~^)e toekomst van de Universiteit" in
ïilzburg besproken
,st
Het Franse onderwijsmonster
Gemeenschappelijke problemen
in de Ver. Staten en Europa
G 3 OKTOBER 1970
LEIDSCH DAGBLAD
n aar y
IN In Amerika en Europa
crisis in het universitaire bestel
^tieen karakter. En het is een cri-
diep ingrijpt en vele sporen zal
Professor Frankel, hoogleraar in
lie aan de Columbia University,
ijdens het onlangs in Salzburg ge-
eminar over de toekomst van de
[it op gewezen, dat niet zozeer de
huidige zwakte van de universiteit als wel kolonlallsme- de --pumm of happi-
l l i. j t..i ness" voor een ieder, die zelfs in de
haar kracht tot nu toe een verwonderlijk Amerikaanse grondwet ligt veran-
feit is.
kerd. De studenten hebben een groot
Immers, in de Westerse cultuur Zijn de
universiteiten eigenlijk de sociale instellin- andering. Hun succesvolle methodes
gen die sinds de middeleeuwen het minst iiebbe,n zontleend aan onder meer
i de rechtse beweging in het Zui
zijn veranderd.
Vanwaar dan die kracht in het verleden,
vanwaar die plotselinge zwakte nu?
kwam voort uit het feit, j voorzitter van de New York City hun aandeel is in 1970 gedaald tot
universiteit algehele Board of Education, beschreef de 25
Tning heerste omtrent de j voornaamste recente ontwikkelingen De openbare Instellingen zijn geen
Hs. Deze betroffen niet binnen het Amerikaanse systeem van van alle nationaal, maai verbonden
Cllectuele notie van ob- hoger onderwijs. Het gaat hier om
de bijna volkomen decentralisatie
van het systeem, de voortdurende
concurrentie en de daardoor ontsta
ne grote flexibiliteit.
Decentralisatie omdat zeer veel in
stituten van hoger onderwijs tot voor
kort op particuliere basis waren be-
schoeid zonder (duidelijke» banden
met staatsbestuur of federale rege-
ns niet meer aanwezig, ring. Decentralisatie ook omdat
I TI juist nu de zwakte van noch op het niveau van de middel-
aan het licht? bare school, noch aan het einde van derde deel van de relevante leeftyds-
hff de universitaire opleiding nationale hoger onderwijs zal genieten in
l|1 beoordelingscriteria gelden. Daarom P'aats van *5^ nu. Gezien het bijna
ook moesten de universiteiten hun ideologische wantiouwen van de
eigen toelatingseisen voor studenten Arn3; :a s? ou.gtr be r
formuleren. van de centrale regering met zaken
Concurrentie omdat de universitei- die tot nu toe op een lager niveau
ten ieder proberen zo goed mogelijke worden geregeld, heeft geen presi-
studenten te krijgen teneinde hun I dent tot op heden een nationale on-
?rne ^ellectuele notie van ob-
oer nfcoek, niet alleen de vrij-
zaste onderzoeker, maar ook
.e van de universiteiten
ruun it de beslisstructuur bin-
irsiteit sterk passief was.
op vrijheid van hande-
Individuele professor, op
laissez aller".
deze overeenstemming
is niet meer aanwezig,
juist nu de zwakte van
idities aan het licht?
567!
Vemde hiervoor een zestal
wellicht ook voor Euro-
;elding genieten,
uidt dat de verdergaan
de in wetenschappelijke
zoveel wetenschap
van verschillen-
ft veroorzaakt dat het
nogelijk is binnen de ge
er geleerden elkaar goed
oorzaak is dat het on-
is verschoven van on-
.culture générale" naar
Specialiseerde ..training
problemen van desinte-
F-
oorzaak van het verval
it der universiteit is. dat
aan stad of staat. Dit in weerwil
van het testament van George Wash
ington die 50.000 dollar naliet voor
de stichting van een nationale Ame
rikaanse universiteit Die is er niet
gekomen en de 50.000 dollar zijn op
onnaspeurlijke wijze verdwenen
Intussen stapelen de problemen zich
op, niet in het minst doordat ver
wacht mag worden dat aan het ein
de van deze eeuw zo ongeveer twee
den. die in het begin van de jaren
zestig ageerde volgens de methode
van burgerlijke ongehoorzaamheid
tegen de beslissingen van 't Hoogge
rechtshof voor een verbetering van
de toestand der negerbevolking.
