fl)
)nderdrukking afweer grootste
probleem bij transplantaties
STUDENT VINDT LEIDEN PASSIEF
^^dagWÊ^^DAG]
L2^tember ER I
NAJAARSBEURS VAKBEURZEN VERLICHTING INTER DECOR TOELEVERING MEUBELINDUSTRIE
ïof. Van Bekkumchirurgisch-
êechnisch niet moeilijk meer
Het ziekte-aanbod
bij de huisarts
pH|U^H werkdagen vag.9-18 uur zondag 6 september van K)-18uur
tIIiiI^J ""lllFptf voordelige trein-toegangsbiljetten op ca170 stations verkrijgbaar
air
EERSTEJAARS SCHREVEN KRANTJE VOL OVER HUN NIEUWE WOONPLAATS
VRAGEN OVER
BEBOUWINGS
PLANNEN
Poloteam na
nieuwe zege
in finalepoule
tAisd.
TAISDAO 8 SEPTEMBER 1970
LETPSCH DAGBLAD
PAGINA 3
ADVERTENTIE
IN. ned.
.rbeurs
'recht
OPENINGSTIJDEN ALLE BEURZEN:
>pei
■EIDEN (GPD) Het baanbrekende werk van Ne-
andse onderzoekers op het gebied van het transplante
van organen vindt deze week een feitelijke erkenning,
m dertienhonderd deskundigen op het gebied van het
rplanten van organen zullen in het Haagse Congresge-
w uitvoerig van gedachten wisselen over hun theorieën,
ïrimenten en klinische ervaringen op het terrein van
overplanten van hart, lever, andere organen en been-
g-
op 2 december 1967 in Kaapstad de Zuidafrikaanse chirurg
to[chris Barnard het hart van een pas overleden verkeersslacht-
b pfr overplantte in de borstholte van de ten dode opgeschreven
patiënt Louis Washkansky, bracht het bekend worden van dit
e\een verbijsterende golf van reacties teweeg. Transplantatie-
(lemrgie, transplantatiebiologie, afstotingsproblemen, de medisch-
etpikcfte factoren van de verhouding orgaandonororgaanontvan-
;uin|werden onderwerpen van velerlei berichten, beschouwingen en
amtipelligjien. In de Transplantation Society, het exclusieve ge-
111 é/iap van transplantatiedeskundigen dat deze week.zijn derde
pn&res houdt, werden de studie en de experimenten inzake de
oor \plantingsproblemen onverminderd voortgezet.
>n. f
kjj. jr de huidige stand van zaken antilymphocytenserum. Dit is dan
0—4!
7-
olte
dr. D. W. van Bekkum.
~~ejraar in de transplantatiebio-
Leiden en medevoorzitter
Jiet derde transplantatie con-
lirurgisch-technisch levert de
Slantatie van een aantal orga-
^rbok bij de mens, geen proble-
a%p. De meeste technieken voor
3en fcvoering van een transplanta-
ma |n reeds, vooral bij het hart,
'i:ikftgekiend. De moeilijkheden zijn
•if gekomen met de immunolo-
I CU afstoting, waar de chirurgen
eentimder verstand van hebben,
aaity bij de overplanting van de le-
kaaijen zich chirurgisch-technisch
Steboeilykheden voor daar er veel
Ir. laan elkaar vastgemaakt moe-
prden. Het hart heeft al in 1968
len dat de overplanting van een
il vji niet zo moeilijk was.
u-siejAmsterdamse chirurg dr. J. M.
„Transplantatie van de le-
een technisch erg lastige en
|ke ingreep. Ik spreek wel
•anse chirurgen, die deson-
zeggen: och, een levertrans-
Iftie is toch niet zo erg moei-
it grote probleem is het kry-
voldoende donors".
COS! geldt voor alle transplantaties
algemeen. De nier is een haal-
5 2-zaak, voor de grote organen
het beschikbaar hebben van
6 organen een groot probleem,
VLVr daar Je te maken hebt met
oed bewaren van de organen,
inun ewaren van de lever gaat met
problemen gepaard. Een lever
1 ïnkele uren gekoeld worden,
DCjdan is het ook afgelopen. Een
cun Je met bepaalde doorstro
technieken en koeling vijftig
m 8 bewaren. De in Amerika wo-
Nederlander F. O. Belzer
op dit gebied grote prestaties
ht. Hy slaagde er in een nier
tig uren te bewaren.
