Spanjaarden en bejaarden
achter kloostermuren
Bouw van
kerken
verboden
Kerkdiensten Leiden en omgeving
Omgaan met elkaar
Limburgse kloosters hijgen andere bestemming
DS. Toornvliet
geschorst als
predikant
Woord van
bezinning
ZATERDAG 31 OKTOBER 1970
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 13
ZUID LIMBURG (GPD) De animo onder vrouwen om
kloosterlinge te wofden is de laatste tientallen jaren sterk
gedaald. In 1930 meldden zich 1219 kandidates, in 1950 waren
het er 718, in 1965 150 en in 1968 nog maar 51. Bij de mannen
is-het beeld hetzelfde. En terwijl het aanbod daalt, stijgt het
aantal uittredingen. Het gevolg: lege kloosters.
Gastarbeiders in klooster
Men kan zo maar een lapje gewij
de Limburgse grond de driehoek
Spaubeek. Aalbeek. Merkelbeek
betreden om te ontdekken hoe in
grijpend de veranderingen zijn die
zich achter de muren van de kloos
terburchten hebben voltrokken.
Een rapport van het pastoraal in
stituut van de Nederlandse kerkpro
vincie spreekt niet voor niets over
een opvallende vergrijzing. Laten we
de vrouwelijke kloosterlingen maal
ais voorbeeld nemen. In het begin
van' deze eeuw vestigde vier pro
cent van de rooms-katholieke vrou
wen zich in een klooster, om aldaar,
achter muren, tralies en kap de
naastenliefde te bedrijven. Het per
centage bevindt zich inmiddels al on
der de 0,3 pet.
Volgens de cijfers van het Katho
liek sociaal kerkelijk instituut tra
den er tussen 1961 en 1966 in totaal
770 zusters uit. In 1967 verlieten 225
zusters de actieve congregaties, in
1968 waren dat er 195.
Zo ontvolken de mannengemeen
schap reageert niet anders onze
kloosters. In de zuidelijke dagbladen
zijn de advertenties waarin de ver
laten gebouwen te koop of te huur
worden aangeboden, niet meer weg
te denken. Talrijke religieuzen vesti
gen zich ondertussen in de steden,
waar zij in particuliere huizen klei
ne leef- en werkgroepen formeren.
Een gehucht, dat geheel beheerst
wordt door het immense klooster
van de sociëteit van de Afrikaanse
missies van Cadier en Keer, is het
Zuid-Limburgse Aalbeek. Een kloos
ter, waaruit op één na de geestelij
ken verdwenen zijn en op het punt
staat nieuwe inwoners te ontvangen:
175 Spaanse gastarbeiders
Tijdens de lange wandeling door
de halfschemerige kloostergangen
verzekert de met de opvang van de
Spanjaarden belaste vertegenwoordi
ger van het Centraal bureau dienst
verlening aan instellingen echter kor
zelig: "Kloosters zijn de enige op
lossing voor het gastarbeiders-vraag
stuk. Waar anders vind je nog ge
bouwen waar je meer dan honderd
mensen kunt samenbrengen en ver
zorgen".
Het klooster ondergaat op dti ogen
blik een frivole gedaanteverwisse
ling. "De kloostersfeer moet er he
lemaal uit", benadrukt onze gast
heer, terwijl hy ons voorgaat op de
ronde langs de wereldlijke requisie-
ten: een pingpongtafel. een voetbal
spel, een biljart en een tweede hands
bar.
Het klooster ondergaat op dit ogen-
80 kamers, vier daarvan bieden leef
ruimte aan de laatste van de voor
malige bewoner pater Meunders
Ook de laatste geestelijke,
pater Meunders, verlaat volgende
iveek het klooster van Aalbeek.
Spaanse gastarbeiders nemen er
hun intrek.
een 40-jarige, zeer vriendelijke man,
die met zachte stem verhaalt over
de gebeurtenissen die aan de komst
van de Spanjaarden voorafgingen.
"Een goede oplossing", zegt hij, "het
gebouw is nu tenminste verhuurd,
anders hadden we met een financië
le post gezeten waarmee we nergens
weg konden".
Van klooster naar flatje
Pater Meunders verhuist volgende
week naar een flatje in het nabijge
legen Nuth. "Ik blijf les geven op
scholen", zegt hij. "De bedoeling was
dat we naar het klooster zouden ver
huizen. We waren hier de laatste tijd
nog met zijn zevenen. Er zijn er
maar twee naar Keer gegaan. Als
zovele religieuzen prefereer ik ock
een flat. In een klooster is de prak
tijk immers dat velen hetzij ziekelijk,
hetzy bejaard zyn of gewoon niet we
ten wat ze moeten doen. Dat is al
lerminst inspirerend".
Er is in korte tijd veel veranderd
Pater Meunders zegt op vermoeide
toon: "De bindende gemeenschap
van vroeger spreekt niet meer aan.
Een paar jaar geleden heb ik het
hier sterk meegemaakt. Ineens kon
je de studenten niet meer de wet
voorschrijven. Ik gaf toen zangles.
