Schermerhorn getergd aan
dictafoon anno 1946-1947
2 dagen
Brussel
f48.
Bedrijfsleven beleeft
ebgetij
Dagaantekeningen van een Linggadjati-deelnemer
MARKTWAARDE AANDELEN ZAKT IN EEN WEEK 10 PROCENT
Bejaarden en
de presentatie
leidsch Xè dagblad
Beleidsplan
lATERDAG 21 NOVEMBER 1970
irtnscH dagblad
PAGINA 1
p '66 heeft een beleidsplan gepu
bliceerd en daarmee weer eens dul-
(ileyic gemaakt, dat de kracht van de-
je net vier Jaar oude party nu een
maal meer ligt in het opstellen van
óeeen dan in het bedrijven van poli
tiële. Want in dat beleidsplan staat
0p verschillende punten een rijke
taalkaart van ideeën over proble
men, waarmee ons land in de komen
de Jaren te maken krijgt. Sterk is bij
voorbeeld de paragraaf- of moet Je
met zo'n uitvoerig plan praten over
hoofdstukken gewijd aan de milieu-
Vanaf de stormachtige op- horn gistermiddag aan de schrijver aangeboden is
geen echt dagboek, en het bestaat nog minder uit memoi
DEN HAAG (GPD) Het dagboek van Schermer-1
hygiene
homst van dit begrip, heeft D '66
vooraan gestaan in de rij van de po
litieke partijen als het ging om het
onderkennen van deze problematiek.
Op verschillende punten is ook nauw
keurig aangegeven hoeveel een en
inder gaat kosten.
Dat is een stukje eerlijkheid, waar
gndere partijen wel iets van kunnen
leren in deze tyd, die al helemaal in
het teken staat voor de politici al
thans van de Kamerverkiezingen
van volgend Jaar. D '66 heeft een
reeks wensen op tafel gelegd, en
geeft bovendien aan, dat de verwer
kelijking van die wensen een stukje
welvaart gaat kosten. De werkgroep
die dit plan op tafel legt, heeft de ge
dachte dat welzijn boven welvaart
moet gaan, omdat we anders in die
welvaart stikken, uitgewerkt. En daar
is heel wat moed voor nodig, op een
moment dat vele partijen het doen
voorkomen, alsof het één nog steeds
wel kan met het ander. Over techno
logie en departementale indeling wor
den zinnige dingen gesteld.
Er zijn natuurlijk ook feilen in dat
D '66 beleidsplan aan te tonen. Het
probleem van de gezagsverhoudingen
wordt nauwelijks aangeraakt, even
als de "polarisatie" die getuige de
discussies van nog maar enkele
maanden geleden, ook in ons land de
geesten verdeeld houden. Dat doet
wat merkwaardig aan voor een par
ty die nog niet lang geleden duidelij
ke ideeën produceerde over de vrij
heidsrechten, maar na de studenten
opstanden van vorig Jaar, het spoor
enigermate is bijster geraakt en vaak
geen raad meer wist met buitenpar
lementaire acties. Ook het ongeluk
kig gevallen rapport over de bevol
kingspolitiek, dat eerder dit Jaar ver
scheen en dat was samengesteld door
een werkgroep van D 66 vindt men
slechts in flauwe vorm terug in dit
beleidsplan. De scherpe puntjes, die
drs. Schmelzer in de verkiezings
strijd voor de Provinciale Staten in
maart zo goed wist uit te buiten, zijn
afgevlakt in onschadelijke formule
ringen.
Maar ondanks die kritiek geeft het
D '66 beleidsplan wel degelijk een lijn
aan voor de problematiek, van de Ja
ren zeventig. Dat is de kracht, maar
ook de zwakheid van de partij. Want
politieke taktiek kun Je mét dit plan
nauwelijks uithalen. Politiek bedrij
ven in de zin van combinaties vor
men, compromissen sluiten, tsjonge,
dat gaat niet meevallen. Want ga
maar na: Van Mierlo roept prak
tisch zonder ruggespraak - zijn men
sen aan de basis dat zijn de plaat
selijke afdelingen op om te gaan
praten met PvdA en KVP voor een
coalitievorming. Een wat meewarige
aandacht is zijn deel. De KVP verze
kert dat men al flink op dreef is met
de christelijk-democratische samen
werking en dat de PvdA eerst maar
eens de anti-KVP-motie moet intrek
ken. Bijgedachte: daar hebben ze
D '66 toch niet voor nodig. Gevolg:
D '66 staat in de kou en vanuit die
positie krijg Je weinig luisteraars.
