De gastarbeider knapt het w<
op dat de Hederlander weiger
Eerst thee drinken
en een praatje maken
Zijn wij geen 'vooroordeelbeestei
ALTONA-onderwerp:
de gastarbeider
in Nederland....
t
BU MAROKKAAN OP BEZOEK
PAGINA 1«
LEIDSCH DAGBLAD
VRIJDAG 8 JAN1
LEIDEN De eerste Altona van dit jaar (u weet het toch: Altona Is
een twee-wekelijkse pagina die geheel wordt samengesteld uit bijdragen
van lezers) is gewijd aan één onderwerp: de gastarbeider in Nederland.
De artikeltjes daarover zijn geschreven door de Leidse „werkgroep buiten
landse werknemers".
De werkgroep bestaat uit 25 leden, voor het merendeel studenten, zy
willen de directe nood van de gastarbeider lenigen, zonder de hoofdoor
zaken' van de problematiek zoals zij die zien, uit het oog te verliezen.
De activiteiten van de werkgroep richten zich voornamelijk op:
de talencursus, waaraan een kleine 50 Marokkanen deelnemen. Het
leren van de Nederlandse taal geschiedt door middel van aangepaste lees
stof en discussies, waarmee tevens wordt getracht de gastarbeiders bewust
te maken van hun situatie.
de huisvesting, waarover de werkgroep onlangs heeft gerapporteerd.
Vele Leidse vreemdelingenpensions vertonen gebreken, luidde de conclusie
uit dit rapport, naar aanleiding waarvan het kabouter-raadslid Gerkema
vragen heeft gesteld aan B. en W.
de sociale voorzieningen. Strikt formeel wordt de buitenlandse werk
nemer weliswaar niet gediscrimineerd, aldus de werkgroep, maar in de prak
tijd wordt hij wel gediscrimineerd omdat de gastarbeider niet wordt verteld
wat zijn rechten zijn en hoe hij zijn recht kan halen als hem tekort wordt
gedaan.
de contactavonden met films (over het Midden-Oosten, Marokko) en
discussie. Het contact van de werkgroep beperkt zich vrijwel uitsluitend
tot de in Leiden wonende Marokkanen, omdat de Turkse gastarbeiders
voor het merendeel geïsoleerd zitten in het woonoord te Leiderdorp.
In juli vorig jaar is eenmaal ook geprobeerd een gespreksavond te houden
met de Joegoslavische verpleegsters van de Anna-kliniek, maar dit werd
te elfder ure door de hoofdzuster van de Anna-kliniek afgeketst om een
niet nader meegedeelde „interne beleidsbeslissing".
Voor belangstellenden hier het contactadres van de „werkgroep buiten
landse werknemers": Ap Zwinkels, Nieuwe Rijn 34, tel. 21151, Leiden.
De manier waarop mensen met el
kaar omgaan, hangt nauw samen met
de gedragsregels die ontwikkeld zijn in
het land waar ze wonen en in de groe
pen waarvan ze deel uitmaken.
Fransen hebben andere omgangsnor
men en gedragsregels dan Engelsen,
Duitsers andere dan Nederlanders. Ieder
die wel eens in het buitenland geweest
Is, kan dat bevestigen. Het lijkt ons
aannemelijk, dat de in een land gang
bare gedragsvormen en regels af te lei
den zijn uit de sociaal-economische
structuur van dat land.
In het navolgende wil ik een poging
doen enkele gedragsvormen, die voorko
men in een ontwikkelingsland, Marok
ko, te verklaren aan de hand van een
aantal structurele kenmerken van Ma
rokko.
Marokko heeft in vergelijking met de
geïndustrialiseerde landen een tamelijk
ongedifferentieerde sociale structuur.
Het is een landbouwstaat, dwz. dat het
merendeel van de bevolking <plm. 60%)
in de landbouw werkt. Het laat zich den
ken, dat een zich refereren aan andere
beroepsgroepen, en daarmee het in con
tact komen met groepen, die er andere
gedragsvormen en regels op na houden,
minder veelvuldig voorkomt dan in een
geïndustrialiseerd land. Het aantal be
roepsgroepen is immers aanzienlijk min
der.
