EEN LESJE IN BIKKELHARD ZIJN
ïalie s exclusieve jachthaven Strijd om Montecristo
)e Amerikaanse zwemmer Jeff Farrell won bij de Spelen van Rome in 1960 twee gouden medailles;
ui, tien jaar later, is een boek verschenen over de zware omstandigheden waaronder hij zwom
RUUD PAAUW
JTERDAG 21 NOVEMBER 1970
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA IS
Tijdens de Olympische Spelen van 1960 in Rome won de Amerikaanse zwemmer
elix Jeffery (Jeff) Farrell twee gouden medailles als slotzwemmer van resp. de 4 x
Jöm vrije slag ploeg en de 4 x 100 m wisselslagploeg van de Verenigde Staten. Een
ooie prestatie, zeker, maar niet iets om vurig over na te kaarten. Er zijn imposan-
re daden op de Spelen geregistreerd dan die van Jeff Farrell. Althans zo op het eerste M
►zicht. Nu, tien jaar nadat hij met de wedstrijdsport stopte, is er in Amerika een boek
rerzijn zwemcarrière verschenen. En dan vooral over de periode die aan zijn Romeinse
3ccessen voorafging („Six days to swim" door Jean Henning, uitgegeven door Swim-
ing World, 12618 Killion Street, North Hollywood, Verenigde Staten). Het moet
j wel om iets bijzonders gaan. En dat gaat het ook.
Jeff Farrell even voor de fi-
100 meter vrije slag tijdens
lelecties in Detroit. Hij zou
iTin de derde plaats bezetten.
ren zijn zwemtnoek is nog een
van de waterdichte band
htbaar die om zijn middel zit.
i dagen tevoren ivas hij geope-
vd.
Felix Jeffery Farrell verrichtte
in die warme julimaand een op
vallend spektakelstuk, waar men
zelfs in het aan stoer- en hard
heid gewende Amerika met res-
pech en huiver naar keek. Jean
Henning heeft een voorbeeldig
stukje research verricht. Zij is
alle hoofdpersonen in het drama
nog eens afgegaan. Helaas heeft
zij een ivat naive, soms nogal sen
timentele stijl van schrijven, zo
als je in meer Amerikaanse sport
boeken aantreft. Maar dat moet
dan maar voor lief genomen wor
den. Het belangrijkste is dat deze
les in moed en hardheid tenslotte
geschreven is.
Jeff Farrell was geen natuurtalent.
zoals in later jaren een Schollander
of een Spitz. Hij moest harder dan
anderen werken om de weg omhoog
te vinden. En het duurde lang voor
hü de top bereikte. In 1956 faalde
Farrell m zyn poging een plaats te
verwerven in de Amerikaanse Olym
pische ploeg. Nee. Farrell was geen
wonderman. Successen van betekenis I
begon hy pas te boeken in 1959 toen
hy 22 jaar was in Amerikaanse
ogen een veteranenleeftijd) en ver
bonden werd aan de universiteit van
Yale. In dat jaar werd hij Ameri
kaans kampioen 100 en 200 m vrije
slag en Panamerikaans kampioen op
de 100 meter.
Kiphuth
Bij Yale stond Farrell onder lei
ding van de beroemde Bob Kiphuth.
coach van vier Amerikaanse Olym-
ische zwemploegen (1928—1948); een
man die groot en grijs geworden was
in de zwemsport. Wat hij van de
zwemmerij niet af wist, mocht abso
luut geen naam hebben. Men zei dat
zyn aderen gevuld waren met wa
ter. maar dat leek sommigen wat
overdreven. Farrell werd Kiphuth
voornaamste troef in het Olympisch
jaar 1960. In juli bevestigde Farrell
nog eens nadrukkelijk zijn kandida
tuur voor Olympisch goud. Hij won
door
de Amerikaanse titel 100 meter in
54.8 slechts 0.2 sec. verwijderd van
het wereldrecord dat de Australiër
Devitt in 1957 had gevestigd.
Ook het kampioenschap op de 200
m prolongeerde hij. Maar dat alles
was nog niet voldoende om zeker te
zijn van een plaats in de Ameri
kaanse Olympische ploeg. In de V.S
heeft men daarvoor een speciale
(eenmalige) selectie-wedstrijd Wie
daar de ereplaatsen bezet, wordt uit
gezonden.