Dan komt er een beleidsplan van
datzelfde D '66. Daarin staat dan on
der meer: geleidelijke afschaffing van
kinderbijslag. En dat op nauwe
lijks enige maanden nadat Je hebt ge
zegd in zee te willen met de KVP,
die van oudsher zo verknocht is aan
die kinderbijslag.
Zo staan er wel meer punten in,
waarvan andere partijen zullen zeg
gen: moet dat nu echt? Hoe moeten
we nu op basis van de praktische po
litiek in zee gaan met dat D '66, dat
eigenlijk geen woord wijdt aan tal
van lopende zaken, zoals de land-
bouwfinanciering en de politiesalaris-
sen en de prijzen? Met andere woor
den: D '66 geeft opnieuw een richting
aan, maar het maakt weer geen keu
ze voor bestaande partijen. Want dan
zou er gezegd moeten worden: dit is
ons beleidsplan, en de voornaamste
punten er uit zijn die en die, en ver
der doen we wel water in de wijn, als
we mogen meeregeren.
Misschien moet Je zeggen: D '66
maakt geen keus voor zichzelf. Dat
is tenminste de overheersende ge
dachte die na lezing van het dikke
beleidsplan overblijft. Misschien is
dat voor D '66 ook maar het beste,
nu de overige politieke partijen om
het hardst roepen, dat ze het pro
grammatisch wel eens worden, en
daarvoor de bestaande tegenstellin
gen verdoezelen. Bij D'66 geen ver
doezeling, maar de stap van septem
ber, om KVP en PvdA tot elkaar te
brengen, kan Je dan alleen maar zien
als een misstap. Want dit plan voor
een beleid past een party, die welbe
wust een excentrische positie in
neemt.
JRS
Uit het dagboek komt Schermer
horn naar voren als een impulsief
man.
Als hem dat later (door Drees)
1 r i_i j I wordt verweten, doet hy er wat ver-
res-achterar. Het zijn de geheime dagaantekeningen die|baasd over Maar het blykt uit
prof. dr. ir. W. Schermerhorn als voorzitter van de com- nieer dan een aantekening. Een paar
missie-generaal voor Nederlands-Ipdië ter plaatse in een
dictafoon sprak en die later voor hem werden uitgetikt.
Voor de leesbaarheid van het wedervaren. Het is het verhaal van
boek is het een zegen, dat Scher
merhorn niet zelf achter de
schrijfmachine is gekropen, want
voor een beetje ingewikkelde vol
zin schrikt hij niet terug.
Het was trouwens in 1946—'47 on
bestaanbaar dat een politicus het in
geschrifte zou hebben over „het plat
krygen van den ministerraad." Zo
iets zei men trouwens hooguit in de
vriendenkring. En tegen een appa
raat biykbaar, zodat wy thans ken
nis kunnen nemen van een in zeer
levendige trant gesteld verhaal-van-
binnenuit over de voorgeschiedenis
van de eerste politiële actie op Ja
va en Sumatra.
De commissie-generaal was een
driemanschap dat namens de rege
ring in Den Haag dagelyks contact
kon hebben met de regering in Ba
tavia en. althans in de eerste tyd,
grote volmachten had. Bovendien
trad zy in onderhandeling met de re
publikeinse regering in Djokja. Dat
leidde vry snel tot een wapenstil
standsovereenkomst en vervolgens
tot het akkoord van Linggadjati: er
zou een Nederlands-Indonesische
Unie komen, waarvan de Verenig
de Staten van Indonesië de ene part
ner vormden, en een van die Vere
nigde Staten zou de republiek Djok
ja zyn. Om Linggadjati door de
Tweede Kamer te krygen werd het
akkoord „aangekleed" met behulp
van een motie Romme-Van der Goes,
maar door die aankleding duurde
het weer zeer lang voordat Djokja
toestemde in definitieve onderteke
ning.
