£AAN
Tussen China en VS alleen
een rivier
1
3 bestuurders verbrandden
Rogers positief over
kansen Midden-Oosten
[r. Van der Stoel:
S voor keuze hun
Ibases of sympathie
an de bevolking
Vuurzee
op auto
weg in
Boodschap van Edgar Snow: de wereld is te klein voor isolement
J EBDAG 24 APRIL 1971
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 11
4 JAAR
ruL-
Vier jaar geleden besloot een groep kolonels de macht
Griekenland te grijpen. Om de democratie te redden, zo
reerde zij later. Een communistische machtsovername
s op handen, aldus de kolonels.
p de 21ste maart 1967 sloegen zij
slag. Duizenden mensen ver-
nen uit het openbare leven. Niet
communisten of vermeen-
imunisten, maar ook aanhan-
van de na een tegencoup naar
uitgeweken koning Constan-
(Tal van monarchistische offi-
werden „gezuiverd", verban-
of gevangen gezet)
i). Timmers
(e grondwet werd opgeschort en
|r vervangen door een nog
ds niet geheel in werking getre-
aangepaste grondwet, de,
ïjen moesten verdwijnen even-
rk1 het parlement, de pers kwam
er censuur, militaire rechtbanken
ordeelden „politieke misdadigers'
ens het plaatsen van bommen,
verspreiden van pamfletten of
lelige geruchten (ook dat is straf-
r) tot zware gevangenisstraffen,
ïkenland maakte, niet voor het,
weer eens kennis met de dic-
lur.
!r kwamen rapporten over mis-
ideling van politieke gevange
lover langdurige gevangenschap-
i en verbanningen zonder enige
in van proces en over optreden te-
■jkranten die kritiek op de Junta
ijlden te oefenen.
Niet veel
het buitenland ijverden
iekse ballingen zoals de onder
ernationale druk vrijgelaten com-
Mikis Theodorakis voor
yes tegen het bewind in Athene,
feel gebeurde er niet op dat ter-
Een van de wel met succes
hoonde acties was die binnen de
ad van Europa om Griekenland te
torsen als lid. Vlak voordat de bij
Raad aangesloten landen hun stem
eden uitbrengen en zeker Grie-
Bland zouden schorsen hield,
m yene de eer aan zichzelf door zich
nig te trekken als lid.
- Een zeer belangrijk aandeel daarin
d onze landgenoot mr. M van der
rapporteur van de politieke
omissie van de Raad van Europa,
i verscheidene keren de Raad in-
htte over het verloren gaan van
democratie in Griekenland.
Vier Jaar lang volgt hij nauwlet-
de gang van zaken in dictato-
Ml Griekenland. Is de vrijlating,
een groot deel van de politieke
tenen naar zijn mening een be
dijk keerpunt?
Ongedaan
_.Tot duver zijn eigenlijk alle con-
ssies geweest dat formeel een stap
de goede richting werd gedaan
ar dat die langs andere weg on-
üaan werd gemaakt. Dat zie Je nu
k met de vrijlating van die gevan-
oen. Heel wat mensen zeggen: dat
beurt toch maar; is dat niet het
i?in van terugkeer naar democrati
ze verhoudingen. Maar men ver
st dat wel tegelijkhertijd er nog 'n
-r- a vijfhonderd mensen op politie-
L' gronden gevangen of gedeporteerd
J]n en dat er nog steeds arrestaties
toden verricht.
Ook vergeet men wat ik de stille
toeur zou willen noemen. De men-
die uit hun baan worden gejaagd
k van hun functie en hun brood
'orden beroofd omdat het regime ze
fct vertrouwt of omdat ze tegen het
toind zijn.
In de Verenigde Staten, waar ze zo
toten over het strategisch belang
"o Griekenland is het bijvoorbeeld
^voldoende bekend dat ongelooflijk
"d officieren zijn weggewerkt om-
men ze niet vertrouwt.
