Afscheiding van Quebec
nog steeds zeer populair
Geen wereldregering: morele kracht
„Fotograferen in het weekend?
Ikzounietwetenwat!"
AUTORIJDER
ZIET TIENERS
OP DE VLUCHT
Nederlanders en de vijfentwintigjarige VN (II en slot)
Na lange buitensluiting bij Fransen groeiend zelfbewustzijn
Na moord in Californië
Beschieting
van straat
waar Jassir
Arafat zetelt
Messcher's Modehuis
DONDERDAG 32 OKTOBER 1970
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 1
(Van onze correspondent mr. H. L. Leffelaar)
MONTREAL (GPD) Het ideaal van de afscheiding van
de provincie Quebec van de rest van Canada, dat ook het nu
verboden Bevrijdingsfront van Quebec voor ogen stond, was
in april van dit jaar voor zeshonderdduizend Frans-Canadezen
aanleiding om in de provinciale verkiezingen hun stem uit
te brengen op de pas opgerichte Parti Quebecois. Deze partij
staat ook nu, na de moord op de minister Pierre Laporte, op
de bres voor een volledig onafhankelijk Quebec. De leider
van de partij, de 48-jarige René Levesque, zei gisteren in een
particulier vraaggesprek dat het terroristische optreden van
het Bevrijdingsfront zijn partij allerminst in diskrediet had
gebracht.
„Integendeel", zei Levesque, „de
bevolking van Quebec heeft nu op
dramatische wijze het versohil leren
kennen tussen de Parti Quebecois en
de FLQ (Bevrijdingsfront). Het op
treden van de FLQ heeft alle roman
tische opvattingen over een revolutie
voorgoed de grond in geboord". Le
vesque. een voormalige journalist en
televisiepersoonlijkheid in Canada,
beschuldigd de regering van premier
Trudeau van „politieke bandieterij"
wegens de manier waarop deze had
gereageerd op de door de ontvoerin
gen ontstane crisis.
„Zich verschuilend achter het lijk
van Laporte heeft Ottawa de kans
aangegrepen federale troepen naar
Quebec te sturen en alle burgerrech
ten hier op te schorten", zei Leves
que. Hy verklaarde verder dat zijn
party in samenwerking met drie be
langrijke vakbonden een aktie zal be
ginnen om de regering te dwingen de
buitengewone oorlogsmaatregelen die
werden uitgevaardigd, weer in te
trekken.
De Parti Quebecois, die door Le
vesque in oktober '68 werd opgericht,
staat een volledig soeverein Quebec
voor ogen dat zich niet door middel
van terreur, maar door middel van
onderhandelingen met de federale re
gering in Ottawa, zal losmaken van
het land. Levesque stelt zich in dat
geval een vorm van samenwerking
met Canada voor, die zal lijken op
een soort EEG. Men voorziet dat het,
wanneer de partij ooit de meerder
heid van stemmen in Quebec zou be
halen. noodzakelijk kan worden om
de hulp van de Verenigde Naties in
te roepen om de federale regering er
toe te brengen de uitslag van de ver
kiezingen te aanvaarden.
Schok
Het onverwachte succes van Le-
vesques Parti Quebecois in de provin
ciale verkiezingen was een schok voor
zowel de politici in Quebec als die
in Ottawa, en nog steeds lopen de
interpretaties daarover zeer uiteen.
De meest oppervlakkige theorieën
schrijven het succes toe aan de per
soonlijke populariteit van René Le
vesque, die jarenlang de ster van een
aantal bekende televisieprogramma's
was. Andere analyses leggen een
verband tussen de opkomst van de
party en de befaamd geworden
strijdkreet van generaal De Gaulle,
die tijdens zijn bezoek in juli 1967
aan Canada uitreip: „Leve het vrije
Quebec".
De Franse zaak in Canada heeft
een lange, moeilijke en weinig illus
tere voorgeschiedenis. De oorspronke
lijk Franse gebieden aan de oostkust
werden door de Engelsen in de acht
tiende eeuw bezet, waarbij een be
langrijk deel van de Franse elite ten
onder ging. Het vacuüm in het lei
derschap werd opgevuld door de cle-
ricale elite, priesters die hun voor
naamste taak zagen in samenwer
king met de Engelsen en de scholing
van niet-politiek georiënteerde aca
demici, dat alles zoveel mogelijk bin
nen kerkelijk verband.