2— r de diepvriesmethoden om or-
i te bewaren, zegt dr. H. Bal
l—fan het radiobiologisch insti-
5—TNO in Rijswijk, en secretaris
Wet et congres:
at wij op lange termijn nastre-
1_ s inderdaad een soort diep-
4 nethode. De droom van ieder
Iplantatieteam is dat je een
i" aanlegt met verschillende
t els of organen waaruit je voort-
id kan putten. Met het langdu-
lewaren van beenmerg via de
_j riesmethode zijn we uitstekend
_v'Nigd. Het oprichten van been
zo! banken is nu technisch een
tare zaak. Indien er voldoende
liddelen beschikbaar zijn kan
dei-gelyke organisatie worden
lcht. De laatse jaren is er een
ne opleving gekomen bij de
nergtransplantatie, ja het is
- heel spectaculair".
'0 ,if. Van Bekkum: „Beenraerg-
plantatie beoogt het hele bloed
ende weefsel of een gedeelte
ïan te vervangen, als het ver-
of afwezig is. Er zyn allerlei
_0 in van het bloedvormendweef-
soals bloedkanker (leukemie) of
re ziekten die te maken hebben
een ovolledige of onjuiste aan-
van verschillende soorten
JUichaampjes (erfelijke ziekten).
Twee jaar
de afgelopen twee jaar werden
lederland vier geslaagde been-
jlantatie verricht. Drie
iten zijn overleden aan de ziek-
ze hadden, één kind heeft
:Z7' »greep al twee jaar overleefd en
1 bdt zich in goede conditie. In to-
werden over de gehele wereld
rL^' Btig beenmergtransplantaties
nSe' cht. Zeventien personen leven
lda Dit betekent een belangrijke
A uitgang".
B- Balner: „Nederland speelt in
~3i bijzonder een belangrijke rol op
gebied van de weefseltypering,
beenmergtransplantatie en het
pw.
B
S a!
r, cm
;e a3
;dui
ad
ook één van de redenen waarom het
congres in ons land wordt gehouden".
De erkenning van de Nederlandse
prestaties vindt men ook terug in de
samenstelling van het organiserend
comité, waarin zitting hebben prof.
Van Rood uit Leiden, prof. Van
Bekkum van TNO, prof. Van Lo-
ghem uit Amsterdam en dr. Balner
van TNO.
In de transplantatiecijfers ko
men ook de Nederlandse prestaties
tot uitdrukking. Van de 4000 nier
transplantaties, die sinds 1959 wer
den verricht vonden 103 (vijf pro
cent) in Nederland plaats.
De grote vooruitgang bij niertrans
plantaties is 't zgn. eurotransplant-
programma. een Nederlands initia
tief voor het selecteren van „passen
de" nieren. Dr. Greep: „Als land le
veren wtf weinig nieren. Het is erg
moeilijk om deze organisatie in
de ziekenhuizen van de grond te krij
gen".
Dr. Balner: „Van Roods Euro
transplant-computer in Leiden houdt
in zijn geheugen alle weefseleigr
schappen van zieke mensen die
wachten op een niertransplanta
tie. Als er nu iemand in Duitsland
of België dood gaat, dus een poten
tiële donor, worden binnen één uur
de weefseleigenschappen van de
nier vastgesteld in een laboratorium.
Telefonisch worden deze eigenschap
pen doorgegeven aan de computer
in Leiden en de computer zegt in
Brussel. Bonn of elders zit de ideale
ontvanger voor deze donor. Onmid
dellijk wordt de nier overgebracht
naar de ideale ontvanger en over
geplant. Het zoeken is dus naar de
ideale ontvanger voor een beschik
bare donornier. Soms ligt deze reeds
in een ziekenhuis, maar het kan
voorkomen, dat hij zich op de kermis
bevindt of langs het sportveld.
