Gesprek met kopstukken
van de „Geref orm.
Denken en werken
Kerkdiensten Leiden en omgeving
Geen beton
,GEEN ROZEN
OP AARDE"
Woord van
bezinning
PAGINA 10
LETDSCB DAGBLAD
ZATERDAG 20 JUNI 1970
(Van een speciale medewerker)
- LEIDEN (GPD) Ds. Tukker zei onlangs op de jaarver
gadering over de Hervormde Kerk: „Zij is onze moeder, zij
heeft ons gebaard. Uit haar handen ontvangen wij de doop,
het woord, de belijdenis, het avondmaal, onze opleiding, de
ambten, de gemeenschap der heiligen die voorgingen en die
volgen. In haar staan wij in de rij der voorgeslachten en der
nageslachtenTrouw aan de kerk en juist daarom „zitten
we in een niet zo makkelijk kerkelijk leven". Op de hervormde
algemene kerkvergadering, voorgezeten door een bondspredi-
kant (Samson) doch verder „bondsloos" (iedereen weet daar
alles van), is nogal aangedrongen op een nieuw belijden van
de kerk. „Maar hoe wordt, onze positie wanneer de kerk haar
'eigen belijdenis los laat, wanneer zij haar reformatorisch ka
rakter prijsgeeft?", zo vroeg ir.-J. van der Graaf uit Huizen,
hoofdredacteur van het bondsblad De Waarheidsvriend met
wie wij ook spraken. Trouw aan de belijdenis staat met vlam
mende letters in het vaandel van de Gereformeerde Bond ge
schreven. Als de kerk die belijdenis laat vallen, wat dan? Het
antwoord op die vraag konden de beide heren niet geven. „Het
ligt open, we weten het nog niet
Kan uit een nieuw belijden, een
belijden van deze tijd. dan niets
goeds voortkomen? U moet, zo ant- :V f'i-
woordt ds. Tukker, de belydenisge-
schriften zien als „historische klas
sieken." geschreven in een „hoog
kerkelijke kerktaal." Nu moet u
eens proberen Bach op een moder-
•ne manier te spelen zonder uat er
van verarming sprake is. Dat gaat
eenvoudig niet. En "wat de belijdenis
betreft: ze mogen het zo modern
zeggen als ze willen, als alles, de
hele geloofsinhoud, er maar in
staat. „Met moderne collega's heb
ik de beste contacten gehad en de
diepste gesprekken gevoerd. Hebben
we dan geen rekening te houden
met al dat nieuwe, met die enorme
ontwikkeling die we meemaken?"
zo vroegen ze. Mijn antwoord was
dan: „Wat is er voor niéuws in de
bijbel te merken dat er niet bij
staat?"
De nadruk die de Bond op de be
lijdenis legt, wekt ten onrechte de
indruk, dat het hier om in beton ge
stolde. dorre, niet meer voor discus
sie vatbare dingen gaat. Het is de
•Bond niet te doen om hoe het ge
zegd wordt, maar om wat er ge
zegd wordt. Het gaat hem om de
„volle geloofsinhoud." „We willen
voor de religie van het belijden
staan, we willen dat de kerk staat
voor de religie van haar eigen be
lijden en dat ook laat doorklinken in
de prediking. Dat is geen dorre,
geen intellectualistische zaak, maar
•een doorleefde.' aldus de beide he
ren. die in het kader van dit ge
sprek. moeilijk ontkomen aan het
trekken van een parallel met de
verontruste gereformeerden. die,
evenals zij, hameren op het onver
kort vasthouden aan schrift en belij
denis. „Er is," zo zegt ir. Van der
Graaf „inderdaad wel een verbin
ding met de verontrusten in hun
-strijd om de belijdenis. Bij hen
kwam het echter plotseling, van
daar dat zij ook wat overmi'litant
reageren. Wü, als Gereformeerde
Bond. verkeren al lang in een kerk.
waar de religie van de belijdenis
heel zwak staat. Dat beïnvloedt de
ifeüS
Ds. W. L. Tukker
reactie. Wij vertrouwen dat het
voortdurend getuigenis zijn uitwer
king niet zal missen en blijven de
communicatie met de anderen zo
veel mogelijk bewaren. De Gerefor
meerde Bond is loyaal. En minder
militant dan de verontrusten."
Groei
Nu moet men, na de opmerkingen
over het „smalle pad" en „geen ro
zen op aarde" niet denken, dat de
Gereformeerde Bond alsmaar op
rotsen ploegt en gedurig onkruid
tussen het graan vindt. Ds. Tukker
getuigt onomwonden, dat de in
vloed van de Bond „groot" is.
En binnen het geheel van de Her
vormde Kerk steeds sterker wordt.
Het ledental van de Bond kan noch
ds. Tukker noch ir. Van der Graaf
op tafel brengen. Wel is hun bekend,
dat een zesde van het aantal predi
kanten, driehonderd dus, tot de
Bondspredikanten gerekend mag
worden, terwijl ongeveer een derde
van de kerkgaande hervormden de
beginselen van de Bond zijn toege
daan. Bovendien groeit het aantal
lezers van De Waarheidsvriend ieen
goed geredigeerd, informatie ver
strekkend en leidinggevend blad)
snel. De Bondsgemeenten liggen
hoofdzakelijk in het midden van het
land. Ds. Tukker vertelt echter, dat
bij de Bond nu ook vragen binnen
komen van niet traditionele Bonds
gemeenten, vragen als:' kunt u ons
aan een predikant helpen?