Lipset verwacht in de jaren zeven
tig hardere methodes van studenten
zijde omdat zich een politisering in
extreme richtingen heeft voltrokken,
onder meer in maoistische richting
'De maoisten dragen zeer kort, keu
rig geknipt haar en kleden zich on
berispelijk).
Deze politisering wordt wel duide
lijk aan de hand van de volgende
cijfer-ops telling:
Sudenten die ooit '66 69 '70
(in procenten)
een petitie ondertekenden 72 84 87
demonstreerden 29 40 60
met borden postten 13 18 29
Elke zomer komt in Salzburg een aantal
netenschapsbeoelenaren uit tal van landen
bijeen om wetenschappelijke en actuele pro
blematiek aan een nader on de zoek te onder
werpen. Dit jaar was het Salzburg Seminar
gewijd aan een hoogst actuele zaak: de toe
komst van de universiteit in het Westen. Mr.
R Ui 't Veld. verbonden aan de Leidse uni
versiteit en lid van de Leidse gemeenteraad
woonde dit Seminar bij. De artikelen op deze
pagina zijn van zijn hand. De foto toont het
Slot LeopolcLskron waarin het Seminar werd
gehouden.
Aanzienlijk oujken ook d^ ver;. -
len tussen 1969 en 1970 te zijn: de e
toename onts.ond vooral na de
bodja-actie van Nixon van dit voor
jaar.
i percentages
links
midden
rechts
stud, prof bevolking
53 "9 33
24 "4 23
21 24 39
Een verscherping van de studen-
tenstryd dreigt ook doordat een
steeds wijdere kloof gaapt tussen de
opinies van studenten en die van de
dachte zijn. dat ten koste van heel
veel de universiteiten rustig moeten
worden gehouden Dat werd in
Salsburg door tal van Europeanen fel
bestreden.
De Amerikanen behouden een rots
vast geloof in de verdiensten van het
beginsel van ..persoonlijk leider
schap". Bijzonder duidelijk werd dit
werkende jeugd Terwijl de stilden- in de voordrachten, die Thomas H.
ten in overgrote meerderheid tegen
d- corlcg in Vie'nam rijn. ble^k bij
e n enruete in 1939 dat de meerder-
he d van dp werkende jeugd nog
i steeds voor deze oorlog was.
Elitemaatschappijen
EMot. president van de Washington
University in St. Louis en oud-lid
van het congres, tijdens het Semina
rie hield. In de Amerikaanse struc
tuur staat aan het hoofd van de uni
versiteit een president of ..chancel
lor". die met veel meer bevoegdheden
is toegerust dan bijvoorbeeld de Ne-
status te kunnen verhogen. Tevens derwijspolitiek aangedurfd in die zin
- vindt felle mededinging plaats om 'n dat hij het hoger onderwijs contro-
s niet langer^is become goed mogeiyk bezet docentencorps leert bijvoorbeeld via de bestuursli- 1
chamen van de verschillende staten
Wel is opvallend dat de centrale re
gering haar voor research beschik
bare geld niet via de „state legisla
tures" verdeelt, omdat zy die kenne
lijk niet vertrouwt.
