ERVUILING
BEDREIGT DE MENS
Roergebied:
en probleem
Belgie bindt strijd aan
tegen de watervervuiling
5!
17 NOVEMBER 1970
LETDSCH DAGBLAD
PAGINA 11
België gaat de waterverontrei
niging hard aanpakken. Voor het
eerste programma, dat voor drie
jaar zal gelden, van 1971 t/m
1973, is 150 miljoen frank (bijna
s li miljoen gulden) uitgetrokken.
H en ander houdt ook verband
a met de omstandigheid dat België
binnen het kader van het Nixon-
plan van de NAVO, als „piloot-
land" zal fungeren, juist bij het
onderzoek naar de verontreini-
i ging van zeeën en rivieren.
Er zal met grote middelen
worden gewerkt. Zo zal de Bel
gische zeemacht zeker 500
maal per jaar uitvaren om
monsters van het water in de
Noordzee te nemen, de lucht
macht zal een infrarode foto-
grammetrie van de zee maken.
Eén rivier, de Sambre zal van
dag tot dag. zelfs van uur tot
uur op de zuiverheidsgraad van
haar water worden gecontro
leerd Het -Koninklijk Meteoro
logisch Instituut wordt inge
schakeld. het Koninklijk
tuut voor Natuurwetenschappen
en de Belgische hogescholen
stellen hun laboratoria en des
kundigen ook ter beschikking.
Kortom: men kan van een klei
ne wetenschappelijke en techni
sche mobilisatie spreken die
de vijand waterverontreiniging
eerst gaat bespieden, om later
te zien hoe men hem. liefst met
veel bondgenoten, te lijf kan
gaan.
Vijftig procent
De minister voor Wetenschap- i
beleid, Theo Lefevre. vertelde
dat men thans over statistische
gegevens beschikt met betrek
king tot de waterverontreini- I
ging die slechts voor 50 pet.
nauwkeurig zijn. Honderd pet.
zekerheid kan men niet berei-
ken maar men wil toch wel tot
ruim 90 procent komen ook al
beseft men dat de omstandighe
den en invloeden steeds veran
deren. Al die cyfers moeten een
..matematisch model" opleve
ren.
vVanneer men bijvoorbeeld
letterlijk alles van de Noordzee
gaat onderzoeken, verschuivin
gen van de watermassa, wer
king van de bodem, graad van
zuiverheid van het water, ver
mogen tot zelfreiniging, invloe
den op andere aangrenzende
zeeën enz. enz. dan is het de
bedoeling dat zo'n „matema
tisch model" ook kan dienen
voor het bestuderen van toe
standen in en rondom bijvoor
beeld dp Oostzee
Dit is duidelijk minister
Lefevre heeft dat niet oncier
stoelen of banken gestoken
dat er buitengewoon veel bij
zulke onderzoekingen te pas
komt. Vandaar dat zee- en
landmacht meewerken en een
groot aantal wetenschappelijke
instituten. Men hoopt dat men
in drie jaar een heel eind ge
vorderd zal zijn met het ont
sluiten van de vele geheimen.
Zo weet men nog steeds niet ze
ker of detergenten tegen op zee
drijvende olie niet van slechter
invloed zijn op het leefmilieu
dan die olie zelf.
Een ander voorbeeldmen
wil ook gaan onderzoeken of het
zin heeft sommige schadelijke
afvalprodukten 20 mijl uit de
kust in zee te storten in de
hoop dat zij verdwijnen. Het
zou best kunnen dat onderzeese
stromingen ze vrij snel terug
voeren naar de kust.
Elf miljoen
Van de kosten van dit alles
heeft men nog geen duidelijk
beeld. De 11 miljoen gulden die
thans worden gevoteerd zullen
vermoedelijk wel kunnen dienen
om de analyses te maken. Dan
zullen over de gehele wereld
miljarden en nog eens miljar
den nodig zijn om zuiverings
plannen te realiseren. Voor
Europa zal natuurlijk een ge
meenschappelijke milieuzuive-
ringspolitiek op de lange duur
en dan moet het toch zeker
een jaar of tien zijn wel iets
kunnen bereiken.