„De Bond wordt aanvaard in de
kerk." zo meent ds. Tukker. „Wü
aanvaarden de kerk zoals zij is, dus
met alles ook waarover wü diep
verontrust zijn. De synode zien we
als onze kerkeraad. Niet dat we nu
zo vreselijk tevreden zijn over deze
synode. Zü is, naar onze mening, te
activistisch en handelt te weinig
vanuit het belijden „In de synode
ziet u steeds." 20 vult ir. Van der
Graaf aan, „dat twaalf tot achttien
leden tegen kardinale punten zijn.
Het zün de mensen die min of
meer denken zoals wü- Hun tegen
stemmen helpt weinig. De meerder
heid beslist eigenlük. Als u eens
even zou nagaan hoeveel meeleven
de hervormden ds. Exalto (Bonds-
predikant-synodelid) vertegenwoor
digt en een bepaalde predikant uit
Noord-Holland, dan zou u staan te
„We zitten in een niet zo mak
kelijk kerkelijk levenDs.
W. L. Tukker uit Groot Ammers.
voorzitter van de Gereformeerde
Bond in de Nederlandse
Hetvormde Kerk, glimlacht a Is
hij dit zegt. Het is de vage glim
lach van iemand die al zo vaak
grapjes hoorde over ziin zwarte
jasje, die al zo vaak werd uit
gekreten voor d oordryver of
luchtfietser, die al jaren weet
dat hij en de zijnen in de Her
vormde Synode de eeuwige ver
liezers zün en die toch maar
doorloopt op de weg die hü eens
insloeg Ds. Tukker kent. als
„Bondspredikant" de smalle
weg. Geen rozen op aarde voor
wie schrift en belijdenis onaan
tastbaar zijn, geen rozen voor
wie, volgens de goegemeente, tot
de „zwarte" orthodox-gere
formeerde gezindte behoort. Nu
moet men, zo zegt ds. Tukker,
alles wat zwart lijkt niet op het
zelfde zwarte hoopje gooien.
Maar al te gauw schuift men
de gereformeerden in de Her
vormde Kerk in dezelfde hoek
als bijvoorbeeld de oud-gerefor
meerden. En dat terwyl er tal
van verschillen zün. De Ge
reformeerde Bond merkt het.
Hü is, vooral bij jongeren, niet
,.in". Hij is, voor progréssieven.
een lachertje. Dat verdriet ds.
Tukker. Het verdriet hem om
dat hier een stuk vooringeno
menheid wordt gedemonstreerd,
een stuk onkunde ook. dat de
werkelüke bedoelingen van de
bond opzij drukt en totaal geen
rekening houdt met de hechte
trouw van deze gereformeerden
aan de Hervormde Kerk.
küken. Maar goed, dat is het sys-
teem." Ds. Tukker voegt er onmid-
dellük aan toe. dat men niet alle
heil moet verwachten van provincia
le kerkvergaderingen, classes en sy
noden. Zonder al deze vergaderingen
kan God de kerk toch bouwen. „Het
is dan ook niet erg dat we neder
laag op nederlaag lyden."
Rekening
De Gereformeerde Bond in de
Hervormde Kerk is heel wat groter
dan, bijvoorbeeld, de Christelijke
Gereformeerde Kerken. Heeft de
Bond, die in de grote Hervormde
Kerk een minderheidspositie in
neemt. en om die reden vrijwel elke
slag verliest, er nooit aan gedacht
een zelfstandige tkerk te worden?
Heeft hij ook wel eens gedacht aam
een samengaan met afgescheiden
gereformeei'den? „Er is misschien
wel eens aan gedacht, het is ons in
ieder geval al vaak gezegd." aldus
ds. Tukker, „maar de banden die
ons met de Hervormde Kerk bin.den
zün veel te sterk om er serieus
over te praten. Om te beginnen is
daar, de historische plaats van de
Hervormde Kerk. door God ge
bouwd. tot reformatie gebracht en
in stand gehouden. Dat belet ons
om heen te gaan en we willen dat
ook niet. Wat ons ten diepste aan de
Hervormde Kerk bindt," aldus ds.
Tukker, „is dat God een verbond
met haar heeft opgericht, waar
door zü recht heeft en een belofte.
En dan zün er de schatten, die deze
kerk ontving in haar historie en dat
bedoel ik geloofsmatig. Schatten,
waarvan de afgescheiden kerken
wel mogen lenen, doch die zü niet
bezitten. Wü willen de historische
band bewaren. En tenslotte: haar
schuld, de schuld van de Hervormde
Kerk, is onze schuld. Wü kunnen
niet heengaan, want wü hebben er
een rekening staan. Wij zün mede
verantwoordelijk voor alles wat er
is. En wat ontvangen wü veel goeds
van de kerk. Zü is. zoals ik op de
jaarvergadering al zei. onze moe
der
Ir. Van der Graaf mag dan zeg
gen. dat de „Bonders" in de Her
vormde Kerk minder militant zün
dan de verontrusten in de Gerefor
meerde Kerken, hun stem klinkt
toch nogal hoekig en scherp, arro
gant vaak. Zü wekken de indruk de
waarheid in pacht te hebben. Ds.
Tukker geeft dat volmondig toe. „Ik
kan mü voorstellen." zo zegt hü,
„dat wü nogal verwaand lüken.
Vroeger viel mij de arrogantie van
de afgescheidenen ook erg op. Zü
hebben meer dan wij, weten meer
dan wü, dacht ik dan De Gere
formeerde Bond heeft daar natuur-
lük wat van meegekregen. Of wü de
waarheid in pacht hebben? Of bü
óns pas de volheid is te vinden? Ik
zou zeggennee daarvoor heb
ben wü toch teveel het gevoel er
naar te jagen, te jagen naar datge
ne waardoor wij van Christus ge
roepen zün. Eerder is er een be
kommernis. Maar ik kan mü wel
begrüpen dat ons voortdurend op
bübel en belüdenis hameren een ar
rogante inddruk maakt".