Dezelfde ontwikkeling wordt duide
lijk uit de volgende cijfers:
Lipset was voort van oordeel, dat derlandse president-curator. Binnen
V€rMoed", die niet langer het
0Uders in geld en
gen te evenaren, maar
in hebben.
it door de opkomst van
lia de verdeling van de
Verder dan ooit tevoren
siteiten hebben hun mo
ren
jren van de élite met als krijgen. Tenslotte wordt gevoch
te sociale aard van de ten om toewijzing van research-op-
moest veranderen. Bo- drachten. Deze drie elementen van
een wijziging in de mo- de concurrentiestrijd zijn nauw ver
euren bij hen. die kun- weven. Als men goedé hoolgeraren
«chouwd als ^■kinderen heeft, zal het ook gemakkelijker zijn
opdrachten van waardevolle research
te krijgen.
Flexibiliteit als het laatste essenti-
ele kenmerk van het systeem, omdat
de veelheid van mogelijke financie
ringsbronnen een soepel beleid bin
nen de universiteit noodzakelijk
maakt. Ook de doors trom ingsmoge-
lykheden en geschikte afvloeiïngs-
"^oorzaak van het verval mogelijkheden van studenten ver-
pkanbordeel van Frankel, dat oorzaken een grotere soepelheid
de verdiensten van de Niet iedereen die een „junior-" of
üjke orde ook twijfel „community-college" binnenkomt,
de doelstellingen van wordt verondersteld een groot geleer-
dt en dat de crisis in de de te worden. Het is mogelijk met
schaving zich voortzet een behoorlijk toekomstperspectief
liversiteiten. een studie te beëindigen, zonder dat
1033 n laatste oorzaak is dat men het Amerikaanse equivalent van
„objectief" wetenschap- i mr. of doctorandus is.
zoek indirect is onder-
Kostenvraagstuk
ons meer bewust van Eén van de grote problemen waar-
Vdelen in beperkte het mee het Amerikaanse hoger onder
wijs, als in zo vele andere landen
wordt geconfronteerd, is het kosten-
vraagstuk. Dit ondanks het feit dat
de Amerikaanse regering sinds de
1 'nfrpn tweede wereldoorlog enorme bedra-
eiingen gen heeft gespendeerd aan research,
in het bijzonder op het medische vlak
en sedert het begin van de jaren zes
tig ook aan het vergroten van de ont
wikkelingskansen van de negerbevol-
mers aan het Seminar en aan de lerarenopleiding. Door
>n ago Van links naar l de linanciéle problemen zijn. uiter-
straal Th H. Eliot presi- j «»rd. de particuliere instellingen het
zwaarst getroffen, omdat zij op eigen
kracht moeten drijven. Deze hebben
dan ook de groei niet by kunnen hou
den. Zowel in 1940 als in 1970 zijn er
ongeveer evenveel particuliere als
openbare instellingen van hoger on
derwijs, maarhadden de parti
culiere „colleges" en universiteiten in
1940 nog de helft van alle studenten.
(studenten-percentages
Uiterst links
Sociaal-Democraat
Centrum
Rechts
De studenten als geheel staan naar
verdeling van politieke overtuiging
dichtbij de hoogleraren en tamelijk
ver van de rest van de bevolking af.
Cijfers uit de lente van 1969. grof ge
groepeerd. leveren het volgende re
sultaat op
de studentenonrust in de Verenigde
Staten heftiger was omdat de West-
europese staten in wezen nog elite-
maaiSchappijen zijn Daarom oofc is
het zijns Inziens mogelijk, dat de stu
dentendeelneming in het universi
teitsbestuur ln Europa veel verder
kan gaan dan dan ln de USA zonder
dat hieruit direct ernstige conflicten
voortvloeien.
De wetten en wetsontwerpen, zoals
die in Frankrijk. Scandinavië en Ne
derland zijn geformuleerd noemde
de faculteiten nemen de .deans" een
machtige plaats in.
