>ollo op de vlucht voor
ale maansverduistering
KINDEREN VECHTEN IN
ULSTER TEGEN BRITTEN
Papoea's willen snel zelfregering
TORENS BOUWEN
IN YALLS (SPANJE)
sttur
,-rming
te waarneming door apparaten ter plaatse
.ese
Dreigend separatisme in Australisch Nieuw Guinea
Nieuwe tactiek van interventietroepen
n
eit
FEBE
BRUAKr 1971
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 8
I (Van onze redacteur ruimtevaart)
Wanneer de Amerikaanse maanreizigers, die
10.04 uur Ned. tijd op aarde worden terugver-
J dagen later van de maan waren vertrokken, zou-
Its hebben beleefd wat te vergelijken zou zijn met
Jwoners van New York dezer dagen ondergingen:
Ineens zijn uitgevallen.
Iele uren nadat de astronauten thuis zijn, vindt ei
Jtotale maansverduistering plaats: de aarde onder-
lor korte tijd het zonlicht, en de volle maan van
It bijna anderhalf uur zonder licht moeten stellen.
Iten zijn er welbewust tijdig vandoor gegaan, hoe
It verschijnsel ook mag zijn. Maar voor het eerst
Benis zal een dergelijke verduistering wel worden
nog in bedrijf zijnde menselijke waarnemings-
maan, zowel Amerikaanse als Russische.
maanreizigers
rduistering ontstaat,
de aarde wentelende
schaduwkegel van de
maansverduistering
bij vole maan op.
|tussen zon en maan
in keert ons dan een
Icht toe.
lenen werd demaan-
.jllo-14 niet zodanig
I, dat de ruimtevaar-
het unieke schouw-
maansverduistering
:ens een zonsverduis-
aarde) meemaakten.
1 der aats is het om tech-
eze 23i vooralsnog niet goed
'd donders dan nabü het
zichtbare maanschijf
indien moet een lan-
tgevoerd op een ge-
Jtg
®r "maan. dat nog niet
c elkaar door de zon
»est: bü langduriger
no® 7de hoge temperatuur
T' .gevaren kunnen op-
ïofoon)anreizlgers en maan"
:iek. di
ie Be& dat men voorlopig
nomei*n moet landen kort
Henk i..eerste kwartier", dus
Paul volle maan wanneer
n vanhistering kan optre
den ge
hoe i
moet
de Bi
Hij a
lik ma
•e 31
s in t
gebrui
t>) Het Sowjetrus-
Ingsblad „Izwestia"
tming en de militari-
Y opera, het toneel, de
tvisie in de Chinese
y veroordeeld. Het blad
van „oppositie" in
ie ik [en in Peking, waar
ik vfenge zuiveringen van
e beflvolutie bepaalde kun-
rjaarjden in het verdedi-
tandpunt en weiceren
jrg olaan de uitvoering van
atie a wijzigingen zijn aan-
egeve
'ich tbeaters te brengen
n zifese aut°rite*ten "mi"
ns Jnenten daarheen, die
dan ji van Mao Tse-Toeng
van pren
ze övan het artikel, Kor-
j»p, dat het repertoire
er uitstekende opera
h 1957 wel 1.300 wer-
jterwiji er thans niet
Een tweede reden is, dat tyden#
een maansverduistering zeer sterke
temperatuursschommelingen plaats
vinden in een korte periode. Het zou
veel materiaal en energie kosten
om beveiligingsmaatregelen hiertegen
voor maanreizigers en maanlander
te treffen.
Grote verschillen
De temperaturen op de maan
schommelen gewoonlijk in een „et
maal" op de maan, dat zijn ruim
achtentwintig dagen (de aardse
maand), van aanzienlijk meer dan
100 graden celsius tot minder dan
150 onder het nulpunt.
Deze scherpe temperatuur wisselin
gen hebben een tweevoudige oor
zaak. Ook op aarde daalt de tempe
ratuur gewoonlijk in de loop van de
nacht. Die nacht duurt bil ons ech
ter gemiddeld 12 uur. op de maan
twee weken. Overdag stijgt op aarde
de temperatuur door het' schijnsel
van de zon, maar ook slechts gedu
rende 12 uur, en ook weer op de
maan gedurende twee weken.
Een uitermate belangrijke tweede
factor is echter dat op aarde de
dampkring veel zonnewarmte gevan
gen houdt in de nacht, terugkaatst I
overdag en het gehele etmaal door
de verspreiding van de zonnewarm
te bevordert. Op de maan ontbreekt
een dergelijke temperatuur en regu- j
lerende atmosfeer Vandaar dat de
verschillen daar veel extremer zyn.
