Wat de Polen Pools lijkt,
is de Duitsers Duits...
Ongrijpbare Tupamaros van Uruguay
bezorgen machthebbers hoofdpijn
89(1...
Bonn en Warschau hervatten de onderhandelingen
Kardinaal
Cushing (75)
overleden
Legertje goedgeoefende guerrillastrijders
DINSDAG 3 NOVEMBER 1970
LE1DSCH DAGBLAD
PAGINA 1
WARSCHAU (GPD) Met een gesprek onder vier
ogen hebben de Westduitse minister van Buitenlandse
Zaken Walter Scheel en diens Poolse collega Stefan
Jendrichowski vanochtend in Warschau de onderhan
delingen geopend, die moeten leiden tot een verdrag
tussen de Bondsrepubliek en Polen. De Duitse bewinds
man was gisteravond, begeleid door de staatssecreteris-
sen Frank en Duckwitz (leider van delegatie uit Bonn
bij de voorbereidende besprekingen) in de Poolse
hoofdstad gearriveerd.
Uit verklaringen beiderzijds blijkt dat de twee landen
er thans van uit gaan dat de komende dagen en moge
lijk weken zware onderhandelingen zullen moeten wor
den gevoerd. Naar verluidt heeft Scheel het gesprek
onder vier ogen, voorafgaande aan de officiële confe
rentie, voorgesteld om het voor zijn regering belang
rijke humanitaire vraagstuk te kunnen bespreken. De
Poolse regering staat op het standpunt dat deze kwestie
het openen van de grenzen voor in Poolse gebieden
wonende voormalige Duitsers niet thuis hoort in de
onderhandelingen over een verdrag.
Centraal staat in die onderhandelingen de erkenning
door Bonn van de Oder/Neisse-lijn als Polens west
grens.
Van onze speciale verslaggever W. P. Timmers
WARSCHAU Tot de standbeelden, die na de oorlog in oude
glorie werden hersteld, behoort in Warschau dat van Copernicus.
De astronoom, die vijfhonderd jaar geleden vaststelde dat de zon
niet om de aarde draait, wordt geëerd als een groot Pools geleerde.
In West-Duitsland is onlangs het boek verschenen „Grote Duitsers
uit Oost-Pruisen". Het eerste hoofdstuk daarvan is gewijd aan Co
pernicus, die wordt geëerd als een groot Duits geleerde
ken" te hebben geregeld. Naar het
westen was zo'n regeling slechts mo
gelijk met een deel van Duitsland
en dan nog onder voorbehoud. Defi
nitieve regeling van Polens west
grens zou deel uitmaken van een
vredesverdrag dat de geallieerden
eens met Duitsland meenden te zul
len sluiten.
De Polen hebben op dat vredesver
drag niet tot Sint Juttemis willen
wachten. Twintig jaar geleden sloten
zij met het verdrag van Görlitz,
waarin de Oder-Neisse-lijn, de staa ts -
grnns tussen Polen en Duitsland,
wordt genoemd. Het was geen ver
rassing dat het westelijke Duitsland
dat pretendeerde namens alle
Duitsers te spreken dit verdrag
verwierp.
Zo grijpt de geschiedenis van twee
landen in elkaar. Over gelijk of on
gelijk in de kwestie-Copernicus zul
len hoogstens hun historici twisten.
Trouwens, dat Oost-Pruisen is in
middels voor een goed deel een stuk
Sowjet-Unie. Zou de Russische ge
schiedenis Copernicus tegenwoordig
ook als een groot landgenoot eren?
Maar wat op een karikatuur van ge
schiedschrijving lijkt, is tegelijkertijd
een onderdeel van het drama-Polen.
Wie zich vandaag aan de dag laat
rondleiden door Warschau, bekijkt
bijvoorbeeld de Citadel die de Rus
sen bouwden toen zij met Pruisen en
Oostenrijkers Polen hadden verdeeld
en het gebouw waar enkele tiental
len jaren geleden Hitiers Gestapo
huisde. Monumenten in een steeds
weer uitgeplunderd land, dat onder
Russisch en Duits geweld nu eens
naar rechts, dan weer naar links
werd verschoven. Onschendbaar zijn
de grenzen van Polen voor zijn bu
ren nooit geweest.
Na de Tweede Wereldoorlog kreeg
een communistisch regime de macht
in een republiek Polen, die in het oos
ten gebied had moeten prijsgeven,
maar in het westen was vergroot
met een landstreek die nu eens Pools,
dan weer Duits was geweest. West
grens werd de lijn, die de rivieren
Oder en Neisse vormen.
Het communistische Polen meent
naar het Oosten het grensprobleem
met de "socialistische broedervol-
BOSTON (AP) Te Boston Is
kardinaal Cushing, oud-aartsbisschop
van Boston, overleden.