Ineens bleef de helft weg De tijd
dat de overste wel wist wat goed
was voor iedereen was voorbij. De
invloed van de jongeren is nogal
sterk. Ook naar boven toe. Ineens
waren ze allemaal weg. Ze zijn er
natuurlijk nog wel. maar ze wonen
nu Jn flats in Heerlen".
Bejaarden in klooster
We begeven ons naar het tweede
klooster in de omtrek, dat van de
carmelieten in Merkelbeek. Ook in
Merkelbeek rijst, zeer somber en on
toegankelijk van uiterlijk, een reus
achtig vierkant bouwwerk op uit de
groene aarde. Achter de kleine raam
pjes in de dofbruine muren valt na
minutenlange waarneming geen en
kel teken van leven te bespeuren.
Dat heeft echter minder met de cel
lulaire afzondering en stille devotie
van de carmelieten te maken dan
met de trage gebruiken van ouden
van dagen Want nadat in 1968 het
klein-seminarie van de orde in Mer
kelbeek werd opgeheven en de nog
aanwezige paters naar flats in
Brunssum verhuisden, is het kloos
ter omgeschapen tot een bejaarden
tehuis.
Vergane glorie.
Carmelieten-broeder Hertman is
achtergebleven om zijn diensten te
bewijzen aan de 91 bejaarden, die
hier tegen maandprijzen van resp.
f 540 en f 582 verblijven. "Ik heb
het", zegt hy peinzend, "in 1945
zelf meegemaakt dat hier 120 men
sen waren. Toen we er twee jaar ge
leden uittrokken waren het er nog
14"
Zo verwerven de Limburgse kloos
ters zich nieuwe bestemmingen. Het
verleden laat zich echter niet gemak
kelijk wegcijferen. Tijdens de lange
mars met pater Hertman door de
eindeloze ruimten van Merkelbeek
komen we in een hooggewelfde kerk
van zeer grote afmetingen. Gebrand
schilderde ramen, vervuilde Maria
beelden en tientallen schilderijen kij
ken neer op een ijle ruimte vol stof
en onbestemd afval. Een kat ver
stopt zich tussen de banken, in het
altaar zit een vogelnest.
De kerk 80 jaar oud is al
I twee jaar niet meer in gebruik. De
sloop 50 mille is te duur. Broe
der Hertman staat schoorvoetend
zwygend temidden van zoveel verga
ne roomse glorie. Hy wil niet op de
foto. "Dat is te triest. Het is jam
mer dat het zo is moeten gaan",
mompelt hy.
kantine staren bejaarden zwijgend
naar een beeld. Uit'de keuken drin
gen flarden pop-muziek door. Hert
man is dan weer een opgewekte man.
"Dit is werkelijk' een goede oplos
sing", zegt hij, „Bovendien had het
de orde anders een kapitaal aan on
derhoud gekost".
Wie zich over de toekomst van de
kloostergebouwen buigt hoort vele
meningen over de nieuwe, dienende
taak. Bij Hertman leeft de heimwee
voort naar het trotse verleden van
weleer: "Ik geloof dat er een tijd
komt dat men zegt: het is jammer
dat dit is gebeurd".
BLOEMENDAAL De Particulie
re synode van de Geref. Kerken van
N'oord-Holland-ooftt en -west heeft
besloten ds. G. Toornvliet te schor
sen in de vervulling van het ambt
van dienaar des weords bU de Gere
formeerde Kerken in Nederland.
Ds. Toornvliet werd al eerder ont
slagen als radio-evangellsatiepre-
dikant in de provincie Noord-Hol
land, maar bleef binnen de Gere
formeerde Kerken predikant in volle
rechten.
Het besluit betekent, dat ds. Toorn
vliet binnen de Geref Kerken
geen ambtelyke werkzaamheden
meer mag verrichten. De Particulie
re synode heeft met groot leedwezen
hiertoe besloten, aldus een woord
voerder, echter in de overtuiging niet
langer verantwoordelijkheid te kun
nen dragen voor de wyze waarop ds.
Toornvliet zyn ambt vervult.
De schorsing duurt een maand. In
deze periode krijgt ds. Toornvliet de
gelegenheid officieel bij de synode te
reageren. Als de termyn is verstre
ken zal de synode besluiten ds.
Toornvliet definitief uit diens ambt
te ontzetten of hem te handhaven.
WENEN <AP> Het Slowaakse
partyorgaan Prawda meldt, dat de
Slowaakse autoriteiten de bouw van
nieuwe kerken in Slowakije hebben
verboden.
De nieuwe maatregelen hebben be
trekking op kerken in aanbouw en
kerken die nog aanbesteed hadden
moeten worden.
De kerken met de bouw waarvan
reeds begonnen is, zullen omgebouwd
worden tot kinderbewaarplaataen,
brandweerkazernes of andere open
bare gebouwen.
Prawda berichtte verder, dat een
aantal parochiekerken zal wor
den gesloopt en dat andere voor pro
fane doeleinden gebruikt zullen wor
den.