Dat had ten gevolg dat de Fransen
van meet af aan werden buitenge
sloten by de uitoefening van be
stuursfuncties, en dat het econo
mische apparaat eveneens het instru
ment van de Engelstaligen werd en
bleef. De leider Duplessis. die 25 jaar
lang een straf en onverlicht bewind
voerde en geen belangstelling had
voor het tot ontwikkeling en ont
plooiing brengen van de Fransen,
vergrootte de aohterstand op de En
gelstaligen.
ADVERTENTIE
Na zijn dood in 1959 ontstond voor
het eerst een nieuwe Franse beweging
die erop gericht was deze achterstand
zo snel mogelijk in te lopen. In de
provincie Quebec, vanouds overwe
gend Frans (80 pot), werden in de
afgelopen tien jaren belangrijke her
vormingen ingevoerd, vooral op het
gebied van het onderwijs dat tot dan
toe in handen van de Engelstaligen
was geweest. Niettemin is het be
stuursapparaat nog steeds overwe
gend Engels georiënteerd en worden
vrijwel alle sleutelposities in Quebec
door hen bezet.
Confrontatie
Omstreeks 1963 werd Canada voor
het eerste geconfronteerd met de ex
tremistische gedachten van een groep
die zich het Bevrijdingsfront van
Quebec noemde. In de jaren die
daarop volgden werden bommen tot
ontploffing gebracht, zonder dat ech
ter duidelijk werd wat en voor wie
het Bevrijdingsfront was. Men was
zich bewust van hun opzet om Que
bec onafhankelijk te maken, maar de
details van hun streven en de per
soonlijkheden van de beweging zijn
ook nu nog steeds onduidelijk.
Het front schijnt in vrijwel onaf
hankelijke cellen georganiseerd te
zijn en de regering meent aanwijzin
gen te hebben dat een aantal hunner
een soort guerrilla-opleiding kregen
in Cuba of Algerije. De vraag is
waarom dit front juist nu overging
tot ontvoering van twee diplomaten,
die tot de moord van één hunner
heeft geleid. De beantwoording van
die vraag is op zijn best speculatief,
maar er kan misschien verband ge
legd worden met de laatste provin
ciale verkiezingen, toen voor het
eerst de Parti Quebeqois die als vooi -
naamste doelstelling de afscheiding
van Quebec had, één kwart van de
uitgebrachte stemmen kreeg. Dit kan
voor het front, dat uiteindelijk het
zelfde doel nastreeft, aanleiding zijn
geweest om te geloven dat de tijd
rijp was om zijn eisen kracht bij te
zetten.
Een tweede factor kan zijn geweest
dat het front, dat uitdrukkelijk geen
betrekkingen heeft onderhouden met
de Parti Quebecois. na de aanvanke
lijke hoop over de uitslag van de ver
kiezingen teleurgesteld wa6 over het
feit dat, doordat in Canada een kies-
sleutel wordt toegepast gelijk aan die
in Engeland, de 600.000 stemmen van
de Parti Quebecois niet meer dan
zeven van de 108 zetels opleverde in
het parlement van Quebec. Met de
zelfde sleutel kreeg de Liberale Par
tij waarop overwegend Engelsen
stemmen) met 45 pet van de stem-
SANTA CRUZ (DPA) Het
speuren van de Californlsche politie
naar de moordenaars van de oog-
j arts dr. Victor Ohta, diens vrouw,
hun twee zoons en een secretaresse
is gisteren zonder resultaat ge-
men 70 zetels, de Union National met i en zetels aan de orde te stellen. Zij
19 pet. 18 zetels en de Creditisten distantiëren zich met nadruk van j bleven.
(een rechts georiënteerde party die alles wat met het Bevrijdingsfront i
nog het meest op de Poujadisten in I te maken heeft en leggen er de na- 1 Wel kreeg de politie een tip van een
Frankrijk lijkt) met 11 pet 13 zetels! druk op dat hun party, hoewel zy automobilist die op twintig kilometer
Functionarissen van de Party Que- zich inspannen voor de onafhanke- vaI\ dc PIaatf s van J*
becois stellen zich dan ook ten doel lykheid van Quebec, toegewijd is aan voudife moord drie Jongelieden in
deze onevenredigheid tussen stemmende democratische beginselen. een donkergroene Oldsmobile had
ADVERTENTIE
Bent u ook zo, meneer? Sloft u ook
slaapwandelend door het weekend? Oogjes
dicht voor alle malle en mooie gebeur
tenissen vlak voor uw neus?
Wel nee - roept u zeer monter ik
ben totaal anders. Mij ontgaat zo goed
als niets. Ik lach wat af in zo'n weekend.
