>9
Joego-Slavië wordt steeds
liberaler
Frisdrank per literfles vaak
duurder en ook lastiger
JACHT
OP OLIE
Titode leider van een ongebonden staat in Europa
Fulbright
IATEKDAG 17 OKTOBER 1079
tCTWCH DAGBLAD
PAGINA 1
UIDSCH DAGBLAD
Van tyd tot tyd duiken de berich
ten op over het verbreken van
het militair evenwicht in de
wereldpolitiek. Deze week was het
Amerikaanse blad U.S. News and
World Report, dat erop wees, dat
Rusland bezig is Amerika militair te
overvleugelen. In Amerikaanse par
lementaire kringen worden dergel U-
ke berichten de laatste jaren met een
lekere achterdocht gevolgd. Sinds de
reorganisatie van het Amerikaanse
ministerie van Defensie door Robert
McNamara in het begin van de jaren
zestig, is de macht van het Pentagon
enorm toegenomen. De Vietnamese
oorlog heeft de invloed van de mili
tair-technische raadgevers van het
Amerikaans uitvoerend gezag ook be
duidend verrgoot.
Een van de Amerikaanse parle
mentariërs, die zyn bezorgdheid wel
sprekend heeft vertolkt, is senator
Willem Fulbright. Sinds 1944 zit hij
in de Amerikaanse Senaat, waar hij
voorzitter is van de commissie van
Buitenlandse Zaken. In 1966 vestig
de hij de aandacht op zich door een
boek te laten verschijnen „De arro
gantie van de macht", dat in 1968
by Bruna in een Nederlandse verta
ling verscheen. Hoofdmotief van Ful-
prights boek: „Macht heeft de eigen
schap om het beoordelingsvermogen
ian te tasten: mensen en naties
die overigens verstandig zijn laten
och begoochelen door grandeur en
de gedachte dat wij voor de hele we
reld verantwoordelijk zijn schijnt ons
verblind te hebben en heeft de mo
gelijkheid geschapen voor het ont
staan van wat ik noem: de arrogan
tie van de macht".
In een reeks meeslepende hoofd
stukken beschrijft Fulbright de uitin
gen van die machtsarrogantie, voor
al in buitenlandse en militaire poli
tiek. Voor zichzelf geeft hij de voor
keur aan het Amerika van Lin
coln en Adlai Stevenson. „Ik geef
er de voorkeur aan, dat mijn land de
vriend in plaats van de vijand van
sociale rechtvaardigheid is: ik geef
er de voorkeur aan dat communisten
als menselijke wezens behandeld
worden
Fulbrights boek heeft in de afge-
gelopen jaren veel weerklank onder
vonden. Een van de resultaten was
een bijeenkomst van politici en we
tenschapsmensen in Washington vo
rig jaar. Vogels van diverse pluima
ges, die twee dagen lang discussieer
den onder wapensystemen, de oorlog
in Vietnam, mogelijkheden voor het
Congres om een inzicht te krijgen
in het steeds groeiende budget van
het Pentagon, en de vooruitzichten
van de Amerikaanse maatschappij.,
De neerslag van de discussies kwam
in een boekje American Militarism
1970 in New York uitgegeven in The
Viking Press-reeks. (Voor f. 5.25 in
de Nederlandse boekhandel verkrijg
baar). Een pleidooi voor een her
waardering van de politiek, voor een
doelmatige controle door het Congres
een kritische begeleiding door
het publiek. Het Congres moet een
leidende rol hebben om te kunnen
beoordelen hoe het evenwicht in de
militaire uitgaven wordt bereikt. Het
congres moet kunnen beoordelen in
hoeverre de financiële eisen van de
militairen in overeenstemming zijn
met de behoefte van het land. Es
sentiële vraag: hoe beteugelen we de
bureaucratie die Pentagon heet en
die zich bediend van het wapen van
de vrees?