Deelneming studenten
El tot stelde zich evenals Frankel "in
de sterk afwijzende zin op tegen for
mele deelneming van studenten ln 't
universiteitsbestuur. Nu zijn er twee
andere argumenten dan het vermoe
den van conservatisme om deze hou
ding te verklaren. Het eerste is dat
de conflicten aan de Amerikaanse
hy het loon van de angst. Overheer- universiteiten al zo diep zijn ingevre-
send zou bij deze regeringen de ge- ten dateen verzoening onmogelijk
Vdelen in beperkte het
de wetenschapsbeoefe-
ïwige waarheden open-
janui
Prank Keppel, oud-mi
nderwijs in de Kennedy-
n-regering, nu vice-
:ington University
Ve pr0f Frank Keppel,
ir in de regeringen
1 Johnson, prof. S. M.
'leraar sociologie in
9~rof. Michel Crozier,
<loog en prof. Frankel,
in de filosofie aan de
University.
Goedkope huizen
De vraag dringt zich zo langza
merhand op. ook in de Verenigde Sta
ten, of geen grotere bydrage aan de
gemeenschapswelvaart zou worden
geleverd door het bouwen van goed
kope huizen dan door verdere uit
breiding van het hoger onderwijs.
Dat deze vraag wordt gesteld, bete
kent niet dat daarom een positief
antwoord moet volgen, maar wel dat
het wetenschappelijk onderwijs in de
positie komt dat het zichzelf waar
moet maken, zijn bestaansrecht moet
bewijzen.
Studentenonrust
en n^toPS-effmenU»k LEIDEN - Gedurende het Salzburg Seminar is veel ge- hoog,frar(.n z()n d,t de
aan in het probleem van de studen- sproken over wenselijke en onwenselijke relaties tussen over- studenten aijeen voor het vergelij-
tenonrust. Hierover werd In Salzburg heid en universiteit. Hierbij stelde men vast dat de mate kende examen werken, veroorzaakt
een uitermate overdacht betoog ge- waarjn uet hoper onderwijs door de centrale overheid wordt een klimaat van voortdurende stille
hnnripri door PrnfpRsnr Sevmour vvoai v 6 j
lijkt en dat de aan het bewind zUnde
groep alles doet om te voorkomen, dat
de extremen aan de andere zijde for
mele invloed krijgen-
Het tweede argument is dat studen
ten in Amerika al veel langer prak
tisch grote invloed hebben kunnen
uitoefenen op het onderwijs omdat
hun consumentenvryheid, him mo
gelijkheid tot keuze van diverse pro
gramma's veel groter was dan die
van de Europese. Bovendien Is de
Amerikaan uiterst gevoelig voor po
pulariteit en concurrentie, zodat fa-
cultelts- en universiteitsbestuur dus
ongetwijfeld de keuze der studenten
als factor in hun beleid hanteerden.
Frankel kon dan ook terecht opmer
ken dat de keuze van de student in
wezen zijn stem was.
Tijdens het Seminar viel echer
duidelijk een verandering in de op
stelling der Amerikaanse hoogleraren
te bespeuren.
Zij Schenen onder de indruk te ra
ken van de steeds weer van Europese
zijde naar voren gebrachte beginsel
vaste en ook praktische pleidooien
voor democratisering van de beslis
structuur binnen de universiteit.
Meermalen verklaarden zij met ver
wondering dat er in Europa in tien
jaren toch veel was veranderd.
houden door Professor Seymour J j.an
Martin Lipset, hoogleraar in de so- bestuurd en in regels is gevat van beslissende invloed kan
ciologie in Harvard, die een fijne zijn zowel voor de mogelijkheden tot vernieuwing van dit
neus heeft voor centra van onrust en J onderwijs als voor de toekomstige gestalte van onze maat-
zowel in Berkeley, Berlijn, Warschau, j schappij.
Nanterre en Amsterdam het een en I
ander heeft meegemaakt.
Hij schreef een aantal fameuze boe
ken waaronder „The Berkeley Stu
dent Revolt" en ..Student Politics".
