BLIK IN DE TOEKOMST: NIEUWSTE KLM AANWINST
Hogere olieprijzen en meer inflatie
Na de Basken roeren zich nu ook de Catalanen
Week
overzicht
economie
financiën
ZATERDAG 30 JANUARI 1971
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA I
Fotograaf Frits Rotgans kijkt met deze prachtige opna
me van een Boeing 747 in KLM-beschïldering tegen de
achtergrond van het moderne Schiphol een eindje in de
toekomst. De eerste van de zeven voor Nederland bestem
de jumbojets" de KLM spreekt liever van „wijde romp
machines" landt op z'n vroegst zondagmorgen op het
veld, dat voor een reeks van jaren zijn thuis gaat worden.
Rotgans' lensen zich niet storend aan afstand en tijd
plaatsten de PH-BUA Mississippidie nu nog in Seattle
aan de westkust van Amerika staat, alvast op Hollands
bodem.
Misschien morgen al kan deze plaat zonder kunstgrepen
worden gemaakt. Het is de bedoeling dat de Mississippi"
om elf uur zondagochtend voor het eerst zijn achttien-
wielige onderstel tegen het asfalt van Schiphols banen
stelsel drukt om koers te zetten naar de B-pier. Maar het
kan gemakkelijk een dag later worden, want gezagvoerder
P. M. Orange, die de zeven Boeings voor de KLM officieel
van de fabriek overneemt, neemt geen ejikel risico. Het
geringste mankement kan hem doen besluiten de twaalf
uursvlucht naar Nederland nog een dag uit te stellen; al
leen 't landingstijdstip van elf uur blijft gehandhaafd om
de vele mensen, die het pronkstuk van 90 miljoen gulden
willen verwelkomen niet de hele dag in afwachting te
houden. Onder hen in de eerste plaats de douaniers. Ook
een KLM-aankoop moet worden ingeklaard! Als dat ge
beurd is, wordt het toestel naar de nieuwe hangar 11 ver
sleept, nog niet helmaal op orde maar ver genoeg om de
reusachtige bewoner te kunnen ontvangen. De KLM-har-
monie zal de eerste rit naar binnen muzikaal begeleiden.
Op 15 februari moet de Mississippi", in- en uitwendig
opgewerkt naar KLM-standaardeisen, aantreden voor de
eerste lijnvlucht Amsterdam-New York. Tot 23 maart gaat
hij dan vier retourvluchten per week maken, daarna zes.
Ingewijden weten, dat de KLM met de Boeing 747 toe
treedt tot de groep luchtvaartmaatschappijen, die tijdens
lange vluchten hun passagiers muziek- en filmprogram
ma's aanbieden. Speciaal voor hun zij vermeld, dat de
KLM-huisbioscoop om te beginnen het door Anthony
Quinn en Shelly Winters gespeelde meesterwerk „Flap" op
het speelplan heeft opgenomen.
Menselijke energie telt niet
meer, als in de Middeleeuwen, als
voornaamste bron van voortbren
ging. want olie, aardgas, steenkool
en in zeer beperkte mate de
atoomsplitsing hebben de taak van
de mens overgenomen. Zonder deze
energiebronnen zou de gehele sa
menleving zijn overgeleverd aan de
bitterste armoede. Vandaar dat de
strijd tussen de grote olieconcerns
en de landen waar de olie als het
ware uit de grond opwelt, de gehele
samenleving raakt. Ook al wordt er
voor het ogenblik een bevredigende
oplossing gevonden, zodat de olie
voorziening ongehinderd kan voort
gaan, dan is het zaak om met het
oog op de toekomst attent te blij
ven op de mogelijkheid dat de we
reld door gebrek aan energie ten
onder kan gaan. Dit geldt zowel
voor het Westen als voor het Oos
ten. Overal bestaat door de toege
nomen motorisering een groeiende
behoefte aan de aardolieprodukten,
die er voor moeten zorgen dat de
economie draaiende blijft.