Behalve niertransplantaties werd
in Nederland tweemaal een lever
overgeplant. De harttransplantaties
bevinden zich experimenteel in een
vergevorderd stadium.
Dr. Greep: „Met het overplanten
van het hart in dieren zijn we in
Nederland reeds heel ver. We heb
ben enorme vorderingen gemaakt op
het gebied van weefseltypering en
de afweeronderdrukking. Bij het
transplanteren van het hart kun
je iemand, wanneer het transplan-
taat faalt, niet zetten op een kunst-
hart, zoals je bij een nier wel kan
overschakelen op de kunstnier. Wij
zijn hier erg behoudend en wachten
rustig af tot wij alle elementen die
een rol spelen bij het overplanten van
het hart onder de knie hebben
Als ik hardop denk dan geloof ik
niet dat de Nederlandse hartchirur
gen op korte termijn een harttrans
plantatie zullen uitvoeren.
Prof. Van Bekkum: „Wij zijn nu
hard aan het werd om afweeronder
drukking met andere dan de bestaan
de geneesmiddelen te kunnen verbe
teren. Het antilymphocytenserum
heeft getoond een goed middel te
Het congres van de Trans
plantation Society is gisteravond
in het Haagse Congresgebouw ge
opend. Op de foto onderhoudt
burgemeester Marijnen (links)
zich met de Leidse prof. Van Bek
kum, voorzitter van het congres
Naast hem de eveneens Leidse
prof. Van Rood.
zijn. de laatste twee jaar werd be
wezen dat je niet aan een harttrans
plantatie behoeft te denken zonder
het serum. Dat wisten wij twee jaar
geleden neg niet. Als het mogelijk
blijkt een hart tien uren te bewa
ren dan zullen er veel meer trans
plantaties verricht kunnen worden.
Je kan echt niet met een stervend
persoon gaan slepen naar een zie
kenhuis waar een ontvanger ligt te
wachten. Een hart kan nu maxi
maal twee uren bewaard blijven".
Leiden/Delft. Een interessant pro
ject, dat vorig jaar door het Ned.
Instituut voor Praeventieve Genees
kunde in Leiden en TNO in Delft
is afgesloten, betreft het oriënterend
onderzoek naar de achtergronden
van medische consumptie. Eén van
de vragen, die dit onderzoek heeft
opgeroepen is, in hoeverre de ge
zondheidszorg op het eerste plan
die van de huisarts aansluit by
de behoeften die by de bevolking le
ven. Het onderzoek heeft namely k
aangetoond, dat een betrekkelyk
groot deel van het .ziekte-aanbod'
by de huisarts een niet-lichamelyke
achtergrond heeft; het is een gevolg
van het omzettten van psychische en
sociale spanningen in lichameiyke
klachten. In hoeverre de huisarts is
toegerust voor het behandelen van
dergeiyke klachten èn hun achter
gronden is de vraag. Zowel voor de
huisarts als voor de maatschappy
zyn de moeilykheden by het beant
woorden van die vraag een mogehj-
ke bron van frustratie. Inbedding van
het werk van de huisarts in wel-
zynsteams' waarin ook deskundi
gen voor psycho-sociale problemen
opgenomen zijn kan misschien een
gedeeltelyke oplossing bieden voor
dit vraagstuk.
Ziekenfondspatiënten
Een tweede gegeven dat dit onder
zoek opgeleverd heeft is. dat enig
verschil in medische consumptie
doktersbezoek, medicyngebruik en
bezoek aan de tandarts tussen
ziekenfondspatiënten en „particulie
re" patiënten niet aangetoond kon
worden. Het beeld van ziekenfonds
patiënt die zou „over-consumeren"
kan dus niet bevestigd worden. Een
interessante vrng die hierby ryst
is, hoe dit beeld tot stand komt. Een
parallel is te vinden in het beeld van
„de arbeiders die maar profiteren
van de sociale verzekering door
ten onrechte steeds te verzuimen
wegens ziekte'. Is niet in beide ge
vallen de basis een visie op mensen
uit lagere sociaal-economische mi
lieus, die ervan uitgaan dat deze
mensen verantwoordelykheidsgevoel
noch arbeidslust hebben? Nader on
derzoek naar die visie en naar de
genen die haar hebben ïykt, vanuit
psycho-hygiënisch èn sociaal oog
punt, zinvol en gewenst.
