in
Zaandam.
Omdat de bouwvakanties voor de
deur staan zal het voor de ontsla
gen mensen vrijwel niet mogelij k
zijn op korte termijn ander werk t
vinden.
Volgens districtbestuurder A. C. de
Vries van de bouwbond NVV was de
toedracht iets anders:
Twee werknemers hadden aan de
baas gevraagd of zij i.vm. voorge
nomen vakantie "iets eerder" naar
huis mochten. Dat vond de man
goed. Maar toen het tweetal al om
halféén het loonzakje kwamen op
halen maakte de werkgever bezwa
ren. Hij stelde de mannen voor de
keus: ze konden meteen hun geld
krijgen en op staande voet worden
ontslagen of ze konden door blijven
werken. De mannen kozen voor het
eerste en gingen meteen met vakan
tie.
De overige 26 werknemers, aldus
de heer De Vries, „pikten dat niet
van de baas" en legden het werk
neer, hetgeen op zijn beurt de werk
gever weer niet nam. Hij ontsloeg
ze toen maar allemaal.
Volgens de heer De Vries was de
verhouding werkgever-werknemers
op het bouwobject, sinds de bouw-
staking al "verre van plezierig".
Het bijna voltallige personeel
van Radio Veronica is toegetreden
tot de bedrijfsgroep radio en televi
sie van de Algemene Bond Mercu-
rius (NVV). Het gaat hier om ruim
zestig personeelsleden. Volgens Rob
Out, programmaleider van Veronica
en bestuurslid van de vorige week
opgerichte Vereniging van Veronica-
medewerkers, heeft de toetreding
van het Veronica-personeel tot Mer-
curius niets te maken met de indie
ning van de wet, die een eind moet
maken aan de piratenzenders.
George Brown, die in 1964 in het
Labour-kabinet van Harold Wilson
werd opgenomen als minister van
Economische Zaken en plaatsvervan
ger van de premier, twee jaar later
overstapte naar het ministerie van
Buitenlandse Zaken, na 18 maanden
op het Foreign Office aftrad als
minister wegens onenigheid met
Wilson, en bij de verkiezingen van
1970 niet in het Lagerhuis terug
keerde omdat hij in zijn district
werd verslagen door de Conservatie
ve kandidaat, heeft zijn memoires
geschreven Als daaruit één
ding duidelijk wordt is het wel dat
hij na zijn nederlaag van vorig
jaar niet meer rekent op een „co-
me-back" in de Britse politiek, hoe
wel hij Jarenlang tot de allerhoog
ste regionen van de Labour Party
heeft behoord en zijn leeftijd (56
jaar) een actieve deelneming aan
het politieke leven zeker niet uit
sluit.
Niet dat Brown met zoveel woor
den meedeelt dat hij er nu verder
genoeg van heeft, maar wel levert
zulke ongezouten kritiek op
mensen en toestanden in zijn par
tij, dat hij zich althans voor lange
tijd onmogelijk moet hebben ge
maakt. En dat is voor een man van
56 té lang, zoals Brown ongetwijfeld
zelf ook zal hebben bedacht.
een rode draad loopt door het
boek, voor zover het betrekking
heeft op de jaren zestig, Browns
afkeer van Wilson. Laatstgenoemde
deed al in 1960 een gooi naar het
leiderschap van de Labour Party
r moest het afleggen tegen
Hugh Gaitskell, die in 1963 plotse
ling overleed. Brown was in 1960
gekozen als plaatsvervangend leider,
en liet zich na de dood van Gaits
kell overhalen (althans zo stelt hij
het voor) zijn kandidatuur voor de
hoogste post in de partij te stellen.
Ook Wilson zag echter opnieuw zijn
kans schoon. In de tweede ronde
Wilson en Brown, die hierover op
merkt: „Ik was nu vastbesloten om
te vechten. Ik overwoog dat een
overwinning van Wilson op de lan
ge duur desastreus voor Labour zou
zijn (en het verloop van de algeme
ne verkiezingen van 1970 heeft niet
bepaald verandering in die opvat
ting gebracht)". Als Wilson tenslot
te wint vraagt Brown zich af of hij
wel plaatsvervanger wil blijven. „Ik
was er niet zeker van dat ik onder
Wilson wilde werken, en zelfs was
ik er bij lange na niet van over
tuigd dat ik met hem kón werken".
Nauwelijks was ook aan deze twijfel
een eind gekomen (Jawel, Brown
bleef), of het bleek dat Wilson tij
dens de afwezigheid van zijn rivaal
de portefeuille van Buitenlandse Za
ken in het schaduwkabinet aan
Gordon Walker had gegeven. Brown
had deze portefeuille zelf graag wil
len beheren.
Nieuw ministerie
Nadat Labour in 1946 bij de verkie
zingen met de hakken over de sloot
was gekomen, begon Brown zijn
werkzaamheden aan het hoofd van
het nieuwe ministerie van Economi
sche Zaken (DEA), vastbesloten om
het orthodoxe financiële beheer van
de „Treasury" te vervangen door
„een geheel nieuwe vorm van natio
nale sociale boekhouding".
Vooral het aan deze periode gewijde
hoofdstuk dwingt wel bewondering
af voor Browns doorzettingsvermo
gen en werkkracht, al bereikt hij
uiteindelijk zijn doel niet.