Bij een maansverduistering, wan
neer dus de aarde het zonlicht op de
maan onderschept, gebeurt dit wan
neer de volle maan juist een tem
pera tuurtop beleeft. Het onder die
omstandigheden wegvallen van het
zonlicht in slechts enkele ogenblik- j
ken heeft enorme temperatuurdalin-
gen in zeer korte tud tot gevolg,
evenals zeer scherpe stijgingen na j
afloop van de verduistering
Dit leidt tot barsten en lichte
bevingen van de maanbodem, waar
van men de sterkte niet kent.
Instrumenten
Men is in wetenschappelijke krin
gen uitermate benieuwd, hoe de ac
tieve instrumenten van mensenhand
de eerste belevenis van deze aard
zullen doorstaan en of zij iets van
de merkwaardige verschijnselen zul
len registréren.
De eerste instrumenten, die op de 1
nu....! .,o. .„tu gvjj.^aisi en nog in
werking zijn, dateren van de maan
landing van de Apollo-12 in novem
ber 1969. Sindsdien hebben twee
gedeeltelijke maansverduisteringen
plaats gevonden «waarbij niet de ge
hele maan door de schaduwkegel
van de aarde trekt» maar daarbij
ging de aardschaduw niet over de
plaats, waar de instrumenten zijn
opgesteld. Deze verduisteringen von
den plaats op 21 februari en 1'
augustus van het vorige jaar.
Bij de eerste volle maansverduiste
ring van morgen zijn er maar liefst
drie waarnemingsstations, die het
verschijnsel ondergaan. De instru
menten van de Apollo-12 uit novem
ber 1969 zijn nog in actie, evenals
Zo gaai de maan doo, de
schaduwkegel van de aarde. Ge
arceerd de doorsnee van de kern-
schaduw, grijs de bijschaduw. De
pijl naar de Poolster wijst het
noorden aan. 1. het ogenblik van
intrede \n de kernschaduw, 2. het
begin en 3. het eind van de to
tale verduistering, en 4. het mo
ment waarop het verschijnsel tot
het verleden behoort.
de instrumenten die er afgelopen
week door Shepard en Mitchell zijn
gedeponeerd. Maar de Russen delen
in de primeur Hun automatische
maan wagentje Loenochod-1 is dezer
dagen na de derde nonactieve perio
de gedurende een maannacht weer
in actie gekomen en heeft met een
perfect werkend instrumentarium
opnieuw een rit over het maanop
pervlak gemaakt
Volgens de huidige opvattingen
verloopt de temperatuur tijdens een
maansverduistering op de volgende
wijze: meer dan 100 graden bij het
begin na een kwartier in de ..half
schaduw" 87 graden: vijf kwartier
na het begin van de volle verduiste
ring min 75 graden; tegen het einde
van de volle verduistering min 97
graden; anderhalf uur na de volle
verduistering weer honderd graden
of hoger.
Foto's?
Ongetwijfeld zullen door de Apol-
lo-stations en de Loenochod belang
wekkende waarnemingen worden
gedaan bij deze verduistering. Al
leen van de Russische Loenochod
worden foto's verwacht van het ver
loop van het verschijnsel en even
tueel van de zonsverduistering door
de aarde zoals die op de maan te
zien was. De Apollo-stations hebben j
geen fotoapparatuur.
Bovendien is men erg benieuwd of
de apparatuur, die berekend is op
grote temperatuurschommelingen ge
durende een maan-etmaal van veer
tien dagen, deze zelfde schommelin
gen ook kan overleven wanneer zij
zich in een zeer korte periode voor
doen.
De verduistering begint morgen
ochtend om 6.52 uur. is totaal om
8.Q3, blijft dat tot 9.26 uur en is ge
heel afgelopen om 0.37 uur. Helaas
is het verschijnsel zelf in Nederland
niet waar te nemen: de maan gaat
voor ons al om 8.12 uur onder
BELFAST iReuter, AP) Briga
de-generaal Marston Tickell van de
Britse troepen in Noord-Ierland
heeft op een persconferentie in Bel
fast meegedeeld dat zich bij felle
straatgevechten in de Noord-
ierse hoofdstad schoolkinderen in de
voorste linies bevinden. Niet alleen
jongens maar ook meisjes gooiden
stenen naar de Britse militairen Een
veertienjarige Jongen werd een arm
afgerukt toen de bom die hij naar
de Britse soldaten wilde gooien, voor
tijdig ontplofte Militairen arresteer
den onlangs vijf meisjes verdacht
sabotage-activiteiten
Sinds augustus 1969 is het de taak
van het leger geweest als een buffer
te fungeren tussen de twistende
Noordierse protestanten en r.-katho
lieken.