Zo valt er nog wel een tijdje door
te gaan. In de „brainstorming" werd
natuurlijk ook veel gepraat over Viet
nam en economen maakten duide
lijk dat een werkelijke ontruiming
door de Amerikanen van Vietnam
jaarlijks twintig miljard dollar zou-
vrijmaken voor de binnenlandse
behoeften van het land-
Prof. Boulding. vooraanstaand eco
noom van de universiteit van Colo
rado. had berekend dat het departe
ment van Defensie grote schade toe
brengt aan de Amerikaanse econo
mie. Door de verschillende militaire
activiteiten wordt de economische
groei per jaar met twee procent af
geremd. Dezelfde Boulding geeft
reeksen duizelingwekkende cijfers
over de toegenomen kosten van de
defensie. Richard Goodwin, voorma
lig assistent van de presidenten Ken
nedy en Johnson, komt tot de con
clusie, dat het onzin is voor de Ver
enigde Staten om een steeds hoger
technologisch-militaire ontwikkeling
na te jagen, nieuwe wapens en le
gers op te zetten om maar stil to
zitten of de zeven zeeën te doorkrui-
«en wachtend op iets dat zou kun
nen gebeuren
Fulbright schreef de epiloog van
het boek, voortbordurend op zijn
thema van de arrogantie van de
macht. HU zet uiteen dat het doel
van de Amerikaanse politiek is het
bewaren van een constitutioneel ge-
rag in een vrije maatschappij. Voor
dat doel moeten bepaalde middelen
worden gehanteerd, die taktisch
misschien wel eens minder van pas
'ijken te komen. Met de groeien
de militaire macht, wordt de greep
van de Amerikaanse maatschappij op
het defensieapparaat geringer. Hoe
men het ook bekijkt, aldus Fulbright,
het geld dat aan defensie wordt be
steed. krUgt steeds wanstaltiger afme
tingen vergeleken bU de rest van
de economie. „We weten dat de Rus
sen maar drie kwart uitgeven aan de
fensie vergeleken bU ons Amerika
nen. Desondanks krijgen we steeds
weer te horen, dat zU ons dreigen
voorbij te streven.. Zouden de Ame
rikanen soms minder efficiënt zyn?"
Het constitutionele evenwicht tus
sen uitvoerende en wetgevende
macht is verbroken, controle is niet
meer mogelUk. Het Amerikaans con-
free heeft zUn verantwoordeiyk-
heden niet aangekund. Zo luidt het
requisitoir van Fulbright, een man
die in de positie verkeert ook zichzelf
te beschuldigen. JR5.
Ook in deze zachte, maar mistige oktobermaand breidt zich
over Belgrado weer diezelfde verstikkende roetlucht uit, die
men van alle andere Oost-Europese landen, uitgezonderd Boe
karest, al tot ziekwordens toe kent: de rook van de goedkope
bruinkool, waarmee ook de Joegoslaven, ondanks hun snel
stijgende welvaart nog steeds hun woningen moeten warm-
stoken. Die branderige gele dampen dringen ook bij gesloten
ramen tot in alle hoeken en gaten door, tasten ogen en lucht
wegen aan en bezorgen de bevolking 's winters een chronisch
zuurstoftekort.
de Joegoslaven sinds de definitieve
liberalisering in 1966 geen noe
menswaardige last meer.
Iedereen kan een pas voor het bui
tenland krygen en zoveel in het
westen rondreizen als hU wil, getui
ge alleen al de vele honderdduizen
den Joegoslavische gastarbeiders.
De persvrijheid wordt alleen nog
een zekere beperking opgelegd door
een overeengekomen vorm van zelf
discipline van de redacties met be
trekking tot het buitenlandse beleid,
terwyl in talloze publikaties en ra
dio- en televisieprogramma's vrU
kritiek kan worden uitgeoefend. De
macht van de geheime politie is
sinds de val van haar chef, Ranko-
vic, vier jar geleden verregaand be
knot.