Lawaai
Ook in 1969 is duidelyk gebleken,
dat behalve industrie-arbeiders ook
arbeiders buiten de industrie die da-
geiyks werken met machines welke
lawaai produceren by voorbeeld:
bosarbeiders en landarbeiders lo
pen gevaar dat hun gehoor bescha
digd wordt. Ook zy dienen gebruik
te maken van effektieve beschut
tingsmiddelen. By een groep bosar
beiders is het gunstig effect hier
van geconstateerd.
In een lawaaiige omgeving kun
nen werknemers elkaar moeiiyk ver
staan. Gebleken is dat klachten hier
over aanzienlyk kunnen worden in
dien men elkaar by het spreken kan
aankyken: men „ziet' als het ware
de woorden die men. alléén horend,
niet zou verstaan.
(door een stadsredacteur)
LEIDEN De eerstejaars studen
ten in Leiden krygen dit jaar nog
iets anders mee dan hun college
kaart, als ze zich gaan inschoven
by de universiteit: een 12 pagina's
tellend krantje, helemaal door hen
zelf samengesteld. In dat krantje in
terviews en beschouwende artikelen
van de eerstejaars, die zich vorige
week een beeld hebben trachten te
vormen van de stad die ze de komen
de vyf, zes jaar de hunne gaan noe
men.
Byna alle nieuwe studenten (by el
kaar zo'n duizend in getal) hebben
aan deze omvangrijke co-produk-
tie meegedaan. Sommigen zyn de
stads wyken ingegaan, gesprekken
aanknopend met huisvrouwen, win
keliers en iedereen die hen maar
voor de voeten liep. Anderen hebben
zich laten voorlichten over de schry-
nende problemen waar het onder-
wys in Leiden mee heeft te kampen,
of hebben geprobeerd iets meer te
weten te komen over de achtergron
den van de woningnood in Leiden. Er
zyn er ook by geweest die zich heb
ben verdiept in het werk dat een ka
mer van koophandel doet of de doel
stellingen van de Leidse Jeugd Actie.
Al deze informatieve gesprekken
zyn neergelegd in enkele honderden
rapporten. Een eindredactie van een
stuk of twintig eerstejaars (meestal
ex-redacteuren van een schoolkrant)
bepaalde tenslotte (met behulp van
bureau voorlichting van het stadhuis
waarvan het idee afkomstig is) wat
er van die berg papier in het krantje
moest komen. Hier en daar werd wat
gezeefd, artikeltjes samengevoegd en
het resultaat is tenslotte vandaag
van de persen gerold: „In Leiden"
heet het krantje met een zin-speling
op de inleiding die het poogt te ge
ven op het toekomstige leven in Lei
den.
Niet opwekkend
Ook voor de geboren en getogen
Leidenaar is het interessant om het
krantje door te lezen. Al was het
maar om te zien, hoe een ander over
je stad denkt. Welnu, het beeld dat
de studenten van Leiden hebben ge
kregen, is niet al te opwekkend.
Indruk hebben vooral gemaakt de
ontstellende woningnood en de vol
slagen passiviteit van een groot deel
van de Leidse bevolking, die nage
noeg geen enkele belangstelling voor
de gemeente-politiek kan opbrengen
(alles is de schuld van de regering
of de gemeente) en over „de Leidse
student" weinig meer weet te vertel
len dan dat-ie een nettere kerel is
dan de doorsnee Amsterdamse stu
dent.
Vooral in de oude Leidse binnen
stad hebben de interviewers nogal
wat „kankeraars" aangetroffen, met
name in de buurt van studentenca-
fe's. Zo verklaarde een kapper onbe
kommerd, dat alle studenten op
roerkraaiers zyn en niet met geld
overweg kunnen. Een ander klaagde,
dat de studenten zyn brievenbus als
urinoir gebruiken.