m In vele landen achter het ij
zeren gordijn heerst een ontstellend
tekort aan energie, zoals bijvoor
beeld in Tsjechoslowakije, waar een
goed deel van het verkeerswezen en
de industriële produktie worden
verlamd, terwijl de televisie-uitzen
dingen gedurende een groot deel
van de dag moeten worden gestaakt
wegens gebrek aan energie. Als er
geen uitzending is worden er geen
toestellen ingeschakeld, die een
massa stroom verbruiken. Mocht
onverhoopt de oliekraan door de
producerende landen worden dicht
gedraaid dan zou eenzelfde lot de
televisiekijkers in het Westen kun
nen treffen, want zonder olie had-
üen de kijkers de débacle van Jan
Bols niet kunnen aanschouwen.
Zowel de olieproducerende landen
als de Westerse samenleving zijn
erbij gebaat dat er eer. bevredigen
de oplossing kwam voor het geschil
met de oliemaatschappijen. Tijdens
de eerste persconferentie, welke hij
na twaalf Jaar hield, waarschuwde
de Sjah van Perzië voor de kans
dat de voornaamste olieproduceren
de landen de kraan zouden dicht
draaien als er geen bevredigende
oplossing zou worden gevonden. Na
tuurlijk zou een dergelijke ontwik
keling niet alleen het Westen tref
fen, maar ook het kerven in eigen
vlees betekenen voor de landen,
wier enige bron van inkomsten is
gelegen in de olierijkdommen, welke
in de bodem zijn verscholen.
Alleen door de Westerse oliecon
cerns is het mogelijk een bevredi
gende afzetmogelijkheid te vinden
voor de olie, want geen enkel der
producerende landen beschikt noch
over een raffinagecapaciteit. noch
over het verkoopapparaat om de
produkten aan ae man te brengen.
De onderhandelingen in Teheran
komen daarom neer op een poker-
spel, waarbij getracht wordt de te
genstander te overbluffen met bie
dingen, desnoods met de vuist op
tafel.
Hoe de oplossing ook uitvalt, het
staat wel vast dat de Westerse olie-
verbruikende landen een hogere
prijs moeten gaan betalen voor de
energie, welke zij dankzij de olie
kunnen opbrengen om hun econo
mie draaiend te houden. Dat bete
kent een drastische ingreep, want
door de verhoging Van de olieprij
zen zal het gehele prijsbeleid in be
roering komen.
De voortbrengingskosten stijgen
als de industrie meer moet betalen
voor olie en elektriciteit; het trans
port wordt duurder en de consu
ment moet meer uitgeven aan de
benzine voor de auto, wèarin hij
gedurende het weekeinde zijn ener
gie moet uitleven.
Voor het toch al door de inflatie
geteisterde Westen is het een be
nauwend perspectief dat er via de
olie een nieuwe stoot wordt gegeven
aan de opwaartse prijsbeweging.
Het Centraal Plan Bureau heeft
al ter inleiding van de verkiezings
campagne laten weten dat overbe-
steding en inflatie in de komende
jaren zullen voortdurend, tenzij er
een kabinet zou kunnen worden ge
formeerd dat het heft in handen
zou kunnen houden. Bij het com
promis dat bij de kabinetsformatie
noodzakelijkerwijs tot stand moet
komen is het weinig waarschijnlijk
dat er een dermate krachtige for
matie kan worden verkregen dat
een ommekeer in de inflatoire ten
dens mogelijk is.
Het Planbureau heeft een Jaar
lijkse reële inkomensverbetering van
4% becijferd in geval er een loon
stijging van 10% optreedt, maar hij
7M>% loonstijging bedraagt de ver
betering slechts 3%.
