ARTIS IN DE AAP GELOGEERD
Motie van wantrouwen
tegen Schut'
Ook andere Nederlandse dierentuinen in moeilijkheden
Voor D'66 is ,woningbouwmaat' vol:
WOENSDAG 1 JULI 1970
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 7
Artis is niet de enige die met financiële
moeilijkheden kampt. Binnen de Vereniging
van Dierentuinen 12 aangeslotenen wor
den meer klaagzangen gehoord. Een telefo
nische enquête bevestigt hier wat velen al wis
ten: de Nederlandse dierentuinen hebben het
moeilijk, sommige zelfs heel moeilijk.
De oorzaken zijn niet moeilijk te vinden.
Het zijn de sterk gestegen personeelskosten,
de steeds hoger wordende prijzen van voedsel,
de b.t.w. en de vermakelijkheidsbelastig
Vermakelijkheidsbelasting? Jawel, er zijn
nog steeds dierentuinen die de gemeentekas
op deze manier spekken, niet zozeer omdat
een dier een vermakelijkheidu zo zijn, maar
gewoon omdat de gemeentekas het geld zo goed
gebruiken kan.
Het Dierenpark Amersfoort bijvoorbeeld, dat
jaarlijks 130.000 tot 150.000 bezoekers trekt, be
taalt 10 pet. vermakelijkheidsbelastingDirec
teur Vis vertelt dat precies op de dag dat
in Amsterdam de noodkreet-nota verscheen
zijn Chimp de chimpansee bij alle Amersfoort-
se raadsleden thuis een boekje heeft aange
boden.
Inhoud van het boekje: de vermakelijkheids
belasting moet nu eindelijk worden afgeschaft,
de gemeente moet in plaats van nemen eens
denken aan geven.
Directeur Vis„Het rijk draagt zo zwaar bij
in alle mogelijke nieuwe voorzieningen, maar
de oude worden vergeten". Amersfoort draait
al vijf, zes jaar met verlies en compenseert de
verliezen met de winsten uit het café-restau
rantbedrijf. in dierentuin en restaurant wer
ken samen 40 mensen.
Ook Tilburg kan al vier jaar niets of weinig
investeren in restauratie of uitbreiding van
het dierenpark. 22 personeelsleden ontvangen
per jaar 170.000 a 180.000 mensen. Directeur
Van Dijk spreekt van voortdurend bezuinigen,
naar prijst zich gelukkig dat hij een handel
in levende dieren heeft. Aan de andere kant
spreekt hij van voortdurend groter wordende
concurrentie van het wildpark De Beekse Ber
gen.
Uit Rhenen (Ouivehand) meldt directeur
Baars dat de slechte gang van zaken niet nog
eens drie jaar moet voortduren: ..We hebben
twee jaar geleden ons zwembad in de tuin
geïntegreerd, dat betekende een bezuiniging
van zes man personeel. Er zijn er nu 40. Ik
heb al een hele tijd modernisering van het
restaurant op het programma staan, maar dat
is tot dusverre nog steeds uitgesteld".
Overigens dat restaurant heeft het zwaar
te verduren gehad. De b.t.w. was de boosdoe
ner. Terwijl recreatieve voorzieningen als cam
pings b.v. 4 pet. bruto toegevoegde waarde be
talen, worden de Nederlandse dierentuinen
aangeslagen voor 12 pet.
Somber ziet de toekomst er ook uit voor het
Noor der Dierenpark in Emmen. Althans vol
gens directeur Oosting. Hij verklaart er voor
zijn familiebedrijf geen heil meer in te zien
Jk heb net de vorige week besloten mijn hele
aandelenpakket, de helft van het totaal, over
te doen aan mijn zuster, die de andere helft
heeft", zo vertelt hij.
In Emmen werken in het hoogseizoen on
geveer 30 mensen. Per jaar komen hier meer
ian 200.000 mensen naar de dieren kijken. 5
pet. van de recette gaat naar de gemeente en
die zullen ze binnenkort misschien ook niet
meer hoeven te vragen
Zoals in Valkenburg, waar Klants dieren
tuin nog dit jaar of anders in 1971 zijn poort
sluit. Na 25 jaar heeft de kleine dierentuin
het hoofd moeten buigen voor niet minder
dan 15 pet. vermakelijkheidsbelasting, ge
voegd bij de b.t.w. en de steeds hogere prijzen.