Of, en dat mag u gerust weten, soms
kijk ik vertederd naar wat de kinderen nu
weer bedacht hebben. Laatst nog zeg
ik tegen m'n vrouw:
Je zou er eigenlijk
een foto van moeten maken
Juist meneer, héél goed. Maar eh
waarom maakte u dan geen foto?
Tuurlijk, u maakt foto's in uw zomer
vakantie. Trouw, ieder jaar weer. Albums
vol. Waarom dan niet in uw mini-vakan-
tietjes, de weekends? U zei 't net zelf
al: die zitten toch ook boordevol kostelijke
momenten.
Tja, u moet natuurlijk zorgen dat uw
fototoestel bij de hand is. En dat er
een filmpje in zit. En-eventueel-dat
Maak in't weekend géén foto's-
U mocht er eens plezier in krijgea
de flits klaar is.
En dan is 't verder een kwestie van
knopje drukken. Simpel? Gelijk heeft u.
En dan te bedenken dat uw fotoalbums
voortaan wél een compleet beeld van uw
leven geven. En niet alleen van uw
zomervakanties.
Haal dus een filmpje in huis. Zorg
voor een geladen fototoestel. Want filmen
is eigenlijk uw enige excuus om in 't
weekend geen foto's
te nemen.
Wees een wakkere vader en ren naar de vakman, uw fotohandelaar.
gezien die het eigendom was van de
vrouw van de vermoorde arts. Zeker
één van hen was een meisje. De po
litie is onmiddellijk met het zoeken
naar het drietal begonnen.
De auto werd twaalf uur na de ont
dekking van de moord in de villa van
de arts aan de Stille Oceaan op on
geveer 25 kilometer van de plaats van
het misdrijf gevonden.
De wagen lag gedeeltelijk uitge
brand bij een spoorwegovergang. De
politie vermoedt, dat de daders de
auto op de spoorbaan tot stilstand
hebben gebracht en vervolgens te
voet of met een ander voertuig hun
vlucht voortzetten. De Oldsmo
bile werd kennelijk door een trein ge
grepen en weggeslingerd. De auto
raakte daarbij in brand.
Bloedbad
De Oldsmobile is in de buurt van
de plaats Saratoga aangetroffen,
waar slechts enkele uren na
het bloedbad in de artsenvilla een 19
jarige pompbediende op dezelfde ma
nier vermoord werd.
Gisteren al had de politie te Pasa
Robles in Zuid-Californië een 26-ja-
rige man en zijn beide halfbroers
van 13 en 14 jaar gearresteerd. Zij
werden ervan verdacht, in de nacht
van zondag op maandag de 25-ja-
rige Betty Barnes en haar 27-jari-
ge man Ronald neergestoken, resp.
neergeslagen te hebben. Bijna tege
lijkertijd werd in een auto op onge
veer 80 kilometer van de woning,
van het gezin het lichaam gevonden
van de vierjarige dochter, die na
de moord op haar ouders ontvoerd
werd. Of de drie gearresteerden ook
van deze daad verdacht wor
den. stond woensdag nog niet vast.
AMMAN lAFP) Uit twee Jeeps
van het koninklijke leger hebben Jor
daanse militairen gistermiddag een
salvo mitrailleurvuur gelost m de
straat waar zich het bureau van Jas
sir Arafat bevindt. Het incident ver
oorzaakte grote opwinding. Bahi Lad-
gham, voorzitter van het Arabisch
bemiddelingscomité, had kort na het
incident een telefonisch onderhoud
met de Palestijnse leider.
Volgens een woordvoerder van het
centrale comité van het Palestijnse
verzet zijn twee personen gewond
geraakt, van wie een, een meisje
van 13, zwaar. Aanvankelijk werd
een van de jeeps aangehouden en de
vijf inzittenden gearresteerd, doch
die werden later op last van Arafat
weer vrijgelaten. Arafat bevond zich
tijdens de schietpartij in zijn bureau.
BREESTRAAT 175 -
TELEFOON: 22095
LEIDEN
(Van onze correspondent)
NEW YORK (GPD) Drs. Jan
van Wyk (56), directeur afdeling
New York voor hulp aan Palestijn
se vluchtelingen. Als er uiterlijk zo
iets bestond als een „typische"
V.N.-functionaris, dan zou het drs.