Gezond boerenverstand doet de
vraag rijzen of er zonder de loon
stijgingen ook al niet een reële in
komensverbetering te verwezenlijken
zou zijn. Daarbij behoeft dan niet
alleen aan een verbetering voor de
loontrekkers te worden gedacht
maar ook aan een Inkomensverbete
ring voor de niet meer werkenden.
De pensioentrekkers staan in deze
verkiezingstijd weer in een goed
blaadje.
Alle partijen beijveren zich om te
verklaren dat er iets voor hen moet
worden gedaan. Er worden plannen
ontworpen voor waardevaste pen
sioenen en uitkeringen boven de
AOW, terwijl alle partijen spreken
van een aanpassing van de AOW
aan het minimumloon, alsof daar
mee de onrechtvaardigheid van de
inflatie voor de oude besparingen
ongedaan kan worden gemaakt.
Het leuke van de ramingen van
het Planbureau is, dat wordt uitge
gaan van een produktiegroei van
5,3% k 5,4% per jaar, terwijl de in
vesteringen met 7% k 8% zullen
toenemen, terwijl de laatste tijd
juist valt te constateren dat er een
domper is gezet op de investerings
activiteiten.
In vele bedrijfstakken is de laat
ste Jaren een dusdanige uitbreiding
aan de produktiecapaciteit gegeven
dat er kalmpjes aan moet worden
gedaan. Vooral in de chemische in
dustrie is het parool dat er minder
kan worden geïnvesteerd, omdat an
ders het prijspeil dusdanig in ge
vaar komt dat de grote concerns
met verlies zouden moeten werken.
Het voornemen van de Koninklij
ke/Shell Groep om de enorme uit
breiding van de raffinage- en che
mische installatie in Groot-Brittan-
nië op te schorten geeft reden tot
bedachtzaamheid. Ook bij AKZO is
de investeringskraan dichtgeknepen,
terwijl de president van de Duitse
vereniging voor de chemische indu
strie. professor Hansen van de
Bay erf abrieken, verteld heeft dat de
chemische industrie in toenemende
mate te kampen heeft met overca-
paciteiten. die een druk op de prij
zen leggen.
Een toenemende concurrentie valt
te bespeuren op de binnenlandse
markt, waar de eigen industrie in
toenemende mate hinder ondervindt
van de kostenstijgingen, welke
voortvloeien uit de loonbeweging.
In zeker opzicht zal de verminde
ring van de investeringsgeneigdheid
•ertoe bijdragen dat er een verdere
ontspanning kan optreden op de
kapitaalmarkt in ons land. De laat
ste tijd is er al zodanig aan de
rente geknabbeld, dat het Rijk de
mogelijkheid schoon heeft gezien
om een nieuwe Staatslening uit te
schrijven tegen een rente van 7%%
bij een emissiekoers van 99%. Het
rendement kan worden berekend op
75.75%. Het bedrag van de lening
zal pas na het sluiten van de in
schrijving op 4 februari worden be
paald.
Indien de vraag van buitenlandse
zijde naar Nederlandse obligaties
net zo groot is als bij voorgaande
inschrijvingen het geval is geweest,
dat zou de Schatkist een groot be
drag kunnen krijgen.
Het lijkt echter niet erg waar
schijnlijk dat de minister het on
derste uit de kan zal halen. Het af
romen van de kapitaalmarkt, waar
toe de lening in de eerste plaats
dient, kan niet in geforceerd tempo
geschieden, want dan ontstaan er
tegenstromingen, welke de rentebe
weging in ons land terdege kunnen
verstoren.
Het is begrijpelijk dat de rente
zich onder invloed van de ontwik
keling in het buitenland in neer
waartse richting beweegt, maar
fundamenteel is de binnenlandse
kapitaalvoorziening nog niet van
dien aard dat er al van een blij
vende ommekeer kan worden gespro-
en.