Belgrado is anno 1970 een moder
ne luxueuze stad, die zioh van de
steden in kapitalistische landen met
een vergeiykbaar economisch ont
wikkelingsniveau Spanje, Portu
gal, Griekenland of Turkije zelfs
niet door een slechtere service meer
onderscheidt.
Winstprincipe
De liberalisering van het produk-
tieapparaat heeft het winstprincipe
en de autonomie van de bedrUven
weer ingevoerd. En de fabrieken
zUn hier geen eigendom van de
staat, terwyl in het niet-communis-
tische buurland Oostenrijk alleen al
van de zware industrie meer dan 90
procent is genationaliseerd. Wat in
Joegoslavië nog is overgebleven van
het grote socialistische heilsbeeld is
dus niet volkomen gelelde economie,
ook niet meer de compromerende
functie van de party op alle facetten
van het openbare leven, maar al
leen nog met één partyensysteem op
zich. TegelykertUd bestaat er in
Joego-Slavië geen twUfel aan. dat
een meer-partijenstelsel als dat zou
worden ingevoerd, zich naar natio
nalistische en niet naar politieke ge
zichtspunten zou oriënteren. De riva
liteit tussen de zes deelrepublieken,
die vroeger religieus-cultureel en
thans economisch is gefundeerd, is
in deze rode Balkanfederatie immers
het brandende probleem en niet de
kwestie om een een menselijker, li
beraler, toleranter pendant voor het
communistische systeem te vinden.
Wlant die is zo ver vermenseiykt en
geliberaliseerd, dat de party zyn
naam zeker in de ogen van het
kleine groepje stalinistische grys-
aards nauwelyks meer verdient.
Van de drie basisbezwaren, die de
bevolking in andere communistische
landen altUd weer naar voren brengt
de censuur, het reisverbod en de
druk van de geheime politie, hebben
ADVERTENTIE
auto-inzittenden
brand
ovnxK
redrtkijstand
reis
storrn
wettdijkeaansprakdijldreid voor
particulieren
ziekte
...om zéker te zijn1.
n.v. venekerinfftmaalschappv
Vgrwendijiraral 61 r'dam-3 tei.010-251329*
Ook in zyn buitenlandse politiek
heeft Belgrado zioh onaflhankelyk ge
maakt. niet allee van Moskou, waar
mee de betrekkingen sinds 1948 ple
gen te wisselen van koel tot yskoud.
maar ook van Washington. Ondanks
de economische en militaire hulp
van de Verenigde Staten in de Ja
ren 50. en de tameiyk intensieve
handelsbetrekkingen i Joego-Slavië
kreeg indertyd de meer begunsti
gingsclausule voor zyn exporten
naar de USA) is het Amerika nooit
gelukt enige directe invloed op de
Joegoslavische buitenlandse politiek
uit te oefenen. Als een van de stu
wende krachten van de nietgebon-
den landen moet het voor Tito een
grote teleurstelling hebben betekend
dat de derde wereld zich niet tot
een factor van doorslaggevende be
tekenis in de internationale politiek
heeft kunnen ontwiKkelen. Integen
deel sinds de Sowjet-Unie en de
Verenigde Staten steeds regelma
tiger directe contacten onderhouden
over conflicthaarden als het Midden
Oosten en over bewapeningsbeper
king. is de invloed van kleinere neu
trale landen als Joego-Slavië eerder
geslonken. Ook de vele onderlinge
controverses hebben, ondanks Tito's
jarenlange Intensieve bemoeïngen
een werkeiyke blokvorming van de
neutrale landen in de weg gestaan,
zoals vorige maand op de conferen
tie in Lusaka nog weer duidelyk is
gebleken.