Je kunt in een Olympisch jaar we
reldrecords aan de lopende band ves
tigen. maar faal je bij de selectie
dan helpt er verder geen lieve moe
der meer aan Je krijgt dan geen
plaats in de Olympische ploeg. Het
is een hard. maar wel eerlijk sy
steem. Iedereen weet precies waar
hij aan toe is. Bovendien: een Olym
pische finale zwem je ook maar één
keer. In 1960 was het zo dat de num
mers 1 en 2 op elk nummer naar Ro
me zouden gaan. in verband met de
toen geldende FINA-bepaling dat per
land slechts twee zwemmers aan
een nummer mochten deelnemen.
(Voor die tijd waren dat er steeds
drie geweest, na 1960. trouwens
weer).
Bewusteloos
Op 27 juli 1960. drie dagen na de
Amerikaanse kampioenschappen en
zes dagen voor de beruchte Olym
pische selecties in Detroit, werd
Farrell 's ochtends vroeg bewuste
loos aangetroffen in de wasgelegen
heid van het trainingskamp. Kiphuth
en een paar zwemmers vervoerden
hem vliegensvlug naar een zieken
huis. Een arts constateerde daar bij
de inmiddels weer bijgekomen Far-
er sceptisch tegenover, maar waren
tenslotte bereid mee te werken. In-
russen stroomden de telegrammen
van medeleven het ziekenhuis van
Detroit in. Farrell was een zeer ge-
dienen figuur in de Amerikaanse
dwemgemeenschap.
Een paar dagen na de operatie
Tleed Farrell voorzichtig in het wa
fer van het zwembad, dat bjj het zie
kenhuis hoorde. Hij was beplakt en
lepleisterd en om zijn middel was
en waterdichte band aangebracht.
Na een baan zwemmen vroeg Kip-
uith gespannen: "Doet hef pün?"
^arrell keek hem aan rhet een ver
rokken gezicht en zei: "Nee. alleen
"Os ik lach".
Tijd
Jeff Farrell. Amerikaans kam
pioen 100 en 200 meter vrije slag
in 1959 en 1960, toont een van zijn
medailles.
rell een acute blindedarmontsteking
en liet alles in gereedheid brengen
voor een operatie.
Farrell vroeg wanneer hij weer
zou kunnen zwemmen. "Over een
week of drie misschien" was het
antwoord. Maar dan wel heel rustig
zwemmen Farrell zweeg, verplet-
ferd. Daar ging al zijn trainingstijd
en moeite Zoals Arthur Daley later
in de New York Times schreef: ..Het
leek of het mes van de chirurg met
j de blindedarm tevens zijn Olympi-
sche kansen wegsneed".
De dag na zijn operatie vroeg de
rusteloze Farrell of hij al vast in
bed zijn armspieren mocht oefenen.
Het werd toegestaan. Kiphuth over
legde met de artsen of er niet toch
een kansje bestond dat hij er bij de
1 selecties bij zou zijn. Praten, bekij
ken. weer praten. De artsen stonden
Elke dag ging het beter, maar de
dagen van de selecties naderden
nel. O. als hü maar tüd had. tijd.
ijd, tüd. tüd. Zelfs de harde heren
van het se'ectie-comité waren nu
och geroerd. Zij wilden hem. onbe-
wist Amerika's snelste sprinter, dat
gezwoeg en geploeter besparen. Zü
loden hem een paar dagen uitstel
aan (op 13 augustus zou de Ameri
kaanse ploeg naar Rome reizen). In
zoverre dan dat hy niet voor de per-
■oonlyke nummers aangewezen zou
worden, maar later een kans zou
krijgen zich in de 4x200 m estafette
ploeg te zwemmen. Farrell. wanho-
pig maar beheerst, weigerde. "Ik
kan niet als geschenk aannemen
vaar een ander hard voor moet
knokken". Bovendien wilde hij per
se een poging wagen zich voor de
100 meter sprint te klasseren.