De militairen vinden nu dat zij niet
langer tot taak hebben de beide par
tijen uit elkaar te houden maar dat
zij een gewapende opstand moeten
neerslaan. Een belangrijke minister
I van de Ulster regering heeft ver-
i klaard: „Wij willen er met de wa-
pens een eind aan maken".
De nieuwe taktiek van het leger is
de oproerlingen dicht bij de soldaten
te laten komen en het vuur te ope-
nen als betogers benzinebommen of
vuurwapens gebruiken.
Brigade-generaal Rickell noemde
het gebruik van vrouwen en kinde
ren in de voorste linies van de op
roerige menigte een ernstig probleem
voor de Britse troepen als zij ge
dwongen worden tot een schietpartij
met de leden van het verboden Ierse
Republikeinse Leger (IRA).
In de nacht van zondag op maan
dag zijn minstens twee mensen door
kogels getroffen. Een Britse soldaat
werd licht gewond toen een legerpa
trouille onder vuur kwam van
scherpschutters.
In het Lagerhuis in Londen ver
klaarde Robert Chichester-Clark. een
broei van de Noordierse premier, dat
leden van het Ierse republikeinse le
ger kleine kinderen geld geven om
de soldaten met stenen en andere
voorwerpen te bekogelen en om zich
achter hen te kunnen verschuilen.
De Britse onder-minister van het Le
ger, Ian Gilmour, zei echter dat hem
niets bekend was over deze omko
perij.
Gistermiddag braken opnieuw rel
letjes uit in Belfast. Militairen en
politiemannen werden bedolven on
der een hagel van stenen en flessen
De menigte had twee bussen ge
kaapt die in brand werden gestoken
om als barricade te dienen tegen de
oprukkende veiligheidstroepen.
Een vijfjarig meisje dat in een
straat van een r.k. wijk in Belfast
speelde werd gistermiddag door een
Britse pantserwagen doodgereden
Een woordvoerder van het Britse le
ger zei dat het een ongeluk was
Toen de wagen een hoek om reed.
stak het meisje plotseling de straat
over, zo zei hij. Enkele minuten na
het overlijden van het kind bekogel
den schoolkinderen samen met hun
ouders de Britse soldaten.
Vier kinderen werden daarop ge
troffen door machinegeweerko
gels. afgevuurd door een sluipschut
ter. Rond 200 mensen namen na het
ongeluk deel aan de aanval op de
Britse militairen. Vrachtwagens en
auto's werden in brand gestoken. De
vier kinderen zouden in him benen
getroffen zijn. De Britse troepen heb
ben inmiddels versterking gekregen.
Naar eeuwenoud gebruik vindt
in Valls (noordoost-Spanje, ten
westen van Barcelona) van tijd
tot tijd de herdenking plaats
van de patroon van de stad. Dit
gebeurt echter slechts eenmaal
in de tien jaar en wel wan
neer het jaartal op een één ein
digt, zoals nu dus in 1971. Of
schoon het staatshoofd Franco
voornemens was geweest de
feestelijkheden bij te wonen,
liet zijn gezondheidstoestand
dat niet toe. De minister van
Binnenlandse Zaken nam nu
zijn plaats in. De feestelijkhe
den worden gekenmerkt door
het tonen van reuzenfiguren,
zoals dat trouwens ook elders
in de wereld, zoals aan de
Franse Riviera, eveneens pleegt
te gebeuren. Het ligt voor de
hand, dat de muziekkorpsen
van stad en omgeving eveneens
aanwezig waren en voor de no
dige afwisseling zorgden tussen
kijken en luisteren. Een van de
bijzondere hoogtepunten van de
feestelijkheden is het vormen
van menselijke torens, die een
grote hoogte kunnen bereiken.
Hier ziet men een van die to
rens in „aanbouw"!
lof zes zijn overgeble-
Qe inhoud „grondig ge-
koop De regering
ng vfdt ca 60 kastelen, pa-
t>t zJnhuizen, die de afge-
th bqzUn gebouwd, te koop
acultfen van 40.000 tot een
5e ujfeovenaan de lijst staat
in g^ackerstein bij Ingol
m^dnchen en Neuren-
'micfmiljoen moet opbren-
gebife gebouwen zijn niet
de kis het wel lijkt, om-
th isJuwingskosten astrono-
nedeflen zijn.