Een dergelijke situatie zou kunnen
leiden tot het niet discutabel stellen en
het vaak voetstoots accepteren van be
paalde gedragsregels. Deze sterke hang
aan gedragsregels kan waarschijnlijk
mede verklaard worden uit de traditio
nele overleveringen binnen Marokkaan
se families.
Voor een Marokkaan is de familie erg
belangrijk, aangezien zij voor hem niet
alleen een sociale, maar ook een econo
mische eenheid betekent. Een overboord
gooien van van familie op familie over
geleverde gedragsregels zou zijn econo
mische zekerheid (voor zover aan
wezig) kunnen aantasten.
De Marokkanen die wij in de loop
van de afgelopen 10 maanden in Leiden
ontmoet hebben, blijken over het alge
meen bepaalde beleefdheldsregels erg
belangrijk te vinden.
Marokkanen, die van het platteland
en uit de bergen komen (het merendeel)
blijken aan deze regels meer waarde
te hechten dan hun steedse landgeno
ten (die waarschijnlijk meer aan wes
terse invloeden onderhevig zijn ge
weest)
Andere voorbeelden: Als je op bezoek
komt, is het gewenst dat je thee drinkt
Afslaan wordt vaak als onbeleefd erva
ren. Is men aan het eten, dan wordt er
enige sociale dwang op je uitgeoefend om
mee te eten. etc. Veel Marokkanen zijn
voor onze begrippen erg gastvrij. De
gastvrijheid heeft voor hem de functie
vorm te geven aan een contact.
Die vorm is voor hem erg belangrijk,
aangezien hij zonder een uitgebreide en
naar onze begrippen langdurige vorm
geving niet aan het inhoudelijke aspect
van het contact toe kan komen. De Ma
rokkaan maakt, als je de moeite neemt
hem te leren kennen, in het begin voor
de Nederlander een gesloten indruk.
We komen nu vanzelf op een tweede
aspect van de door de Marokkaan ge
bruikte gedragsvormen, t.w. de indirec
te wijze waarop men elkaar benadert.
Uit de omgang met Marokkanen is ons
gebleken, dat het bij doelgerichte be
zoeken niet wenselijk bleek het doel
van het bezoek meteen duidelijk te ma
ken. "Een met de deur in huis vallen"
wordt door veel Marokkanen, ook als
je hen langere tijd kent. als een grove
onbeleefdheid ervaren. Je banadert hem
via omwegen en het kan enige tijd du
ren voor de tijd rijp is, dat je duidelijk
kunt maken waar Je eigenlijk voor ge
komen bent.
Het bleek ook onmogelijk antwoord te
krijgen op directe, tot de persoon ge
richte vragen, die op een mening spe-
ouleren. De reacties op vragen, die be-
Op de zaterdagse markt komt
men veel gastarbeiders tegen. Net
als iedereen zoeken ze waar de sap
pigste en goedkoopste sinaasappels
worden verkocht.
(Foto George Burggraaff)
ginnen met: „Wat vindt Je van" va
rieerden van onbegrip m.b.t. de vraag
stelling tot om het onderwerp heen-
draaien of hardnekkig zwijgen.
Een dergelijke houding zou misschien
te verklaren zijn uit de leefomstandig
heden van de Marokkaan in Marokko,
meer specifiek: uit de speciaal in ver
gelijking met Nederland grotere "fysie
ke" ruimte, die hij daar ter beschikking
heeft. Marokko is een dun bevolkt land.
Het is mogelijk, dat de beschikbare "fy
sieke" ruimte per individu invloed heeft
op bepaalde gedragsvormen, voorna
melijk op de wijze van contact maken
met anderen.
De in deze hypothese aan "fysieke"
ruimte gekoppelde "sociale" ruimte, die
je moet doorbreken om met een ander
contact te krijgen, is bij de Marokkaan
veel groter als bij de Nederlander. In
gesprekken met Marokkanen bleek, dat
deze indirecte wijze om iemand te be
naderen een algemeen aanvaarde en be
wuste gedragsvorm is (ook in de ste
den).