Farrells kansen stonden slecht. Hy
had weliswaar veel van zyn oude
snelheid terug, maar hü leed nog
PÜ'n. Vooral de start leverde moei
lijkheden op. Hü kon door die band
om zün middel niet goed voorover
buigen. En de keerpunten vielen
hem zwaar. Het ergste van alles
was dat de selectie op de 100 m
hem noodzaakten én 's middags (se
ries) en 's avonds (halve finales) te
zwemmen. Aan de vooravond van de
wedstrijden vroeg hij zich diep be
zorgd af: "Hoe red ik dat. twee
wedstrüden op één dag9"
Voor de selecties begonnen, bood
de Amerikaanse Zwembond hem we
derom uitstel aan. Farrell wees het
opnieuw van de hand. Daarop legde
men hem een verklaring voor waar
in stond dat hü voor eigen risico
startte en de bond geen enkele ver
antwoordelijkheid voor de gevolgen
kon nemen. Farrell tekende het stuk
zwügend. Langs de kant stond een
arts. die hem nauwlettend zou vol
gen. Farrell kwam tot veler verras
sing door series en halve finales
heen. Hü sliep goed die nacht, maar
bleek bü het ontwaken erg stüf- Aan
de pün raakte hü gewend. Hij zwom
de finale, later op de dag. büzonder
goed. Dat wil zeggen; gedurende an
derhalve baan. Vüfentwintig meter
voor de finishwand, toen hü samen
met Larson aan kop ging. gebeurde
het. Hij raakte uit zün koers en
sloeg met één arm keihard op de
baanafscheiding.
Wat was dat? Een inzinking, een
moment van afwezigheid of pün?
Farrell kon het ook later niet ver
klaren. Het incident kostte hem ve
le tienden van seconden. Hü tikte
aan. zwiepte het water uit zün ogen
en vroeg aan de scherp turende Kip
huth: "En?" Kiphuth wist het niet.
de verschillen waren te gering. Op
het bord verscheen kort daarna de
uitslag:
1. Lance Larson 55.0
2. Bruce Hunter 56.0
3. Jeff Farrell 56 1
In elk Olympisch jaar. van 1896
tot 1968 zou die derde plaats goed ge
noeg zün geweest om aan de Spelen
mee te doen. Maar juist in 1960
niet, want. zoals gezegd, in Rome
mochten er per land maar twee
zwemmers aan een nummer deelne
men Ach. nee. 1960 was Farrells
jaar niet. De Olympische titel op de
100 meter, waar hü zo op geaasd
had, zou aan hem voorbügaan. Hü
ging ontgoocheld, ziek. mentaal kapot
naar het trainingskamp terug. Jean
Henning heeft dat in "Six days to
swim" sfeervol beschreven.
Desondanks stond hü de volgende
dag weer op het startblok voor de
series 200 meter. Het enige uitzicht
dat dat nummer gaf. was een plaats
in de 4 x 200 m estafetteploeg, want
de individuele 200 m bestond toen
nog niet op de Olympische Spelen.
Farrell zwom zich weer in de fina
le en eindigde daar op de vierde
plaats. In het zwembad van Detroit
stak een orkaan van gejuich op. Hü
zou er in Rome dan toch bü zün.
Of hij op de Spelen ook werkelük
zou zwemmen, stond op dat moment
nog niet vast. De Amerikanen heb
ben voor de samenstelling van hun
estafetteploegen de gewoonte óp de
Spelen nog even een onderling wed-
strüdje te houden en de vier besten
daar worden pas waardig bevonden
de 4 x200 m ploeg te vormen. In de
Verenigde Staten is het allemaal
niet zo gemakkelijk als in Neder
land.
Farrell klasseerde zich in Rome
als snelste Amerikaan voor de
4 x 200 m ploeg en hü mocht ook
de laatste 100 meter van de 4 x 100
m wisselslagploeg voor zün rekening
nemen. Vergulde troostprüzen De
strüd om de individuele sprlnttitel
ging immers langs hem heen. hoe
wel hü op dat moment al weer fit
genoeg was om iedereen te verslaan.