De Gereformeerde Bond zit daar-
bü nog met de moeilijkheid, dat
hem soms een taal in de mond
wordt gelegd, die niet de züne is en
dat de taal van één Bondspredikant
of ook wel niet-Bondspredikant. j
soms wordt uitgedragen als „de" j
taal van „de" bond. Buitensporighe-
den worden met een zekere graagte
voorzien van het Bondsetiket. Dat
is dan weer een beet ie verdrietig."
Overigens wüst ds. Tukker er wel
op, dat een sterke nadruk wordt ge
legd op het zondaar-zijn voor God en
op de verbondenheid met Christus.
Daar kan men natuurlijk al gauw
een brok hel-en-verdoemenis-predi-
king in zoeken, compleet met alle
scherpe contrasten die het gegeven
aanreikt. Beide heren beklemtonen
evenwel dat dit een goedkope ma
nier is om zich van de Bond af te
maken. Een dergelüke zwart-wit-
schildering doet. zo zeggen zij. be
paald geen recht aan de Gerefor
meerde Bond.
„Ook voelt de Bond zich niet
„zelfgenoegzaam" als zü onver
vaard stelt:, de gereformeerde pre
diking is de enig legitieme predi
king. De prediking van niet-Bonds-
predikanten wordt daar niet door
uitgesloten. Als die prediking gere
formeerd is, is zü evenzeer legi
tiem. Wü zün erg blü met bepaalde
dingen die door Van Niftrik. Van
Ruler. De Ru <op de jaarvergade
ring van de Confessionele Vereni
ging). Aalders en andere theologen
worden gezegd. Soms denk je:
waarom hebben ze dat nu,niet eer
der gedaan? Nee," aldus ds. Tukker,
„het gaat ons echt niet om onze
mensen en onze Bond. het gaat om
wat wij voorstaan. En als je dan an
deren in onze lün hoort spreken, dan
weet je dat het toch niet allemaal
voor niets was, dat er zegen op ons
bezig-zü'n rust Het gaat er niet om
dat elke hervormde tot de Bond
moet worden gebracht. Onze rijk-
dom gun ik iedereen, maar ik ben
pas rustig als de hele kerk gerefor
meerd is
Wedergeboorte
De theologie van de in 1906 opge
richte Bond werd een wedergeboor-
te-theologie. Die stond tegenover
„de goede mens, de vrome mens"
van de vrüzinnigen. Volgens ds.
Tukker was het vroegere verwijt
van een „christen-prediking" in
plaats van een „Christus-predi-
king" niet ongegrond. Later kwam
er binnen de Bond echter een meer
christocentrische prediking Er
bleef niettemin een verbinding we-
dergeboorte-Christusprediking. De in
vloed van ds. I. Kievit te Baarn
mag hier niet ongenoemd blijven.
„Wij zijn wedergeboren in hem, in
Christus, wü zijn wedergeboren
door het gelcof." Ds. Tukker zegt
het nog anders: „Wat is Christus in
ons leven? Hoe komt hij in ons le
ven? Wat doet hü in ons leven? In
deze zaak staan wij. Zo zien wij het..
Ds. Tukker vertelt er verder
bü, dat „verscheidene van onze kop
stukken" de invloed ondergingen
van Kohlbrugge en dat er ook affi
niteit bestaat met Hoedemaker
„Het „heel de kerk en heel het
volk" vinden we ver gereikt, maar
we luisteren er graag naar."
Ingaande op een aantal punten,
die wel als typisch voor de gerefor-
Veel werk gebeurt zonder er
veel bü na te denken. Het zou
ook onmogelijk zün bü alles wat
we doe i welbewust en diepgaand
onze gedachten te gebruiken.Hoe
vermoeied blükt het vaak te zijn
om met nieuw werk in 'n nieuwe
omgeving op gamg te komen. Als
we de gang eenmaal te pakken
hebben loopt alles ronder al te
grote inspanning. Veel werk is
routinewerk.
Anderzüds wordt ons wel eens
gezegd na te moeten denken bü
wat we doen. Het heet dan: je
hoofd bü je werk houden. Deze
aansporing is soms nodig. Maar
al te vaak wordt de routine ro
groot dat we niet meer na-den
ken. Het is ook mogelük dat on-
ze gedachten afgeleid worden.
Plotseling kun je uit Je droom
worden opgeschrikt. O Je, denk
aan Je werk, niet zitten mijme
ren! Welbewust bezig zün, zon
der dromen, is een tegenover
gestelde kant van routinewerk
Een aardig voorbeeld hoe je
onder vrü eentonig routinewerk
toch kunt denken is het verzoek
van een groep arbeiders die naar
een andere fabrieksafdeling wa
ven overgeplaatst omdat de chef
van mening was dat steeds maar
hetzelfde werk geestdodend zou
zün. Integendeel. Na een dag
vroegen ze alsjeblieft terug te
mogen naar hun oude afdeling
want dan konden ze nadenken,
dachten niet zozeer bü hun werk
maar hadden gelegenheid over
andere dingen te denken of met
elkaar te praten. Het werk ging
Intussen in flink tempo door.
Hetzelfde valt te ontdekken bij
het verlangen om tijdens het
werk muziek te kunnen horen.