De grachten blyken te stinken,
hetgeen, zoals men zeer royaal
toegeeft, te wyten is aan eigen be
vuiling. Overtollig huisraad verdwynt
in de gracht, waar ratten een ge-
noeglyk leven leiden. Als oplossing I
ziet men: meer dempen.
Aan de revalidatie van hartpatiën
ten werd weer veel studie en aan
dacht besteed. Tydens een eerste on
derzoek, uitgevoerd in samenwer
king met de Gemeenschappelyke Me
dische Dienst orgaan belast met
de uitvoering van de medische en
arbeidskundige taken van de Wet
op de arbeidsongeschiktheidsver
zekering (WAO) is gebleken dat
de Nederlandse cardiologen grote be
langstelling hebben voor vraagstuk
ken. verband houdend met de reva
lidatie van hartpatiënten. Het blykt
overigens minder moeiiyk regels te
formuleren voor het fysieke gedrag
van hartpatiënten dan voor de
psychische instelling ten opzichte van
hun ziekte. Ook hun (nieuwe) aan
passing aan gezinsverhoudingen en
aan de maatschappy stuit op moei
lykheden, waarvoor oplossingen ge
zocht dienen te worden.
LEIDEN Het nieuwe raadslid A.
Leeuwenburgh, ing. BNA iprot. chr.)
heeft aan B. en W. schrifteiyke vra
gen gesteld over de ontwikkeling van
bebouwings- of bestemmingsplannen
binnen de bebouwde kom. Hy vraagt
*In hoeverre is het college bekend
met de mogelykheden van partiële
bebouwing op vry gekomen gronden
in sanerings- of renovatiegebieden,
door de uitvoering van woongebou
wen of andere wyken van bebouwin
gen zoals byvoorbeeld in de krotten-
wyken van Londen tot ontwikkeling
worden gebracht?
Is het college bereid mede te
delen of er reeds stedebouwkundigc
voorstudies zyn gemaakt in verband
met een uitvoering van partiële nieu
we bebouwingen binnen het gebied
omsloten door de Herengracht, Nieu
we Ryn, Zylsingel en de Haven?
Is het mogelyk dat binnen kor
te termyn tot een incidentele bebou
wing met woningen voor minder
draagkrachtige bevolkingsgroepen,
alsmede eventuele doorstroomwonln-
gen maar ook woonruimten voor wer
kende jongeren op deze vry geko
men terreinen kan worden overge
gaan?
Is het college ermee bekend dat
er, ondanks het grote aantal inge
schreven woningzoekenden nog steeds
andere dan de bovengenoemde ter
reinen zyn. die onbebouwd bhjven
zoals byv. de gronden aan de vyf
Metaalbeschermingsbedryf? Op dit
terrein zou een bebouwing met mo
derne flatwoningen, corridor-, galery
of maisonnettetypen maar byv. ook
eventueel met enkele sterflats mo
gelyk kunnen zyn.
Is het college bereid al of niet
aansluitend aan het in deze vragen
naar voren gebrachte maatregelen
te treffen tot het vaststellen van
nieuwe bestemmings- of bebouwings
plannen voor deze doeleinden dan
wel de bestaande spoedig te wyzi-
gen of aan te passen.
Grijs
en grauw
De groep studenten die het Mors-
kwartier heeft beschreven, noemt
deze wyk „grys en grauw". De men
sen klagen over scheuren in de mu
ren, lekkages en over de stank van
de riolering. De gemeente en de huis
bazen doen er volgens de bewoners
niets aan en daarom weigeren velen
hun huurverhoging te betalen. In ve
le huizen is niet eens een douche
aanwezig, waardoor men gedwongen
is by familie of buren te gaan dou
chen. Een badhuis is er in deze buurt
ook niet.
Ook in de nieuwe flats van het
Morskwartier klagen de mensen over
scheuren en lekkages. Bovendien zyn
deze flats duur, waardoor vele vrou
wen worden gedwongen om werk te
zoeken. De kinderen gaan dan naar
een crèche, die geen gemeente-sub
sidie krygt.