Hier volgen slechts enige fascine
rende passages uit zijn betoog
De studentenonrust in de V.S in
de jaren zestig is gebaseerd op een
strijd vóór de handhaving van het
Amerikaanse stelsel van sociale
waarden, zoals de individuele verant
woordelijkheid van de burger voor
wat zijn land uitspookt, het anti-
Heel duidelijk kwam dit tot uit
drukking in de colleges die Michel
Crozier, een Frans socioloog van
grote internationale faam, over het
Franse onderwijssysteem gaf De
inhoud hiervan is niet alleen van be
lang voor Frankrijk, maar voor alle
staten waar een analoog systeem be
staat of voorstellen in deze richting
worden gedaan. Voor Nederland laat
Crozier's betoog alle verschrikkingen
van verregaande centralisatie zien.
Het monster
Crozier beschreef het Franse hoger-
onderwijs-systeem als een monster,
een gedrocht, heel nuttig omdat je
ervan kunt leren. De kwalitatief
hoogste groep van opleidingen vindt
in Frankrijk niet plaats aan de uni
versiteiten maar aan de "Grandes
I Ecoles" waarbinnen de toekomstige
elite van het land, voor een groot
deel kinderen van de huidige elite,
j wordt gevormd en gekneed. Naast
de universiteiten bestaan voor be
roepsopleidingen nog de "Ecoles Pro-
fessionelles".
De universiteiten herbergen de
grote massa der studenten en beper
ken zich in hoofdzaak tot onderwijs.
De research wordt verricht in apar-
i te instituten.
Het gehele wetenschappelijk onder
was is vastgeklonken in een ijzer-
sterk centraal systeem dat. totaal
i wordt geleld vanuit Parijs. Het sy
steem houdt niet alleen regels in om
trent de organisatie der universitei
ten. maar tevens omtrent financiën
(zeer gedetailleerd) en niet in de
laatste plaats omtrent examen-eisen
en inhoud van het onderwijs. Men
moet niet denken aan een stelsel van
partiële autonomie en zelfbestuur.
maar werkelijk aan een sterk hiër
archische geleverde onderneming.
Een onderneming van enorme om
vang, die een onbeschrijflijke bureau
cratie oplevert.
Naar Crozier bewees, betekent cen
tralisatie in dit geval helemaal niet
dat de mensen of organen aan de
vijandigheid. De studenten hebben
op de middelbare school, met hun
afgedwongen afwezigheid van reac
tie. ai geleerd niet te accepteren wat
de leraar zegt omdat hü het zegt
maar omdat ze het examen moeten
halen. Vijandigheid heerst zonder
dat deze voortdurend tot uitdrukking
komt. Crozier zelf slaagde er in
1967- 68 toen hij aan de universiteit
van Nanterre doceerde, niet in ooit
behoorlijk met studenten te discus
siëren. en dat voor de crisis. Ten
eerste mislukte het omdat de assi
stenten het trachtten te verhinderen.
j diciitcu net. wauiinvt*! tv
top. binnen het ministerie van on- want 2y ontleenden hun machtsposi-
derwys veel macht bezitten. Integen
deel. in de praktijk kan Parijs naar
beneden toe niets opdragen wat de
universiteiten zelf niet willen omdat
zo'n opdracht zou worden gesabo
teerd. Wel betekent centralisatie hier
dat als iemand vanuit de universi- CtarUU pn rPVnllltlP
telt iets wil. hij naar Parys gaat of CU 1CVU1UUC
schrijft om te bereiken dat de gewil- i De hoofdstelling uit Croziers be
de verandering hem wordt opgedra
gen. Het gevolg van het feit dat nie
mand onder de top verantwoordelijk
heid draagt, is dat niemand zich ver
antwoordelijk voelt voor wat hij doet.
Gelijkheid
De verwezenlijking van het-begin-
wetenschappelijk corps niet de vrien- vooral op aparte instituten plaats).
Wetenschappelijk onderzoek is in we
zen permanente verandering en
maakt dan ook de structuur en de
mentaliteit rijp voor verandering,
terwijl de noodzaak tot verandering
bij onderwijs niet in de activiteit zelf
besloten ligt.