Die muziek belemmert blijkbaar
niet. Het stimuleert, geeft een
bepaald ritme en maakt dat tij
dens het horen van het een de
aandacht voor het ander niet
vermindert.
Iemand die zich bij het lezen
van een boek moet concentreren
can meestal geen andere geluiden
om zich heen hebben. Sommige
mensen zien kans om temidden
van een pratend gezelschap zo
verdiept te zün in hun boek dat
ze niets horen van wat om hen
heen gebeurt. Je moet ze hard
aanroepen voordat ze uit de we
reld van hun boek wakker wor
den. Dit kan echter lang niet ie
dereen. We kunnen maar zeer
beperkt met twee dingen tege-
lük bezig zü«. MoeUük of be-
langrük werk vraagt speciale
aandacht zonder afleiding. Daar
om wil iemand die studeert een
eigen kamer. Ook een ernstige
zieke kan meer mensen om zich
heen op een zaal of drukte in
huis niet verdragen. De zieke wil
met zichzelf alleen zün, om alle
beschikbare krachten van
lichaam en geest büeen te kun-
nenhouden. Het brengt soms ge
nezing. De concentratie van den
ken in afzondering kan ook no
dig zün als voorbereiding op het
sterven. Anderzijds zijn er ook
zieken in een bepaald stadium
die angstig zün en zoveel moge
lijk bekenden om zich willen
zien.
Denken en werken, het zijn
twee gebieden van ons menselyk
bestaan die niet atüd zo precies
in evenwicht zün. Er zün span
ningen tussen denken en werken
Wat we met de gedachten vóór
ons zien kan niet altüd worden
verwezenlütot. Omgekeerd kun
nen onze gedachten niet volle
dig volgen wat we doen of welke
krachten in ons werk schuil gaan
en in beweging komen. Hoe dan
ook, we kunnen welbewust wer
ken en mogen al werkende den
ken.
Dr. P. L. Schoonheim.
predikant Experimenteel
kerkewerk, LEIDEN.
meerden in de Hei-vormde Kerk
worden gezien, memoreert ds. Tuk
ker nog even, dat „een heel stel ge
reformeerde predikanten, in en bui
ten de Hervormde Kerk" bezig is
om de Statenvertaling van de bijbel
te moderniseren. Het gaat er dan
om hetzelfde te zeggen in een Ne
derlands dat meer van deze tüd is,
dus niet om een nieuwe vertaling,
want de Bond heeft de Statenverta
ling liéf. Waarom eigenlük? Omdat,
zo zegt ds. Tukker, een vertaling al
tijd min of meer een exegese is en
omdat de exegese, die de Bond in
nieuwere vertalingen „tast en
proeft," geen genade kan vinden in
de ogen der „Bonders." Ds. Tukker
spreekt, als hü het heeft over wat
wij nog steeds de „nieuwe verta
ling" noemen van een „theologische
aversie." Als éém van de vele pun
ten. die deze afkeer oproepen,
noemt hü het „wegvertalen van de
hel." Dan valt immers ook een
kernstuk van het belijden der kerk,
namelijk Christus' nederdaling ter
helle. weg. Volgens hem is de Sta
tenvertaling tekstgetrouwer.
Met Rome wil ds. Tukker wel pra
ten. Hü ziet echter geen reden om
samen te gaan. Om geen misver
stand te wekken geeft hü spontaan
toe dat bü Rome veel ten goede it
gekeerd. Het „gooide de bübel
open," het stelde veel dingen discu
tabel. het kreeg zicht op deze tijd,
het bewaarde ook historische waar
den. Aan de andere kant heeft de
vooruitstrevendheid van Paus Jo-
hannes minder zün sympathie dan
de behoudendheid vah Paus Paulus.
Vooral in het „vrijzinnig-humanisti
sche streven" van veel jonge room?;
katholieke geestelüken ziet hü een
gevaar. De orthodoxie in de R.-K.
Kerk is hem al met al liever dan de
zich in allerlei vormen uitende pro
gressiviteit. Hoe ook: „wat er ook
verandert in de R.-K. Kerk, in we-
zen is alles gelijk gebleven. We zien
daar geen werkelüke reformatie."
En wat de oecumene betreft, ligt
daar de kwestie van het belüden.
Als oecumene zou betekenen, dat de
Hervormde Kerk haar reformato
risch karakter zou moeten prüsge-
ven, dan wordt het voor de Bond bij
zonder moeihjk. Het is een zorg,
een zorg die ds. Tukker de klacht
doet slaken: „We zitten in een niet
zo makkelijk kerkelyk leven
Ir. Van der Graaf constateert
evenwel een poosje later met blijd
schap „En toch is er in de Her
vormde Kerk nog een gezond stuk
gereformeerd leven gebleven."
Leiden Hervormde Gemeente:
Pieterskerk 10 u. ds. J. A. Eekhof.
Hooglandse kerk 10 u. ds. E. M.
Pannekoek.
Marekerk 10.30 u. Geen dienst, 5
u. ds A. J. de Jong.
Maranathakerk Lage Morsweg 10
u. dr. K. E. H. Oppenheimer.
Koning6kerk Koningstraat 10 u.
dr. P. L. Schoonheim.
Bethlehemkerk Driftstraat, geen
dienst.
Bevrijdingskerk Montgomerystr.
9. u, ds A. J, Lamping
Vredeskerk Burggravenlaan lOu.
ds Joh. Poort. Jeugdkapel Vredeskerk
10 u. de hr. O Lagerwerf.
Ver. Vrijz. Hervormden Aula As-
serstraat 1. 10.30 u dr A. van Biemen,
Bentveld.