Wellicht moeten daaruit ook de her
nieuwde pogingen van Tito worden
verklaard, om tezamen met presi
dent Ceausescu van Roemenië een
zogenaamde Balkanconferentie in
het leven te roepen. Hoewel het ini
tiatief daartoe formeel van Boekarest
is uitgegaan, is dit in nauw contact
met Belgrado voorbereid. Daarby is
zonder twUfel de overweging ge
weest, dat een constructieve pn
vreedzame samenwerking op de Bal
kan het enige alternatief vormt voor
het ontbranden van nationalistische
hartstochten (zoals over Macedonië,
zoals tussen Serven en Kr oaten
waardoor de Balkan weer zou drei
gen te „verbalkaniseren" en makke-
lyk een prooi voor imperialistische
ambities zou kunnen worden
Trauma
Ook voor Joego-Slavië heeft de be
zeting van Ts j echo - Slowakij e en het
voortdurend dreigen met de Brez-
njewdoctrine een trauma betekend,
geregistreerd, dat de Russische pro-
De Joegoslavische president
Tito brengt volgende week een
bezoek aan Nederland. Hij wordt
vergezeld door zijn echtgenote.
In Belgrado is niet zonder zuurheid
paganda in Servië in het laatste
jaar schrikbarend is toegenomen.
Algemeen bekend is, dat de Sowjet-
leiders regelmatige contacten laten
onderhouden met dogmatische groe
peringen en pro-Russische officiers
kringen in Servië. In de pers wordt
een voortdurende ideologische poli-
miek met de Sowjet-Unie gevoerd.
I Twee factoren hebben de betrek-
j kingen tussen Joego-Slavië en de
Sowjet-Unie moeilUker gemaakt:
het steeds dichter naderende einde
i van Tito's leiderschap en het groei
ende belang van het Middellandse
zeegebied in de confrontatie tussen
de twee supermogendhedenMet zUn
recente ontvangst van president Ni
xon en met zyn serie staatsbezoeken
in West-Europa streeft Tito ernaar,
de positie van Joego-Slavië als niet-
gebonden staat naar buiten nog eens
duidelyk te documenteren, nu de sta
tus quo in dit deel van Europa door
de Russische activiteiten bedreigd
leek te worden.
ANN SALOMON80N
DEN HAAG (GPD) Het stre
ven van de frisdrankenfabrikan
ten om in bun onderlinge prijs
concurrentie de Nederlandse huis
vrouw als klant te vangen door
steeds grotere flessen aan te bie
den, is op een punt aangekomen
dat de zaak uit de band gaat
lopen. Deze „goedkoopte" in de
aanbiedingen gaat zich wreken
door kwaliteitsverlies, onhandel
baarheid in de huishouding en
zelfs door dreigend gevaar voor
lichamelijk letsel.
Wie ver genoeg terugdenkt, zal
zich herinneren dat frisdranken
meestal in kleine flesjes plachten te
worden verkocht, met name de ga-
zeuse-dranken. Daarna kwamen de
„king size"-flesjes. Vervolgens de
„gezinsflessen" en, sedert kort, maar
in een lawine die de markt heeft be
dolven, de literflessen.
Nog steeds is er een grote variëteit
in de fles-formaten van de markt-
veroverende up- en coladranken. BU
een prysvergelyking in juni van dit
jaar registreerde het Consumenten
Contact Orgaan (CCO) in de win
kels de volgende Inhoudsmaten: 185,
192, 200, 205, 210, 284, 290, 295. 296,
330, 350, 750 800. 820 en 1000 cc. Een
voor de consument verbUsterende
chaos, nog steeds. Doch één formaat
is die verwarrende normeloosheid
ontstegen: de literfles (1000 cc).
By de 60 verschillende door het
CCO gevonden merk- en winkelver
pakkingen waren er 28 van een li
ter. Daarby moet worden bedacht
dat de verschillende merken méér for
maten voeren. In feite ging het om
41 merken, waarvan er 28 literver
pakking voerden. Dat aantal Is
sindsdien nog toegenomen
Eenzijdig
In Nederland is het Albert HeUn
geweest die de literfles op de markt
is gaan brengen, daarin uiteraard
direct gevolgd door de AH-frisdran-
kenleverancier Raak. De reactie van
de hulsvrouw berbysterde de concur
renten. ZU greep In haar eenzydig
prysbewustzyn naar de grootste
fles. En dus werd overal de produk-
tle ten koste van veel geld voor
veranderingen aan machines, glas-
voorraad, enz. omgeschakeld op
literflessen.