Men weet ook wel dat vele in
dustrieën al lang plannen heb
ben klaarliggen om hun afval
stoffen op een of andere manier
weg te werken. Vaak zijn de
daaraan verbonden kosten ech
ter zo hoog dat ze liever wach
ten tot zij er wettelijk toe zul
len worden gedwongen. Uit een
oogpunt van concurrentie is dat
wel begrijpelijk. Minister Le
fevre: „Eigenlijk staan wij
machteloos De industrieën die
wijd vertakt zijn over de gehe'e
wereld gaan zich vestigen in de
landen waar men het minst
veeleisend is. Daaraan kan al
leen maar een einde komen
wanneer er een internationaal
gezagsorgaan zou zijn. Nu staan
we met verouderde staatsstruc
turen tegenover machtige be
drijven die wèl internationaal
zijn georganiseerd.
De secretaris-generaal der Verenigde Naties Oe Thant
heeft kort geleden zijn grote bezorgdheid geuit over het
levensmilieu op aarde. De bedreiging, die de verontreini
ging vormt voor het welzijn en zelfs voor het voortbestaan
van de mensheid, acht hij een probleem van de eerste orde.
je die stinkende pijp
iddellijk uitdoen?
Een dergelijke officiële waar
schuwing op zulk een hoog ni
veau duidt nog eens aan hoe
dringend noodzakelijk het is om
de gehele milieuverontreiniging
met alle middelen te bestrijden.
Dat is een zeer omvangrijke en
uiterst moeilijke opgave.
Ook president Nixon heeft de mi
lieuverontreiniging ter sprake ge
bracht. toen hij het eerste rapport
over dit onderwerp van zijn raad bij
het Amerikaanse congres indiende.
Nixon legde verband tussen nationa
le milieuverontreiniging en de moge
lijke invloed hiervan op de veront
reiniging in de rest van de wereld.
Hij sprak over de internationale
verantwoordelijkheid die de Vere
nigde Staten in dit opzicht dragen
Daarbij doelde de president voor
al op het klimaat op aarde, dat
nauw samenhangt met de atmosfeer
die ons omgeeft. Omdat deze atmos
feer. als deel van ons levensmilieu
aan allerlei verontreinigingen en
veranderingen blootstaat die zich
misschien pas op de lange duur ken
baar zullen maken, is het zaak om
daaraan veel meer aandacht te be
steden. Want naast deze invloed op
de (ongewilde) verandering in de
atmosfeer tengevolge van de milieu
verontreiniging vindt deze ook plaats
door natuurlijke oorzaken, waarop de
mens geen invloed kan uitoefenen.
In de industrie spelen ver
brandingsprocessen een uitermate
belangrijke rol. Bij verbranding ont
staat kooldioxyde, en de hoeveelheid
van dit gas in de atmosfeer is in de
alleen Nederland kampt met milieuverontreinigingsproblemen
West-Duitsland staat voor grote problemen: de hoeveelheid
met afvalwater die de drie fabrieken van Bayer die zoveel' voor
Kondheid doet) in de Rijn lozen, zou ook een twee miljoen in-
K tellende stad produceren. De Rijn is een modderstroom
de kali-afval uit Frankrijk, de niet gezuiverde rioolinhoud van
enz en de giftige bijdragen der Duitse industrie maar alleen
ln Noordrijnland-Westfalen destilleert men er nog altijd voor
r er dan drie miljoen mensen drinkwater uit.
n het Roergebied zijn streken waar geen dennen meer groeien
r de invloed van zwavel-dioxyde.
iNoordrijn-Westfalen vallen de grote woon- en industriegebieden
ktisch samen. In de industriegebieden is de bevolkingsdichtheid
1300 inwoners per vierkante kilometer en in enkele centra 300.
gw|diezelfde gebieden bevinden zich 90 procent van de Westduitse
"(lijnen en kolenverwerkende idustrie. Bij de luchtverontreini-
die de industrieën veroorzaken komen nog de afvalgassen van
1400.000 kleinere bedrijven, van bijna zes miljoen woningen en
^iljoen autos.
trl «ntraal staat het voor het Roergebied grootste probleem: de
itvervuiling. Sinds tien jaar geleden de zogenaamde Schone-
lt*wet van kracht werd is in Hardelingen met de industrie een
tot stand gekomen waar niet zonder tevredenheid over
it g
loop van deze eeuw sterk toegeno- i
men. Volgens metingen bedraagt die
toename meer dan 10 procent en al
leen al dit verschijnsel opent de mo
gelijkheid op een klimaatsverande-
ring.