Jan van Wijk kunnen zijn. Grijs
krullend haar, open gezicht met
blauwe ogen, in zijn gebaren en
spreken informeel, zit in overhemd
achter zijn bureau, maar komt er
naast zitten voor het gesprek. Hij is
het soort V.N.-man, dat als type tus
sen de diplomaat en de organisator
in valt. Het gesprek wordt regelma
tig onderbroken door twee secreta
ressen (de één Brits, de ander van
Jamaica) over binnengekomen Rode-
Kruis-toezeggingen uit West-Europa
voor de Palestijnse vluchtelingen. In
zijn kantoor, met uitzicht op de
nieuwe wolkenkrabber van Pan Ame
rican, is het byna snikheet, maar hü
schijnt het niet te merken.
Drs. Van Wijk is net enkele da
gen terug uit Beiroet, waar hij was
in verband met de nieuwe vluchte-
lingencrises, ontstaan door de recen
te strijd in Jordanië. Op een tafel
staat nog zijn attaché-koffertje, be
plakt met etiketten, die iets over
zijn werk zeggen: Tokio Prince Ho
tel, Commodore Hotel, Teheran,
Iran, Pavilion Hotel Beiroet. Nipa
Lodge Pattaya Thailand. Het laatste
vliegkaartje hangt er ook nog aan:
Midle East Airlines.
Hij noemt zich "de oudste Hollan
der in deze club" en vertelt dat hij
21 Januari 1946 op verzoek van de
Nederlandse regering naar Londen
ging om daar de eerste Algemene
Vergadering voor te bereiden. Hij
was toen 32 Jaar en had al het een
en ander achter de rug. In 1942 af
gestudeerd in Rotterdam in de Eco
nomie. raakte hij betrokken bij de
produktie en verspreiding van het
illegale Parool en werd na de bevrij
ding aangesteld als directeur van
het Haagsch Dagblad een kopblad
van het Parool. Zijn keuze voor
Londen hing samen met een Econo
mische studieproject, dat hij in 1936
onder leiding van prof. Tinbergen
had ondernomen bij de Volkeren
bond.
Primitief
Maar toen de "drie weken" om
waren, werden ze op verzoek van
de toenmalige ambassadeur Van
Kleffens verlengd, en daarna werd
het New York (een beslissing bin
nen 24 uur genomen), waar toen de
eerste secretaris-generaal TrygveLie
net was aangesteld. De V.N.-or-
ganisatie bevond zich in nog zo'n
primitief stadium, dat Van Wijk
naai- New York ging zonder idee van
wat zijn werk zou gaan worden en
zonder een vast salaris dat voor
lopig betaald werd door de Neder
landse regering).
Het kleine secretariaat bevond
zich in die dagen in Hunter College
in New York, een meisjesschool, en
Van Wy k herinnert zich hoe eenvou
dig het allemaal was ingericht. "Er
waren daar toen een honderd men
sen, die nog moesten leren hoe ze
met elkaar moesten samenwerken.
We bouwden toen voort op de Vol
kerenbond-procedures. Ik herinner
me nog heel goed, dat ik deel moest
nemen aan een begrotingsbespre
king. waarvoor net een Franse hoog
leraar en zijn assistente waren over
gekomen. Verder was er een Ame
rikaan bij. De hoogleraar sprak
geen Engels, de Amerikaan geen
Frans, zodat ik voortdurend alles
heen en weer moest vertalen. Maar
dat gaf echt kleur aan die tyd. Je
moest alles zelf doen, er was geen
staf en we hebben heel wat nach
ten doorgewerkt zonder dat we naar
huis gingen."
Romantiek
"Het was een romantische tijd.
Voor mij was het heel bijzonder, in
eens uit die depressieve oorlosgja
ren in Holland te zyn. Misschien wa
ren we toen allemaal te idealistisch,
maar er was een grote solidariteit
onder elkaar, en de mensen wilden
elkaar graag ontmoeten. Ik herinner
me ook dat vooral de Amerikanen
toen erg veel belangstelling hadden
voor onze ervaringen in de bezet
tingstijd".
Na het tijdelijke onderdak in Hun-
ter college werd opnieuw een tijde
lijke ruimte gevonden op het terrein
van de Sperry Rand-fabrieken in La
ke Success in de staat New York.
Van Wijk verhuisde mee, nog steeds
toegevoegd aan de begrotingsafde
ling. Maar vanaf 1950, toen het splin
ternieuwe glazen gebouw van het
VN-secretariaat in gebruik werd ge
nomen, veranderde zijn leven dras
tisch. In 1956 ging hij als lid van de
VN-commissie naar West-Afrika om
er het plebisciet te organiseren, en
woonde er vijf maanden. „Toen moest
ik naar Santiago in Chili en werd
daar tewerkgesteld onder de leider
van het regionale kantoor voor de
technische hulpverlening".