Klants dressuur school had de laatste jaren nog
het verlies opgevangen. Naar de Valkenburgse
dierentuin kwamen jaarlijks toch nog 100.000
mensen kijken.
Wat blijmoediger geluiden uit Blijdorp, Rot
terdam. met zijn 168 man personeel en jaar
lijks tussen de 700.000 en 800.000 bezoekers en
naast Artis de grootste dierencollectie in ons
land. De gemeente steekt er jaarlijks 1.7 min.
in. de stichting Volkskracht en de provincie
doen er ieder 25.000 bij.
De eigen onderhoudsploeg heeft een zeer
voortvarend en omvangrijk restauratiepro
gramma aangevat en in overleg met de ge
meente wordt gezocht naar een nieuw systeem
van kostenbeicakina. Aan verlagen van sub
sidie wordt niet gedacht.
Burgers Dierenpark in Arnhem dacht vorig
jaar het antwoord op de moeilijkheden te heb
ben gevonden. Met een groot leeuwenpark
boorde men een nieuw publiek aan Cijfers:
dierenpark 500.000, safaripark 800.000.
.Het probleem is", zegt directeur Van Hoof,
„dat je niet genoeg voor de investering kan
reserveren. We hebben sinds kort in het safari
park naast leeuwen nu ook giraffen, zebras,
struisvogels en zo, 500 dieren in totaal, en nu
blijkt langzamerhand dat die moeilijke kosten
factoren weer een rol gaan spelen, maar ik
ben er van overtuigd dat je naar een eigen
tijds iets als een safaripark moet zoeken om
het hoofd boven water te kunnen houden".
Voor 350.000 bezoekers per jaar tekent Die
renpark Wassenaar. Het worden er steeds
meer, vandaar het realistische optimisme
..Als het bij ons een jaar wat tegenzit, zetten
we de tering naar de nering. Op het ogenblik
keren we elk kwartje twee keer om voordat we
het uitgeven Subsidie van de gemeende0 Voor
2 pet. van de gemeente ben je 95 pet. van je
vrijheid kwijt".
AMSTERDAM (GPD) Als wijlen de Romeinse kei
zer Nero nu burgemeester van Amsterdam was geweest,
zou het met Artis misschien zo n vaart niet lopen. Zeker
de leeuwen en de tijgers zouden niet verkommeren als ge
volg van Artis' financiële problemen. Want de oude Nero
zou wel deze of gene, hem onwelgevallige, vinden om voor
de leeuwen te werpen.
Zulke bloeddorst kent burgemeester Samkalden niet. maar aan
de leeuwen heeft hij geen alternatief te bieden. Gedwongen door de
eigen, zo goed als uitzichtloze financiële moeilijkheden van de ge
meente. kan Amsterdam het zich niet veroorloven nog langer voor
de helft van de exploitatiekosten van Artis op te draaien
Nu zal niemand het zo ver laten
komen dat er dieren dood gaan. om
dat er geen geld is om eten voor ze
te kopen. Maar het bestuur van Artis
één van de zes grootste en één
van de toonaangevende diergaarden
in de wereld heeft geen twüfel la
ten bestaan in de nota die het als
„noodkreet van de Amsterdamse die
rentuin" uit heeft doen gaan: Artis
gaat dicht als er geen oplossing komt
voor de financiële basis.
Zo Ui kt Artis mooi in de aap ge
logeerd. In zijn apenhuishouden zegt
Cor Wiers, al veertien jaar in Artis-
dienst: .,Het zou verschrikkelijk zijn
als de tuin zou moeten sluiten", en
hij voorziet dat ook veel dieren het
niet zouden overleven. „Ze zijn te
veel gewend aan deze omgeving en
aan de verzorgers". Oude bomen
moet je niet verplanten; het geldt
blijkbaar ook voor beesten.