Het vormde een der onderwerpen
op een bijeenkomst van Amerikaan
se en Europese geleerden in Massa -
chussetts.
Broeikas-effect
Wanneer zich méér kooldioxyde in
de atmosfeer bevindt, laat de damp
kring méér zonnestralen door dan
warmte die door de aarde wordt uit
gestraald. Daardoor stijgt de tempe
ratuur op aarde en dit „broeikas"
effect is nog slechts een deel van
dit gecompliceerde atmosfeer-pro
bleem.
De stratosfeer, de luchtlaag die
zich op een hoogte van 12 tot 50 ki
lometer boven de aardoppervlakte
bevindt, is nu het terrein van super -
sone vliegtuigen geworden en zal
eerlang ook door verkeersvliegtui
gen worden doorvlogen. Hun uit
laatgassen en stofdeeltjes kunnen
daar ook atmosferische gevolgen
hebben die niet te voorspellen zyn.
Juist in de stratosfeer is de lucht
laag vrij stabiel, en er is nog onvol
doende bekend over de gevolgen die
een dergelijke verstoring op het „mi
lieu" teweeg kan brengen, of reeds
heeft veroorzaakt. In hun rapport
wijzen de onderzoekers in Williams-
town in dit verband op het veroorza
ken van meer bewolking en van ho
gere temperaturen in de stratosfeer
waarvan de gevolgen niet te voor
spellen zijn.
Zij bevelen aan om met behulp
van de modernste technische hulp
middelen de verontreiniging van
lucht en water over de gehele aard
bol na te gaan en daarbij tevens
de weg te volgen van alle stoffen
die de atmosfeer verontreinigen.
Met behulp van computers moeten
ook de veranderingen die in de aard
atmosfeer optreden, en de wissel
werking tussen de dampkring en de
oceanen- in modellen worden aange
geven.
Door het broeikas-effect kan de
algemene temperatuur op aarde en
kele graden stijgen, waardoor de
ijskappen op de poolkappen smelten.
Dientengevolge veroorzaakt het
smeltwater een stijging van het zee
niveau, waardoor overstromingen
kunnen optreden. Als de zonnewarm
te daartegenover door bovenver
melde oorzaken echter niet meer zo
sterk tot het aardoppervlak zal door
dringen koelt dit steeds meer af en
komt er een nieuwe ijstijd.
gesproken.
!r bedrijfstak zijn de fabrieken, die tot 1961 vrijwel niets ter
hiding van de vuilafscheiding hadden gedaan, onder handen
t bedrijven accepteren een vrij streng toezicht. Nieuwe appara-
en interne veranderingen worden ter plaatse gecontroleerd door
kende" wetenschappelijk instituten.
*aveldioxyde (so2> zal nog jarenlang de meest schadelijke lucht-
1Wier boven het Roergebied blijven, maar het tijdperk van kolen
°lie loopt af. Door het bouwen van zeer hoge fabrieksschoor-
'en zal het S02-gevaar volgens de regering in Dusseldorf ten-
te geheel verdwijnen. Inmiddels verandert echter het patroon:
de opbloei der chemische Industrie neemt de hoeveelheid fluor
«idelijke invloed honderd procent groter dan die van S02) in
wi snel toe, evenals de hoeveelheid chloor en koolwaterstof.
'ft Jl alle successen in de strijd tegen het traditionele vuil is er
"Ta voor tevredenheid geen reden. Nu het programma van con-
_en voorschriften (waarvoor de Noordrijnland-Westfaalse in
ly stne tussen 1955 en 1968 2,3 miljard mark uitgaf) redelijk van
irond is gekomen, komt de nadruk sterk te liggen op de prog-
om niet. zoals vroeger, achter de technische ontwikkelingen
behoeven te hollen.
t de vaste metingen worden thans in Keulen en omgeving
eerste breed opgezette analyse van alle aanwezige gevaren
K^akt. Zij zullen in een „emissie-kadaster" worden geregistreerd
andere centra krijgen zo'n kadaster.