Maar ja, die selecties
Imponerend
Als slotman van de Amerikaanse
estafette ploegen was hü in één
woord groots. Hü noteerde voor zün
200 meter een tüd van 2.02.0. veruit'
de snelste tussentijd van het hele
veld. Het meest imponerend was hü
op de laatste 100 meter van de
4 x 100 m wisselslag. In die klam
me Romeinse avondlucht, fel besche
nen door de lampen, zwom hü daar
meters voor de anderen, zo snel. zo
soepel en zo ontspannen dat je on
willekeurig dacht: dit is geen wed-
stnjdzwemmen meer. dit is een de
monstratie. De blindedarmoperatie
lag toen vier weken achter hem.
Ha de ceremonie voor de 4 x
100 m wisselslag liep hij langzaam
naar de deelnemertuitgang. De
gouden medaille bungelend om
zijn hals. Voor h\) in het tunnel
tje verdween, riep een der Ame
rikaanse trainers: „Jeff. 54.8".
Dat was. zoals gemakkelijk te ra
den viel. de tijd die h\j voor die
laatste 100 meter had nodig ge
had. Farrell bleef staan en keek
naar de hem voorgehouden stop
watch. Vierenvijftigpuntacht, ge
zwommen zonder een greintje te
genstand en die had hij, de vecht
jas altijd graag, want dan vonkte
de energie pas goed bij hem op.
HIJ glimlachte wat nerveus in dat
vale schemerlicht. Op dat mo
ment moet hij hebben terugge
dacht aan de persoonlijke 100 me
ter, waarop de Australiër Devitt
een paar dagen eerder met ten
tijd van 55.2 Olympisch kampioen
was geworden. Nog één keer
staarde hij naar de stopioatch.
Vierenvijftigacht. Toen draaide
hij zich om en liep met krijtwit
gezicht de tunnel en de duister
nis in.
(Van onze correspondent Rudolf Bakker)
ROME (GPD) 'Ecco Montecristo' sprak de bootsman met
m gezicht alsof hij-wilde zeggen: „Ik heb je wel gewaar-
kwd dat het niks zou zijn". Het is vijf uur in de morgen. Het
itte jacht Calypsoheeft het anker laten vallen in het glas-
ildere water van de 'Cala maestra', wat vertaald zou kunnen
vrden als 'belangrijkste vluchthaven'
De maan staat nog aan de he
ul, Met een blauw-wit licht be
gint ze de gladde granietrotsen
aan drie kanten de Cala Maes-
insluiten. Achter ons ligt de
odstille zee, zonder zelfs de kleinste
adingsgolf jes. Voor ons vüfhon-
fd meter hoog de getande lün
de rotstoppen, alleen onderbro--
door het silhouet van een ver
den abdü-
Als het snel licht wordt komt „de
Sa" ook achter de pünbomen te
wschijn. In de vorige eeuw ge-
nwd door een excentrieke Engels-
i, diende ze later als jachthuis
koning Victor Emmanuel III
nu heeft de .Montecristo spor
ty club" er haar hoofdkwartier. De
jachten van de 76 leden van de
'b meren in de baai als het weer
toelaat. Met kleine roeibootjes
nn de gasten naar het vervallen j
EJe, dat duidehjk op herstel en
elding wacht.
Montecristo. met een oppervlakte
tien vierkante kilometer en
a kustlün van 22 kilometer, ligt
üïerwege het schiereiland Monte
lentario (met Porte Ercole) en
Wica. precies ten zuiden van Elba,
ton in 1842 de Franse schrüver
l^ttandre Dumas in gezelschap van
Kitts Napoleon (zoon van de ex-ko-
van Westfalen. Jerome Bona-
*te) op weg was van Elba naar
eilandje Pianosa om er te gaan j
l«n, sprak de bootsman tot de bei-
1 heren, terwül hü op een veelkleu-
W granietrots wees die aan de ho- I
ton uit het water verrees: „Daar
tot u büzonder goed Jagen". „Hoe
tot dat eiland dan?" vroeg Dumas
0 de bootsman antwoordde „Dat is
eiland Montecristo". Waarop Du- j
to, door de naam ontroerd, tot de
%Jige prins zei: „Monseigneur, ter
tolnnering aan deze reis zal ik een
to mijn toekomstige romans de ti-
ïv*n .Montecristo" geven".