Pop-muziek
Hij haast zich terug naar het door
een Wageningse aannemer, die het
klooster twee jaar geleden kocht,
gemoderniseerde gedeelte. In de
Rothschild leidend adviseur
Premier Heath van Engeland heeft
Lord Rothschild benoemd tot leider
van de groep deskundigen (Central
Capability Unit) die plannen voor
de regering moet opstellen en de
premier van advies moet dienen
Lord Rothschild die over twee da
gen zestig wordt, is de kleinzoon
van de eerste baron Rothschild. Hij
heeft een groot aantal wetenschap
pelijke boeken en artikelen geschreven
Het is een zegen, dat wij
mensen niet allemaal gelyk
zyn, niet hetzelfde denken, ook
niet hetzelfde willen en nog
minder hetzelfde doen. Daar
door zijn wij in staat de geva
rieerdheid van het leven uit te
drukken: wij mensen, die het
leven elke keer opnieuw inter
preteren, die aan het leven elke
keer weer opnieuw zin proberen
te geven en die al maar door
blyven sleutelen aan de samen
leving. Die met onze interpre
tatie, met ons zin-geven en met
ons sleutelen de samenleving
elke keer opnieuw verjongen,
veranderen. En dat alles niet
maar als een gezelschapsspel-
letje dat wy zo als tydspasse-
ring ter hand nemen; nee. dat
alles is, hoe speels het soms
ook gebeurt, werkelijke ernst.
Immers het gaat daarin om de
samenleving, om het yormgeven
aan het leven, om het mens
zijn.
Nu lopen wy in dat hele sa
menspel gevaar, dat wy kunnen
menen, dat onze interpretatie,
onze zingeving en ons sleutelen
allèèn effectief is. Dat wy het
buskruit in dit opzicht hebben
uitgevonden. Dat de anderen er
naast zitten: een foutieve inter
pretatie geven, een onzinnige of
onzindelijke zin aan de dingen
geven en een averechtse uit
werking door hun sleutelen be
werkstelligen.
Dat Js een tekort doen aan
de gevarieerdheid van de sa
menleving en de rykdom van
inzichten, die er in de wereld,
waarin de mens staat als inter
pretator, aanwezig is. Het is te-
gelyk ook doodsgevaarlijk voor
de samenleving en een beroving
van de naaste in zyn naast-de-
ander-staan in de wereld en in
de samenleving. Het is niet
minder dan het ontnemen van
de ander om andere aspecten te
ontdekken, andere nadrukken te
leggen en ander iedealen na te
streven om die te verwerkelij
ken.
En misschien zou het gevaar
te beteugelen zyn, wanneer en
zolang wy met die anderen in
gesprek blyven over de inter
pretatie, de zingeving en het
sleutelen. Het gevaar wordt
echter levensgroot, wanneer dat
gesprek vastloopt en beëindigd
wordt. Om welke redenen en
met welke middelen dan ook.
Echter, voordat het gesprek
meestal beëindigd wordt, is er
een fase, waarin mensen elkaar
etiketten opplakken en de groe
pen. duidelijker, hatelijker dan
nodig is. worden aangegeven.
Dan wordt de één voor revolu
tionair uitgekreten en als links
terzijde geschoven «hoewel de
ze zó aangegeven mensen zich
niet zo makkelijk laten weg
schuiven) en wordt de ander
gedoodverfd als hopeloos con
servatief, welk woord vooral in
onze tijd erg geladen is. De één
links de ander rechts en zo
scheiden wy (ik zeg met opzet
niet onderscheiden). Ook in de
kerken kent men deze methode t
de één wordt als vrijzinnig aan
gewezen en de ander krijgt (of
spelt zichzelf) het bordje „or
thodox" op.
Het gevaarlijke is. dat wy
met deze „ordetekenen" de an
der en» doodverven als aarts
vijanden Aartsvynaden van de
samenleving, ketters in de kerk.
In beide gevallen mensen, die
en de samenleving en de kerke-
lyke gemeenschap kapot ma
ken.
Nu lijkt het makkeiyk, héndlg
om de „scheiding" tussen de
mensen duidelyk aan te geven.
Het wordt als de hoogste wys-
heid gezien, te weten wie Je
voor je hebt, in welk vakje hy
te stoppen is. Immers dan weet
je. wat Je van hem verwachten
kunt. dan weet Je by voorbaat
al wat hy zegt. voordat hy één
woord heeft uitgebracht. Hy zit
dan in een systeem.
En eenmaal opgeborgen ln
een systeem, kunnen wy met de
ander manipuleren op een lis
tige wyze met h em omgaan.
Nu ligt het onmenselijke in dat
opplakken van een etiket en het
opbergen in een systeem daar
in. dat wy die ander tot een
soort (koop-)waar, tot een voor
werp maken, waarop we op de
een of andere manier zyn (on-
deugdeiyke) kwaliteiten kunnen
aanbrengen. Dat wy. onze in
terpretatie. onze zingeving en
ons sleutelen tot maatstaf ma
ken, waaraan alles en iedereen
wordt afgemeten.
