UISARTSEN OP VAST SALARIS
'kier M. W. Jongsma, scheidend directeur
in het Leidse AZ, verwacht over tien jaar:
DAF-DAG
BALLY
uü
1
genoeg
TWEEMANSCHAP
Gezondheidszorg is
een overheidszaak
yl meer
Kraamverzorgsters Maarse Kroon
gaan jubil eren
DAF centrum Leiden
definitief NS
Opvolgers dokter Jongsma
Dr. G. Ph. Vogel
Drs. J. B. M. Verhey
l"i>AG 14 JANUARI 1971 LEIDSCH DAGBLADPAGINA 8
ADVERTENTIE
Schoenen
Ae-t kenmerk, k,u/a.Citeii.
4 EN Binnen tien jaar zie ik in Nederland een
le, breed opgezette gezondheidszorg ontstaan, zo-
ir de zieke als voor de gezonde mens, uitgevoerd
fj n organisatie, waarbij ook de huisartsen tegen een
laris met een goede pensioenregeling in vaste dienst
j ontvangen dan geen honorarium per patiënt of
ling.
^lodanig opgezette zowel curatieve als preventieve
ai Ie gezondheidszorg vloeit voort uit de medische en
1 appelijke ontwikkelingen en uit economische nood-
!t e algemene gezondheidszorg in deze geest is een
e'i Istaak.
x i in enkele woorden samengevat het oordeel van
A. W. Jongsma, die hedenmiddag afscheid nam als
-jr-geneesheer van het Leids Academisch Zieken-
Door
P. Bok
jnmerkend voor de man.
Jongsma in een' onder-
aanleiding van zijn af-
van het bereiken van
gerechtigde 65-j. leeftijd
:t, en hedendaagse en toe-
iroblemen in grote lijnen
pakt en zich niet in de
i^its verdiept in hetgeen be-
'd tijdens zijn loopbaan,
et kenmerkend is. dat hij
dow heeft laten bouwen
ijk in het wijde Zeeuws
waar hij ver en breed
na het bijltje te hebben
in het volgebouwde, uit
larstende Leidse AZ in het
het mierennest Rand-
er natuurlijk niet onder
die ontwikkelingen van
™"en. die zich revolutionaii
root deel onder zijn leiding
- [trokken, een opsomming
- feite die het gekost heeft
jscheiden middelen en in
d niet makkelijke sfeer en
vorm het Leidse AZ te be-
s pioniersstelling in me-
iarch, medische opleiding
I iheidszorg. Maar steeds
p hij terug niet naar het
Snaar naar de problemen
ag en hun oplossing mot-
waardering voor de ge-
Eg en het ziekenhuiswe-
land vroeg dokter Jongs-
ens ons gesprek toch af,
tomisch wel verantwoord
lidige voet door te gaan.
tekenend: hy stelt niet
raag, maar hij heeft het
laar en dit antwoord ver
ste instantie: er zijn te-
ihuisbedden in ons land
te weinig in verpleeghui-
opname-coëfficiënt en de
verpleegduur zijn te hoog
ijk moeten we alle zorg
^ënt geven, en met de mo-
van middelen wordt
>]meer. Maar we mogen, uit
i vooral economische mo-
list niet méér geven dan
L De indicatie voor opname
Islag uit een ziekenhuis
er gesteld worden".
Cijfers
beschikt thans over
ziekenhuisbed per 1000
Volgens sommige bereke-
dat tot 3 beperkt blijven,
ndering kan vooral be-
tn door verlaging van de
ifficiënt en verkorting van
ftduur. Beide kunnen bij-
t een besparing van hon-
ljoenen per jaar.
me-coëfficiënt (aantal op-
100 inwoners) is sinds
is land gestegen "an 7 tot
een krachtig stre-
meer poliklinische behan-
nfrwyl juist gezien' onder-
elders, een verlaging mo-
wenselijk zou zijn. De ge-
verpleegduur per patiënt
periode «ongeveer samen-
i et het AZ-directoraat van
ngsma) gelijk gebleven op
tgen
ddelde verpleegduur is een
belangrijk punt in de eco-
I het ziekenhuiswezen. Deze
in het Leidse AZ thans
f in sommige streken in
i zelfs 29. Dat betekent, dat
p *n te lang opgenomen zyn,
het naar Nederlandse
ii!n lage Leidse cijfer kan
en verlaagd zonder schade
ezondheidszorg. Veelal kan
1 door organisatorische
n.