Bet is Edmond Dantés uit Du-
to' beroemde avonturenroman ^De
graaf van Montecristo", die op het
eiland naar de schat gaat zoeken,
waarvan een stervende priester hem
in gevangenschap vertelde. De imagi
naire Dantés is meteen de enige die
de schat ook werkelük vindt. Toch is
met het eiland nog steeds het ver
haal van een schat verbonden, die
kloosterlingen er verstopt zouden
hebben voor ze in 1553 door de pi
raat Dragut uit hun abdü werden
verjaagd.
Om zeven uur in de ochtend be
gint, als we de „Calypso" met een mi
nuscuul roeibootje hebben verlaten,
de onherbergzame klim naar de res
ten van dit klooster. De zon schünt
nog niet over de granieten toppen
van het eiland heen en de tempe
ratuur is koel. Bü het doel aangko-
men. blükt er van de abdü bitte:
weinig over te zün. In de loop van
de eeuwen is het complex steen vooi
steen door schatzoekers afgebroken,
te beginnen met Cosimo I de Medi
ci. die destüds door Dragut eerst
werd tegengehouden.
In de resten van de kerk zün nog
sporen te vinden van de laatste
avonturiers, die, ten tüde van de ima
ginaire Edmond Dantés. in de vori
ge eeuw hun geluk in de bouwval
kwamen beproeven. De abdü kreeg
zün genadeslag toen de Italiaan
se marine haar begin deze eeuw al;
doelwit voor schietoefeningen ging
gebruiken. Nu lükt ze niet meer dar
een vervallen paardestal, die zelfs de
grootste kunst-estheet niet meer zoi
boeien.
Grot
Hoewel Edmond Dantés. als hü
voor de eerste keer op het eiland aan
land gaat. van zün scheepsgenoten
te horen krügt dat er niet een en
kele grot op het eiland is (en het
..koude zweet" breekt de gelukzoeker
op dat moment uit), is dat niet hele
maal waar Op ongeveer vierhonderd
meter hoogte ligt de grot van de hei
lige Mamiliano. Hü leefde in de zes
de eeuw en hü gaf het eiland, dat
de Grieken Artemisia en de Romei
nen Oglasa hadden gedoopt, zün
huidige naam. In de grot is een zoet
waterbron waarvan het peil stijgt en
daalt met de eb en vloed van de om
ringende zee en waarvan de echt
genote van koning Victor Emmanuel
meende dat het geneeskrachtige wer
king had. De grot hangt nu vol met
kleine offeranden, om raadselachtige
reden voornamelük zakdoeken en
wie het niet al te warm van het
I klimmen heeft gekregen, kan het üs*
j koude wonderwater zelf proeven.
De abdü die de Benedictü-
nen bouwden, werd aan de heilige
Mamiliano gewyd en daarmee is de
historie van het eiland wel zo goed
als verteld. Er waren dwangarbei- j
ders en piraten, een excentrieke En-
gelsman met zün Parüse geliefde, er
waren heiligen en boeven en nu is er
de Montecristo sporting club.
Deze club is ontsproten aan het
brein van dottore Luciano Mattoli.
een 48-Jarige, allervriendelijkste,
maar scherp berekende zakenman
en openbaar-vervoerexpert. die tot
opdracht heeft geld met Montecristo
te verdienen. Het eiland behoort nu
toe aan de staat, maar het werd kort
na de oorlog in totaal leeggeplunder
de toestand in concessie gegeven aan
de grootste visserücoöperatie van Ita
lië. die meer staatsdomein in beheer
heeft. Deze coöperatie stichtte de
firma „Oglasa". die het eiland ren
dabel moet maken. Want zo vertelt
de Oglasa-divecteur Mattoli de vis
serücoöperatie wil de haven van Cala
Maestra uitbouwen, zodat er behal
ve jachten ook visserschepen kunnen
meren. De vissers van Elba en Mon
te Argentario moeten nu soms da
genlang schuilen achter de onher
bergzame kunsten als er onverwacht
storm losbreekt. En aan land gaan
kunnen ze daar niet. Om het geld
voor al die plannen büeen te bren
gen, richtte Mattoli de „Montecristo
sporting club" op. Voor het bestuur
van de club won hij twee prinsen;
prins Ferdinando d'Aragona, en
prins Scipione Borghese. De club
mag niet meer dan honderd leden
tellen die uiterst exclusief dienen te
zün (en zo veel mogelük geld uit
geven). En daar begint de wrüving.
die in de Italiaanse pers lucht vond.