Het is echter niet onaannemelijk, dat
het uitblijven van antwoorden op recht
streeks gestelde opinie-vragen mede
veroorzaakt werd door de door ons aan
gevoerde onderwerpen. Vaak werd ge
tracht het gesprek op politieke onder
werpen te brengen. Angst om zich met
politiek in te laten en het land uitgezet
te worden, kan in dit geval een rol ge
speeld hebben.
In Nederland wonen ongeveer 18.000
Marokkanen. We kunnen ze niet nege
ren, over het hoofd zien of vergeten. We
komen, of we willen of niet, dagelijks
met ze in contact. Om die contacten
zonder conflicten te laten verlopen is
het nodig, dat we enig begrip op kun
nen brengen voor hun gedragswijzen.
Onbegrip leidt tot discriminatie, discri
minatie weer tot onbegrip.
N.B.: Dit stuk is geschreven in sa
menwerking met 3 Marokkanen.
De krisis in de jaren '30 bracht Ne
derland een golf van werkloosheid en
daarmee een werkloosheidsangst, die ook
het sociaal-ekonomies beleid van nè, de
Tweede Wereldoorlog heeft beïnvloed.
Prognoses van het Centraal Bureau van
de Statistiek voorspelden bovendien over
de periode 1950-1980 een toename van
de mannelijke beroepsbevolking van
1.215.000. Slechts 946.000 ervan zouden
kunnen worden opgenomen in het pro-
duktieproces. Voor 269.000 zou geen
plaats zijn.
De oplossing moest allereerst worden
gevonden in de opbouw van een industrie
met veel arbeidsplaatsen, gericht op de
export. Op de tweede plaats moest het
loonpeil laag worden gehouden, ook ge
let op de export. Op de derde plaats
moest een aktieve emigratie-politiek
worden gevoerd.
Al gauw waren de gevolgen merkbaar.
De ekonomie groeide zeer snel. Neder
land was goedkoopte-eiland met een
zeer grote export. Tegen de verwachtin
gen in ontstonden er ook tekorten aan
arbeidskrachten.
Deze tekorten nu zijn enerzijds rela
tief, dit wil zeggen: de verandering van
de maatschappelijke opvattingen over
arbeid, arbeidsvoorwaarden en arbeids
verhoudingen, het hoge konsumptie-peil
leidden ertoe, dat Nederlanders bepaal
de soorten laag-gekwalificeerd werk gin
gen weigeren. Men koos liever een
„witte- boorden- baan" of soms zelfs
een WW-uitkering.
Aan de andere kant zijn die tekorten
absoluut: Er waren te weinig werkne
mers. Arbeidstijdverkorting, langere
schoolopleidingen, geringe belangstel
ling bij de gehuwde vrouw (b.v. omdat de
belastingen weinig toeschietelijk waren)
waren hiervan de oorzaak.
Samengevat: Er zijn in de ekonomie
twee sektoren: 1) de aantrekkelijke be
drijven en beroepen met een hoge graad
van techniese ontwikkeling en een snel
le jaarlijkse produktiviteitsstijging bv.
chemiese en elektroniese industrie. 2) de
achtergebleven bedrijven en beroepen bv.
textiel, metaal, rubber, konfektie, kon-
serven.
In sektor 2 zijn de lonen en de kwa
liteit van het werk laag. Naarmate nu in
een land de welvaart toeneemt en de
opleidingsmogelijkheden groter wor
den, zullen arbeidskrachten onttrokken
worden aan sektor 2. Deze overheveling
zal moeilijk kunnen worden gestuit, om
dat sektor 2 niet in staat is hogere lo
nen en betere arbeidsvoorwaarden te
bieden.
Land van herkomst
De landen van herkomst, gelegen rond
de Middellandse Zee, kampen met een
zeer grote werkloosheid, zowel op het
platteland als in de steden. De verhou
dingen tussen het platteland en de ste
den (bezitters) in Marokko zijn vaak zo
danig, dat de opbrengst van het plat
teland wordt afgeroomd. Dit wil zeggen,
dat er niet voldoende terugstroomt in
de vorm van kapitaalsinvesteringen (in-
frastruktuur) zoals wegen, kunstmest,
voertuigen enz.