Uit het voorgaande blijkt reeds
dat Crozier niet erg optimistisch ge
stemd was over de gevolgen van de
Franse crisis, door optimisten ook wel
revolutie genoemd. Inderdaad noem
de hij de na mei '68 ingevoerde her
vormingen op de universiteiten mini
maal. voorzover zy iets met de essen
tie van het systeem te maken had
den. Hoe dit te rijmen met de eerder
geopperde mogelijkheid tot verande
ring door revolutie?
Heel eenvoudig, omdat de hervor
mingsbeweging van '68 per saldo een
mislukking opleverde. De oorzaak
van deze mislukking ligt wederom
besloten in het systeem Door de cen
tralisatie betekent een onderwijscri-
sls tevens meteen een politieke cri
sis en deze betekende ln '68 zelfs een
bedreiging voor het toenmalige
staatshoofd, president De Gaulle.
Toen echter na de parlementsverkie
zingen een politiek herstel van da
oude toestand plaatsvond, zette deze
restauratie zich voort in het onder
wijssysteem. Ondanks de aanvaar
ding van de roemruchte Loi-Faure,
tie aan het ontbreken van contact
tussen professoren en studenten, een
contact dat zy wel hadden. Ten twee
de mislukte het omdat de studenten
zo bitter vijandig waren.
toog was dat een zo gecentraliseerd
I systeem als het Franse niet in staat
I stelt tot wezenlijke vernieuwing.
maar is gedoemd tot verstarring en
j alleen door revolutie op zijn kop kan
worden gezet.
de volgende: het ministerie is het or
gaan dat. door verandering van de
sel van gelijkheid tijdens de Franse j regels die het systeem beheersen,
revolutie aanvaard, was eertijds één vernieuwing zou kunnen brengen
der motieven tot centralisatie van 1 maar het ministerie weet helemaal
het onderwys Deze gelijkheid is in- niet wat er aan vernieuwingsgezind-
derdaad in zoverre verwezenlijkt dat heid leeft. Immers .de communicatie-
binnen bepaalde groepen, hooglera- kanalen tussen ministerie en unlver-
ren en assistenten, het beginsel van siteiten zyn veel te lang
V. uuig vau uc I U^IIU UCUUS 1/Ji-raulC,
De motivering van dit standpunt is j waardoor ondermeer de participatie
van de studenten in de formele be
sluitvorming binnen de universiteit
werd verwezenlijkt, werd het bein-
sel van ecntralisatie niet verslagen.
Vandaar, dat die besluitvorming bin
nen de universiteit ook niet erg veel
voorstelt.
Crozier trok uit zijn analyse de con
clusie dat meer autonomie voor de
anciënniteit strak wordt gehanteerd. Natuurlijk zitten er in iedere hoek j universiteiten een eerste vereiste is.
terwijl voor de studenten tot zeer Van het systeem inventieve mensen 1
laat in hun opleiding het vergelijken-
de examen als toegangskaartje naar
een volgende fase geldt. Deze egali
satie heeft echter geleid tot zeer ver
gaande onpersoonlijkheid.
Dat de autoriteiten op de universi
teit zelf geen verantwoordelijkheid
dragen, dat de professor alleen zijn
vastgestelde colleges houdt en direct
daarna weer vertrekt, dat de assi
stenten als het proletariaat van het
die vernieuwingen aanbrengen, maar
het is in hun belang er niet over te
vertellen omdat iedere afwijking van
het systeem een maatregel tegen het
systeem is. Iedereen bestrijdt in het
geheim het systeem zonder het ooit
te kunnen verslaan. De laatste be
langrijke reden voor de verstarring
is de afwezigheid van wetenschappe
lijk onderzoek op de universiteiten
(het fundamentele onderzoek vindt
dat het onderzoek binnen de univer
siteit thuishoort en dat de „grande*
écoles" in de universiteiten zouden
moeten worden ondergebracht.
Tenslotte ontpopte Crozier zich
toch nog als de echte chauvinistische
Fransman door als zijn mening te
verkondigen dat zodra aan de door
hem gestelde voorwaarden zou zijn
voldaan. Frankrijk binnen tien Jaar
over de beste universiteiten ter we
reld zou beschikken.