De exclusiviteit betekent dat voor
het Italiaanse volk Montecristo ver
loren is (met uitzondering van een
kleine strook rond het haventje,
waar ook een restaurant-voor-ieder-
een wordt gebouwd). Daarin zou
verandering moeten worden ge
bracht. zo vindt men. als in mei '71
de concessie voor „Oglasa" afloopt.
Onder het mom van „openstelling
voor het ganse volk" bieden zich op
het ogenblik enkele semi-officiële
instellingen aan die de concessie
willen overnemen en ze maken bü
iet ministerie van Financiën, dat de
staatsdomeinen beheert, een redelij-
ce kans. Maar dottore Mattoli is over
dit alles uiterst sceptisch: „Die wil-
en immers voor hun eigen fami
lies het eiland hebben, waar dan
och verder weer niemand op mag".
Het haventje van Montecristo, aanlegplaats voor „dure" jagers.
Jacht
Dottote Mattoli
.Uw Pruis Bernhard is hier
vaak geweest
In de strüd om het zogenaamde
terugwinnen van Montecristo is in
derdaad veel «chünheiligs. Het eiland
biedt aanzienlük minder natuur
schoon dan vele andere gebieden in
Italië. Voor de leden van de club, die
hoofdzakelük komen om te jagen, is
de belangrükste attractie maar ook
voor de natuurbeschermers de
aanwezigheid van de zeldzame Be-
zoar-geit (Capra Aegagrus). Deze
geit. die Homerus al beschreef als 't
wilde gedierte dat nimmer de voet
des mensen verjaagde kost het club
lid-Jager 1200 gulden per voltreffer.
Maar hü mag dan ook alles mee
naar huis nemen: vlees, vel en ho
rens. Op Montecristo zün naar schat
ting driehonderdvüftig van deze Be-
zoargeiten.
De journalisten die zich tegen de
exclusiviteit van Montecristo keren,
verzuimen te vermelden dat heel het
land van dergelüke exclusiviteiten
aan elkaar hangft. Men denke aan de
prachtige dulnenkust vlak ten zui-
den van Rome's badplaats Ostia, die
I ook particulier gebied is. terwül de
naar frisse lucht snakkende Romei-
j nen met het vull-zwarte zand ten
noorden van het plaatsje genoegen
moeten nemen.
Dottore Mattoli en de zünen den-
i ken er voorlopig niet aan hun speel
plaats in de Middellandse Zee op te
geven. Als we eruit moeten, zo ver
telt de dottore, dan blüven we net zo
lang zitten tot de staat ons een be-
hoorlüke schadevergoeding betaalt
voor al het geld dat we in het eiland
gestoken hebben.
Intussen worden de leden en ad-
spiranten wel wat schichtig. Ze wil
len geen onzekerheid kopen en niet
ln rellen gewikkeld worden. Ook niet
in ruil voor het keurige insigne voor
hun revers, het jachtinsigne voor
hun jachthoed. de vlag voor hun
boot. de sleutelbos voor hun auto en
de stropdas voor hun exclusieve over
hemd. die medelid Martini, juwelier
in de dure Romeinse Via Frattlnia
allemaal voor hen heeft ontworpen.
Prins Bernhard
Mattoli heeft nog een. in zün op
vatting. zwaarwegend argument te
gen een terugkeer van het eiland in
staatehanden. Door de nieuwe wet
op de regiones, zo betoogt hü valt
Montecristo dan onder het regionale
bestuur van Toscane en dat is in han
den van de communisten. ,Jk weet
uit goede bron", aldus Mattoli. „dat
de communisten daar nu al zeggen
dat ze van Montecristo een tweede
Brion (het privé eiland van de Zuid-
slavische president Tito> willen ma
ken. Maar u komt uit Holland", be
sluit de dottore. „en dan kan ik u
zeggen dat uw prins Bernhard her-
haaldelük onze gast op het eiland
is geweest. Er is een goede kans dat
hü het erelidmaatschap van de
Montecristo sporting club zal aan-
i nemen".