Richard Cushing, geboren op 24
augustus 1895 als zoon van een im
migrant uit Ierland, werd hulpbis
schop van Boston in 1939. In 1944
werd hij aartsbisschop en in 1958
door Paus Johannes verheven tot
kardinaal. Sinds 1944 tot oktober
van dit jaar stond hij aan het hoofd
van het aartsbisdom Boston.
Voorlopig
Beide kamers van het parlement
in Bonn namen een verklaring aan,
die zegt: "Volgens de overeenkomst
van Potsdam is het gebied ten oos
ten van Oder en Neisse, als deel van
de Russische bezettingszone van
Duitsland, voor een voorlopig be
stuur aan de republiek Polen over
gedragen. Het gebied blijft een deel
van Duitsland".
Deze erfenis wachtte vorig jaar in
Bonn de regering-Brandt, die een
politiek van verzoening met het Oos
ten inluidde, maar in Polen een bij
zondere plaats zou innemen. Wat de
verzoening met Frankryk in de eer
ste jaren na de oorlog betekende,
zou nu die met Polen moeten bete
kenen. Goede betrekkingen met het
volk dat het meest onder Hitiers ter
reur had geleden, dienden te worden
voorafgegaan door een garantie van
de huidige grenzen. Brandt sprak
over de "gerechtvaardigde Poolse
verlangens".
Nu gisteravond minister Walter
Scheel in Warschau is gearriveerd
voor onderhandelingen over een ver
drag. waarin met name die grens
kwestie moet worden geregeld, is er
echter weinig over van het elan
waarmee Brandt een jaar geleden
de eerste stap naar verzoening met
Polen aankondigde. Copernicus is
een kwestie van geleerden, Oder en
Neisse vormen een onderwerp waar
bij beide landen emotioneel zyn be
trokken. In de Poolse voorlichting
heet het: "Door de overwinning op
het fascisme keerde het Poolse volk
eeuwen terug naar de oude Poolse
gebieden die grenzen aan Oder en
Neisse". In Bonn zegt Brandts par-
ADVERTENTIE
tijgenoot Herbert Hupka: "Het is on
aanvaardbaar dat een kwart van het
Duitse grondgebied aan Poolse groot-
heidsdromen wordt opgeofferd".
De Polen hebben geweten dat het
definitief erkennen van hun west
grens formeel meer is dan de rege
ring in Bonn te bieden heeft. Im
mers, de overwinnaars uit de laat
ste oorlog hebben zich t recht voor
behouden de definitieve regeling te
treffen. Maar er zijn zonder twijfel
formuleringen te vinden, die zowel
geallieerden als Polen bevredigen,
bijvoorbeeld: "De Bondsrepubliek ga-
garandeert de onschendbaarheid van
Polens grenzen en verplicht zich die
onschendbaarheid in een vredesver
drag te bevestigen".
Gebaar
Scheel, die vandaag in een rege-
ringspaleisje zijn besprekingen be
gint, is niet in staat zo'n gebaar te
maken. Wat met elan begon, is voor
al de laatste tijd steeds sterker een
onderwerp geworden van Duitse bin
nenlandse politiek. Herbert Hupka
vertegenwoordigt in de regeringspar
tij een sterke groep van "verdreve
nen" uit de gebieden die nu Pools
zijn. Op steun van de oppositie kan
de regering ook op dit punt niet re
kenen. De Westduitse minister be
reidt zich voor op een stevige party
touwtrekken. Hij wenst de bespre
kingen niet zonder parafering van
het verdrag te beëindigen, maar weet
dat hij aan Poolse verlangens niet
volledig tegemoet kan komen. De al
gemene verwachting dat hij, na we
ken praten wellicht, met een verdrag
naar Bonn terugkeert, is in sterke
mate gebaseerd op het Poolse ver
langen om tot een akkoord te ko
men. Een regerings-woordvoerder in
Warschau zei mij gisteren onomwon
den dat met Brandts positie reke
ning wordt gehouden. Dat stoelt niet
louter op het argument: alles wat na
Brandt komt, is voor ons slechter.
Polen, politiek in Oost-Europa wat
naar het tweede plan verdwenen,
ziet de mogelijkheid zich te laten gel
den. "Voor ons is de Bondsrepubliek
de grootste imperialistische macht
in Europa. Als wij er in slagen tot
een verdrag te komen dat de kansen
op een Europese veiligheidsconferen
tie aanzienlijk vergroot, is dat voor
de toekomst van geheel Europa een
belangrijke daad", aldus de woord -
In het Westduitse Würzburg
kwamen zondag ongeveer 3.000
personen bijeen om een nieuwe
rechtse beweging te vormen, de
„Weerstandsactie" waarvan het
voornaamste doel is te proteste
ren tegen het Duits-Russische
verdrag. Vele van de aanwezigen
zijn lid van de NPD van Adolf
von Thadden.
voerder.