Eglise Wallone Breestraat 10.30 u
Pasteur Frank le Cornu.
Academisch Ziekenhuis 10 u. ds. P. J.
d. van Malssen.
Diaconessenhuis Houtlaan 55 10.30
u. ds. H. W. Hemmes
Jeugdkerk L.H.J.-gebouw Leven
daal 10.30 u .ds. C. H. Bijl
Lutherse kerk 11.45 u. ds. J. A.
Eekhof, Studentendlenst.
Geref. Kerk: Zuiderkerk 10 en 7
u. ds. Kronemeijer.
Petrakerk 10 en 5 u. ds. Horten-
slus.
Oude Vestkerk 10 en 5 u. dr. v. d
Zwaan.
Be'oftekerk 10 en 5 u. dr. Dronken
Bevrijdingskerk 10 en 5 u. ds. Bo-
venberg.
Groenhoven Vm. 10 u. ds. Moob
hulzen, Viering Heilig Avondmaal.
„De Mirt" 10 u: De heer Bakker.
„Het Mierennest" 10 u de heer
Kroon.
R.-K. Kerk: H. Antonlus (zat.av.
7 u.) 9.30, 11. 12.15 u.
Haagse Schouw (zat.av. 7 u.) 9.30.
11.30.
Hartebrug (zat.av. 7.30) 8, 9, 10.45
12 en 7 u.
Herensingel (zat. av. 7 u), 8.30,
9.30, 11 en 6.30.
Bijkerk Timorstr. 9.30 en 11.
H. Leonardus (zat.av. 7 u.), 8, 9,
10 45. 12.15 en 7 u.
H. Lodewljk (zat.av. 7 xi.). 8 u.
In St.-Maartenhuls, 9.45, 11, 12.15, en 6
uur.
H. Petrus: (zat.av. 7 u.) 9, 10.30, 12
en 6 u.
Studentenpan 11,45 Pleterskerkstr.
1.
Vrijz. Kath.. Kerk (Vreewljkstr.)
10.30 uur dienst des Woords.
Evang. Luth. Kerk 10.15 uur ds.
J. Happee.
Chr. Geref. Kerk 10 en 5 u .ds J.
H Carlier.
Leger des Hells —10 u. Helllglngs-
samenkomst. 7.30 u. ver loss! ngssa'men-
komst
Geref, Kerk Vrijgem. 10 en 5 u.
dienst.
Nieuw Apos. Kerk Hoge Ründük
24, 9.30 en 4 u .dienst
Doopsgez. Rem. Gem. 10 u. ds S.
H. Verheus te Amsterdam.
Evang. Chr. Gem. 10 u. dhr. A.
v. d. Sande te Driebergen.
Geref. Gem. Dienst.
Christian Science (Steenschuur 6)
10.30 u. Ned. dienst.
Baptisten gem. —(Oude Rijn) 10 u.
ds. R. Reling.
Oud Kath. Kerk Cronestelnkade 9.45
HM.
Aarlanderveen Herv. gemeente 10
en 7 uur ds. G. van Hoegee (vm H.
Avondmaal), Geref. kerk 10.30 uur ds.
D Braam te Haarlemmermeer 2.30
uur ds. W. P. H. Puwels te Hillegom
Chr. Gerei. Kerk 9.30 uur. dienst des
Woords, RK kerk (Zat. 7) 7.30 en 10.30
uur. Dorpshuis Ter Aar 9 en 12 uur.
Abbenes Hervormd Gemeente 9.30
uur ds. S. G. J. Goverts, van Nieuw-
Vennep. Beinsdorp: Dorpshuis Venne-
perweg 10 uur dhr. E. H. Brugman,
van Amsterdam.
Alpüen aan den Rijn Herv. gem.
Adventskerk 9.30 u. ds. J. H. Bogers,
(heilig avondmaal) 6.30 u. ds. M. Fok-
kema. Kruiskerk 9.30 u. ds. M. Hane-
maayer, viering heilig avondmaal. Op-
standingskerk 9.30 u ds. M. Fokkema,
(heilig avondmaal), 6.30 u. ds. J. H.
Bogers (heilig avondmaal). Zaal Op-
tsandingskerk. 9.30 u Jeugdkapel, de
heer W. de Geus. Geref Kerk Mara
nathakerk, Raadhuisstraat 10 uur ds.
K. Feenstra, van Amstelveen 6.40 uur
ds. H. Hortensius, van Lelden. Salva-
torikerk. Willem de Zwljijgerlaan 10 u.
ds. A. Borman 6.30 uur ds. G. O. N.
Veenhuizen. De Goede Herderkerk
10.15 uur ds. G. O. N. Veenhuizen 6.30
Ds. A. Borrpah. Oud Geref. gemeente
9.30 en 4 uur leesdlenst. Volle Evange
lie gemeente 10 uur H. van Leeuwen,
7 uur J. E. v. d. Brink, Geref. Kerk
vrijgemaakt 9.30 en 6,30 uur leesdlenst.
Remonstr. Geref. gem. 10.30 uur ds. J.
van der Guchte te Wagenlngen. R.K.
St. Bonlfaoluskerk (zat. 7 uur) 8.30
10. 11.30 én 6 uur. R.K. Piux X kerk
(zat. 7 uur) 7.30, 9, 10.30, 11.45 en 5.30
uur.
Bodegraven Herv. Gemeente 't
Anker: 9 en 10.30 u. ds. J, H. Cirkel
(vóorber. HA) Salvatorkerk 10 u. ds.