Nee, als je bekijkt wat er in vier
tor eigenlijk is gebeurd, dan is het
dat allerlei toezeggingen van li-
torialisatie keer op keer niet zijn na-
Weefd. Ik heb wel eens een beeld ge
buikt van een vulkaan die ook Ja-
"n ln slaap kan blijven totdat vrij
^verwacht althans voor de bui-
is- Yler
tenstaanders de eruptie komt. Ik
vrees dat dat 't geval zal zijn in Grie
kenland. En dat brengt me er toe om
veel van m'n tijd te gebruiken om
samen met andere gelijkgezinden in
Europa te proberen in Amerika be
grip te wekken dat hun beleid een
uitermate schadelijk beleid is. Het ls
noodzakelijk dat Amerika dat beleid
ombuigt en zich tot taak stelt veel
concretere druk op Athene uit te oe
fenen. ook inzake het houden van
verkiezingen. Zelfs de verkiezing van
een voorzitter van een voetbalclub is
in Griekenland niet toegestaan uit
angst dat een het regime niet wel
gezind persoon wordt gekozen".
Afhankelijk
Dat streven naar een wijziging
van het Amerikaanse beleid zal mr.
Van der Stoel, schaduvpninister in
het alternatieve kabinet van de drie
progressieve partijen, ook voortzet- zouden moeten begrijpen dath un po-
ten als hij het na de verkiezingen
tot minister zou brengen. Waarom
hamert hij zo op de Amerikaanse
houding?
„Kijk, de Griekse strijdkrachten
zijn voor de bevoorrading en de uit
rusting volledig afhankelijk van
Amerika. Nu geloof ik niet dat als
Amerika plotseling van koers zou
veranderen morgen Papadopoulos zou
zijn verdwenen, maar ik ben er wel
van overtuigd dat die druk van bui
ten samen met de oppositie van bin
nen voor het regime een zodanige
slag zou zijn, dat die het niet meer
zou kunnen houden. Wat dat betreft
betreur ik 't dat de Nederlandse re
gering niet wat actiever is geweest.
Een gezamenlijk optreden met de
veel resoluter handelende Scandi
navische landen Denemarken en
Noorwegen en Zweden zou bepaald
in Washington veel meer indruk ma
ken".
„Griekenland is, als Je op de kaart
kijkt, natuurlijk strategisch belang
rijk. Maar ik stel daar tegenover dat
Amerika tot het inzicht moet komen
nog afgezien van het feit dat de
NAVO bedoeld is als bondgenoot
schap van democratische landen
dat ook het eigen belang de Amerika
nen ertoe moet brengen een andere
houding aan te nemen. Want als ge
volg van hun huidige houding neemt
het Anti-Amerikanisme hand over
hand toe. Wat is het waard als Je
strategisch belangrijke bases omge
ven zijn door een in toenemende
mate vijandige bevolking?
Ik vind het typisch een beleid op
kort zicht wat de Amerikanen nu
doen. Tenslotte heeft meneer Papa
dopoulos niet het eeuwige leven en ze
litiek op korte termijn mis
schien moeilijkheden voorkomt
maar op lange termijn alleen grote
re problemen veroorzaakt. Dat in
zicht is nog onvoldoende in Washing
ton doorgekomen,
doorgekomen.
Griekenland heeft duidelijk ge
profiteerd van de toegenomen span
ning in het oosten van de Middel
landse Zee. De crisis in het Midden-
Oosten. de spanning in Turkije en
het verlies van de Amerikaanse bases
in Libië hebben de Amerikaanse nei
ging versterkt om Griekenland te
zien als een land dat je vooral niet
te hard moet aanpakken om die ba
ses daar niet te verliezen. En boven
dien zet Griekenland van tijd tot
tijd een flirt op met de oostbloksta-
ten om aan de Amerikaanse druk te
ontkomen. Daar is Athene aardig in
geslaagd. Ik hoop dat de Amerikanen
dat nu eens beginnen te doorzien".
Is er een kans dat al spoedig de
situatie in Griekenland zal verande
ren?
„Op korte termijn zie ik geen val
van het regime. Maar ik vind het te-
een ingrijpen dat ons wellicht in ee
derde wereldoorlog zou hebben ge
stort, terwijl Griekenland deel uit
maakt van het westen en de mo
gelijkheden dus veel groter zijn om,
een eind te maken aan de ellen
digheden daar. Ik geloof dat wij
voor wat betreft Oost-Europa nage
noeg machteloos staan terwijl we bij
Griekenland wel bepaalde mogelijk
heden hebben".