Samengaan
verband is dokter Jongsma
pleitbezorger van fusie van
ere samenwerking tussen
zen. In de eerste plaats
ardoor de verpleegduur kan
tekort Maar tevens omdat
mie van de gezondheids-
ioge mate gebaat zou zyn
gemeenschappelijke Jien-
afdelingen als wasserijen.
verplegingsoutillage in
leen, kostbare medische ap-
hun wetenschappelijk-
hoogwaardige dus dure
„bemanningen" enzovoorts.
„Ik zie het zo, dat pas een zieken
huis met meer dan 300 bedden eco
nomisch verantwoord is bij een me-
disch-technisch adequate gezond
heidszorg".
Ter illustratie enkele cijfers: De
Nederlandse ziekenhuizen telden in
1956 50.000 bedden; in 1968 waren
dat er 66.000, en dat is te veel. Maar
het aantal opgenomen patiënten
steeg sterker: van 780.000 naar 1,2
miljoen, bij een bevolkingsgroei van
17 procent. Het aantal verpleegdagen
groeide van 16 tot 22 miljoen. Ne
derland telt thans 259 algemene zie
kenhuizen (in 1956 waren dat er
2381. waarvan er 45 minder dan 100
bedden hebben en 155 minder dan
250. Ongeveer tweederde zou der
halve niet voldoen aan die mini
mum-eis van 300 bedden. Het Leidse
AZ telt er thans circa 850, het ge
projecteerde nieuwe AZ (in 1980?)
krijgt er vermoedelijk ongeveer 1000.
Het personeel van de huidige Ne
derlandse ziekenhuizen omvat onge
veer 90.000 man. Het Leidse AZ-per-
soneel groeide van 856 in 1955 tot
1816 een jaar geleden.
Een meer economische aanpak met
behoud van maximale gezondheids
zorg is dringen nodig wanneer men
de enorme kostenstijging ziet: de ver-
pleegkosten stegen van f. 11,- per dag
vijftien jaar geleden tot ruim f. 100,-
thans in de derde klasse! Die trend
ze' door, aldus dokter Jongsma,
maar alles moet worden gedaan om
de kosten per geval tot een minimum
te beperken, anders is het niet meer
op te brengen'. Daarvan zou de ge
zondheidszorg in het algemeen op
den duur de dupe worden. „Vandaar
dat concentraties, samenwerking,
verkorting van de verpleegduur en
nog scherpere normen voor opname
en ontslag «dus nog meer polikli
nische behandeling) van zo uiter
mate groot belang zijn".
Grote centra
Niet alleen uit soortgelijke over
wegingen, maar ook zuiver gezond-
heidstechnisch gezien acht dokter
Jongsma een andere opzet van de
gezondheidszorg zowel organisato
risch als medisch van belang.
„Op den duur moeten er gezond
heidscentra komen, concentraties op
grote terreinen, waar medici, ver
pleegkundigen, maatschappelijke
werksters, sociologen, psychologen,
pedagogen en deskundigen op aan
verwante medische en maatschap
pelijke (zoals juridische en econo
mische) gebieden werkzaam zyn.
Concentraties dus van ziekenhuizen,
verpleegcentra, poliklinieken, oplei
dingsinstituten, nascholingscentra
etc. Pas dan kan van een optimale
gezondheidszorg worden gesproken.
Het is namelyk gebleken, dat we er
niet zyn met het bestrijden van
lichamelijke kwalen en aandoeningen
want zeker de helft van patiënten
met lichamelijke klachten blijkt ook
psychische moeilijkheden te hebben,
die veelal oorzaak zijn van de ver
schijnselen, die nu slechts lichame-
lijk-curatief bestreden worden. Heel
veel van die psychische bijverschijn
selen of zelfs oorzakelijke moeilijk
heden hebben een maatschappelijke
oorsprong. De psycho-somatische-
sociale kant van de gezondheidszorg
en de préventieve gezondheidszorg
dienen veel meer aandacht te krijgen,
en dit is slechts mogelijk in nauw
samenwerkingsverband tussen alle
genoemde diensten en specialisten"
In en vanuit dergelijke gezond
heidscentra dienen ook de huisartsen
te werken, tegen vast salaris en met
uitzicht op een goed pensioen. Zy
kunnen dan beter ruggespraak hou
den met specialisten op allerlei ge
bied. Zij staan dan bovendien dich
ter bij de nascholing die noodzakelijk
is in een tijd dat de geneeskunde
zich verbijsterend snel ontwikkelt,
een tyd waarin de tijdens de studie
verworven kennis een tiental jaren
later veelal volkomen is achterhaald.