De rentedaling van de laatste tijd
valt geheel en al toe te schrijven
aan buitenlandse Invloeden, al valt
er uiteraard ook wel enigszins de
weerslag te ondervinden van de
verminderende vraag van het bin
nenlandse bedrijfsleven nu geaar
zeld wordt met de investeringen.
Bij de Nederlandsche Bank zou
echter nog een waslijst van aanvra
gen liggen voor toestemming voor
het uitschrijven van emissies. Het is
enigszins merkwaardig dat voor het
eerst sinds lange tijd toestemming
werd gegeven om twee leningen te
gelijkertijd te doen plaatsvinden.
Behalve de Staat is ook de Rot-
terdam-Antwerpen Pijpleiding over
gegaan tot het uitschrijven van een
lening maar terwijl de Staat leent
voor een termijn van 25 Jaar, komt
de Pijpleiding uit op een looptijd
van 8 Jaar. Aangezien de laatstge
noemde lening een rente zal dragen
van 7 3/4%, zullen er nog liefheb
bers genoeg voor zijn, zodat de
Staat de zaak niet in de wielen
rijdt.
(.van onze correspondent
BARCELONA Het afgelopen
monsterproces tegen het Baskische
nationalisme heeft nog een lang
staartje gekregen in de andere
Spaanse streek met een diep ge-
wort?ld nationalisme: Catalonië.
Reecis tijdens het proces van Bur
gos was de Spaanse reactie buiten
het Baskenland het sterkste in Bar
celona en omgeving. Hier vond ook
de protestbijeenkomst plaats die de
grootste aandacht in de hele wereld
trok: 300 vooraanstaande Catalaan
se intellectuelen sloten zich in op
de heilige berg Montserrat om een
gemeenschappelijke houding tegen
over de krijgsraad van Burgos en
haar gevolgen te bepalen. In hun
uiteindelijke verklaring (die zelfs
in l'Osservatore Romano verscheen)
verzekerden zij dat de problemen
van de Baskische nationalisten pre
cies overeenstemden met die van
het Catalaanse volk.
De Guardia Civil omringde de
berg en grendelde de toegangswe
gen af, en uiteindelijk zagen alle
deelnemers zich gedwongen him
naam op te geven om Montserrat te
kunnen verlaten. Dezer dagen zijn
zij allen door de politie verhoord,
velen van hen raakten hun pas
poort kwijt, en twee werden aange
houden. Eén van deze, de 46-jarige
hoogleraar Jordi Carbonell. weiger
de tijdens het verhoor iets anders
dan Catalaans te spreken. Hij
werd prompt achter de tralies ge
zet en na vijf dagen volkomen af
zondering verplaatste de politie hem
op 17 januari naar de psychiatri
sche afdeling van de Barceleense
gevangenis, waar hij nog steeds
verblijft. (Aangezien er een be
perkte noodtoestand in heel Span
je heerst sinds de Burgos-affaire,
kan de politie iedereen zolang zij
wil vasthouden zonder een officiële
gerechtelijke aanklacht in te die
nen). Klaarblijkelijk was het feit
dat een man uitsluitend Catalaans
wenst te spreken, voldoende bewijs
om hem voor gek te verklaren, ook
al is hij een hoogleraar.
Affaire
Men verwacht in de komende da
gen heftige en openlijke protesten
van de Catalaanse oppositie. De
aanhouding van professor Carbo
nell belooft op kleinere schaal een
soortgelijke affaire te worden als
het monsterproces tegen de Bas
kische nationalisten en dat geeft
ook de juiste verhoudingen weer.
Het Catalaanse nationalisme be
staat zonder twijfel en berust op
even historische en begrijpelijke
gronden als het Baskische nationa
lisme, maar is de laatste Jaren
minder heftig geworden. Dat neemt
niet weg dat de kreet "Visca Cata-
lunya Lliures" (de vertaling" Le
ve het vrije Catalonië" nog steeds
grote kracht heeft.