Cor Wiers ziet de toekomst echter
niet al te somber. „Het kan er bij
mij niet in dat er geen geld zou zijn
voor Artis. dat een rijk land als het
onze zo iets zou kunnen laten kapot
gaan. Er wordt hier belangrijk we
tenschappelijk werk gedaan en hoe
opvoedend is het niet voor de kin
deren; hier leren ze de dieren ken
nen. hier leren ze van dieren hou
den. De burgemeester die mij heeft
getrouwd, zei destijds: mensen die
van dieren houden, houden ook van
mensen, dat zijn goede mensen". Cor
Wiers hoopt dat ze in Den Haag ook
nog een beetje van dieren houden.
Helft niet-
Amsterdammers
De gemeente Amsterdam vindt het
niet meer verantwoord dat zij zo'n
groot deel van Artis betaalt. Per
slot van rekening, zo zegt zij, komt
de helft van het miljoen bezoekers
'per jaar van buiten Amsterdam.
„Moeten wy daar dan ook voor op
draaien?"
Menigmaal is Amsterdam naar
Den Haag gestapt om voor de fi
nanciële rijksbijdrage te pleiten.
,,Maar ze hebben er een huid als een
olifant", rapporteerde men eens. En
in Artis weten ze hoe dik zo'n huid
is.
Het water is nu tot de lippen ge
stegen. Het komt er nog net niet
overheen. Artis-directeur dr. E. P.
Jacobi: „Daarom is de nota nu uit
gegeven, nu het nog niet te laat is.
Als we langer hadden gewacht, was
het wel te laat geweest". En hy ver-
verzorger Cor Wiese (bij
orang oetang) ziet de toekomst
niet al te somber in.
wijst naar de Kopenhaagse dieren
tuin die geen overheidssteun krijgt
en er dientengevolge vreselijk uit
ziet. „Die gaat zo onherroepelijk ka
pot", hoort men zeggen.
Dr. Jacobi ziet het ook niet gebeu
ren. dat men Artis als een hond zal
laten kreperen. Maar hij is wel be
vreesd voor het effect als iedereen
ervan uitgaat dat „men" er wel voor
zal zorgen dat Artis blijft voortbe
staan. ,,Dan steekt niemand een
hand uit om de tuin te redden".
En intussen moet er wel een hele
boel gebeuren. Twee miljoen per jaar
moet er worden geïnvesteerd voor de
nieuwbouw en de restauratie van de
gebouwen. Hoogste nood ligt bij de
beren. Him huis moet nodig ver
nieuwd; ten koste van veertigduizend
gulden is het vorig Jaar zo ver her
steld dat de beesten er tenminste
zo maar uit konden lopen.
De tralies zitten nu wel weer zo
vast dat zelfs iemand die zo sterk
als een beer er niet mee weg kan
lopen. ,,Maar vorig jaar zou het een
beer beslist geen moeite hebben ge
kost om naar buiten te stappen",
zegt een Artis-man. Gelukkig is geen
beer op die gedachte gekomen.
De Amsterdamse gemeenteraad
dacht in de „gulle" tijd van Amster
dam nog wel 1.3 miljoen aan Artis
toe om een nieuw berenhuis neer te
zetten. Maar Gedeputeerde Staten
vonden het niet goed. omdat Amster
dam toch al geen geld had. Tóch zal
het er eens van moeten komen.
Voor de oude berenkooi zaten van
de week. zoals op bijna elke mooie
dag. de heer en mevrouw C. J.
Pruijssers, allebei 75 jaar oud en al
jaren lid van Artis' vriendenclub.
..Amsterdam kan niet zonder Artis.
Het zou een schande zijn. maar ik
geloof wel dat het geld er zal ko
men", zegt meneer.
Willy de Clerq (13) en Sarina Hy-
zelendoren (14) die met school in
Artis zijn: „Artis moet blijven be
staan; alles gaat al dicht tegenwoor
dig. Dit kan toch niet". Tientallen
miljoenen dagjesmensen hebben de
grindpaden van de dierentuin be
treden in de honderddertig jaar van
Artis' bestaan Schrik is even om
veler harten geslagen na het uitko
men van de „noodkreet" van de tuin.
maar niemand gelooft, wénst te gelo
ven in een noodlottig einde.