Nu bestaat er een verregaande
standaardisatie in een bedrijf als de
produktie en handel in frisdranken.
Flesvoeten moeten in machinegrij-
pers passen, in kratten voor het ver
voer, enz. Het lag dus voor de hand
dat men de flessen ongeveer zo breed
liet als ze als „gezinsfles" van zo'n
driekwart liter waren, doch ze lan
ger maakte om er een liter in te
kunnen doen. De meeste literflessen
werden daardoor zo'n 34 cm hoog.
Niet in koelkast
Maar wat wil nu het geval? De
meeste mensen bewaren ook al
daarin beïnvloed door de reclame
hun frisdranken graag koel. dus in
de koelkast. En daar zit de kortslui
ting van het .steeds-groter'-streven
van de concurrenten. Verscheidene
merken koelkasten kunnen de liter
flessen niet meer bergen. Nog wel in
het deurrek, maar wie voor een groot
gezin een flink voorraadje of een ze
ker assortiment koud wil houden,
kan tot de ontdekking komen dat de
flessen niet meer in de rekken van
zyn koelkast zyn te leggen, zonder
dat zy bU het sluiten van de deur de
inhoud van het deurvak in elkaar
rammelen.
"Volgens gegevens uit een koelkast-
onderzoek (twee sterren) van de
Stichting Vergeiykend Warenonder
zoek van eind vorig jaar, kan dat
gebeuren by kasten van de volgen
de merken: Alaska, Frigidaire, Hil
ton, MarUnen, Minerva. Vendoma-
tic, Zanussi en Zoppas. Daarvan zyn
de rekken gewoonweg ondieper dan
de 34 cm, die de literfleesen lang zyn.
Het valt aan te nemen dat ook by
oudere koelkasten, waarvan er nog
zeer veel in de Nederlandse huizen
staan, dit probleem zich by diverse
merken voordoet.
Een opmerkelyk stuk onhandig
heid hebben de frisdrankenfabri
kanten op die manier de huishou
dingen binnengedragen. In één adem
daarmee, dient te worden gewaar
schuwd tegen het niet denkbeeldige
gevaar voor lichameiyk letsel of in
elk geval een hoop schervenrommel
in huisdat de grote flessen op
leveren. Er zit meer koolzuurdruk in
dan in kleinere, en daar wordt by
de glasdikte tot dusver nog niet al-
tUd rekening mee gehouden. Fabri-
kenten hebben al ervaringen gehad
met explosies van de grote flessen,
in elk geval kunnen sommige slechts
een héél klein stootje hebben.
Het lUkt erop. dat met de invoe
ring van de literfles voor cola- en
updranken de kwaliteitslimiet is
overschreden. Met andere woorden,
de prysbewuste huisvrouw die met de
grootste fles het goedkoopst denkt uit
te zyn. doet in vele gevallen een
dure koop. Dat geldt niet voor grote
gezinnen, waar de flessen snel wor
den uitgeschonken. Doch wie er wat
langer over doet voordat de fles leeg
is, merkt dat hy een deel van de in
houd tenslotte maar het beste kan
weggooien. De smaak ls dan „laf" ge
worden, de koolzuurprikkeling is er
uit.
In de eerste plaats is de fles na
tuurlijk vaker opengedaan dan een
kleinere, waarbij telkens koolzuur is
ontsnapt. Maar daar komt by. dat
de koolzuur elke keer in een steeds
grotere lege ruimte bovenin de fles
staat te wachten om te ontsnappen.