Balke 6.30 u. ds. C. v. d. Bosch Go-
rlnchem (voorber. HA), Bethlehemkerk
9.30 u. ds. C. A. van Harten 6,30 uur
kand. De Groot, Zeist (voorber. HA)
Geref. Kerk 10 u. ds. B. J. F. Schoep
4.45 u. ds. Veenhuizen, Alphen a/d Rün
Nieuwerbrug 10 u. ds. Bouwman Heem
stede, 6.30 u. ds. B. F. Schoep. Geref.
Kerk (vrijgem 11 en 15 u. ds. C.
Breen, Geref. Gemeente 10 en 6.30 u.
leesdlenst. Evang. Luth. Kerk 9 u.
ds. A. Jense, Ede (HA) Ev&ngelisatie-
I kirng 10 u. eredienst Jb. Klein Hane-
veld.
Boskoop Herv Gemeente 9.30 u.
ds. W. L. Heijmane. 6.30 u ds. A. de
Leeuw Geref. Kerk 9.30 en 5 u. ds.
Warnink uit Slikkerveer, Maranatha-
mavo 11 u. ds. Warnink uit Slikker
veer. Chr. Geref. Kerk 9.30 u en 6.30
u. ds. J. Manni, Geref. Gem. 9.30 u.
leesdienst 3.30 u J. W. Verwey. Evan
geliecentrum Nieuw Leven 9.30 u. in
Concordia de heer Th. Verwoerd: Ka
pel Bethel (volle evangelie) 9.30 u. de
heer J. Modderkolk, Vrijz. Prot. Ge-
loofdsgemeenschap 10 u. ds. Hoff-
Vlsscher uit Vught; R.K. Kerk Rijers
koop (zaterdagavond 7 u.) 7.30 u. 9 u.
en 11 u. Snüdelwük (zaterdagavond
5.30 u.) 10 u.
Hazersivoude Herv. gemeente 9.30
uur ds. H. Bout te Utrecht 6.30 uur ds.
A. J. de Jong te Lelden. Geref. Kerk
9.30 en 5 uur ds. W. J. Smidt te Voor
schoten, RK Kerk St. Bernardus (zat.
7) 8, 9.30 en 11 uur. St. Michael (zat.
7), 8, 9 en 11 uur. Dorp (zat. 7) 8, 10
en 11.30 uur.
Hillegom Hervormde Gemeente
10 uur dB. J. Bronsgeest, bed. H. A.
7 uur ds. J. Bron6geest bed. H. A.
Parkwük 3 uur ds. J. Bronsgeest bed.
H. A. 10 uur Jeugdkapeldienst in de
cantine van Leeuwenstein. Pastoorlaan
Donpshuls Vennperweg 10 uur dhr. E.
H. Brugmans, Amsterdam. Geref. Kerk
10 en 7 uur ds. W. P. H Pouwels.
Chr. Gereformeerde Kerk 10 en 5 uur
Student Buys, van Amsterdam. Volle
'Evangeliezending 10 uur samenkomst
in Evangelisch Centrum. Zijlsingel 2a
Lelden voorg. Ev. J. P. H. ZfJlstra.
Dinsdagavond 8 uur wekelijkse sa
menkomst. Aktie Kruistochten Neder
land: Woensdagmiddag 4 uur: Kinder
bijbelclub ten huize van fam. Schef-
fers, Parallelweg 17, Hillegom Vol
le Evangelie Gemeente: 10 uUr samen
komst In Nutsgebouw van den Ende
laan, voorganger: br. v. d. Berg. Zon
dagavond 8 u bijbellezing Klein Vree
wijk 3. Lisse. R.K. Kerk St. Martlnus:
Zat. 7.00 8.30, 10.00 Hoogmis. 11.30;
12.45 5.30 en 7 uur. St. Jozef (zat. 7
uur. 8.30 10.00 11.30 en 5 uur.
Koudekerk Herv. gemeente 10
10 uur ds. Boer van Hazerswoude. 7
uur ds. v. d Most uit Rotterdam (open
dienst m.m.v. Soli Deo Gloria) Geref.
Kerk 10 uur vm en 7 uur nm ds. Sierts
Hoogmade Herv. gemeente 10 uur
ds. P. Schoonenboom, RK Kerk (z^t. 7)
9 en 11 uur.
De Kaag Hervormde Gemeente 10
uur ds. H. B. van 't Hoff RK. Kerk
Kerk Hoofdweg (zat. 7) 8. 10 en 7 uur.
Katwijk aan den Rün Hervorm
de gemeente. Dorpskerk 9,30 ds.
de Leeuw Boskoop 5.46 ds. Westra
Sassenheim. Ontmoetlngskerk 10 en
6.30 ds. Baas, School Naarcisstraat,
10.30 heer van der Vliet. Geref. Kerk
•9.30 ds. van den Berg Sassnehelm 7 ds.
Elderman. R.K. Kerk (za. 7) 8, 9.30
Katwük aan Zee Herv gemeente
Nieuwe Kerk: 10 uur ds. J. P. van
Roon 6 uur ds. C. van den Bergh. Ou
de Kerk 8.30 uur ds. W. Vroegindewey
10 uur ds. C. Treure 6 uur ds. P. A.
Lefeber van Alphen aan den Rijn. Ich-
thuskerk 10 uur ds. W. Chr. Hovlus,
5 uur ds. A. Vink, Pnielkerk 9.30 uur ds
P. A. Lefeber van Alphen a/d Rijn 6
uur ds. C. Treure, Groen van Prinste-
rerschool 10 uur ds. W. Vroegindewey
Ziekenhuis „Overduin" 2 uur ds. J. G.
van Ieperen, Zeehospitium 8.30 uur ge
ref. Dienst voorbereiding H.A. Wijkge-
bouw „De Hoeksteen" 10 uur v. d. Do-
vendlenst. Geref Kerk Vredeskerk 9.30
uur ds. R. de Vries bed. H.A. 6 uur ds.