„De huisarts zal ook dan front
strijder blijven Wanneer zijn patiën
tental echter zonder aantasting van
zijn inkomsten daalt van de gemid
deld 3000 van nu tot 2000, zal hy ook
weer meer de vertrouwenspositie voor
het gezin kunnen innemen. Deze po
sitie dreigt nu verloren te gaan ten
koste van de patiënt en vooral ten
koste van de algemene gezondheids
zorg. Misschien is het onaantastbare
voetstuk, waarop de huisarts vroeger
stond, niet zijn juiste plaats in de
meer verlichte en beter geïnformeer-
De scheidende dokter M. W. Jongsma.
de samenleving van nu, maar een
zeker voetstuk, gevormd uit vertrou
wen en ontzag, acht ik toch wel erg
nuttig. Niet voor de arts, maar voor
de patiënt."
Een grote mate van openheid, veel
meer dan vroeger het geval was,
acht dokter Jongsma eveneens van
1 belang, mede om het vertrouwen in
de arts te stimuleren. Dat geldt vol-
gens hem ook dit kwam terloops
I naar voren ten aanzien van fou-
I ten die in de uitoefening van het
medische beroep worden gemaakt,
j De verantwoordelijkheid daarvoor
dient de arts volledig op zichzelf te
nemen, niet af te schuiven op ande
ren. Hij hoort echter wel materieel
gedekt te zyn door het ziekenhuis,
waarbij hy in dienst is.
Over euthanasie: „Daar sta ik, wat
de actieve euthanasie betreft, prin
cipieel afwijzend tegenover, maar ik
sluit in uitzonderingsgevallen ook een
actieve rol van de medicus niet uit.
Passief? Geen tegenstander, en ik ge
loof niet dat er veel artsen zijn, die
deze vorm van euthanasie niet heb
ben toegepast. Een mens heeft recht
op sterven."
Verpleging
Een uitermate belangrijk onderdeel
van het zeer bijzondere „bedrijf" dat
Twee of drie
Over zijn opvolging: „Ik krijg een
tweemanschap als opvolging. Dat is
logisch. Het economisch aspect van
het ziekenhuiswezen is zo belangrijk
geworden, dat het door een vakman
behandeld moet worden die op ge
lijke voet staat met de medische lei
ding. Persoonlijk had ik mijn taak
liever aan een driemanschap overge
geven als je in dit verband over drie
manschap kunt spreken: ook een
vrouw en dan speciaal belast met de
ziekenhuis heet, is de verpleging. Is
er thans «in het bijzonder in Lei
den) een tekort aan verpleegsters?
„Neen. Wel een tekort aan stafle
den. Toen ik hier in Leiden kwam,
had de verpleegstersopleiding een
slechte naam. Indertijd werd hier
iedereen voor een opleiding aange
nomen, die zich meldde en die bij
wijze van spreken lezen en schrijven
kon. Tegenwoordig wordt er een
grondige selectie gemaakt, is de op
leiding veelzijdiger en grondiger ge
worden en zijn de salarissen aanzien
lijk verbeterd. Het verplegend perso
neel telde in het Leidse AZ 464 kop
pen, nu 815. Overigens is het aantal
verpleegdagen ook sterk toegenomen.
Van 113.000 in 1926 via 192.000 in 1955
en 189.000 in 1961 naar 254.700 in
1969. Het aantal opgenomen patiën
ten steeg van 1956 tot 1967 van 10.000
naar 17.000, dat is meer dan de lan
delijke stijging van 50 procent. Een
en ander kon verwerkt worden door
een snellere doorstroming dank zij
een efficiënte behandeling. Maar zo
als gezegd: het kan nog sneller en
efficiënter, en daardoor economisch
beter verantwoord
Nog wat losse opmerkingen tijdens
het gesprek.
zorg voor verpleging en huishoude
lijke dienst."