Besmettelijk
(Van onze correspondent)
BRUSSEL Drie doden, bezweken aan hun brand
wonden, een gelijk aantal zwaar gewonden voor wier
leven men gisteravond vreesde en drie licht gewonden
zijn de slachtoffers van een ongelukkige samenloop van
omstandigheden op de afrit van de E-3 autosnelweg bij
Heusden in de buurt van Gent. Negen auto's waaronder
vier vrachtwagens zijn volledig uitgebrand. Het verkeer
is nog steeds op de plaats waar het ongeluk gebeurde
niet mogelijk omdat het wegdek, lantaarns en verkeers
borden door het vuur zijn aangetast.
Omstreeks kwart voor tien
gisterochtend sloeg een trailer
met oplegger die een tank met
een vloeibaar gas, isobutyleen,
dat wordt gebruikt bij de fabri
cage van plastic, vervoerde de
afrit in van de E-3 weg die naar
het Gentse havengebied leidt.
Men heeft nog steeds niet kun
nen na gaan wat er precies is
gebeurd want op een gegeven
ogenblik zijn beide voertuigen
los van elkaar geraakt, van de
weg afgeschoten en daarbij is
de wagen met de tank gekanteld.
De vloeistof heeft zich verspreid
er ontstond een nevel die belet
te de aankomende auto's het rij
den omdat door gebrek aan zuur
stof de motoren stopten. Bij het
opnieuw starten hebben vonken
waarschijnlijk die dampen in
brand gezet en het gevolg was
een helse vuurhaard die onge
veer 500 vierkante meter opper
vlakte besloeg. De vlammen
schoten tot naar schatting zeven
tig meter omhoog. Gevolg: pa
niek van de automobilisten, zo
wel bij hen wier auto's begon
nen te branden, als bij hen die
nog tijdig konden stoppen. Allen
zijn erin geslaagd de auto's te
verlaten. Zeven van hen liepen
daarbij brandwonden op maar
enigen zo ernstig dat zU later
in een Gents ziekenhuis aan de
gevolgen zijn overleden. Tot hen
behoort George Leburton, een
broer van de voorzitter van de
Belgische socialistische partij.
Er is snel groot alarm gege
ven. De brandweer van Gent
en de ziekenauto's ondervon
den echter moeilijkheden bij 't
bereiken van de plaats van de
ramp. De vuurhaard was te fel.
Die ramp zal overigens nog
wel een nasleep zal hebben om
dat men zeker zal willen uitzoe
ken hoe het zit met de verant
woordelijkheid voor het gevaar
lijke vervoer in kwestie. Het
schijnt dat de reglementering
ervan in België onder vier mi
nisteries ressorteert.
tenlandse Zaken William Rogers zal
de eerste week van mei een aantal
landen van het Midden-Oosten be
zoeken. Na overleg in Londen en Pa
rijs zal Rogers naar Egypte, Jorda-
nië, Libanon, Saoedi-Arabië en Is-
rechts op die zeggen: moeten we ook raë, „lMn 0p een persconferentie
niet deze kant op. Kortom, dan dreigt RoR„s dat h„ d„ tiJdstjp vpor
er die kettingreactie van recht- zj,n r(,]s heeft gekozen omdat "het
Laten we ook niet vergeten, dat er
van zo'n Griekse affaire een zekere
besmetting uit gaat. Als Griekenland
lang een dictautur blijft, dan gaan
er ook in Italië b.v. stemmen van
WASHINGTON (Reuter, AFP) bruik maken. "Het klimaat voor de
De Amerikaanse minister van Bui- onderhandelingen onder leiding van
Gunnar Jarring zal nooit beter zijn",
aldus Rogers. Hij wilde niet zeggen
of de Verenigde Staten stappen zou
den willen doen om de Egyptische en
Israëlische standpunten dichter bij
elkaar te brengen. Hij herhaalde dat
de Verenigde Staten bereid blijven
deel te nemen aan een vredesmacht
of een waarnemerskorps. Overigens
se putches die we ook in de jaren i klimaat voor het maken van vooruit- verwacht hij geen dramatische ont-
dertig hebben gezien. En dat vind ik I gang bij het herstel van de vrede in wikkelingen als gevolg van zijn be-
een aspect dat we niet uit het oog
mogen verliezen. Als ergens in het
westen de democratie ten onder gaat
doet dat tegelijk afbreuk aan de de
mocratie als geheel.