De sfeer was door dit uitstel zo be
dorven dat gezamenlyke uitwerking
van het akkoord leidde tot aarzelin
gen. vertragingen, onenigheid en te
genwerking. De situatie werd toege
spitst, ook al doordat,vele Nederlan
ders in Indië in hun hart het akkoord
verafschuwden en het alleen aan
vaardbaar vonden om als het mis
ging een reden te hebben om met
een vry geweten Java en Sumatra
terug te veroveren.
Toen het in Juli 1947 zover kwam
greep de Veiligheidsraad in en de
republiek van Djokja kwam sterker
uit de Nederlandse militaire actie te-
voorschyn dan zy in maanden gesche
nen had. De commissie-generaal, al
maanden gereduceerd tot „ballenjon-
gens van het kabinet." werd terug
geroepen en in oktober verdween zy
Tegen deze achtergrond dicteerde
Schermerhorn byna dageiyks zyn
een moeilyke, maar succesvolle
dagen na zyn oordeel moet hy het
herzien.
Niet mals
zyn oordelen over mensen zyn niet
mals. "Beel begreep er kennelyk he-
start, die op 15 november uitliep op lemaal niets van, maar bevindt zich
de parafering van het akkoord onder j in het gevaariyke stadium dat hy dit
voorzitterschap van de Brit Lord niet meer inziet".
Killearn. Op 30 november zouden de! "Een man als Clurman van (het
Engelsen hun bruggehoofden in In- persbureau) UP. die kennelyk enig
donesië ontruimen Geen wonder dat negerbloed in zich draagt, lykt my
de „oude heer" bly was: met be- voorbeschikt om op de hand van de
hulp van Sjahrir. Schermerhorn en republiek te zyn".
een andere Brit leegde hy vier vies- I "Drees is van nature geneigd in
sen champagne.i problemen als deze een enigszins con-
Maar toen begon de lydensweg. servatieve legalistische houding aan
Den Haag en Djokja schenen niet zo te nemen, die men niet als maatstaf
goed te kunnen volgen wat er in Ba- mag nemen voor hetgeen de socialis-
tavia werd klaargemaakt. De Haag- tische wereld wenst",
se telegrammen waren onduidelijk,°ie socialistische wereld althans
de Djokjase radicalen verwierpen j het wereldje dat PvdA heet had
het besprokene. Wilde of bevo- voor Schermerhorn. haar eerste mi-
len? acties van republikeinse zy-
de doorkruisten het gesprek. In Bata
via riep men ook om acties. De bui
tengewesten voelden zich achterge
steld. Luitenant-gouverneur-generaal
Van Mook ondervond weinig steun
uit Nederland. Zou hy worden ver
vangen en door wie?
Door Romme. meldde een krant.
Paniek. Maar zou Romme toch weer
minister worden (weer paniek) en
Meynen (van de AKU) gouverneur-
nister-president. nog een verrassing
doordat haar voorzitter Vorrink hem
bezwoer zich niet openiyk tegen de
militaire actie uit te spreken. Het ka
binet mocht niet vallen, maar de so
cialisten in de rooms-rode regering
lieten voor dat doel Schermerhorn
min of meer in de kou staan.
Op den duur ziet men hem bezeerd
raken door het onbegrip. Er zyn nog
maar zeven mensen in Batavia die
een actie als een ramp zien. Woedend
wordt hy als in Juni ingrypen onver-
nieuwe staat.
ADVERTENTIE
Uitgaan, winkelen, eten
en drinken in het Parys
van België!
Volledig verzorgd, dus
inel. hotel, maaltijd en
reis:
van elk
station.
Vertrek dagelijks.
Alle informatie in de
NS-reiskrant op de
stations.
voordelig
uit met NS
generaal en tenslotte zou't voorlopig mydeiyk lykt en hy treft by van
blyven als het was Als er geslagen j Mook de paieiskliek aan. in een vro-
moest worden, dan door hef bestaan- ijj^e stemming en met een forse
de bestuur. Zo gleed men naar de dronk over zich. Later corrigeert hy
oorlog toe en knutselde tegelyk aan dat weer: voor hen was de spanning
de toekomstige structuur van de gebroken, geen wonder dat ze daar
wat op wilden drinken. Toch wordt
de actie weer afgewend. Maar dan
ergert het hem weer dat diezelfde
kliek even opgelucht maar dan
nuchter doet.