Modernisering blijft achterwege en
daarmee blijven de opbrengsten van het
platteland geheel afhankelijk van de
kwaliteit van de grond en het weer.
Velen, niet meer in staat van de op
brengst te leven, trekken weg om el
ders het geluk te zoeken. Zij trekken
noodgedwongen óf direkt naar het bui
tenland óf zij gaan naar de stad,
die vanwege geringe industrialisatie deze
toevloed niet kan verwerken, zodat velen
via deze weg in het buitenland terecht
komen.
Wettelijke regelingen van sociale ver
zekeringen zoals in Nederland, bestaan
in die landen niet of nauwelijks. Men
kent een soort van onderlinge verzeke
ring binnen de familie tegen ziekten en
werkloosheid. De inkomsten van hen
die werk hebben worden in een familie
fonds gestort.
De landen van herkomst kenmerken
zich bovendien nog door een grote mate
van politieke onvrijheid. Het recht van
vrije meningsuiting is zeer sterk beknot.
Een strenge staatspolitie handhaaft de
juiste leer. Een protest tegen de uit
zichtloze ekonomiese situatie, de uitbui
ting door bezitters wordt in de kiem
gesmoord. Voor met name jongeren is
dit reden om die vrijheid in het bui
tenland te gaan zoeken.
In 1949 gaat de mijnindustrie Ita
lianen werven voor het ondergrondse
werk. In 1955 werven enkele metaalbe
drijven gezamenlijk 2000 Italianen. Er
ontstaat ook een stroom van spontanen.
Eind 1961 waren er in ons land onge
veer 8000 buitenlandse werknemers.
Eind 1965 was dit aantal gestegen tot
40.000. De toename eind 1968 en 1969
bedroeg 1000 per maand. Het aantal
Marokkanen is in vier jaar tijds geste
gen van 2000 tot 15.000.
Op dit moment zijn er ongeveer 70.000
buitenlandse werknemers. Absoluut ge
zien is dit ongeveer 2 pet. van de af
hankelijke beroepsbevolking. Relatief,
dus gelet op de verhouding tussen het
aantal niet-geschoolde Nederlandse
werknemers en het aantal niet-geschool
de buitenlanders, liggen de percentages
aanzienlijk hoger. In vele bedrijfstak
ken of bedrijven wordt het fabriekswerk
voor méér dan 50 pet. door buitenlan
ders gedaan. Het kantoorwerk is voor de
Nederlanders.
Werving
Vroeger kon een bedrijf naar eigen
goeddunken in een door haar gekozen
land en door haar gekozen landstreek
werknemers werven. Er ontstonden wan
toestanden, gelijk een slavenhandel. De
werving is nu aan strenge regels gebon
den. Zij loopt via het ministerie van So
ciale Zaken van Nederland en van het
toeleveringsland.
Op de bewuste dag komt een mobiel
wervingskantoor naar een bepaalde
streek. Er bestaan daar al lange lijsten
van gegadigden, werklozen. Er wordt
summier voorgelicht en de mensen wor
den gekeurd en geselekteerd door verte
genwoordigers van het bedrijf onder lei
ding en toezicht van de regeringen.
De goedgekeurden krijgen een ar
beidsovereenkomst ter tekening aange
boden en worden zo snel mogelijk op
transport gezet. De niet-goedgekeurden
gaan terug naar huis en wachten op
een volgende keer. Reiskc-ten krijgen
ze niet vergoed.
Er zijn ook illegalen, zonder ver
blijfsvergunning en zonder arbeidsver
gunning. In veel gevallen zijn zij door
koppelbazen geronseld in naburige lan
den. De politie zit hen voortdurend op
de hielen. Aanhouding leidt tot on
middellijke uitzetting. Begrijpelijkerwijs
bepaalt dit ook de verhouding tus
sen illegale en werkgever en illegale en
pensionhouder.