We moeten er een beetje zuinig mee
gelijkertijd een uiterst zorgelijke zijn te zeggen dat dictatuur een zui
delijk verschijnsel is, zeker als we
denken aan Duitsland na 1933. De
mocratie is niet alleen veilig gesteld
als die in eigen land is verzekerd,
democratie kan van buitenaf wor
den bedreigd. Tegen die achtergrond
gezien vind ik uitbreiding van
de EEG met 2 Scandinavische lan
den en Engeland landen met een
zeer sterke democratische ach
tergrond —bijzonder plezierig".
zaak voor 't hele democratische wes
ten en voor iedereen die de
mocratisch denkt. Er klinkt wel eens
het bezwaar dat we met selec
tieve verontwaardiging bezig zijn. Ik
ben net zo verontwaardigd over dic-
tatuurstaten in Oost-Europa. Maar
ik vind dat men dan volkomen uit
het oog verliest dat bijvoorbeeld de
ontwikkeling in Tsjecholsowakije al
leen zou kunnen zijn veranderd door
gang bij 1
het Midden-Oosten nu gunstiger is
dan ooit".
Tijdens gesprekken in het Midden-
Oosten wil de Amerikaanse minis
ter duidelijk laten uitkomen dat de
Verenigde Staten grote waarde hech
ten aan diplomatieke pogingen om 'n
blijvende vredesregeling te bereiken
ln overeenstemming met de princi
pes van de resolutie van de Veilig
heidsraad.
„Al negen maanden is er niet ge
schoten in het Midden-Oosten. De
mensen in het gebied hebben daar
door enige reden tot hoop gekregen,
terwijl daar eerder weinig of geen re
den toe was". Van deze "uitzonderlij
ke gelegenheid" wil Rogers nu ge-
met de twee partijen, ln de hoop het
wederzijds begrip te doen toene
men". Daarmee willen de Verenig
de Staten niet de plaats van Jarring
Innemen, maar juist zijn missie
steunen. De voorstellen tot herope
ning van 't Suez-kanaal zijn volgens
Rogers slechts een stap in de rich
ting van een definitieve oplossing.
Jarring
Gunnar Jarring, de VN-bemidde
laar in het conflict tussen Israël en
de Arabische landen, heeft besloten
wikkelingen als gevolg van zijn
zoek. De reis van Rogers wordt het
eerste bezoek van een Amerikaanse
minister van Buitenlandse Zaken deze maand niet naar New York te
aan het Midden-Oosten sinds de reis
van John Foster Dulles in 1953.
Rogers zei dat de Amerikaanse re
gering nog geen besluit heeft geno
men over aanvullende militaire hulp
voor Israël als antwoord op de ver
sterking van het militair potentieel
van Egypte door leveranties van de
Sowjet-ünie.
„Tijdens mijn bezoeken aan Egypte
en Israël zal ik me niet beperken
tot hét overbrengen van voorstellen
en tegenvoorstellen over de herope
ning van het Suez-kanaal", zo zei
Rogers. "We willen diepgaande ge
sprekken hebben over deze kwestie
gaan, zoals aanvankelijk zijn plan
was, maar voorlopig in Moskou te
blijven, waar hij Zweeds ambassa
deur is.
Dit is vrijdag meegedeeld door een
woordvoerder van de Volkerenorgani
satie in New York.
Politieke waarnemers menen uit
het besluit van Jarring te kunnen op
maken dat hij er op het ogenblik
niet veel heil in ziet zijn overleg met
Israël en de Arabische landen te
hervatten.
Wel zal Jarring op 28 april in Ge-
nève een onderhoud hebben met sec
retaris-generaal Thant van de VN.
„Tussen de mensen die deze aar
de bewonen zijn geen zeeën meer;
er zijn alleen maar rivieren". Aldus
besluit de Amerikaanse Journalist
en China-deskundige Edgar Snow
zijn boek Red China Today (Rood
China vandaag). Het is onlangs
verschenen als een aanzienlijk aan
gevulde en herziene versie van zijn
werk „The Other Side of the River".
Die titel is nu ondertitel geworden,
waarmee ook deband met de bood
schap bewaard is gebleven: dat de
wereld zo klein is geworden dat
Amerika en China zich niet van el
kaar kunnen isoleren.