Naar mijn mening is er niets
ergers, dan de ander tot een
object maken en is het niets an
ders dan de dood in de pot,
wanneer wy onze haan koning
willen laten kraaien. Dat moet,
als het niet ergens wordt tegen
gehouden, uitlopen op dictatuur,
alleenheerschappy. En daar
voor moeten we elkaar waar
schuwen; daarvoor moeten wy
de samenleving bewaren. Daar
voor is het leven, juist in zyn
bonte geschakeerdheid, te mooi
daar is de naaste, zelfs hy die
er naast is, te goed voor. Dat
zou zonde zyn voor (en tegelyk
tegen) de samenleving.
Natuurlyk zullen we ln onze
omgang met anderen een crite
rium moeten aanleggen; daar
zyn we mensen voor. Het enige
criterium, dat de ander recht
en geen kwaad doet is de naas
teliefde. In dat woord ligt niets
zoetsappigs en het is verre van
gezapig. Het is ons niet aange
reikt om er mooie verhalen over
te vertellen en goed gemeende
toespraken over te houden. Dat
woord naasteliefde is de „ver
taling" van een keiharde op
dracht, nl. om de ander ultne-
mender te achten dan onszelf,
ook in zyn interpretatie, zinge
ving en sleutelen. Dat woord
vraagt van ons de bereidheid,
niet om onszelf, maar de ander
als maatstaf te zien voor ons
denken, willen en handelen.
Het zou een feest worden,
wanneer links en rechts, revo
lutionaire en conservatieve,
vryzinnig en orthodoxe mensen
elkaar zo leerden benaderen.
Dat zou dan niet betekenen een
grauwe eentonigheid, maar wel
een met verrassing aanvaarden
van de ander <ook en Juist) in
zyn anders-zyn.
Waarschynlyk zouden we dan
geen etiketten meer nodig heb
ben. maar samen wéét van el
kaar hebben.
Dr. W. v. d. Zwaan
Geref. predikant - Leiden.
LEIDEN Hervormde Gemeente:
Pieterskerk 10 u ds J A. Eekhof.
Hooglandse kerk 10 u dr P L.
Schoonhelm, 11.45 u Oec. stud, dienst.
Marekerk 10.30 u ds A J. de Jong
(H.A.) 5 u ds. H. van Nlel te Scheve-
nlngen.
Maranathaiterk Lage Morsweg 10
U ds H. J. van Achterberg.
Koningskerk Koningstraat 10 uds
G C. Post.
Bethlehem kerk Driftstraat 10 u
ds E. M. Pannekoek.
Bevrijdingskerk Montgomerystr.
9 u ds Joh. Poort (H.A.). 7 u Idem
Vredeskerk Burggravenlaan 10 u
ds A J. Lamping. (Jeugdkapel 10 uur
dhr. J. H. Segaar)
Ver Vrljz. Herv Alle Asserstraat
1 10.30 u ds A. Verstraaten te Ede,
Eglise Wallone Breestr. 10.30 uur
Pasteur D. Rlbs
Academisch Ziekenhuis 10 u ds P
J. D. van Malssen.
Diaconessenhuls. Houtlaan 55: 10.30
U ds H. W. Hemmes.
Oekumenische Werkplaats Leven
daal 101 10.30 u Voorbereidingsbijeen
komst.
Geref Kerk Zuiderkerk 10 u dr v. d
Zwaan. 5 u ds Kronemeijer
Petrakerk 10 u ds De Heer. 6.50 u
ds Post. (Dienst met belangst).
Oude Vestkerk 10 u ds Kronemeij
er 5 u ds De Heer.
Beloftekerk: 10 u ds Hortenslus 5
u dr v. d. Zwaan.
Bevrijdingskerk 10.30 u ds Post. 5
u ds Hortenslus.
Groenhoven: 10 u ds Bovenberg.
Gezinsdiensten Jeugdihaven 10 u. de
Mirt dhr. Verheul. 10 u Het Mieren
nest dhr. De Koning
Geref. Jeugdhuis 10 u ds J. van Drie
Delft (Jeugddienst).
Geref. Kerk (vrijgem.) 10 en 5 uur
ieesüienst.
Geref. Gem. 10 en 4.30 u ds Boo
gaard
Baptlstengem. Oude Rijn 3, 10 u ds
R. Relling.
Oud Kath. Kerk Cronestelnkade 9.45
HM.
Leger des Hells 10 u helllgingsdlenst.
7.30 u verlossingssamenkomst.
Chr. Geref Kerk 10 en 5 u ds ear
lier.
Doopsgezinde Rem Gem. 10 u dB H
van Bllderbeek.
Evang. Chr. Gemeenschap i Middel
ste gracht 8) 10 en 5 u dhr Dikkes.
Vrije Kath Kerk (Vreewijkstraat)
10.30 u gezongen HM
Nieuw Apostolische Kerk (Hoge
Rijndijk 24) 9.45 u dienst.
Evang. Luth. Kerk 10.16 u ds J Hap
pee.
R.K. Kerk H Antonius (zat. av. 7 u)
9.30. 11 en 12.15 u. Haagse Schouw
(zat av. 7 u) 8.30. 9 30, 11.30 en 6.30 u.
Hartebrug (zat av. 7.30) u 8. 9. 10.45.