En dan, de nieuwe sohroefsluitingen.
die tegelijk met de literflessen hun
entree hebben gemaakt, mogen en
kele voordelen hebben boven de losse
beugels die men voorheen moest ge
bruiken, je moet er wel steeds aan
denken ze weer hermetisch dicht te
draaien. Voorzover dat lukt.
Kwaliteit telt
Het wordt zo langzamerhand tyd
dat de klant eens nadenkt en zono
dig „ho" roept by allerlei verlokke-
lijke aanbiedingsmanoeuvres. In
Zwitserland schijnt nu alweer een
coladrank op de markt te komen in
flessen van anderhalve liter. Eén Ne
derlandse supermarkt of fabrikant
hoeft maar een ..origineel" Idee te
hebben, en we zitten ook hier weer
met zoiets. Wordt Nederland zo lang
zamerhand niet te veel prUs- en te
weinig kwaliteitsgevoelig?
Tot troost is hier een ander uiter
ste: een Deense brouwerij exporteert
momenteel origineel Groenlands
gletscherys. voor wie in zyn koele
dronk ysblokjes wil hebben, die ge
paradeerd 10.000 Jaar oud zyn. Het
ys wordt gewonnen van een glet-
scher by Jacobshaven. De luchtbel
len die er sedert duizenden Jaren In
opgesloten zitten, knallen feestelijk
als het Us in het glas smelt.
Een aardigheidje voor snok* dus.
Maar om terug te komen op ons
kwalitedtsbewustzUn: de Belgen ne
men nog altyd 20 procent van hun
up- en coladranken in kleine flesjes
mee naar huis voor een sprankelen
de drank, inplaats van ln grote
„goedkope". In Nederland ls dit per
centage vrywel nihil.
(Van onze financiële medewerker)
De krappe kolenvoorzlenlng doet
ernstige twUfel rUzen of het op den
duur mogeiyk zal zyn de hoogovens
ln Europa en in de Verenigde Staten
op de bestaande produktie te hand
haven. Thans reeds is er internatio
naal een Jacht op cokes, waar by
vooral de Japanse hoogovens en
staalfabrieken trachten om zoveel
mogeiyk vetkolen te bemachti
gen. die de cokesoven brandende
moeten houden.
Zoals het op het gebied van de ko
len dringen, is om te trachten over
voldoende leveranties te kunnen be
schikken. zo staat het in feite ook
in de internationale olie-indu
strie. Doordat er in de Jaren na de
oorlog enorme bedragen zUn uitge
geven aan het opsporen van nieuwe
oliereserves, staat het vast dat er
voldoende olie in de wereld aanwe
zig ls om ln de snel toenemende be
hoeften in de komende Jaren te voor
zien.
De vraag is alleen maar hoe men
de olie op het Juiste moment op de
gewenste plaats beschikbaar kan
stellen. Stagnatie ln de aanvoer, po
litieke strubbelingen, gebrek aan
vervoersmogelykheden en ontelbare
andere factoren kunnen tot gevolg
hebben dat hier en daar schaarste-
verschynselen optreden.
Reeds ln de afgelopen zomer
maanden ls gebleken, dat de voorra
den zware hulsbrandolie onvoldoende
zyn om ln de behoeften te voorzien.
Hoeveel erger kan het in de komen
de maanden niet worden als centrale
verwarmingsinstialliaties op volle
kracht moeten branden om de kou
bulten de deur te houden.
Vooral in de Verenigde Staten,
waar men toch al zoveel langer dan
wy in Europa gewend is aan het ge
bruik van aardgas, bestaat er grote
kans dat er in de voor ons liggen
de periode ernstige tekorten zullen
optreden. Dat zou dan niet de fout
zijn van de olie-Industrie, maar
voornameiyk een gevolg van politie
ke omstandigheden.