Over eigen verleden: „Geboren op
4 november 1905 in Hardenberg, in
1932 Leidse studie geneeskunde afge
sloten met artsexamen. Huisarts in
Groede in Zeeuws Vlaanderen geweest
van december 1932 tot januari 1953.
Met een gemeentelijke armen
praktijk voor 400 gulden per jaar
waardoor ik net geen pensioenrech
ten had. Inmiddels van oktober 1944
tot september 1945 burgemeester van
Groede, maar dat had niks te bete
kenen. Ik was blijkbaar de enige die
het op dat moment na de bevrijding
doen kon, en er was opdracht toe ge
komen uit Londen. Van december '52
tot januari '56 directeur van het Al
gemeen Ziekenhuis te Zutphen, daar
na tot (officieel) 17 januari as. di
recteur-geneesheer van het Leidse
AZ en sinds juli 1960 privaat-docent
in de medische ethiek aan de Leidse
Universiteit."
Over neven-functies, aan de lo
pende band opgesomd tot een totaal
van 21: „Inderdaad, dat is teveel,
maar op de één of andere manier is
het toch gelukt. Een groot deel zeg
ik nu op of heb ik al vaarwel gezegd."
Van die nevenfunctie6 noemen wy
secretariaat commissie voor de Boer-
haavecursussen voor voortgezet me- j
disch onderwys, hoofdbestuurslid I
('49 tot '53) Kon. Ned. Mij. der Ge-
neeskunst, bestuurslid Geneesk. Ver.
tot bevordering van het Ziekenhuis-
wezen, bestuurslid Stichting Het Ned. i
Ziekenhuiswezen, lid landelyke com-
missie artsencursussen (landelyke
org. overeenkomstig de Leidse Boer- j
haavecursussenredactielid van de
boekenserie „In goede handen" ten
behoeve van de verpleegopleiding, lid
van de raad van advies van Teleac,
lid commissie medische ethiek Kon.
My. der Geneeskunst en voorts deel
neming in de leiding van allerlei or
ganisaties op het gebied van zieken
huiswezen, verpleging, ziekenzorg, be
jaardenzorg, en andere specialistische
organisaties.
Ethiek
Over de medische ethiek: „Inder
daad heb ik my ook organisatorisch
nogal voor deze zaak geïnteresseerd.
De desbetreffende commissie van de
Maatschappij, waarvan ik lid was, is
opgeheven. Het hele probleem van de
medische ethiek is in beweging. Voor
dat we iets zinnigs kunnen doen, moe
ten we de grote ïynen van nieuwe
normen, o.a. over abortus provocatus,
euthanasie, het beroepsgeheim etc.
nader uitkristalliseren. Dat is niet
alleen een medische maar ook een
maatschappeiyke taak."
Over de groei van het Leidse AZ:
„Ik weet echt niet meer hoeveel er
onder myn leiding is geïnvesteerd in
nieuwbouw, aanbouw, restauratie etc.
Ik schat zo ongeveer 150 miljoen. In-
dertyd, toen minister Cals eens pools
hoogte kwam nemen, had ik het al
lemaal precies op een papiertje. Dat
moest natuuriyk wel hè? Maar in
principe is het niet zo belangryk. Het
is altyd minder dan nodig is en de
volksgezondheid is het altyd dubbel
en dwars waard."
Over de sfeer in het AZ en de
werksfeer van de directeur„Er wordt
hard en met overgave gewerkt. Voor
een directeur is het wel eens erg
moeiiyk met medici die de leiding
van afdelingen hebben, in goede har
monie te werken. Het zyn vanzelf
sprekend Individualisten, die zich
vooral bewust zyn van eigen verant-
woordeiykheid, die zy ethisch niet
met anderen willen delen. Niettemin
is het nooit tot ernstige conflicten
gekomen. Het is verheugend dat te
kunnen zeggen wanneer je een „be-
dryf" van zo heel aparte signatuur
verlaat."
Don.lte.r&leeg 2./ LeieLe.rv
LEIDEN Twee kraamverzorg
sters, de dames N. van Ginhoven
en A. Schellingerhout, die nu al weer
vele jaren verbonden zijn aan het
kraamcentrum van het Groene
Kruis in Leiden, Leiderdorp en
Oegstgeest, herdenken op 27 januari
het feit, dat zij 25 jaar in de kraam-
verpleging werkzaam zijn. In verband
met dit jubileum wordt die dag van
7 tot 8 uur in ,De Gouden Leeuw"
ln Voorschoten een receptie gehou
den.