12 en 7 u Herensingel (zat. av. 7 u)
8.30. 9 30 11 en 6.30 u. Bykerk Tlmor-
straat 9.30 en 11 u. Leonardus (zat. av.
7 u.) 8. 9. 10.45. 12.15 en 7 u Bode
wijk (zat, av. 7 u.) 9.45. 11. 12.15 en 6 u
.Petrusparochie (zat. 7 u.) 9. 10.30, 12
en 6 u. Studentenparochie (zat. av. 7
u in Lodewijkskerk) 11.45 ln Hoog
landse Kerk
Christian Science (Steenschuur 6),
10.30 uur Ned. dienst.
Alphen aan den lt||n Herv Ge
meente Adventskerk Julianastraat 10
u ds M. Hanemaaijer. 6.30 u ds P A.
Lefeber Kruiskerk Gouwsluls 10 u ds P.
A. Lefeber 6.30 u Cand. F Sluitjes te
Schiedam voor de G.B. Gebouw Nabij
10 u Jeugdxapel de heer C Otto. Zaal
Opstandlngskerk 10 u Jeugdkapel dhr
J. B H. Lefeber. Martha-Stichting
„Rijnstroom 10.45 uur ds I J. Walpot
m.m v De Lente klokies. Kerkgebouw
Oudshoornseweg 10 u ds G Cadée m.m
v. Zangkoor Ned. Prot Bond. Herv
Slonskerk 9 30 u ds S W. Verploeg
6.30 u ds-G. Post te Lelden Gebouw
Onderweg 10 15 uur ds N J. M. Hoo-
gendljk Ridderveld. Aula Morgenster-
school Parelstraat 11 uur ds. G. Cadée
Het Kasteel Veldbloemweg 9 u ds N J
M Hoogendljk J F. Kennedyschool
Lupinesingel 11.15 uur Zondagsschool
Geref. Kerk Maranathakerk Raadhuis
straat 10 uur ds A. Borman. 6.30 u ds
D J Modderaar te Waddlnxveen. Sal-
vatorikerk Willem de Zwijgerlaan 10
uur ds M. van Harmeien 6.30 u ds A
Borman. De Goede Herderkerk 10 u
ds D J. Modderaar te Waddinxveen.
6.30 u ds G O N Veenhuizen Hema-
dlenst. Ridderveld Kasteel 10.15 u
ds Veenhuizen 5 u ds Van Harmeien.
Geref. Kerk (Vrijgem.) 9 u ds Wie-
ringa, 6.30 u leesdlenst. Chr. Geref
Kerk Jeruzalemkerk. Grijpenstelnstraat
(zat. 7.30 u ds P. Sneep Herdenking
kerkhervorming) 9.30 u en 5 u ds P.
Sneep Oud Geref. Gem. Kerkgebouw
Hooftstr. 240 9.30 u en 4 u leesdlenst.
Rem Geref. Gem. 10 30 u Streekdiensl
te Zwammerdam. Baptisten Gemeente
10 en 6.30 u ds Koekkoek R.K. St.
Bonifacluskerk (zat. 7 u) 8.30, 10. 11.30
en 6 li R.K Plus X kerk (zat. 7 u)
7.30. 9. 10 30. 11.45 en 5.30 u
Varianderveen Herv. Gem 10 u ds
W. L. Heijmans te Boskoop 7 u ds F.
de Jong te Alphen aan den Rijn. Ge
ref. Kerk 9.30 u ds Fr de Jong te Al
phen aan den Rijn. 7 u Gez. dienst in
de Herv Kerk ds. Fr. de Jong Chr
Geref Kerk 9.30 u dienst des woords.
7 u ds L. S. den Boer te Sassenhelm.
R.K. Kerk (zat 7 u) 7.30 u en 10.30
u. Dorpshuls Ter Aar Aardam 9 en 12
u.
Boskoop Herv Gem. 9.30 u ds P
J. Mackaalj uit Oegstgeest, 6.30 u ds
T in 't Veld uit waddinxveen; Aula
Maranatha-mavo (Snijdelwijk). 11 u
ds A de Leeuw: Geref Kerk 9 30 en
5 u ds W Bakker uit Amstelveen;
Chr. Geref Kerk 9 30 er. 4 30 u ds J
Mannl; Geref. Gem 9 30 u leesdlenst,
7 u ds R. Boogaard uit Lelden; (za
terdagavond 8 uur Hervormingsdlenst)
Vrijz. Prot 7 u ln Rem. kerk de heer
P v. d. oaarse; EvangellecentVum
Nieuw Leven. 9.30 u in Concordia pred.
Th Verwoerd; Verg van gelovigen 9 30
en 5 u samenkomsten ln lokaal Nleuw-
slraat 27. Volle evangelie Kapel Bethel.
9 30 u de heer J. Modderkolk; R.K.
Kerk Reijerskoop (zat. av. 7 u) 7.30 u 9
u 11 u. In Ontmoetingscentrum Snij
delwijk: (zat. 5.30) en 10 u
Benthuizen Geref Gem 9 30 uur
leesdienst. 3 uur ds Honkoop te Moer-
kapelle
Bodegraven Herv Gem. 't Ankei
9 en 10.30 u ds W Balke (H). 6 30
u ds Cirkel. Salvatorkerk 10 u dr Halts
ma Woerden (H.D.) 6.30 u ds P A A.