De lijst wordt lang. In 1959 naar
Jeruzalem (1 jaar) als hoofd van de
administratie van de VN-macht, die
daar gestationeerd was om op de
bestandsschendingen toe te zien, een
creatie van de Veiligheidsraad. In
Drs. Jan van Wijk
typische VN-functionaris
I960 een weinig bekende missie naar
de Buraiml-oase, waar de leiders van
Aboe Dhabi, Muskat en Oman elkaar
een stuk grond betwistten.
"Dat was een hele primitieve toe
stand in die oase. We werden er on
dergebracht in *t mooiste huis (zon
der vensters), waar één van de
vrouwen van een sjeik in woonde.
Op een dag zag ik buiten een oude
man sjouwen met een groot blik wa
ter en ik realiseerde me toen dat hij
degene was, die de dagelijkse dou
ches mogelyk maakte, zodat we toen
maar wat minder water zijn gaan
gebruiken".
In 1967 was Van Wijk een half jaar
in Cambodja, in verband met een
tempel die door Thailand werd opge
ëist een situatie die de politieke sta
biliteit dreigde te verstoren. Het jaar
daarop was het Genève voor een half
naar. als administrateur van de eco
nomische missie voor Europa. En nu
is het dan voortdurend Palestina,
een werk dat zeer belemmerd wordt
door een begrotingstekort van vijf
miljoen dollar op een totale begro
ting van 45 miljoen, een tekort dat
in het komende jaar zal stijgen tot
zes miljoen. Oorzaken zijn onvoldoen
de bijdragen van de landen, stijgen
de onkosten en de opleidingsprogram
ma's want het VN-kantoor voor de
Palestijnse vluchtelingenhulp onder
houdt in samenwerking met de Unes
co bijvoorbeeld 460 vluchtelingenscho-
len (45 procent van het budget). Aan
voedsel, medicijnen en kleding wordt
41 procent van het budget besteed.
Geld
"En nu", zegt, Van Wijk, ijsberend
in zijn kantoor, "hebben we behalve
deze zogenaamde normale moeilijk
heden nog drie miljoen dollar nodig
om de schade van de oorlog in Jor
danië te repareren". HU heeft er
geen idee van waar het vandaan
moet komen.
Door zijn vele reizen is zijn huis
een "museum" geworden: p re-inca-
aardewerk. Griekse vaasjes, tempel
reliëf-afdrukken uit Thailand. Op zijn
bureau ligt een kennnelijk oude, ge
kleurde tegel, "gekocht op een bazar
in Damascus". Op de grond een kleu
rig kleedje, "dat is gemaakt door on
ze vluchtelingen in Gaza".
Is hij teleurgesteld over de achter
uitgang van de effectiviteit van de
VN? "Ik ben zelf als goede Neder
lander. ondanks het idealisme, met
beide voeten op de grond blijven
staan. Er was al heel snel kritiek op
de VN, maar in mijn toespraken zeg
ik altijd dat het een verbetering is
van de Volkerenbond. Het is geen
wereldregering, maar een morele
kracht (citeert daarbij een aanslui
tende passage uit de recente rede
van minister Luns voor de Algemene
Vergadering). In dat opzicht is mijn
teleurstelling niet groot".
"Wij. Nederlanders, zijn praktisch,
we leven niet op wolken, en dan
weet je de beperkingen. Elke orga
nisatie die 25 jaar bestaat wordt for
meler, bureaucratischer en reageert
minder spontaan. Een zekere wijs
heid leert je dat dit de feiten van het
leven zijn. Maar ik beschouw mijn
eigen 25 jaar hier als een bijzondere
periode. Als ik in Nederland was ge
bleven, dan had ik een mooie carriè
re gehad, een mooi burgermansbe-
staan. Mijn moeder had dat graag
gewild, maar ik wilde mijn aandeel
leveren aan de VN".
Als drs. Jan van Wijk zijn kantoor
verlaat komt zijn Britse secretares
se nog met een telegram naar hem
toe. .Mooi" zegt hij. „de Finnen dus
ook". Even later loopt hij langs het
Informatiebureau b{j de uitgang,
steekt een hand op naar Beatrix van
Wilgenburg (de Nederlandse recep
tioniste) en wandelt in de zon langs
geparkeerde limousines van de di
plomaten naar het trottoir van First
Avenue .waar hij wordt opgewacht
door een collega, met wie hij samen
naar huis zal rijden.
MR. H. L. LEFFELAAR