R. de Vries. bed. H.A. en dankzegging
Triumfatorkerk 9.30 uur ds. F. Pijl
man bed. H.A. 5 uur ds. F. Pijlman,
bed H.A. en dankzegging. Chr. Geref.
Kerk 10 en 5 uur ds. H. C. van der
Ent Geref. Kerk (vrijgemaakt) 10.30
uur leesdlenst 5 ur ds. Rutke. van Zuid
Laren. Geref. Gemeente Remisestr.)
10 en 5 uur ds. Van der Bijl R.K. kerk
6 uur n.m. In de kantine N.C.I. Hoor-
neslaan.
Lefmiildep Herv. gemeente 9.30 u.
ds. C. J. Baart te Raamsdonkveer ge
ref. kerk 9.30 uur ds. D. Averes, 7 uur
ds. A. P. Heiner te Ter Aar RK kerk
zat. 7 7.30 9.30 en 11.15 uur.
Leiderdorp Herv. Gemeente ge
ref. kerk Hoofdstraat 10.30 uur ds. J.
P. Honnef H.A. Schepplngskerk. 11 uur
ds. F. C. Kamma, Oegstgeest Geref.-
Kerk Hoofdstraatkerk 9 uur ds. H.
Post Oegstgeest 6.30 uur ds. G van
Loenen. Schepplngskerk. 9.30 uur ds.
G. van Loenen. 5 uur ds. H. Post. RK
Kerk Meerburg (zat. 7) 8.45 9.. 10.30 12
en 6 uur Menswording (zat. 7.30) 9.
10.30 en 12 uur.
LISSE Hervormde Gemeente Gro
te Kerk 10.30 uur ds. J. van der Vel
den 7 uur Jeugddienst. Helv kapel 9.00
u ds J van der Velden. Gereformeer
de Kerk 10.30 uur ds G. de Vries van
Haarlem-Z 7.00 uur dhr. Slpke van d.
Land. Bijzondere Dienst voor belang
stellenden Geref. Gemeente 10 en 4
uur Leesdlensten Geref. Kerk Vrljg.
10 en 4.30 uur ds. H. Chaah. be
noemd hoogleraar aan de Theol. school
te Pusan (Korea) Oud Geref. Gem.
9.30 En 3 uur Leesdlensten. Chr. Geref.
Kerk 10.30 en 4.30 uur ds. D. H. Bies-
ma, Aktle Kruistochten Ned. Maan
dagavond 8 uur ln Gasthuis Welkom ds
J. Gravendeel, 4 uur Jeugdbijbelclub
R.K. Kerk Agathakerk (zat. 7) 8.30,
10.15 Hoogmis, 11.45 7.00 uur Agatha
Dep. Poelpolder aula 8.30 en 12.00 uur.
Zat. 7.00 uurl Marlakerk (zat. 7) uur
8.30 Hoogmis 10.30 12.00 uur 5.30 uur.
Nieuwkoop Herv. gem. 9.30 u. ds.
W. Kool te Katwijk. 6.30 u. ds G. van
Doorn.
Geref. Kerk 9.30 en 6.30 u ds. H.
nenburg (H.-Avondmaal
Gerei. Kerk 9.30 en 6.30 u ds. Ha-
nenburg (H.-Avondmaal).
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 u. dienst.
Rem. Geref. gem. 10 u. ds T. Elders-
Mayer.
R.-K. Kerk (zat. 7), 7.30, 0, 10.45 en
7 u.
Nleuwveen Herv. gemeente 9.30
u. ds De Jong te Lelden. 6.30 u. ds
Poort te Leiden.
Geref. Kerk 9.30 uur dienstm 6.30
u. ds Obblnk te Ouderkerk a. d. Am-
stel.
R.-K. Kerk (zat. 7), 9. 10.45 en 5 u
Nieuw-Vennep Herv. Gem. 9.30
u. ds Sj. Gerbrandy van Kethel, 7 u. ds
Goverts.
Dorpshuis Venneperweg 10 u. dhr.
E. A. Brugman van Amsterdam.
Geref. Kerk 8.45 en 10.30 u. ds. J.
de Vriea, 4.30 u. dienst.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 3 u. ds
W. de Graaf.
R.-K. Kerk O. L. Vr. Onb. Ontv.:
(Zat. 7), 9 en 11 u.
Noordwükerhouf Herv. Gem.
10 u. v.m. de heer J. W. Hoffenaar uit
Voorhout, 10 u v.m. Kinderkerk in geb.
„Open Hause", 7 u. n.m. ds W. Dekker
uit Noordwijk, Geref.-Herv. dienst.
R.-K Kerk St.-Jozef —(zat. 7) 7.30.
8.45. 10.15. 11.30 en 7 u.
St.-Viktor (zat. 7) 8. 9 30. 11 en 6 u.
H. Hart ln de Zllk (zat. 7) 8.30,
10 en 11.30 u.
NoordwIJk-BInnen Herv. gem
10 u. ds. D. Keuning, 7 u. ds A. L. La-
pré.
Geref. Kerk 9.30 u. ds B. Bouma,
7 u. ds C. Warner.
Van den Berghstichtlng 11 u. ds
J. Bijleveld (Rijnsburg).
R.-K. Kerk (zat. 7), 8, 9.30, 11.15,
5.30 u.