Boeiend
Het zyn dit soort dingen die het
boek zo boeiend maken. Want het
verhaal zelf kennen wy al. Het dag
boek is door mr. dr. C. Smit geraad
pleegd toen hy zyn boeken over Ling
gadjati en over de liquidatie van het
imperium schreef. Maar als Scher
merhorn het zelf vertelt zoals hy het
toen zag, en zoals hy het twee dagen
later moest her-zien, blyft men be
nieuwd hoe het afloopt. Die afloop
het laatste hoofdstuk valt dan wat
tegen. De commissie-generaal gaat
naar Nederland en de spanning is er
uit.
Dezelfde dr. Smit heeft deze uitgave
ook verzorgd en gelukkig de spreek
taal de spreektaal gelaten. In de se
rie werken van het Nederlands His
torisch Genootschap zal dit dagboek
daarom wel een witte raaf blyven.
Over het algemeen komen politici,
zelfs by 't dicteren, niet aan spreek
taal toe. Niet iedereen kan het over
zich krygen om de moeilykheden van
Pro/, dr. ir. W. Schermerhorn.
heb op sommige momenten het ge
voel dat de jongelui door de hele
procedure onhanteerbaar zyn gewor
den", maar daar staat toch wel te
genover dat "wy eigenlyk op soort-
geiyke wyze aan deze heren hebben
zitten trekken" indertyd.
Hy ziet aan de zaken meestal en
kele kanten, maar blyft zich dat de
hele tyd sterk bewust. Uit het dag
boek komt hy dan ook wel naar vo
ren als iemand die zichzelf niet ge
ring acht.
Nog wat losse notities:
In de instructie voor de commis
sie-generaal stond oorspronkelyk ook
nauwkeurig voorgeschreven hoe de
heren met Van Mook om een tafel
de tegenparty aldus te typeren: "Ik moesten zitten, (links van de voor
zitter en zo voort) dat heeft
Schermerhorn er uit weten te hou
den:
Jonkman (toen minister) vrees
de dat Samkalden (toeft assistent van
de commissie) niet volkomen Neder
lands zou denken omdat hy Jood is.
Het hoofdbezwaar echter was dat
„deze man politiek nogal links
schynt te staan, hoewel ik daar nooit
veel van heb ontdekt";
F. de Boer (lid van de commissie
generaal) in het vliegtuig op de
heenweg boven Karatsji: „Myne
vrienden, wy moeten er van nu af
op rekenen, dat iedereen in Hol
land denkt dat wy gek zyn".
Het dagboek van Schermerhorn,
uitgegeven door mr. dr. C. Smit, Wol-
ters-Noordhoff, Groningen. Twee de
len f 65.-.
(Van onze financiële medewerker)
Indien het mogelyk zou zyn ge
weest om de stygende grondstoffen-
pryzen, de lonen, de toenemende
vervoerskosten en de hogere rente
lasten door te berekenen in de pry-
zen zouden zowel Unilever als Ko-
ninklyke Olie, Philips en AKZO be
paald wel met betere cyfers voor de
dag zyn gekomen dan die, waarme
de zy de aandeelhouders en de fi
nanciële wereld als geheel een flin
ke teleurstelling bezorgden. Het zyn
allemaal kostenfactoren, die zy niet
alleen hebben te dragen, want de
concurrenten zitten met dezelfde ge
volgen van de inflatie.
Het prysbeleid van de overheid in
vele landen, waar een hardnekkige
stryd op een der fronten van de we
reldomvattende inflatie wordt ge
voerd, maakt het onmogeiyk om tot
aanpassingen te geraken in de ver-
kooppryzen. Intussen gaat de infla
tie aan de andere fronten ongehin
derd door, want denkend aan de ge-
voleen voor de stembus durft geen
enkele regering het aan om ook van
de andere kant het inflatiegevaar
krachtig aan te pakken.
Het is ook niet eenvoudig om in
een periode van overspannen ar
beidsmarkten aan de lonen te frut
selen. Evenmin kan daadwerkeiyke
invloed worden uitgeoefend op de
door ontwikkelingslanden geleverde
grondstoffen.