Dan zyn de opmerkingen in de
Kooi en Groenooird over de huisves
ting een stuk gunstiger volgens de
studenten. Wel constateerden zy in
beide wyken ontevredenheid over de
recreatie-mogeiykheden. In de Kooi
is er voor de wat oudere jeugd niets
te doen, zoals trouwens in heel de
stad niet. Ook hier viel het de eer
stejaars sterk op, dat de bewoners de
zaken maar op hun beloop (res-
pectieveiyk aan „de hoge heren") la
ten.
Hetzelfde beeld drong zich op by
de studenten die een verslag moes
ten maken over de Vogelenbuuit en
het Houtkwartier. Eén van de weini
ge positieve punten, die wat mees
muilend door een verslag groep naar
voren wordt gebracht: van de stu
denten heeft men in de Vogelenbuurt
en het Houtkwartier tenminste wei
nig last.
Toch vindt de WD-er Portheine in
een gesprek met enkele eerstejaars,
dat het de verkeerde kant dreigt op
te gaan met de Leidse student van
tegenwoordig. Naar zyn zin houden
ze zich in hun vrije tyd met teveel
problemen bezig. Heel zeker weet
hy: ,De Leidse bevolking zou liever
het oude conservatieve type student
zien, de ludieke student".
Tja, wat moet je als eerstejaars
met al deze droefgeestige informatie,
die je met duizend andere nieuwko
mers in Leiden zelf hebt verzameld t
De eersten die het studen-
tenkrantje vanmorgen in handen
kregen, waren de wethouders van
Leiden. Loco-burgemeester Men
ken vond het een voortreffelijk
idee om de eerstejaars zo kennis
te laten maken met de stad en
vroeg, of ze niet nog iets in deze
geest kunnen doen. Van links
naar rechts de wethouders Men
ken, Lijten, redacteur Ben Pley,
mevrouw Den Haan - Groen,
Harmsen en Kr et.
een „ludieke" Leidse student worden,
of Je toch ook maar eens gaan be
kommeren om het lot van de stad,
die voor een paar Jaar Jouw" stad
wordt?
BARCELONA iGPD) De Neder
landse waterpoloploeg heeft zich ge
heel volgens de verwachtingen ge-
I plaatst by de laatste zes van het
Europese titel toernooi. Door een ver
diende 73 zege op Griekenland
stapten de Nederlanders gistermid
dag in de finalepoule. Vandaag spe
len zy in poule a nog tegen de Hon
garen, die eveneens de eindstryd be
reikten. Een belangrijke wedstryd,
omdat het resultaat meetelt in de
finale.
Griekenland bleek een moeiiykre
tegenstander te zyn dan Frankryk
(10—1) en Oostenrijk (13—0). By het
begin van de vierde en laatste pe
riode hadden Hans Wouda es. pas
een 31 voorsprong. Coach Harry
Vriend weet dit minder aan ds
j kracht van de Grieken dan aan d®
last van de korte en slechte nacht
rust na de ontmoeting van zondag
avond tegen Oostenryk.
De -vermoeidheid en nerveusiteit
hadden tot gevolg, dat zy zich
slechts by uitzondering visten vry
I te maken en dat zy vele niet te mis
sen kansen toch misten. De Grieken
hadden echter gewoon te weinig
klasse om hiervan te profiteren. In
het laatste kwart zagen zy zelfs tot
twee keer toe geen kans tydens een
numeriek overwicht te scoren. Ne
derland deed dat beter en liet de
periodes, die met een man meer
werden gespeeld niet ongebruikt. De
Belgische arbiter Bauwens had het
niet moeiiyk en maakte weinig fou
ten.
Harry Vriend aag de wedstryd te
gen de Hongaren bepaald niet. pessi
mistisch tegemoet. „Onze jongens
kunnen beslist beter spelen dan zy
tot nu toe hebben gedaan. Het is
dan ook best mogelijk dat we de
Hongaren verrassen". De setstanden:
2—0. 1—1. 0-0 en 4—2. De Neder
landse doelpunten waren van: Hoog
veld (6 maal), Bras en Jansen.