Kooldioxyde wordt door planten
gebruikt voor hun stofwisseling,
waarvoor zij weer) nieuwe zuurstof
maken Zonder planten zou er waar
schijnlijk geen dierlijk (en mense
lijk) leven op aarde mogelijk zijn
geweest. Alhoewel de verhouding
tussen kooldioxyde en zuurstof ten
gevolge van de industrie en de tech
niek in de richting van kooldioxyde
wordt verstoord, loopt de zuurstof-
voorraad op aarde voorahnog geen
gevaar. Maar die vermeerdering
van kooldioxyde zal toch niet zonder
gevolgen kunnen blijven.
Andere vervuilers
Deze twee aspecten van het levens
milieu op aarde bieden derhalve
nog zeer veel problemen, waarvan
de oplossing met de beschikbare ge
gevens en kennis nog heel ver weg
ligt. Minstens even belangrijk zijn
de lucht- en waterverontreiniging
die de laatste tijd zulke verontrus
tende vormen hebben aangenomen
Ook hierover werden in Williams
town indrukwekkende gegevens ver
strekt, die nog veel te weinig be
kendheid kregen. Zo komt er elk
jaar anderhalf miljoen ton olie in de
zeeën terecht, afkomstig van sche
pen. olieboringen en toevallige ge
beurtenissen. zoals ongelukken met
tankere en dergelijke. Maar nóg
veel meer olie komt van het vaste
land via de rivieren in de zeeën te
recht, en deze hoeveelheid bedraagt
zelfs het drievoudige van de eerst
genoemde bronnen.
Alleen al het afvalprobleem vormt
een bedreiging der rivieren en ande
re oppervlaktewateren waarvoor een
hercirculatie van het afval no
dig zal zijn om te' voorkomen dat
deze wateren zó rijk aan voedings
stoffen worden, dat zij zullen dicht
groeien, zoals in hetzelfde rapport
wordt aangegeven.
In 1972 zal in Stockholm de eer
ste wereldconferentie over milieu
bescherming worden gehouden on
der auspiciën van de UNO. De stu
diegroep van Williamstówn werd ge
vormd teneinde een betere werkba
sis voor deze wereldconferentie te
bereiken. Maar in hun rapport zyn
de deelnemers aan de studiegroep
zeer pessimistisch over de huidige
kennis die beschikbaar is om de
werkelijke gevaren die ons leefmi
lieu bedreigen te bestrijden.
Wat de luchtverontreiniging be
treft: er zijn reeds vele bronnen en
hierdoor gevormde gevaarlijke stof
fen bekend Alleen al de „gewone"
bronnen, zoals verbranding bij het
stoken, de vuilverbranding en de
motorvoertuigen leveren een hele
reeks van gevaarlijke stoffen op.
waaronder, zwaveloxyden, koolmo
noxide. stikstofoxyden. metaaldam-
pen en andere. Door productieproces
sen ontstaan lood-, arseen, en zink
dampen, verder zwavelwaterstof .zwa
velwaterstof. zwaveldioxyden. fluori
den. roet en stank, en deze lijst is
nog lang niet volledig.
De landbouw voegt hieraan nog-
stoffen toe. Daarbij komt nog de
hoeveelheid stof die bij verschillen
de activiteiten ontstaat, waarin ook
weer allerlei mineralen en organi
sche deeltjes zitten. De industrieën
waarbij kernenergie wordt toege
past (en dat zijn er meer dan men
zou verwachten) leveren uranium -
en berylliumstof, fluoriden en een
hele reeks van radio-actieve stoffen
Geen wonder dat de vissen in de
wateren sterven, de plantengroei
wordt uitgeroeid, de lucht die wij
inademen steeds onzuiverder en ge-
I vaarlijker wordt.
Onderzoek, nationale en Interna
tionale maatregelen, wetten, voor
schriften, controle, bestrijding der
gevolgen die reeds aanwezig zijn,
zullen tesamen veel kunnen berei-
i ken. Maar. zoals het Williamstówn -
rapport al doet vrezen ligt hier een
taak waarvoor de mens nog onvol
doende is toegerust met de kennis
die voor deze taak vereist wordt.
Dit alles neemt niet weg dat er
allerwegen gepoogd wordt om het
levensmilieu van de mens veiliger
te stellen. Ook ln ons land <en in
België» worden plannen gemaakt om
in de komende vijf jaar de water
verontreiniging te beperken, waar
voor een 'oudget van ongeveer twee
miljoen per jaar wordt gevraagd.