Vakantie
De buitenlander die op bovengenoem
de officiële wijze is geworven, krijgt een
zogenaamde model-arbeidsovereenkomst
Daarbij wordt de werkgever verplicht
voor passende huisvesting en voeding
te zorgen. De buitenlander zou immers
niet in staat zijn in een voor hem ge
heel vreemd land zélf hiervoor te zor
gen. De looptijd van het kontrakt is 1
jaar. Daarna kan de overeenkomst wor
den verlengd. De werkgever betaalt dan
de vakantiereis. De heenreis tevoren
en de terugreis achteraf, als de werk
nemers op het afgesproken tijdstip weer
terug is.
De buitenlander heeft vaak een lange
vakantie. Dit komt, omdat hij al zijn
snipperdagen opspaart en aan zijn va
kantie mag vastknopen. Dit is officieel
geregeld en niet in strijd met de CAO.
Bovendien krijgt hij 2 x 3 extra dagen
voor de heen- en terugreis.
De lange vakantie is billijk als men
bedenkt, dat de buitenlander vaak een
jaar of langer gescheiden leeft van zijn
vrouw, zijn kinderen en andere familie
leden. Met name in de mediterrane lan
den spelen de familiebanden een zeer
grote rol in het sociaal-kulturele leven.
Binnen het kontraktjaar zit de werk
nemer vast. Beëindiging bv. omdat hem
ander werk wordt opgedragen dan in
het kontrakt staat, betekent verlies van
onderdak, verlies van de middelen van
bestaan, verlies van het vakantiereisgeld.
Soms zelfs leidt het tot uitzetting, het
geen betekent, dat de achtergebleven fa
milieleden zonder Inkomsten komen te
staan.
Na het eerste jaar wordt de buiten
lander meestal aan het lot overgelaten.
Of het kontrakt wordt verlengd óf hij
gaat een overeenkomst aan met een an
dere werkgever. Deze laatste sluit een
gewone arbeidsovereenkomst, zoals een
Nederlander.
Officieel heeft de buitenlander dezelfde
rechten als een Nederlander. Maar hij
betaalt belasting voor onze scholen: hij
zelf en zijn kinderen krijgen daar geen
enkele opleiding voor terug. Hij betaalt
AOW maar op zijn 65ste weet hij niet
In de praktijk wordt de gast
arbeider gediscrimineerdvindt de
Leidse „werkgroep buitenlandse
werknemers" De Nederlander kent
z'n rechten en beroepsmogelijkhe
den, de gastarbeider niet.
(Foto George Burggraaf f)
hoe hij zijn uitkering moet aanvragen,
afgezien van het feit, dat hij een grote
re kans heeft die leeftijd niet te berei
ken dan de Nederlander.
Hij betaalt ziekenfondspremie voor het
hele gezin, maar voor eventuele ziek-
tenkosten van vrouw en kinderen krijgt
hij geen cent terug. Hij mag procede
ren tegen onrechtvaardig ontslag maar
niemand heeft hem ooit gezegd langs
welke weg De Nederlander heeft het
recht om samen te leven met zijn ge
zin. De Nederlandse regering stelt ech
ter. dat onze ekonomie slechts behoefte
heeft aan werkkrachten en niet. aan hun
gezinnen en daarom worden die buiten
onze grenzen behouden.
Bij werving wordt de buitenlander ge
zegd, dat hij binnen 1 of 2 jaar (dat
hangt van de nationaliteit af!) zijn ge
zin mag laten overkomen. Voorwaarde is,
dat hij een passend huis heeft. Er is wo
ningnood, maar als we de buitenlander
die onze ekonomie steunt geen gelijke
kansen geven bij het verkrijgen van een
woonruimte, doen we hem groot on
recht.
Als een Nederlander geen huisves
tingsvergunning nodig heeft voor „inwo
ning" in Leiden en een buitenlander wèl,
dan is dit onbillijk.
In Leiden
In Leiden werken en wonen ook bui-
tenlanderse werknemers. Een ieder weet
dit. Niet iedereen is op de hoogte van
hun aantal.