MILIEUHYGIËNE
Zwaardere eisen op het gebied van
de milieuhygiëne nopen de onderne
mingen tot omvangryke investerin
gen, die direct weinig rendement af-
werpen. BU AKZO heeft gemiddeld guii^êrmtadërï
7 procent van de investeringen be- 1
trekking op bestryding van milieu
verontreiniging. Voor de investerin
gen is kapitaal nodig en vraag niet
wat er tegenwoordig voor rente
moet worden vergoed om wat kapi
taal byeen te brengen.
Naarmate de winsten in de ver
nieling geraken door de loon- en
prysbeweging moet het bedryfsleven
steeds meer middelen van buitenaf
aantrekken. Daardoor nemen de kos
ten toe zonder dat het mogeiyk is
er compensatie voor te vinden in de
verkooppryzen.
Het is duidelyk dat het bedryfsle
ven internationaal in een eb-gety is
geraakt en voor ons land geldt dat
In het byzonder omdat wy als kop
pelaar hebben gefungeerd op het ge
bied van de looninflatie. De f 400 uit
kering ineens, die uiteindeiyk voor
de werknemers weinig of geen ver
betering betekent, heeft de onderne
mingen een rib uit het lijf gehaald.
Voor een bedryf als Philips brengt
dit alleen al een schadepost van f 50
miljoen, omdat behalve de uitkerin
gen ook nog een verzwaring van de
sociale kosten optreedt. De net niet
met verlies werkende VMF kost de
uitkering meer dan f 13,5 mld.
INDRUK OP BEURS
Op de effectenbeurs heeft de ont
wikkeling van de laatste tyd, welke
blykt uit de stroom van tussentydse
mededelingen van de binnenlandse
Industrie en de kwartaalcyfers van
de grote internationale concerns een
diepe indruk gemaakt. Vorige week
is de marktwaarde van de aandelen
als gevolg van de vrywel algemene
koersdaling met byna vier miljard
Dat betekent dat er tien procent
van de totale waarde van alle aan
de Amsterdamse effectenbeurs verlo
ren is gegaan.
Vier miljard staat geiyk aan byna
25 pet. van het totale staatsbudget
voor 1971, het bedrag komt byna
overeen met 20 pet van de totale
staatsschuld.
VRAAG EN AANBOD
De effectenbeurs wordt nu eenmaal
geregeerd door de impulsen van het
ogenblik. Op het moment dat Philips
minder gunstige cyfers over het der
de kwartaal publiceert is er niemand
die 'n aandeel Philips wil kopen ten-
zy de koers een heel stuk afzwakt.
Aan de andere kant zyn er in zo'n
geval heel wat teleurgestelde aan
deelhouders. die menen dat het tyd-
stip is gekomen om hun kapitaal
maar weer in huis te halen. Zy ver
dringen elkaar om van hun stukken
af te komen.
Het gevolg is dat de prys met
sprongen omlaag gaat tot er een punt
is bereikt, waarop de beroepshandel
meent dat het welletjes is, zodat er
dan wat stukken worden opgenomen
in de hoop dat er een verbetering
van het beurskllmaat komt. zodat zy
dan met winst van de hand kunnen
worden gedaan. Het is de werking
van de wet van vraag en aanbod,
waartegen zelfs de prysvoorschriften
van de minister van Economische
Zaken niet zyn opgewassen.
En op de effectenbeurs betekent
uiteindeiyk dat ook de economie van
het land een terugslag ondervindt.
Dat komt pas na een poosje, want de
door Philips voorgenomen zuinig
heidsactie by de vervanging van af
vloeiend personeel werkt pas na ver
loop van tyd door.
Een calamiteit was de koersont
wikkeling van de afgelopen week
voor de effectenbeurs. Vorige week
teruggelopen dan reeds in de beide
voorafgaande tydvakken het geval is
geweest. De omzet omgeslagen op het
bedryfsresultaat leverde een bruto
winstmarge op van 8.21 procent te-
vrydag bleek Koninklyke Olie een gen vorig jaar 12.25 procent De loon-
,k?^«Verlles te hebben geleden van kostenstyging is een streep door de
f 12,80 per aandeel van f 20 nominaal rekening geweest, terwyl opnieuw is
ten opzichte van de koers van veer- gebleken dat textielvezels de zwakke
tien dagen tevoren. AKZO was in schakel in de keten zyn. Hoe meer
veertien dagen tyds f 10,90 omlaag andere activiteiten kunnen worden
gegaan. Philips verloor f 10.30 en Uni- ontwikkeld des te minder zal de tex-
lever f 8 tielconJunctuur vat hebben op het
BU Philips dient men er bovendien 1 ^f™ultaat' maar h« "og
nog rekening mee te houden dat het
hier gaat om aandelen van f 10 no
minaal, zodat om een juiste vergeiy-
king te krygen met de koersen van
de andere internationale fondsen het
verlies moet worden verdubbeld.