Niet genoeg
Maar het la niet voldoende dat de
mens al deze gevaren overleeft. In
zijn, met een Pulitzer-prijs beloond-
boek „So human an animal" geeft
dr. René Dubos, hoofd van de facul
teit voor biogeneeskunde aan de
Rockefeller universiteit, zijn zeer
bijzondere inzichten weer Omdat dc
I mens zich aan praktisch alle om-
1 standigheden kan aanpassen, zal hij
als soort blijven voortleven. De mens
kan het vuil, de luchtverontreini
ging en het lawaai van New-York en
i Tokio leren verdragen.
En daar ligt volgens dr. Dubos.
juist de grote tragedie. Omdat de
ecologische crisis ecologie is de
leer van de samenhang der natuur
de mens niet als zodanig zal vernie
tigen, maar wel de kwaliteit van het
menselijk bestaan, en alles wat het
menselijk leven doet onderscheiden
van het dierlijk leven.
De mens kan bijna zeker ln de
j verontreinigde omgeving van de
technologische beschaving blijven le-
ven, maar zal daartoe veel van zijn
menselijkheid moeten opofferen ten-
einde zich aan de nieuwe omstan-
digheden aan te passen.
Dit aanpassingsvermogen en de
gevaren die ermee samenhangen
werden al in 1864 door Louis Pas
teur aangetoond. Pasteur vestigde
er de aandacht op dat de meeste
mensen die zich in een overvol
slecht geventileerd vertrek bevin
den niet bemerken dat de lucht die
zij inademen steeds slechter van
kwraliteit wordt. De oorzaak hiervan
ligt in het feit dat deze veranderin
gen zich onopgemerkt en geleidelijk
voltrekken.
Ergste komt nog
De ergste gevolgen van milieu
verontreiniging moeten waarschyn-
j lijk nog komen, omdat het meren
deel der chemische verontreinigings
producten pas in de laatste tiental
len jaren zulke hoge waarden heb-
i ben bereikt. Kinderen werden hier
onafgebroken aan hlootgesteld van
af hun geboorte.
De kwaliteit van het milieu kan
niet alleen worden uitgedrukt ln de
verontreiniging van water, lucht en
voedsel. De milieuomstandigheden
I die de mens ontmoet van zijn eer
ste levensjaren af, en ook al voor
dat hij geboren werd. veroorzaken
ingrijpende en blijvende veranderin-
1 gen. De mens wordt voortdurend
en gedurende zijn hele bestaan door
zijn levensmilieu gevormd.
Tal van ritmische biologische func-
ties van de meifs, zoals zUn li
chaamstemperatuur. de uitscheiding
van lichaamsappen en hormonen,
de bloeddruk, slapen en waken wis
selen door de Jaargetijden en andere
kosmische invloeden Zelfs de baan
van de aarde rond de zon. de bewe
ging van de maan en die van d e
aarde om haar as beïnvloeden de
biologische functies van de mens.
En al deze kosmische invloeden zijn
konstaut gebleven, terwijl onze bio
logische eigenschappen hun invloed
ondergingen
Zij bevinden zich in onze geneti
sche codes en blijven aanwezig wan
neer de moderne levensomstandig-
j heden hun aanwezigheid niet langer
noodzakelijk maken. WIJ hebben nog
eigenschappen die uit het stenen
tijdperk stammen. Het verre verle-
I den uit zich nog steeds in ons dage-
lijks leven. We houden planten in
onze huizen en dieren om ons heen,
we reizen graag naar woeste onbe
bouwde gebieden, en als het even
kan vissen en jagen we. schieten
met pijl en boog. we werpen graag
I met een bal, als uiting van de aan-
wezigheid van ons genetisch verre
verleden, zo schrijft dr Dubos in
zijn opmerkelijke beschouwing.
1 Het probleem van ons levensmili
eu omvat ook de positieve waarden
die de mens heeft weten te ontwik
kelen. de sociale organisatie waarin
ieder de vrijheid heeft om te leven
zoals hij dit wenst: ergens ln de bos
sen of ln de stenen wereld van de
grote stad. Maar ln de strijd om te
overleven moet de mens zich niet
alleen beschouwen als de verover
aar van de natuur Hij moet deelne
men ln de voortdurende gang der
j schepping waarin alle levende ob-
j Jecten betrokken zijn. Anders kan de
mens gedoemd worden om minder
dan meselljk te overleven), zo besluk
i deze bioloog zyn betoog.