„Ik begon het gevoel te krijgen dat
de premier (Wilson red.) nooit
echt van plan was geweest het DEA
die mate van onafhankelijkheid van
de Treasury te geven, die noodzake
lijk was om onze ideeën te kunnen
uitvoeren", schrijft hij tenslotte.
Het is dan inmdidels 1966 en La
bour heeft bij nieuwe verkiezingen
een ruime overwinning behaald.
Het komt bijna tot een uitbarsting
als Brown, die in 1964 Wilsons be
sluit om niet te devalueren had ge
steund, in de zomer van 1966 deva
luatie als onvermijdelijk gaat zien,
De premier en de meerderheid van
het kabinet zijn echter tegen, en
Brown deelt Wilson mee dat hij zal
aftreden. Hij bezwijkt echter voor
de druk die daarna op hem wordt
uitgeoefend om aan te blijven.
In augustus biedt Wilson hem dan
eindelijk Buitenlandse Zaken aan en
Brown verlaat opgelucht het DEA,
dat daarna door de premier de ge
nadeslag krijgt toegediend.
Ook op het Foreign Office slaat
Brown al vrij spoedig aan het her
vormen, onder andere bij de benoe
ming van ambassadeurs, en dat
wordt hem door de buitenlandse
dienst niet altijd in dank afgenomen.
De wrijvingen met Wilson blijven
ook in deze periode niet uit. Inte
ressant is Browns relaas over de
wapenleveranties aan Zuid-Afrika.
Met instemming van de premier
laat hij de regering in Pretoria in
1967 weten dat het wel in orde zal
komen, als Zuid-Afrika maar even
geduld heeft en niet teveel aan
dringt.
Fractie „opgejut"
Maar als Brown in december van
dat Jaar in Brussel is voor een NA-
VO-vergadering, bereikt hem het
bericht dat op een kabinetsvergade
ring in Londen zal worden besloten
van de transactie af te zien.
Hij haast zich terug naar de Britse
dagbladen, dat een discussie over
dit punt niet meer mogelijk is. La
tere inlichtingen schenken Brown
de overtuiging dat Wilson niet
slechts is gezwicht voor de Labour-
fractie in het Lagerhuis, maar zelf
alles heeft gedaan om de fractie
„op te jutten".
„Ik geloof dat ik toen tot de cnclu-
sle ben gekomen dat de premier in
staat was op zo'n manier te werken,
dat doeltreffende samenwerking
vrijwel onmogelijk werd. Het leek
alsof Je, wat Je ook deed, er nooit
zeker van kon zijn dat hij niet de
hele zaak zou veranderen als de ge
beurtenissen dat naar zijn mening
wenselijk maakten", aldus Brown.
Tenslotte komt dan de nacht van
14 op 15 maart 1968, waarin George
Brown ook het Foreign Office vaar
wel zegt. De maat is voor hem vol
als Wilson, zonder overleg met het
kabinet, de koningin toestemming
vraagt de volgende dag de banken
te mogen sluiten, om te voldoen
aan een verzoek uit Washington.
Brown hoort laat op de avond in
het Lagerhuis dat Wilson onderweg
is naar het paleis. Hij informeert
bij andere leden van het kabinet of
zij weten wat er aan de hand is.
Niemand blijkt echter op de hoogte
te zijn. Brown zegt dan tegen enke
le collega's: „Kom naar mijn ka
mer, dan kunnen we erover praten.
En als jullie nog andere leden van
het kabinet zien, vraag dan of zij
ook komen".
Om 1 uur in de ochtend besluit
Brown de premier op te bellen. Hij
krijgt Wilson aan de lijn en zegt:
„What the hell is going on?" Er
ontstaat er een woordenwisseling en
Brown laat blijken dat er ook an
deren in zijn kamer zijn, waarop
Wilson hem beschuldigt van pogin
gen om achter zijn rug een paleis
revolutie te organiseren.
Tenslotte gaan alle aanwezigen
naar Downingstreet no. 10, waar de
conversatie (volgens Brown) onmid
dellijk uit de hand loopt. Wilson
blijft Brown beschuldigingen naar
het hoofd slingeren totdat deze er
genoeg van heeft. „Tenslotte zei ik
tegen hem: Het is noga) duidelijk
dat Je mijn aftreden wilt, broer, en
als dit de manier is waarop Je de
zaken gaat runnen, dan kun Je Je
zin krijgen.
Geen alcohol
Voor alle zekerheid spreekt Brown
in zijn memoires nog even de latere
beschuldiging tegen dat hij onder
invloed zou zijn geweest. „Er be
staat natuurlijk geen twijfel aan
dat er gelegenheden zijn geweest
waarbij ik alcohol had gebruikt, en
ik zie geen reden om dat te ont
kennen, maar in dit geval was dat
ironisch genoeg niet zo", merkt hij
op.
Met deze ruzie eindigde in feite het
politieke leven van George Brown,
al werd dat in 1970 pas voorgoed
duidelijk. De Labourtop is een heet
hoofd, een quelerant en een onge
likte beer. maar ook een toegewijd
en intelligent politicus-in-hart-en-
nieren kwijtgeraakt.
In My Way: George Brown Me
moirs; Victor Gollancz Ltd, Londen
1971; prijs ca. 32.