Bus op de
toonbank
Een Amsterdamse dierenhandelaar
heeft al een collecte-bus op zijn
toonbank gezet. „Voor Artis". Leden
en niet-leden, gewoon mensen die
de heer en mevrouw C. J.
Pruijssers bij de berekooi.
Artis niet willen missen, hebben op
gebeld. „Wat kunnen we doen? Geld
inzamelen?" Het zou geen zoden aan
de dijk zetten. Het gaat om meer
dan twee miljoen, elk jaar weer en
elk jaar meer.
Het is wel allerliefst wat een klein
Amsterdams jongetje van de week
deed. Hy pakte zijn boterhammen
om ze naar Artis te brengen. Want
Artis had geen centjes meer. zo was
tot hem doorgedrongen. En geen
centjes betekende voor hem: ook
geen centjes meer om eten te kopen
voor de dieren. Het tekent wel hoe
zeer Artis velen ter harte gaat.
Op het terras van het Artis-res
taurant. waar hij in elf jaar tijds
duizenden mensen heeft bediend,
zegt ober Piet Dijkstra: „Artis? Een
pracht bezit. Dat mag je niet prijs
geven".
Het rijk zou de tuin moeten over
nemen of de gemeente zou het moe
ten doen waarbij het rijk dan voor
de financiën moet zorgen. Zo althans
stelt het bestuur van het genootschap
Natura Artis Magistra (de natuur is
de leermeesteres van de kunst) zich
voor. En het meent dat ideaal zou
zijn als er dan bovendien een twee
honderd hectare groot wildpark"
naast zou komen. Dat zou kunnen
worden gemaakt in het Spaarnwou-
der Bos dat langzaam In aanleg is
tussen Haarlem. Halfweg en het
Noordzeekanaal.
In de stadstuin zouden beesten als
de roofdieren moeten worden gehou
den. plus kleine zoogdieren, vogels
enzovoort. Van de onmisbare grote
dieren, zoals olifanten, zou een en
kel exemplaar op de „ouderwetse"
manier in de stadstuin kunnen wor
den getoond. In het reservaat zouden
dan ongevaarlijke beesten moeten
rondlopen, de grote misschien achter
de een of andere niet storende af
scheiding.
In honderddertig jaar is Artis tot
één van 's werelds belangrijkste tui
nen uitgegroeid. Als alle beesten
worden meegeteld, heeft alleen de
een schoolklas bij de kooi
van de witte dromedaris.
Tiergarten in West.-Berlijn er meer.
Laten we de vissen en de ongewer
velde dieren buiten beschouwing
per slot van rekening heeft niet elke
tuin een aquarium dan zijn zes
tuinen groter dan Artis. Maar er ko
men er altijd nog zo'n vierhonderd
na.
Kun je dat zo maar kapot laten
gaan? Niemand die het gelooft.
Daarom zal de praktijk van dieren
dokter A. H. M. Erker zich nog wel
menig jaar tot Artis uitstrekken. Zal
dokter Erker nog wel elke dag zijn
spreekuur in Artis hebben. Over een
jaar of wat zelfs in een groter Artis,
als het spoorwegemplacement er bij
zal zijn getrokken. Want Artis is nu
eigenlijk te klein, op drukke dagen.
Met meer dan tienduizend mensen
binnen staat iedereen in de weg. En
met de gronden van het spoor erbij
zou men op één dag gemakkelijk vijf
tienduizend bezóekers kunnen ber
gen.
Het lijkt misschien by de (meest
afsch uwelijke want daar weten ze
wat van in Artis) wilde spinnen af
dat men daar in Artis nu al zo
makkelijk mee speelt, maar men re
kent er toch wel een beetje op.
Want het zal er toch eens van moe
ten komen, als Artis blijft bestaan.
En daar gaat toch eigenlijk iedereen
van uit. Wee het overheidsorgaan dat
de leeuw in zijn hempie laat staan.