KAPITAAL VERLOREN
De koersval voor Philips had tot ge
volg dat er een verlies aan beurs
waarde optrad dat geiyk is aan het
totale nominale bedrag van het ge
plaatste aandelenkapitaal. De daling
is zo snel gegaan, dat het niet ver-
wonderiyk was toen in de nieuwe
beursweek een zeker herstel optrad.
Het is zover nog niet, maar op de
beurs kykt men graag vooruit. Dat is
afgelopen maanden ook gebeurd by
de beoordeling van de situatie by
AKZO en het is weer gebleken dat
de beurs een goede neus heeft ge
had ten aanzien van de verwachtin
gen omtrent de resultaten. De koers
is er sterk door gedaald en daarmee
werd vooruitgelopen op de cyfers, die
afgelopen dinsdag werden bekend ge
maakt.
De winstmarge is nog beduidender
AKZO is voornemens om de Inves
teringen te beperken, onrenda
bele sectoren af te knappen en krap
aan te doen by de aanstelling van
nieuw personeel. Het is eigenlyk de
zelfde teneur, welke by Philips viel
te beluisteren. D^ kruik van de lo
nen gaat zolang te water tot zy
breekt. Het gaat ernaar uitzien dat
dit moment in conjunctuur in ons
land snel naderby komt. Het is een
onmogeiyke situatie dat de loonkos
ten per werknemer in continue
dienst by ons hoger uitkomen dan
de in guldens omgerekende lonen van
soortgeiyke werknemers in de Ver
enigde Staten.
Met alles erop en eraan van pen
sioenen, sociale lasten en emolumen
ten komt een werknemer per uur in
Nederlan dte staan op f 11,93 tegen
f 11.63 in de VS. Drie Jaar geleden
was het f 8.33 tegen f 10.76. En dan
te bedenken dat de uitkomst in Ne
derland nog berekend werd voor de
f 400-actie, die AKZO in het derde
kwartaal al f7 min. kostte en waar
in het vierde kwartaal nog f3 min
bykomt,
In dezelfde week dat minister
Klompé de Tweede Kamer de oorza
ken voorhield van de toenemende
verwydering tussen de kiezers en al
les wat „Den Haag" wordt genoemd,
presteerde diezelfde kamer het de
bejaarden hun uitkering ineens te
onthouden. Iedereen, op de zelfstan
digen na. heeft nu zo langzamer
hand die uitkering wel gehad. De re
gering vond het verstandiger de
a.o.w. en a.w.w.-pensioenen in plaats
daarvan met 2 te verhogen en de
kamer volgde haar daarin trouw. De
SER had het nu eenmaal zo geadvi
seerd en de pensioenen moeten toch
worden opgetrokken tot het niveau
van het netto-besteedbare minimum
loon. Een mooie kans dus om twee
vliegen in een klap te slaan. Boven
dien moet voorkomen worden dat de
premies omhoog zouden gaan.
Dat zyn allemaal respectabele re
denen. maar het is de vraag of dat
ook zo by de bejaarden en de wedu
wen is overgekomen. In de praktyk
komt die 2 voor 1971 neer op 120
gulden voor gehuwden en 84 gulden
voor alleenstaanden, terwyl de invali
den en werklozen toch maar 210 gul
den krygen uitgekeerd en dat nog
wel voor de kerst. De bejaardenbon
den hebben donderdag op het Bin
nenhof hard gelobbied om regering
en parlement nog tot andere gedach
ten te bewegen, zy vonden een ge
willig oor, maar hun interventies le
verden uiteindelyk niets op.