Er zijn ongeveer: 363 Marokka
nen. 277 Turken. 25 Spanjaarden, 6 Tu-
nesiërs, 5 Portugezen, 55 Joegoslavise
meisjes.
Zij werken onder andere bij: Clos en
Leembruggen (24 Marok., 1 Turk), NV
Durisol (6 Mar., 63 Turken). N.E.M. (8
Mar., 22 Turken, 2 Spanj.) Kon. Grof
smederij (42 Mar., 72 Turken. 1 Span
jaard). H.C.W. (1 Mar.. 25 Turken),
Nieuwenhuizen (22 Mar.). Adler Royal
<72 Mar.. 13 Turken), Ver. Touwfabrie-
ken (14 Mar., 24 Turken. 14 Spanj.),
Wernink (3 Mar., 71 Turken). Anna-
kliniek (15 Joeg Ac Ziekenhuis (40
Joeg.).
Dikwijls hoort men zeggen: ..Waarom
al die buitenlanders? We hebben zélf
nog werklozen!!"
Het huidige aantal werklozen (54.700)
moet worden gesplitst in ongeschikten,
die tewerkgesteld zijn in z.g.n. werk
plaatsen. in werklozen vanwege beroeps
wisseling, in seizoenwerklo
bouw, konserven) en in
werklozen.
In Leiden waren er in
deld 665 werklozen. Dit wi
in 1968, 33 pet. van de
werklozen was dat korter d
26 pet. was korter ingesc
gedurende 1 tot 3 maanden,
ge blijken, dat de aantrekk
tenlanders in géén geval n?
de arbeidssituatie in Leiden.
Bovendien: Zij doen het j
Nederlander weigert. Op
plaats geeft het ministerie
Zaken slechts toestemming
als de stand en de ontwikk
arbeidsmarkt dit toelaten.
De buitenlandse werknen
den en omgeving wonen in:
O partikuliere pensions, i
huizen in het centrum. In
28 december werd ingegaab
liteit van die huizen.
woonoord „de Zijl" in
opgericht door enkele werkgi
oude hotels in Katwijk fi
intern in ziekenhuizen
zelfstandig.
Bij de werving van buitefi
nemers wordt gekeurd en
uit een soort van reserveleg
nemers. Dit betekent dat
de mannen naar Nederland
af 21 jaar. De onproduktie
en opleiding is door het la
komst betaald. Een Nederlai
mer is voor de werkgever
duurder (aan belasting
buitenlandse, voor wiens h
voeding hij moet zorgen.
Het bedrijfsleven heeft v
gehuwden, omdat zij serii
werken. Gezinshereniging e<
onmogelijk. Dit houdt in, d
niet hoeft te zorgen voor e.
gezinswoningen, ziekenhui!
voor de buitenlandse famili
tie is het mogelijk, dat de
naar betere baantjes op
open plaatsen worden door
opgevuld.
Massale trek van de met
rijke en meest gezonde a
een kumulatief effekt: de
van de eigen produktie
stagneren en nog meer m
moeten wegtrekken. Aldus
streken over, waar nog sle<
wrichte samenleving is van
deren, ouden van dagen en
mannen.
De inkomsten van de in h
werkende mannen, zorgen
dig bedrag aan deviezen, ra
gebrek aan eigen produkt
veel worden geïmporteerd
europese landen.
De landen van herkomst
kans om de eigen ekonomi'
kelen teneinde een eigen
te zetten. De Westeuropes
men met hun onweerstaai
miese groei en hun monopol
de opbrengsten van de niet
landen af. Deze landen sp
dergeschikte rol in het ka]*
Kapitaal wordt slechts ge1
de exploitatie van grond'
vervoer hiervan en de verf'
eindprodukt is in handen
europese landen.
Dit wil zeggen dat alle
op gemaakt door vele tusse 1
het Westen worden verdient
Doch dit Westen moet
wöordig beschermen tegen „v.
tie van de niet-ontwikkeldty
bestaan zeer hoge invoe i>
eindprodukten, zoals suiker:^
textiel 80 pet.
Deze invoerrechten zijn, fti
derzoeken is gebleken, met fc
scherming van de arbeidsii
dustrie. En juist in deze Ink
ten nu buitenlanders te werjn
steld.