;gen de SST De
ïtvaartpionier Charles
ian die voor het eerst
imerika naar Europa
de SST, de superso-
ïachine, omdat deze
loet vliegen met een
/an 2880 kilometer per
luur en veel te kost-
lucht tot heel ver bo-
erontreinigt.
Themistocles Arbei-
werkzaamheden ver
bouw van een onder
in het hart van Athe-
bijna volkomen gaaf
itukken van een weg
ingenomen wordt dat
deel vormde van de
die Themistocles in
tus inderhaast liet aan-
ihene te beveiligen te-
(van de Perzen.
(Van onze correspondent)
CANBERRA Het is lang rustig geweest in
Australische Nieuw-Guinea sinds de inlandse Ma-
taungan organisatie op het schiereiland Gazelle
van Nieuw Brittannië demonstraties heeft gehou
den als protest tegen de instelling van een plaat
selijke raad met anderen dan inlanders alleen
als leden. De Mataungan organisatie wenst een
raad van uitsluitend inlanders. Op het eiland
Nieuw Ierland echter hebben inlanders onlangs
een demonstratie gehouden om uiting te geven
aan hun misnoegen over de Mataungan. Nieuw
Ierland heeft namelijk, tot volle tevredenheid der
inlanders, een plaatselijke raad waarin alle daar
wonende rassen zijn vertegenwoordigd, Chinezen
inbegrepen. Het is voor Australië dus wel moeilijk
om alle partijen tevreden te stellen.
Maar nu is de Australische regering onverwacht
van een andere kant bekritiseerd. De 'speaker'
(voorzitten van het Huis van Afgevaardigden in
Port Moresby, dr. Johi Guise (55) heeft als zijn
mening te kennen gegeven dat de Australische
regering teveel aandacht besteedt aan Nieuw-
Guinea (noordelijk deel) en te weinig aan Pa
poea (zuidelijk deeli Dr. Guise is zijn carriere
begonnen als ongeschoold arbeider. Hij is een
self-made man, die ook buiten Nieuw Guinea veel
heeft gereisd. Hij is een halfbloed en spreekt
naast Engels en Pidgin vijf of zes inlandse talen
Hij heeft eens beweerd een afstammeling te zijn
van een der bekendste 1 ranse edellieden en een
Papoea-meisje allemaal uit grootvaders tijd
John Guise is een knappe man. Zowel van uiter
lijk als van intellect. In augustus heeft de uni
versiteit van Papoea-Nieuw Guinea hem de ere
titel van 'doctor' verleend (honoris causal.
WAARSCHUWING AAN CANBERRA
Tot voor kort heeft dr. Guise als Papoea een
neutrale houding aangenomen in het Huis van
Afgevaardigden. Hij heeft echter de Australische
regering gewaarschuwd dat de eenheid van Pa
poea-Nieuw Guinea gevaar loopt als de regering
op de ingeslagen weg voortgaat om Nieuw Guinea
te bevoordelen boven Papoea, 'enkel en alleen om
een wit voetje bij de Verenigde Naties te krijgen'
Papoea is een kolonie van Australië. Nieuw Gui
nea wordt door Australië uit naam van de Vere
nigde Naties beheerd als een bestuursgebied, na
dat Duitsland het na de Eerste Wereldoorlog als
kolonie had verloren Officieel is het beleid van
de Australische regering gericht op de economi
sche ontwikkeling van Papoea-Nieuw Guinea als
één geheel, samen met de naastliggende eilan
den waarvan Nieuw Brittannië. Nieuw Ierland en
Bougainville de grootste zijn. Elke beweging, di®
gericht is op afscheiding beschouwt Australië als
een doorkruising van haar plannen om Papoea-
Nieuw Guinea voor te bereiden op de komende
onafhankelijkheid.
AUSTRALIË WEIGERT DATUM
De Verenigde Naties hebben met 98 tegen nul
stemmen en vijf onthoudingen (Australië. Enge
land. Frankrijk. Verenigde Staten en Portugal!