Voor veel bejaarden zal het kamer
debat een grote teleurstelling zyn ge
weest. Dat de oppositie nog heeft ge
tracht er iets aan te doen, zal velen
zyn ontgaan. Wat blyft hangen is
dat de Kamer als totaliteit de bejaar
den de uitkering Ineens heeft ont
houden en maar weinigen zullen
in de gaten hebben gehad hoe daar
bij de politieke verhoudingen precies
lagen.
„Is ons overleg ondanks alle goede
bedoelingen toch niet teveel elitaire
en autocratische trekken gaan ver
tonen". vroeg mevrouw Klompé zich
dinsdag af in haar speech ter her
denking van het feit, dat 25 jaar ge
leden het nood-parlement zyn werk
begon? „Hebben wy in ons samen
spel niet teveel oog gehad voor de
inbreng van belangengroeperingen
en te weinig oog voor de individuele
burger met zyn problemen, noden en
behoeften?"
Als er ooit pogingen zyn onderno
men het betrokkenen een beetje dui
delyk te maken, dan deze keer toch
zeker niet. Premier De Jong had vo
rige week vrydag op zyn wekelykse
persconferentie na afloop van de mi
nisterraad zo veel haast om te gaan
eten. dat de kabinetsbeslissingen die
avond verkeerd op de televisie kwa
men en de indruk werd gewekt dat
ook de bejaarden en de weduwen de
uitkering ineens zouden krygen.
Voordat de nuances goed en wel tot
de Journalisten waren doorgedron
gen. was de premier verdwenen en
konden er geen vragen meer worden
gesteld. Ook de minister van Sociale
Zaken was in geen velden of wegen
te bekenne.n Het kostte vasthouden
de Journalisten zeker anderhalf uur
uit te vissen voor wie die uitkering
ineens nu precies was bedoeld en
voor wie niet.
De Kamer sputterde daarover don
derdag nog wat na, maar liet de re
geringsbeslissingen geheel Intact, de
boeiende analyse die mevrouw Klom
pé eerder in de week over de afstand
tussen bestuur en bestuurden had ge
geven, ten spyt. „Het is van oudsher
de natuurlyke taak van het parle
ment die afstand te overbruggen",
zei de minister, „maar het schynt
dat de volksvertegenwoordiging in
dezelfde positie is geraakt als het be
stuur. Ook haar wordt verweten es
tablishment te zyn in plaats van te
genspeler en bewaker van overheids
macht".
Mevrouw Klompé wilde de verwU-
ten aan het adres van het parlement
niet op hun objectieve juistheid toet
sen. ,Jk heb het alleen over de sub
jectieve kyk van grote groepen bur
gers op wat zich afspeelt op het Bin
nenhof", zei zy. „Die vaak op stereo
type vooroordelen berustende subjes-
tiviteit moet voor ons echter een ge
geven zyn waarmee wy rekening
hebben te houden".
Inderadad wekt het parlement
naar buiten vaak allerminst de in
druk een tegenspeler van de regering
te zyn. De regeringsparty en vormen
de meerderheid en dekken het kabi
net in de rug. zolang hogere politieke
belangen dat eisen. De enkele keer
dat men eens dwars gaat liggen, le
vert naar bulten slechts een anti-ef
fect op.
Biesheuvel loste vele schoten voor
de boeg, maar durfde nooit raak te
schieten. Van Riel eiste deze week
het hoofd van een onwillige staats
secretaris. maar nam tenslotte met
diens aanbiyven om formele redenen
genoegen. Het zet naar buiten alle
maal zo weinig zoden aan de dijk.
Volgens mevrouw Klompé vraagt
de problematiek om staatsrechteriy-
ke en bestuurïyke hervormingen. Om
een versterking van de rol van de
kiezers in het beetuuriyke proces, om
vergroting van de mogeiykheid tot
inspraak. Om medezeggenschap, par
ticipatie en zelfwerkzaamheid, maar
ook en vooral in een mentaliteits
wijziging by bestuurders en vertegen
woordigers.
De minister liet biyken dat zy er
in leder geval aardig wat van be-
grypt. Althans meer dan haar col
lega's in het kabinet De Jong die na
vier Jaar ervaring zelfs nog niet eens
weten hoe zy hun beslissingen een
beetje fatsoeniyk aan de volke moe-
ten presenteren.