Groi»
Het natuurlijk evenwichty
van wie wat produceert, 1%
Het Westen wil alles pr£
moet zich hardnekkig verdk,
de steeds sterker wordende)
uit de nlet-ontwikkelde lar.11
landse werknemers zijn nol
verplicht bepaalde westerse i»u
stand te houden. Aan hen I
Menselijke belangen moete»*
de ekonomiese groei-neurosd
Waarom behandelen we gastarbeiders
als ongewenste vreemdelingen, die al
leen mogen werken om onze konsump-
tlemaatschappij (welvaartsstaat) op po
ten te houden? Het komt ons zeer
vreemd voor, dat deze mensen bij het
zoeken naar een kamer aangewezen zijn
op 3e-rangs-pensions, omdat verhuur
ders van kamers liever een „schone Ne
derlander" hebben dan een „vieze, onzin
delijke" gastarbeider. Zodoende zijn ze
uitgeleverd aan de willekeur van de pen
sionhouders, die werkelijk absurd ho
ge verdiensten van hun krotten hebben.
Yoen in het zuiden des lands bekend
werd, dat er een groot aantal gastarbei
ders zich aldaar gingen vestigen, hiel
den zeer vele bezorgde ouders angstval
lig hun dochters binnen voor de vrou
wejagers, die op komst waren. Van vele
kanten, ook uit de kranten krijgt, men
ook de Indruk dat het misdatflge ele
ment overvloedig bij de gastarbeiders
zegeviert, terwijl uit statistische ge
gevens blijkt, dat deze insinuaties vol
komen ongegrond zijn (gemiddeld cri
minaliteitscijfers buitenlanders is 6,4)
(Nederlanders is 7).
Verlagen we ons niet tot onredelijke
..vooroordeelbeesten" door onszelf zo te
laten gaan beïnvloeden door het anders
zijn van mensen?
In Breda werden op 2e en 3e kerstdag
ka fees gesloten, omdat men bang was
dat ze een „toevluchtsoord" zouden wor
den voor gastarbeiders die ook eens
uit wilden gaan. Lijkt het niet op dom
me diskriminatie als mensen botweg uit
kafees worden geweerd? Onze hoop is op
u gericht om aan deze onmenselijke si-
tuasie een eind te maken.
Gezondheid betekent niet alleen een
afwezig zijn van ziekte, maar een situa-
sie van lichamelijk, geestelijk en sociaal
welzijn.
We dachten, dat er met betrekking tot
de Marokkaanse gastarbeiders nogal
wat storende elementen zijn. die een
streven naar een „gezond" leven in de
weg staan. Met name de immateriële as
pecten van hun milieu worden zeer vaak
over het hoofd gezien en dat zou kun
nen leiden tot een frekwenter voorko
men van psychosomatiese ziekten on
der hen.
Tijdens de Ramadan (is vastenmaand)
b.v. mogen de moslims overdag niet
eten, maar hun werk gaat door. zodat
sommigen tijdens de pauzes uit ellende
maar slapen. Een aangepast werksche
ma zou hier op zijn plaats zijn.
In de bedrijven ontmoeten de gastar
beiders in plaats van begrip, een vijan
dige houding onder sommige groeperin
gen van hun mede-arbeiders, omdat de
ze de gastarbeiders zien als een bedrei
ging voor hun werksituatie, terwyi het
werk dat zij doen te
Hollandse arbeiders.
Door vele Marokkanen
ding van de kontrolerend
raar en onvriendelijk erv
terwjjl de kans op ziekte
die opgegroeid is in een
maat en komt in een vaak
giënisch en slecht verw
vrij groot is.
Ook de seksuele nood bij
ge tijd van hun vrouwen
Marokkanen, leidt tot fr
dat zij moeilijk tot een
takt met de andere sekse k
Bij bovengenoemde pun
taalbarrière een grote rol
enkele andere faktoren 1
stresssituatie bij het nieuw
riaat in Nederland.
Een situatie, die zowel
'ichamelljk bij hen zijn w