de Australische regering verzocht een datum te
noemen, waarop aan Papoea-Nieuw Guinea onaf
hankelijkheid zal worden verleend. Australië trekt
zich van die resolutie niets aan. Het heeft in het
verleden herhaaldelijk verklaard dat Papoea-
Nieuw Guinea zelf moet beslissen. Intussen, zo
zegt Australië, voeden we de bevolking geestelijk
zowel als economisch zo goed mogelijk op ter
"oorbereiding van de t.Hd waarop onafhankelijk
heid zal worden verleend
In Panoea-Nieuw Guinea is de bevolking echter
verdeeld: de primitieve hooglanders bijvoorbeeld
voelen er niets voor. zelfs niet voor zelf-regering
als een tussenvorm naar onafhankelijkheid. Zii
beschouwen zelf-regering met wantrouwen Ve
len zijn bang dat met de verlening van zelf-rege
ring een einde komt aan de financiële steun die
het land van Australië ontvangt. De ontwikkeling
van kopermijnen op Bougainville eist een inves
tering van 1200 miljoen gulden en is aanleiding
geweest voor sommige inlandse groepen om de
daaruit voortvloeiende welvaart uitsluitend voor
dit eiland op te eisen. De regering daarentegen
wil geheel Papoea-Nieuw Guinea ervan laten pro
fiteren. Deze tegenstelling heeft geleid tot ont
wikkeling van een separatistische beweging op
het eiland.
De politieke ontwikkeling van Papoea-Nieuw
Guinea staat in haar kinderschoenen. Toch tre
den meer en meer jonge, ontwikkelde inlanders
naar voren met recalcitrante zowel als uitdagen-
.de nieuwe ideeën, die erop gericht zijn Papoea-
Nieuw Guinea zelfstandigheid te verschaffen De
28-jarige Tom Korara, lid van het Huis van Af
gevaardigden. beweert dat Papoea-Nieuw Guinea
over twee jaar, in 1972, rijp is voor zelf-regering.
Als de meerderheid der bevolking zich echter te
gen zelf-regering zou uitspreken, dan zijn de an
deren misschien bereid om te wachten, zo zei hij.
Een pas gevormde politieke beweging. Papoea
Actie, waarbij verschillende leden van het Huis
van Afgevaardigden zich hebben aangesloten,
hebben verklaard voor de afscheiding van Papoea
te werken als de regering de economische ont
wikkeling van dit deel van het eiland niet vlug
ger ter hand neemt. Zelfs een blanke vertegen
woordiger van Papoea in het Huis van Afgevaar
digden heeft zich kritisch over het beleid van de
Australische regering uitgelaten. Een inlands lid
Ebla Olewale, leider van de Papoea Actie, heeft
°apoea beschreven als de 'assepoes' van het ter
ritorium
KRITIEK OP VERHOUDINGEN
Inderdaad werd vorig jaar slechts 32 miljoen
gulden besteed aan openbare werken in Papoea
tegen 72 miljoen gulden in Nieuw Guinea. In 1968
is 400 miljoen gulden besteed in Nieuw Guinea
tegen slechts de helft in Papoea. In 1969/'70 kreeg
Nieuw Guinea bijna vijf keer zoveel als Papoea.
De overheid heeft hiertegen aangevoerd dat Pa
poea slechts 700.000 inwoners telt tegen Nieuw
Guinea-1.700.000. Dr. Guise heeft niettemin in
zoveel woorden gezegd dat de Australische rege
ring 'Papoea laat rotten met bijna geen enkele
weg. vliegveld of scheepskade en geen enkele in
dustrie van enige betekenis'.
Hij voegde er aan toe: „Het punt is bereikt,
waar gerommel van ontevredenheid en frustatie
onder het volk wordt geconstateerd". De rege
ring kaatste terug: „In sommige districten van
Papoea gaat driekwart van de schoolplichtige
Jeugd naar school; in de hooglanden van Nieuw
Guinea daarentegen slechts een derde deel"
Intussen organiseert de Mataungan op Nieuw-
Brittannië een verkiezing voor een eigen plaats-
UJke raad met uitsluitend inlanders. Zij weigert
de bestaande raad te erkennen. Duizenden To-
lais (op het Gazelle-schiereiland wonende inlan
ders) weigeren plaatselijke grondbelasting tc be
talen. Hun 29-jarige leider. Oscar Tammur. is
wegens niet-betaling van belasting veroordeeld
tot 30 dagen gevangenisstraf en beschouwt zich
nu als een martelaar De regering heeft bakzeil
gehaald door de huidige districtscommissaris die
door de Mataungan als een vijand werd be
schouwd, te vervangen door een ambtenaar die
bij deze organisatie in hoog aanzien staat. Ook
heeft de regering een vroegere leider van de
Mataungan, Robert Kumaina, benoemd tot ad
ministrateur van de Nationale Spaar- en Lening-
bank voor Papoea-Nieuw Guinea
Kennelijk hoopt de Australische regering het
smeulende vuur van ontevredenheid op deze wijze
in bedwang te houden. Het is een wijze politiek
die er op gericht is steeds meer inlanders op
leidende posten te plaatsen. Het is een deel van
haar beleid om Papoea-Nieuw Guinea voor te be
reiden op zelfstandigheid en onafhankelijkheid.