Snow, die al in de Jaren twintig
naar China toog waar hij lang voor
zowel Engelstalige Chinese als voor
Amerikaanse kranten heeft gewerkt,
smaakt het genoegen persoonlijk
een rol te kunnen spelen in het
huidige toenaderingsproces. Wat
niet wil zeggen dat hij zoete brood
jes bakt die later bitter blijken te
smaken. Integendeel: uit het inter
view dat hij onlangs met de Chine
se premier Tsjoe En-lai heeft gehad
doemt duidelijk de hindernis op die
al sinds de uitroeping van de com
munistische republiek in 1949 een
normalisatie van de betrekkingen in
de weg staat: de kwestie Taiwan
(Formosa). Tsjoe wekte niet de in
druk dat hij op dat punt van een
compromis wil weten. Het is een
onjuiste zaak dat Tsjang Kai-sjeks
Formosa als erfgenaam van het
oude China de Chinese zetel in de
Veiligheidsraad bezet houdt terwijl
het continentale miljoenenrijk van
Mao Tse-toeng buiten de Verenigde
Naties blijft. Maar China eist voor
zijn eventuele intrede niet alleen de
Chinese zetel in de Veiligheidsraad
op, maar verlangt bovendien de uit
zetting van de volgelingen van
Tsjang Kai-sjek uit de volkerenor
ganisatie. En die laatste eis zullen
de Amerikanen, min of meer gebon
den door allerlei betuigingen van
solidariteit met nationalistisch Chi
na, niet licht kunnen inwilligen.
Maar wie weet, wint op een of an
dere manier de politieke vinding
rijkheid het en komt het werkelijk
binnen afzienbare tijd zover dat de
erkende en de nog onerkende reus
elkaar „over de rivier heen" de
hand kunnen reiken.
Snow betoogt in het nieuwe voor
woord tot zijn boek (een Pelican
van Penguin Books, Engeland) dat
de voornaamste reden tot volledige
internationale erkenning van China
ln de Jaren zeventig is gelegen in
de kernwapenrace. „Zonder China's
deelneming aan onderhandelingen
over beperking en bedwinging van
het nucleaire Monster van Fran
kenstein, kan geen enkele overeen
komst dwingend voor de hele we
reld worden opgelegd. Dat is ten
overvloede gedemonstreerd toen
China in 1970 een grote aardsateliet
lanceerde".
Het boek van deze globetrotter, die
de Koningin der Aarde ook in veel
andere landen heeft gediend maar
zich op China bleef specialiseren, is
bijzonder lezenswaard, vooral omdat
het inzicht geeft in de koortsachti
ge opbouw van een land, dat on
danks al zijn activiteiten ook vol
gens „een Zeer Hoge Autoriteit"
(met hoofdletters) toch nog steeds
achter is gebleven. Toen Snow des
gevraagd bij zijn bezoek in 1960 de
vooruitgang in materiële en culture
le ontwikkelingen prees, was het
antwoord van die Chinese autoriteit
(Mao zelf?) dat hij zich vergiste.
„Onze grote kans ligt in het volk.
Ik geloof dat het fundamenteel ten
goede is veranderd. Maar als we
over vooruitgang spreken, kunnen
we alleen zeggen dat China de
grondslagen heeft gelegd voor een
fundamentele verandering. We zul
len enorme moeilijkheden moeten
overwinnen voor we ons een ont
wikkeld land kunnen noemen".
Men volgt de schrijver niet alleen
op "zijn reizen maar ook bij zijn
vroegere moeizame pogingen om on
danks allerlei belemmeringen van
het reisverkeer, zowel van Chinese
als van Amerikaanse kant getroffen,
eindelijk terug te keren naar het
land waarvan hij steeds wil weten
„of de dictatoriale macht er ge
bruikt wordt voor meer verlichte
doeleinden en resultaten dan de
dictatuur die het omver wierp". Een
vraag waarop hij tenslotte, zoals uit
het vorengaande blijkt, een vrij po
sitief antwoord kan geven maar in
zeer genuanceerde zin, rekening
houdend zowel met sprongen voor-
als achteruit en met de eigen om
standigheden van China, waar hij
het optreden van Mao en de zijnen
ziet als een reactie op de verneae-
ringen die de Chinezen tevoren zo
wel van hun eigen leiders als van
de grote mogendheden hadden on
dergaan.
Nu het ernaar uitziet dat behalve
de tafeltennis- ook de andere sport-
contacten en reizen van Journalis
ten en zakenlieden vergemakkelijkt
zullen worden, zal Snow zeker reden
vinden tot verdere onafhankelijke
exploratie van een land dat al te
zeer ten prijs is aan vooroordelen.
Vooroordelen die anderen over Chi
na koesteren, en dito's die China
koestert over „de andere kant van
de rivier".