Wellicht heeft het Europese be
lang, in de schaduw van de partij
politieke strijd in Bonn, te weinig
aandacht gekregen in het Westen. In
Warschau, waar ter gelegenheid van
Allerzielen overal in de stad kaars
jes branden op de tientallen execu
tieplaatsen der nazi's, lijkt het pro
bleem simpeler en de distantie tot
de politieke facetten ervan zoveel
groter. Maar de onderhandelingen
moeten nog beginnen. De interesses
hebben al gauw hun nationale beper
king. Copernicus, voor de Pool een
Pool en voor de Duitser een Duitser,
studeerde in Italië en heeft louter en
alleen in het latyn gepubliceerd. Hij
was volop Europeaan, een dimensie
die echter nog altyd wat onwezenlijk
is.
(Van een speciale medewerker)
MONTEVIDEO (GPD) Op veel
concrete vragen over de nationale be
vrijdingsbeweging van Uruguay (Tu
pamaros) is geen afdoende antwoord
te geven. De preciese oprichtingsda
tum van de beweging bijvoorbeeld is
niet bekend. Vermoedelijk werd de
gedachte aan een Uruguays bevrij
dingsfront geboren in de jaren '62—
'63. maar de guerrilleros kwamen pas
voor het eerst in het nieuws bi het
Jaar 1965, terwijl de eerste werkelijk
grote actie van de Uruguayse Tupa
maros pas plaats had in de zomer
van 1968.
Een vraagteken moet ook worden
gezet achter de vraag hoe groot de
bevrijdingsbeweging is. De politieke
machthebbers laten natuurlijk geen
kans ongebruikt om kwantiteit en
kwaliteit van de Tupamaros te mini
maliseren. In officiële rapporten is
een tijd lang gesproken over een aan
tal dat „de paar dozijn" niet te boven
gaat. In Uruguay is men er echter
van overtuigd dat de bevrijdingsbe
weging kan rekenen op een aanhang
van enige duizenden leden en hel
pers. Dat is voor een klein land als
Uruguay nog geen 180.000 vier
kante kilometer en slechts 2.600.000
inwoners een aanzienlijk aantal.
Ook over de organisatie en strate
gie van de Tupamaros is vrij weinig
bekend. De tot op heden gevangen
genomen guerrilleros hebben maar
heel weinig losgelaten over deze za
ken. Zij toonden zich zelfs onder de
wreedste martelingen by de onder
vragingen harde kerels, die liever
hun tong inslikken dan informatie
verschaffen aan hun vijanden. Daar
bij komt dan nog dat organisaties als
een bevrijdingsleger vanzelfsprekend
hun strategie niet keurig netjes op
papier hebben staan. Guerrilleros zijn
getraind in het plotseling wijzigen
van hun plannen en activiteiten. Dat
maakt het voor een buitenstaander
extra moeilijk een beeld te krijgen
van hun organisatie-schema.
De Uruguayse verzetsstrijders heb
ben hoogstwaarschijnlijk geen „gene
raal", een eenhoofdige leiding. Het
bevrijdingsleger is een volledig col
lectieve zaak. Niemand is onvervang
baar en men waakt er voortdurend
voor dat belangrijke Tupamaros een
al te individuele lijn gaan volgen.
Een sprekend voorbeeld voor de snel
heid waarmee de guerrillos zich
herstellen van het verlies van een
leider is de recente arrestatie van
Raul Sendic, een van de oprichters
van de Uruguayse bevrijdingsbewe
ging.
Uit niets bleek dat dit verlies de be
vrijdingstroepen ook maar iets had
gedaan. Integendeel, terwijl Sendic
werd ondervraagd, verhoogde het be
vrijdingsleger zijn activiteiten. Overal
in het land brachten de guerrilleros
politie en leger tot wanhoop met hun
operaties.
Ook de inhoud van het „Tupama
ros manifesto" de ideologische ba
sis onder de bevrijdingsbeweging
is niet bekend. De Tupamaros blijken
niet van papier te houden. Zy geven
geen communiqués uit, voeren geen
propaganda-acties, schrijven geen-
vlammende protesten tegen de oligar
chie van Uruguay. Ook in dit opzicht
neemt het bevrijdingsleger van Uru
guay een unieke plaats in temidden
van gelijksoortige organisaties in de
andere Latijns-Amerikaanse staten.
Het symbool van de MLN, de
organisatie der Tupamaros.