(vervolg van pagina 1)
DEN HAAG (GPD) Verschui
vingen in de bouw ten nadele van
de zogenoemde utiliteitsbouw
(rijksgebouwen, gemeentehuizen,
scholen, schouwburgen en derge-
lijken» bepleitten in meer of min
dere mate ook de heren Andri es
sen (KVP), Van der Peijl (CHU)
en De Beer (WD). De heer An-
driessen meende dit onder meer
te kunnen bereiken door een
soort bouwbelasting in te voeren
op dit soort bouwwerken. De heer
De Beer (VVD) die de liberale
bouwspecialist Wiegel werkbe
zoek aan VS verving, voelde
daar echter niets voor.
Het debat bleef ook niet zonder
moties. D'66 kwam via de heer Ny-
pels met een motie van wantrouwen
tegen minister Schut. De democra
ten zUn van oordeel dat de minis
ter gedurende de eerste maan
den van dit Jaar onvoldoende maat
regelen heeft genomen om het
woningbouwprogramma van dit
jaar te verwezenlijken en de achter
stand van vorig Jaar in te halen.
In januari heeft D'66 op het laat
ste ogenblik een motie van de so
cialisten met een s<x>rtgeiyke strek
king niet gesteund omdat toen de
toezeggingen van minister Schut
hem voldoende hoop voor de toe
komst gaven. Deze hoop is ten on
rechte geweest, aldus de heer Nypela.
Enthousiasme
Minister Schut ontkende in zyn
natwoord dat hU tekort geschoten
zou zijn in zijn in Januari gedane
toezegging „Ik heb op volstrekt en
thousiaste wijze getracht mijn toe
zegging gestand te doen", aldus de
heer Schut. Hij achtte de motie van
D'66 dus allerminist op zijn plaats.
De minister zette uiteen dat er ze
ker geen geldgebrek is om het hui
dige bouwprogramma te verwezenlij
ken.
Wel kan verdere uitbreiding wellicht
op geldgebrek afketsen. De achter
stand is volgens de minister geheel
veroorzaakt door de al vaker ge
noemde externe factoren. Deze zijn
zo ernstig gebleken dat het er nu
helemaal niet meer naar uitziet dat
het programma van 1970 nog kan
worden gehaald, aldus de minister.
Ook de socialisten dienden een
motie in. ZU het eentje met een bij
zonder mildere strekking dan aan
het begin van dit Jaar toen het
heengaan van minister Schut werd
geëist. Drs. Van den Doel vraagt nu
In zUn motie in de begroting voor
volgend Jaar aan de Volkshuisvesting
een hogere prioriteit toe te kennen
dan dit jaar. Een motie die zo op
het oog ieders steun zou kunnen
krijgen.
De toelichting van de socialistische
woordvoerder maakte het met name
de heer Aantjes moeilijk er steun
aan te geven. „Had de heer Van den
Doel eerder met mij overleg ge
pleegd, dan was er misschien
een motie ontstaan waaraan ook de
AR haar steun had kunnen verle
nen". aldus de woordvoerder van de
ze regeringspartij.
Toch bleek de motie voor minis
ter Schut ook in deze versie weinig
problemen op te leveren. De be winds
man noemde de gedachte in de mo
tie sympathiek. „Iedereen is er im
mers van overtuigd, dat de wonlng-
bouwproduktie in het komend Jaar
verder zal moeten worden opge
voerd", was zijn conclusie.
Het is voor het eerst dat minister
Schut en de socialistische bouwspe
cialist Van den Doel zich vinden in
de tekst van een motie. De tekst
was dan ook bijzonder mild.
Toch kan men niet zeggen dat drs.
van den Doel geen kritiek had op de
werkwijze van de minister. Hy ver
weet de bewindsman dat hU on
danks de nog steeds toenemende ach
terstand nog steeds niet ruiterlijk
toegeeft dat het woningbouwbeleid
heeft gefaald.