Klüsener Zeist (Jeugddienst) Bethle-
hemkerk 9.30 u ds J H. Cirkel (HD)
6.30 u ds W Balke Geref. Kerk 10 u
ds Schoep. 6.30 u ds Sybrandy. Epe
(Nieuwerburg) 9 30 u idem. 6.30 u ds
Schoep Geref Gem. 10 en 6.30 u lees
dienst, Geref. Kerk vrijgem.) 9.30 u
leesdlenst. 2.30 u ds D Los Evang Lu
therse kerk 10.30 u ds D Pobuda.
Evangelisatiekring 10 u eredienst. 6 45
u Jb Klein Haneveld.
Hazerswoude Herv Gem. 9.30 u
ds L Boer H.A. 6.30 u ld. en Dankz.
Geref. Kerk 10 u ds Brink 5 u ds H
Leljsen te Noordwljk. R.K. Kerk St.
Bernardus Rijndijk (zat. 7 u) 8, 9.30 en
11 u. R.K. Kerk St Michael Rijndijk
(zat. 7 u) 8.9 en 11 u R.K Kerk Dorp
(zat. 7 u) -8. 10 en 11.30 u.
Illllcgom Herv. Gem 10 uur ds J
Bronsgeest (HD 7 u. Ds F Brou
wer. van Honselersdijk. 10 u Jeugd-
kapeldlenst ln de kantine van „Leeu-
westeln", Patoorslaan. Dorpshuis Ven-
neperweg: 10 u. de heer A. Spaarga
ren te Andijk. Geref Kerk 10 en 5 u ds
J. Hartkamp. Chr. Geref. Kerk 10 ên 5
u. ds H. W. Eerland, van Hilversum R
K Kerk St. Martinus (zat. av. 7 u) 7.
8.30. 10. 11.30. 12.45 en 5.30 en 7 u. St
Jozef (zat. av. 7 u) 8.30 en 10 uur.
Hoogmade Herv. Gem. 10 u ds P
Schoonenboom. R.K. Kerk (zat. 7 u.)
9 en 11 u
katwijk aan den Kijii Herv gem
Dorpskerk 9.30 ds Makkenze 7 u ds
Elderman en ds Makkenze (gezamenl.
dienst van geref. en herv.). Ontmoe-
tingskerk 10 ds Bogers Alphen a. d.
Rijn 6.30 ds Ter Haar Romeny. School
Narclsstr. 1030 dr Bezemer Sche-
veningen Geref. Kerk; 10 uur ds De
Vries, Katwijk aan Zee RK Kerk (zat.
avond 7 uur) 9.30. 11.15 uur Gebouw
N.C.J. 6 uur.
Katwijk aan Zee Herv Gem. Nwe
Kerk 10 u ds C Treure iH.D.) 6
u ds J P van Roon Oude Kerk 10
u ds Jac de Vos (HD.) 6 u ds W.
Vroegindewey Ichthuskerk 10 u ds A.
Vink (H.D.) 5 u ds C van den Bergh
Pnlëlkerk: 9.30 u ds W. Vroegindewey
(H.D.) 6 u ds Jac de Vos. Groen van
Prinstererschool10 u ds J C. van
Hunnlk. Zeehospitium 8 45 u ds J C.
van Hunnik. Ziekenhuis Overduln 2 u
ds J. G. van leperen. Geref Kerk Vre
deskerk 10 u ds J Snoey 5 u geen
dienst, Trlumfatorkerk 10 u ds F Pijl
man. bevestiging ds G van Halsema:
5 u ds G van Halsema, intrede Chr
Geref Kerk 10 en 5 u ds H C. van
der Ent (woensdag 8 en 8 u dankstond)
Geref Kerk i Vrijgem 9 en 7 u as
J. Kranenburg, van Groningen 10.30
en 5 u leesdienst Geref Gem. (Remi
sestraat): 10 en 5 u ds Van der Bijl j
(Woensdag 7 45 u ds V. d. Bijl).
Leiderdorp - Herv. Gem. (In Ge
ref. kerk Hoofdstr.) 10.30 u ds J. P
Honnef (H.D Scheppmgskerk 11 uur
ds A Geense. Gerei Kerk Hoofdstr -
kerk 9 u ds R. J. v. d Veen. Amstel-
veen 6.30 u ds G. van Loenen Schep-
plngskerk 9.30 u ds J M Vlijm Lei-
den 5 u ds van Loenen R.K Kerk 1
Menswording (zat av 7 u) 9. 10.30 en j
12 u. Meerburg (zat. av. 7 u) 8.30.
10. 12 en 6 uur
Leii»lilden - Herv Gem. 9.30 u ds
J. H. de Vree. 7 u ds T Kruyne. Gerei.
Kerk 9.30 u ds D. Averes. 7 u ds SI.