Juli 1963: Uruguay wordt opge
schrikt door een gewapende overval
op de schietbanen van de Zwitserse
schietvereniging in het departement
Colonia. Een bijzonder gedurfde on
derneming onder leiding van (de in
middels gearresteerde) Raul Sendic.
De reactie kwam spoedig Politie en
leger, bevreesd voor het feit dat de
overvallers er met een flinke buit
aan wapens vandoor zouden gaan.
zetten een tegenaanval in. Sendic en
zijn mannen moesten haastig de af
tocht blazen. Tal van arrestaties wer
den verricht, maar Sendic bleef bui
ten schot. Algemeen wordt aangeno
men dat met deze en dergelijke nog
al amateuristische acties een begin
werd gemaakt met wat nu is uitge
groeid tot weldoordachte, militair
goed georganiseerde daden van ge
wapend verzet tegen het Uruguayse,
bewind.
Na deze eerste activiteiten volgde
een periode, waarin de Tupamaros
niets van zichzelf lieten horen en de
generaals in Montevideo waren het
bestaan van deze groepen „a-sociale
misdadige elementen", zoals de pers
Sendic en de zijnen beschreef, alweer
byna vergeten, toen in april en mei
1965 de natie werd wakker geschud
door een serie gewapende overvallen
op Amerikaanse bedrijven. Deze acti
viteiten, waaruit bleek dat de guerril
leros zich zorgvuldig en in de grootste
stilte hadden voorbereid, waren een
reactie op de bezetting van Santo
Domingo door Amerikaanse mari
niers. Het was de eerste maal dat de
Uruguyase pers de naam Tupamaroö
publiceerde in artikelen, waarin niet
werd verhuld dat men zich ongerust
maakte over de professionele aanpak
van de ondergrondse strijders en
over de perfectie van de door henzelf
vervaardigde explosieven. In de stra
ten van Montevideo verschenen leu
zen op de gevels, waarin de bevolking
werd opgeroepen zich te bevrijden
van het „yankee-imperialisme en zyn
hielenlikkers". Maar ook deze uit
barsting werd gevolgd door een pe
riode van betrekkelijke rust aan het
front. Behalve dat er zo nu en dan
een bom werd gegooid naar het huis
van de één of andere politicus ge
beurde er eigenlijk niets bijzonders.
In december *66 legde de politie by
toeval de hand op een gestolen
vrachtwagen, waarvan de inhoud be
stond uit wapens en explosieven. Het
kwam tot een vuurgevecht met de
bestuurder en zyn passagiers. Er viel
één dode: Carlos Alberto Flores, een
naam die de politie onmiddeliyk weer
bepaalde by de werkeiykheid, ni. dat
de Tupamaros nog steeds in de Uru
guayse samenleving aanwezig waren.
Politie en leger gingen onmiddeliyk
tot actie over. De dag na dit inci
dent belegerden zy twee huizen in
een buiten wyk van Montevideo in de
veronderstelling dat zich daar een
basis van de revolutionairen bevond.
Hun vermoeden bleek juist. Opnieuw
vielen er schoten en opnieuw eiste
het gevecht slachtoffers. Twee doden:
een politieman en de guerrilla-strij
der Mario Robaina Mendez. Rege
ringsautoriteiten vreesden dat zy
slechts het topje van de ysberg had
den ontdekt en koortsachtig poogde
men de bevrydingsbeweging op te
rollen. Arrestaties, huiszoekingen,
achtervolgingen het leverde
maar weinig op, de Tupamaros hiel
den zich schuil.
Een Jaar later kogels vliegen
door een straat in de aan het strand
grenzende wyk van Montevideo. Een
politieman raakt gewond; de revolu
tionairen geven hem nota bene eerste
hulp, waarna zy zich in allerijl terug- j
trekken. Een paar dagen later komt
er by het dagblad .JEpoca" een open
brief binnen, verzonden door de na
tionale bevrijdingsbeweging. Het is
het eerste document van de organisa
tie, dat in de publiciteit komt. In de
brief, die slechts een paar regels lang
is, maken de guerrilleros het volk van
Uruguay duideiyk dat zy klaar zyn
om hun strijd voor de bevrijding te
beginnen. Ineens is het de autoritei
ten duideiyk: er staat een legertje
goed getrainde mannen klaar om te
vechten, zwaar bewapend en gesterkt
door een ideologie. Uruguay heeft zyn
dagen van rust voorlopig gehad.
geen
twijfel
het Wolmerk zegt meer dan alleen de garan
tie voor zuiver scheerwol. Het is ook het
kwaliteitsmerk dat duurzaamheid en kleur-
rijkdom vertegenwoordigt.Daarom bij Vinke
dit seizoen zo'n heerlijk royale keus in zuiver
scheerwol.
Natuurlijk bij Vinke
Lelden
Hoogstraat 1-3