HU herinnerde hierby aan uitspra
ken van de regering welgezinde po
litici zoals CHU-voorzitter Van
Hulst die onlangs heeft gezegd dat
het met het woningbouwbeleid in
ons land de verkeerde kant opgaat.
„Bogaers moest weg omdat hy te
veel hooi op zyn vork nam. Schut
heeft de zaak in de versukkeling ge
bracht, maar hU mag blyven", al
dus de slotconclusie van drs. Van
den Doel.
Het spreekt vanazelf dat de so-
cialististen by de andere oppositie-
partyen steun vonden in hun kri
tiek op de minister. D'66 legde dit
uitdrukkeiyk in een motie vast.
PPR-afgevaardigde Janssen ver
weet de regeringspartyen dat zU mi
nister Schut de kans hebben ont
nomen een goed beleid te voeren. De
communist Van het Schip zei van
mening te zyn dat uit een verla
ging van de defensielasten de wo
ningbouw op een redeiyk peil ge
bracht zou kunnen worden.
De KVP-er Andriessen vroeg aan
de minister te onderzoeken op welk-
ke manier men tot een sneller bou
wen kan komen. Hy stelde voor wo
ningstructuren seriematig te con-
stueren in byvoorbeeld grote ele-
elementen of gietbouw die dan met
afbpuwpakketten kunnen worden
voltooid. Om tot een afremming van
de utiliteitsbouw te komen stelde hy
een bouwbelasting voor. Hy wil vol
gend Jaar al beginnen met een ge-
leideiyke opvoering van de woning-
bouwproduktie waarby tevens de
achterstand moet worden ingehaald.
Minister Schut deelde aan de ka
mer mee, dat medio augustus een
rapport wordt verwacht waarin
wordt bekeken in hoeverre het mo-
geiyk zal zUn een premie te geven
by snellere bouw. De opvoering wil
de minister bereiken door enkele
veranderingen in de contingentertng,
maar ook in een flexibeler opstellen
van het programma voor volgend
Jaar. Zo la hy van plan niet meer
een exact cUfer te noemen maar
aan te geven binnen welke grenzen
de produktie moet komen te liggen.
De heer Van der Peyi (CHU) ziet
nog geen reden tot paniek maar wel
tot directe bezinning. Hy meent dat
door het tegengaan van de huidige
versnippering van arbeidskrachten
het bouwprogramma kan worden
opgevoerd tot 135.000 per Jaar. De
liberaal De Beer deelde mee dat ook
de WD volgend jaar het program
ma wel wil opvoeren maar dan moet
wel de zekerheid bestaan dat dit zin
heeft en dat hierdoor niet het aan
tal in uitvoering zynde woningen
stygt zonder dat het aantal gereed
gekomen woningen relatief toe
neemt.
LEKKE BAND
AMSTERDAM «ANP» De
man, die dinsdagochtend voor
zyn werkgeefster de textielfa
briek Tlel en Zn N.V. in Amster
dam f 50.000 van de bank haalde,
zal waarschyniyk nimmer een
lekke band zo duur behoeven te
betalen als hy gisteren heeft ge
daan. Rydend in een personen
auto door de Zyistraat werd hy
door een passerende fietser er op
attent gemaakt, dat er met een
van de autobanden iets niet in
orde was. Hy gelastte de chauf
feur te stoppen. Belden stapten
uit de auto om een kykje te gaan
nemen, nog geen vyf minuten
later ontdekten ze. dat de tas
met het geld, die op de achter
bank lag. was verdwenen
De Postduivenvereniging War
mond" hield zaterdag een wedvlucht
voor oude duiven vanaf Chateraux
Afstand 634 km. Uitslag: A van den
Drift: 1-3-4; Q. Breugelsdyk; 2. B 't
Beek: 5; L. van Zuiden 6; J. de Vroo-
men 7-8; H. de Koekkoek 9; J.
Smeets 10.
Tevens werd er een vlucht gehou
den vanaf Pont St. Maxense. Af
stand 349 km. Uitslag: A. van de
Drift: 1-2-3-4; J. Smeets: 5-8-10;
Diemei en van DUk: 6; C. van de
Zwart 7; H. de Koekoek 9.