ADVERTENTIE
IEDERE ZATERDAG bij ons
Verdamstraat 6, telefoon 23041
Hoogerbeetsstraat 6,
Telefoon 50330
AALSMEER-LEIDEN Heden
morgen is in de ondernemingsraad
medegedeeld, dat de onderhandelin
gen tussen aandeelhouders van de
NV Autobusonderneming Maarse en
Kroon in Aalsmeer en de NV Neder
landse Spoorwegen met betrekking
tot de overneming van de aande
len Maarse en Kroon door N.S. met
positief resultaat zijn afgesloten.
Voor deze transactie heeft de N.S.-
hoofddirectie nog machtiging nodig
van de ministers van Verkeer en
Waterstaat en van Financiën, die
inmiddels is aangevraagd.
De vakorganisaties zyn op de
hoogte gesteld van de transactie,
die geen wijziging in de positie van
het M en K-personeel met zich
brengt. Het bedrijf telt circa 500 man
personeel en heeft 170 autobussen
in exploitatie. Het bedrijf zal op de
zelfde voet worden voortgezet onder
dezelfde directie.
De vervoervoorziening in het ge
bied, dat gelegen is tussen Amster
dam, Utrecht. Leiden en Haarlem,
zal op dezelfde wijze worden voort
gezet.
De nieuwe medische direc
teur van het Leidse AZ, dr.
Gerrit Philippus Vogel, werd
op 1 maart 1922 te Amster
dam geboren. Hij haalde in
1938 in Den Haag het Mulo
diploma, later diverse diplo
ma's handelscorrespondentie
en in 1943 slaagde hij voor
het staatsexamen HBS-B.
Hij was werkzaam op de
kantoren van de KLM, de
Ned. Handel Mij. en Kulk en
Kramer alvorens hij met een
beurs medicijnen ging stu
deren in Amsterdam en Lei
den, waar hij in 1952 het art
senexamen aflegdeHij werd
militair keuringsarts in de
rang van officier van ge
zondheid eerste klas. In 1954
werd hij bedrijfsarts bij een
petroleummaatschappij op
Sumatra. Hij bekleedde na
dien nog enkele medische
functies in Indonesië ivaarna
hij tijdens een Europees ver
lof een uitgebreid studiepro
gramma in Wenen afwerkte.
In 1958 keerde hij naar In
donesië terug, belast met de
leiding van de moderne
Stanvac-polikliniek in Pa-
lembang. Eind december 1960
moest de maatschappij waar
bij hij in dienst was het Ne
derlandse personeel vervan
gen, waardoor dr. Vogel naar
Nederland moest terugkeren.
Hij was nadien van 1961
tot 1962 scheepsarts en waar
nemend chef van de genees
kundige dienst van de Holl.
Amerika Lijn en van 1962
tot 1967 directeur-geneesheer
van het Diaconessenhuis te
Voorburg. Van 1967 tot zijn
aanvaarding van het direc
toraat van het Leidse AZ
heeft hij zich als lid van het
planbureau voor de nieuw
bouw van het Universitair
Medisch Centrum in de Leid
se problematiek kunnen in
werken.
De nieuwe economische di
recteur van het Leidse AZ
drs. Josephus Bernardus Ma
ria Verhey werd op 5 novem
ber 1924 géboren te Maas
tricht. Hij legde het eindex
amen gymnasium-B in 1943
in zijn geboorteplaats af en
studeerde vervolgens econo
mie aan de Gemeentelijke
Universiteit van Amsterdam.
Hij bekroonde deze studie in
1953 met het doctoraal exa
men. Van 1959 tot augustus
1970 was hij economisch di
recteur van het St. Lamber-
tus Ziekenhuis.
Drs. Verhey heeft verschil
lende functies in het zieken
huiswezen bekleed, zoals het
vice-voorzitterschap van de
sectie directeur-economen
van de Vereniging van Ka
tholieke Ziekenhuizen, be
stuurslidmaatschap van de
Vereniging van Katholieke
Ziekenhuizen en secretaris
penningmeesterschap van de
Stichting Medische Registra
tie.