Tlemersma te Zwammerdam R.K. kerk
(zat. 7 u.) 7.30. 9.30 en 11.15 u
Lisse Herv. Gem. Grote Kerk 10
u ds H. G Oostinga. 7 u ds J. van der
Velden. Helvetiakapel 10 u ds J van
der Velden. Geref. Kerk 10 en 5 u ds
S. Eringa. van Den Haag-West Chr
Geref. Kerk 10 en 4.30 u ds D. H. Bles-
ma; Geref. Gem. 10 en 4 u ds W. Suv-
ker; Geref. Kerk (vrijgem.) 10 en 4.30
u ds J J Verl-ur; Oud Geref Gem.
9.30 en 3 u leesdlenst; Ned. Prot Bond
10.15 u dhr H Latnboo IJmuiden;
Aktie Kruistochten Nederland: Maan
dagavond 8 u ds J. Gravendeel ln Gas
tenhuis Welkom. Bondstraat. 4.30 uur
Jeugdbljbelclub ln Welkom R.K. Kerk
St Agathakerk (zat 7) 8.30. 10.15.
11.45 en 7 u Poelpolder (zat 7) 8.30
10.30 12 en 5.30 u Engelbewaarder
(zat. 7) 7.30, 8.45 10.45 en 5 45 u
Nieuwkoop Herv. Gern. 10 u ds
G. van Doorn. 6.30 u ds Van Hunnlk
te Katwijk aan Zee. Geref Kerk 10
u en 6.30 u ds A. K Krabbe te Den
Haag Rem. Gerei Gem. 10.30 uur
Streekdlenst te Zwammerdam. Chr. Ge
reformeerde Kerk 9.30 u en 6.30 u de
heer J van Leeuwen R.K Kerk (zat
7 u) 7.30. 9. 10 45 en 7 u.
Nieuw veen Herv Gem 9.30 u ds
J. Gebraad. 6.30 u ds J. Gebraad (dank
dienst). Geref Kerk 10.45 u ds A P.
Helner te Ter Aar. 6.30 u de heer P.
Knotter te Oudewater. RK Kerk (zat.
7 u.) 9. 1045 en 5 u R.K Kerk (zat
7 u.) 9. 10.45 en 5 u.
Noord» (jk-itiniien Herv Gem. (in
Ger Kerk Vlnkenlaan) 10.30 u dr J G.
B Jansen (H.D 7 u ds A. L La-
pré Gerei Kerk 9.15 u ds H. Lyesen 5
u ds P. Brink HazerswoudeVan den
Berghstichtlug 11 u ds H. Lijesen. Ned.
Proi. Bond 10.30 u dr. J Balkestein
(SliedrechC)R.K. Kerk (zat av. 7 u)
8.30. 11 15 en 5.30 u
Noordwyk aan Zee Herv Gem
Hoofdstr. 10 u ds O. V. Henkei (Den
Haag) 5 udr J. G B Jansen. De Rank
10 u ds A. L Lapré (H.D i Geref.
Keerk 10 u ds J. Hartkamp (Hlllegom)
5 u ds C Warner. Sole Mlo 9.30 u ds
B. Bouma. Herv. Ger. Evangelisatie
(oude Mulo. Schoolstraat) 10 u ds A
van Eyk (Gouda). 7 u ds C. van den
Bergh (Katwijk aan Zee) R.K Kerk
(zat. av 7 u) 7.30, 9. 10.30 en 12 u.
N'oordwykerhuut Herv. Gem. 10 00
u ds J. Streefland (HD 10 u klnder-
kerk ln gebouw ..Open Hause" R K
Kerk St. Jozef (zat av. 7 u) 7.30, 8.45.
10.15, 11.30 en 7 u. St. Viktor (zat.
av. 7 u.) 8, 9.30. 11 en 6 u H. Hart van
Jezus ln de Zilk (zat. av. 7 u.) 8.30, 10
en 11.30 u.
Oegstgecst Herv. Gem (Groene
Kerk) 10.30 u ds W E Verdonk iH.D
(Pauluskerk) 10 u ds W H J Baart
(Zendingskaoel10 u mej. A. Koning
(Jeugdkapel) Vrijz. Herv. (Gemeente-
centrum) 10.30 uur dr. T Bruinsma.
Geref. Kerk 10 u ds Heemskerk 7 u
gem. dienst met hervormden pastoor
Kooyman. Geref. Kerk (vrygem 8.30
u ds K. Deddens, 2.30 u ds G Mulders.
RK Kerk (zat av 7.30 u) 9. 10.30,
12 en 7,30 u Bonaventurakapel (zat
av. 6.30 u) 8. 10 en 11 u
Oude Wetering Herv. Gem 9.30 vi
ds Lalleman. Geref Kerk 9.30 u en 5
u A G Kornet te N li verdal. Rem Ge
ref. Gem. 10 u ds P. M. Luca te A'dam
R K kerk (zat. 6.30 u) 8, 9.16, 10.30 en
12 uur.