Maakten de Basken reeds de Ro
meinse legioenen het leven zuur,
de Catalanen die in de vroege Mid
deleeuwen al een machtig en onaf
hankelijk prinsdom hadden, deden
niet voor hen onder. Zij brachten
koning Philips de IV op de rand
van de afgrond met hun opstand
van 1640 tot 1651 onder de strijd
kreet van "met het bloed van de
Castilianen zullen wij onze onaf
hankelijkheid tekenen". In het na
bije verleden verkregen zowel het
Baskenland als Catalonië autono
mie tijdens de tweede Spaanse re
publiek die tegen generaal Franco'6
troepen ten onder ging. Tijdens die
kortstondige autonomie deed zich
?en verschijnsel voor dat de poli
tieke deskundigen nog steeds met
.tomheid slaat. Catalonië was het
?nige land ter wereld waar ooit het
inarchisme 'n goed sluitend maat
schappelijk systeem heeft onder
houden. Het vruchtbare platteland
en de rijkste industriesteden bereik
ten uit eigen beweging een samen
werking op grond van hun ideolo
gie die alle overheid afwijst.
Met de overwinning van Franco's
nationalisten kwam er een onmid
dellijk en hard einde aan de Cata
laanse onafhankelijkheid, maar dit
kon de onafhankelijkheidsdrang
van de Catalanen allen versterken.
Een verbod op het openbaar ge
bruik van het Catalaans moest in
weinige Jaren weer afgeschaft wor
den omdat men er niets mee be
reikte. (Maar zelfs nu wordt de pu-
blikatie van een dagblad in het Ca
talaans nog niet toegestaan). De
Catalaanse partijen gingen onder
gronds en zijn vandaag de dag nog
springlevend, vooral de anarchisten
die hun hoofdkwartier verplaatsen
ïaar Toulouse in Zuid-Frankrijk.
Ook nu nog moet iedere nieuwe po-
ieke of sociale beweging die in
Catalonië wil opereren, Catalaanse
>unten in haar programma opne
men om te kunnen voortbestaan.
Zelfs de communistische partij
heet hier vanouds de "Partit Socia-
lista Unificat de Catalunya", (de
vertaling: Verenigde Socialistenpar
tij van Catalonië.
Lichtbaken
Het lichtbaken dat het Catalaan
se nationalisme wakker houdt en de
weg wijst is in vele opzichten de
heilige berg Montserrat, een
kerkelijke enclave van de Benedic
tijner orde, die een zekere onaf
hankelijkheid bezit en de regering
van Madrid sinds Jaar en dag een
doorn in het oog is. Haar beroemd
ste gemijterde ambt. de onlangs
gestorven Dom Aureli Escarre ver
oorzaakte zelfs een storm tussen
Madrid en het Vaticaan door in
een voorpaginainterview met „Le
Monde" het Catalaanse nationalis
me te verdedigen en de regering,
van generaal Franco harde beschul
digingen voor te werpen.
De meest voorkomende beschul
diging van de Catalaren tegen Ma
drid is dat het „separatisme" juist
door de Spaanse hoofdstad wordt,
veroorzaakt door haar dlscrimina-
tiepolitiek. In zekere zin is dat be
grijpelijk en men merkt dit het dui
delijkst in de economie. Catalonië
is de rijkste streek van Spanje en
brengt verreweg de grootste portie
aan staatsgelden in de schatkist
maar krijgt daarvoor bitter weinig
terug. De voornaamste ontwikkelin
gen in Catalonië zijn aan het pri-
vé-initiatief te danken, dus het is
geen wonder dat ook de rijke Ca
talaanse bourgeoisie het nationalis
me s te* int. Zowel het Baski
sche als het Catalaanse „separatis
me" zijn een probleem dat geen
van Spanje's vele centralistenrege
ringen ooit uit de wereld heeft kun
nen helpen, en ook voor de nabije
toekomst is er geen oplossing in
zicht.