Overal ln de wereld ls er geduren
de de laatste vyf Jaren een grote
expansie in het verbruik van aard-
olieprodukten te constateren ge
weest. De groei is aanzlenlyk groter
geweest dan zelfs de meest stoutmoe
dige deskundigen in 1965 durfden te
voorspellen. Het verbruik in Noord-
Amerika is gemiddeld met 5 procent
per Jaar toegenomen. Bulten Noord-
Amerika steeg het verbruik met 10
procent per Jaar en ln Japan alleen
bedroeg de styglng verleden Jaar 18
procent.
Onlangs heeft één van de hoofd
functionarissen van de Koninkiyke
Shell groep er op gewezen, dat de
olie-industrie steeds grotere bedragen
moet uitgeven aan het opsporen van
nieuwe oliereserves ln de wereld.
Daardoor is het mogeiyk geweest
de in de aardbodem aangetoonde re
serves ondanks het toegenomen ver
bruik op te voeren met 80 procent
boven de hoeveelheid waarmee in
1959 rekening werd gehouden. Het
verbruik is evenwel zodanig toegeno
men dat als alleen op de bestaande
reserves zou moeten worden geteerd
er in 1986 geen spatje olie meer be
schikbaar zou zyn.
Erg ongerust zyn de oliedeskundi
gen niet over de schamele marge,
want zy stellen zich op het stand
punt dat er nog genoeg mogeiykhe-
den bestaan om nieuwe oliereserves
aan te tonen.
Dertig Jaar geleden bedroegen de
aangetoonde reserves 35 miljard
barrels, een hoeveelheid die op basis
van het hedendaagse verbruik nau
welyks voldoende zou zyn voor twee
Jaar. Toch waren er toendertyd al
economische deskundigen, die meen
den te moeten voorspellen, dat de we
reld binnen een kwart eeuw aan ge
brek aan olie ten onder zou gaan.
De speurtocht naar olie is een gok.
Het kan zyn dat er plotseling een
enorme vondst wordt gedaan, zoals
indertyd het geval was. toen een be-
trekkeiyk kleine maatschappy, Occi
dental Petroleum, een lot uit de lo-
tery had door in Lybië een enorm
oliereservoir op te sporen.
De Nederlandsche Aardolie Maat
schappij waarin de Koninkiyke Shell
is verenigd met de Standard Oil of
New Jersey, elk met een belang van
50 procent, deed de vondst van haar
dagen met de ontsluiting van de gas
bel by Slochteren en zo zyn er nog
veel meer voorbeelden aan te voeren.
Zonder kapitaal ls het niet moge
lUk om de ontzagwekkende uitgaven
te financieren, welke met de speur
tocht naar olie en aardgas gepaard
gaan. Het ls ook niet mogeiyk om
zonder een zeer sterke financiële
ruggegraat de enorme risico's te dra
gen. die daarmee gepaard gaan.
Hoeveel boringen zyn er niet te
vergeefs verricht aleer er een spatje
olie werd gevonden. Is het zover, dan
moet een wereldtankervloot van 147
min. ton laadvermogen ervoor zor
gen dat de olie te bestemder plaatse
arriveert. Dan komen er nog de ka
pitalen, welke zyn uitgegeven aan de
olieraffinaderijen, de pUpleldlngen
en het distributienet.
Als gevolg van de enorme kapitaal
investeringen van de afgelopen ja
ren is er een grote rationalisatie ln
het produktieproces in de rafflnade-
rüen bereikt. De kosten per eenheid
produkt zyn met 15 procent omlaag
gebracht ln de afgelopen vyf Jaar.
Ook het gebruik van de grote tan
kers heeft transport van een ton ru
we aardolie per tanker van 200 000
ton verlaagd tot een derde van de
vervoerskosten van een tankboot van
20.000 ton, of tweederde van het ver
voer per tanker van 80 000 ton. De
grote tankboten. die een Jaar of vyf
geleden 13 Va min. dollar per stuk
kostten, moeten nu minstens het
dubbele van de prijs doen. wil de
werf aan haar kosten komen.