Rijnsuterwoude Herv. Gem. 9.30 u
ds T. H Oostenbrug. 7 u ds A. Kool
te Utrecht. Chr Geref Kerk 9 30 u
dienst des woords 2 15 u ds G Bouw te
Schevenlngen. R K Kerk izat 7 u) 7 30
9.30 en 11.15 u
Rijnsburg Herv Gem. (Grote
kerk) 9.30 uur ds Wisse, 5 u ds Van
Gosllga (Bethelkerk) 9.30 u ds Van
Gosliga (H.D.) 5 u ds Wisse. Geref
kerk Petrakerk 9.30 u ds v d. Linde
5 u ds Baayen Immanuëlkerk 9.30 u
ds Baayen 5 u ds Byieveld. Marana
thakerk 9.30 u ds Bljleveld. 5 u ds v. d
Linde Geref. Kerk (vrijgem.) 10 en
5.15 uur ds K Deddens Chr. Geref
Kerk 9.50 en 5 uur ds L Holtrigter
te Elburg. R.K Kerk tuinbouwschool
(zat. av. 7 u) 10.30 uur.
Sassen helm Herv. Gem 9 en 10 30
u ds A Westra. 6 30 u prof dr. Postu-
mus Meljes Geref Kerk 9.30 u ds J D
te Winkel; 5 u ds H v. cl Berg Chr
Geref Kerk 10 en 5 u ds L. S. den
Boer Ned Prot Bond geen dienst. RK
Kerk (zat av. 7 uur) 8. 9.30, 11 ®n 6BÓ
uur.
Valkenburg Herv. Gem 10 u sn
6 30 u ds G. Zonneveld. Geref Kerk
9 30 en 7 30 u kand. Bos. Geref. Kerk
(vrijgem 9.30 u leesdlenst. 7.30 u ds
S. de Waard.
Voorhout Herv gem. 10 u ds J
Hoogenkamp Geref Kerk (in Herv
Kerk) 7 u ds H v. cl Berg. R.K. Kerk
(zat 8 en 7 uur) 7.30. 9, 10.30. 11.46
en 5.30 u.
Voorschoten Herv Gem. (Dorps
kerk) 10 u ds De Beus. 7 uur ds Sara-
ber (Hulp en Heil) 10 uur ds Ver-
heule (Rijndijk) 10 u ds v d Geest
(Noord Hofland) 9 45 u ds Meijerlng.
Geref Kerk 9 en 10.30 u ds de Zeeuw.
5 u ds Vesseur Geref Kerk (vrijge
maakt) 10 en 5 u ds F de Vries R.K.
kerk H Laurentlus (zat av. 7 u) 8.30.
1030 en 12 u. Noordhofland 11.30 u
Moeder Gods (zat. av 7 u) 8. 10. 11 30
en 6 u.
Warmond Herv Gem 10 u ds J
M Snijders (dankdienst voor gewas en
arbeid). 7 uur ds J. M. Snijders (H.A
R.K Kerk (zat. av. 7 u) 8. 10 en 11.30
uur.
W'addinween Herv. Gem. Brug-
kerk 9.30 u ds T van t Veld. 6.30 u
ds D. van Vliet, Bethel 9.30 u ds J. van
den Heuvel. 5 u ds T. van 't Veld. Wljk-
gebouw 9.30 u ds D van Vliet, 6 30 u
ds J. van den Heuvel. Immanuelkerk
9.30 u ds K. J H. Burgy. 7 u ds N. J
Flink Geref Kerk Kruiskerk 9 30 u
ds H C. Endedijk. Arnhem. 5 u ds B
Koekkoek Ontmoetlngskerk 10 u ld..
6 u da H. C. Endedijk. Arnhem. Chr.
Afgesch Gem. 9.30 u en 6.30 u ds A
P. Verloop. Oud Geref. Gem (Zuidka
de 158) 10 u en 6.30 u leesdlenst. Rem.
Geref. Gem. geen dienst
Woulirugge Herv Gem. 9.30 en
6.30 u ds Franken Geref. Kerk 9.30 eri
6 30 u kand Van t Spyker Adam
Ned. Prot Bond 7 u (O Raedthuys) ds
Van der Voort, Heemstede.
Zevenhoven Herv. Gem. 9 30 u ds
D Reljenga Geref Kerk 9.30 u en
7 u dr J Schelhaas te Adam. R.K.
Kerk (zat. 7 u) 7.45, 9 en 10.45 u.
Zoeter» oude Herv. Gem. 10 u
ds S. L. Schoch R K Kerk St. Jan
(zat. 7.30 u) 7.30, 9. 11 u R.K. St.
Allsluskerk izat. 7 u) 7.30. 9. 10.30 en
11 30 u. R.K. Kerk Meerburg (zat. 7 u)
8.45. 10.30. 12 en 6 u.
Zwammerdam Herv Gem 10 u ds
D Goudzwaard (Dankstond voor het
gewas) 6.30 u ds D. Goudzwaard (Her
denking Kerkhervorming) Geref Kerk
10.30 u ds T. Elders-Maver Streek-
Helner te Ter Aar. Rem Geref. Gem.
10.40 u ds T Elders -Mayer Streek
dlenst R K Kerk (zat. 7 u) 8. 10. 11 30
en 5.30 u.
Pieterskerk tn Leiden
(Foto LD/Holva«t)