N'oordwük aan Zee Herv. Gem.
Hoofdstraat 10 u. ds. J. de Vreugd
(Haaf ten).
Kapel Hoofdstraat 7 u. ds D. Keu
ning.
Sole Mlo 9.30 u. ds A. L. Lapre.
Geref. Kerk 10 u. ds C. Warner,
7 u dr K. Dronkrt (Leiden).
Herv. Geref. Evang. (Herv. Jeugd
centrum De Rank. Golfbaan) 10 u. (zie
Ned. Herv. Kerk). 3.30 u. ds C. van
den Bergh (Katwijk aan Zee).
R.-K. Kerk (zat. 7). 7.30, 9. 10.30
en 12 uur.
Oegstgeest Herv. Gem Groene-
kerk 9 u. ds H K. Jonkman.
Pauluskerk 10 u. ds J. Irik.
Gemeentecentrum 7 u. prof. dr.
H. Berkhof. 10.30 u ds. M. J. Wagen
voorde, 10 u. wika M. A. de Vlieger
(centrale kinderdienst ln soc. zaal).
Ver. van Vrijz. Herv. 10.30 u. dr H.
Faber te Wassenaar
Geref. Kerk 10 en 5 u. ds Heems
kerk (H. Avondmaal).
Geref. Kerk Vrijgem. 8.30 en 3 u.
dienst.
R.-K. Kerk (zat. 7.30). 9. 10.30, 12
en 6.30 u.
Bonaventurakapel (zat. 7.30), 8, 10
en 11 u.
Oude Wetering Herv. geïh. dienst.
Geref. Kerk 9.30 en 6.30 u. ds J.
Kapteln (H. Avondmaal), R.-K. Kerk
(zat. 6.30), 8. 9.15, 10.30 en 12 U.
Remonstr. gem. 7 u. ds J. W. Wery
te Rotterdam.
R ün sat erw oude Herv. gemeente
9.30 u. dr G. de Ru te Rotterdam, 7 u.
ds C. J. Baart te Raamsdonkveer.
R.-K. Kerk (zat. 7), 7.30, 9.30 en
11.15 u.
Rünsburg Herv. Gemeente Grote
kerk 9.30 u. ds Wisse (Doopdlenet),
5 u. ds Van Gosliga,.
Bethelkerk 9.30 u. ds Van Gosliga,
5 u. ds Wisse.
Geref. Kerk Petrakerk 9.30 u. dhr.
D. J. Brouwer te Katwijk, 5 u. ds Bij
leveld.
Immanuelkei-k 9.30 u. ds Bijleveld,
4.30 u. ds R. J. A. Hanenburg te Nieuw
koop.
Maranathakerk 9.30 u. ds C. L.
Ruben te Rijswijk, 5 u. ds H. LIJesen
te Noordwijk.
Geref. Kerk Vrijgem. 10 en 5.15
u. ds F. de Vries.
Chr. Geref. Kerk 9.30 u. ds De
Vries.
R.-K. Kerk (ln tuinbouwschool)
zat. 7, zo. 10.30 u.
Sassenheim Herv. Gem 9 en
10.30 u. ds A. Westra. 5 u. bijzondere
dienst in gebouw Ontmoeting o.l.v. ds.
H. B. van 't Hof te De Kaag en spre
ker major Thomas van het Billy Gra
ham-team.
Geref. Kerk 9.30 u. ds H. Elder
man te Katwijk-blnnen, 5 u. ds H. v.
D. Berg.
Chr. Geref. Kerk 10 en 5 u. ds L.
S. den Boer.
Valkenburg Herv. Gem. 10 u.
en 6.30 u. ds G. Zonneveld (Heilig
Avondmaal).
Geref. Kerk 9.30 en 6.30 u. ds J.
Snoey te Katwijk.
Geref. Kerk Vrijgem. 8.30 en 3 u. d
N. de Bruin.
Voorhout R.-K. Kerk (zat. 7.30
u.) zond. 7.30, 9, 11.45 en 7 u.
Herv. Gem. 10 u. ds A. Os
kamp, 10 u. Jeugdkapel (chr. school)
1216-Jarigen.
Voorschoten Herv. Gem. Dorps
kerk 10 u.ds Meyering, 7 u. ds. v. d.
Geest.
Hulp en Heil 10 u. de heer Pera,
Rijndyk 10 u. ds Cazimlr.
Geref. Kerk 9 en 10.30 u. ds Baaye
te Rijnsburg, 5 u. ds Warner te Noord
wijk.
Aula Noord-Hofland 9 46 u. kand.
Doornik.
R.-K. Kerk Kaurentiu» (zat. 7). 8.30,
10.30 en 12 u.
Moeder Gods (zat. 7), 8. 10, 11.30 en
6 u.
Waddlnxveen Herv. Gemeente,
9.30 uur ds. D. van Vliet 6.30 uur ds.
J. v. d. Heuvel. Herv. wijkgebouw 9.30
uur ds. J. van den Heuvel en 6.30 u.
ds. T. van 't Veld Bethel 9.30 uur ds
T. van "t Veld 5 uur ds. D. van Vliet
Immanuelkerk 9.30 uur ds N. J
Flink 7 uur Open Deur Dienst ds. van
Malsem. Ger. Kerk Kruiskerk 8.30 uur
ds. B. Koekkoek 7 uur ds. C. J. van
der Drift Nleuwerkerk aan den IJssel
Ontmoetlngskerk 10 u-ur ds. B. Koek
koek 5 uur dirs. A. Borman, Alphen
a/d Rü" Chr. Afgesch. gem. 99.30 uur
en 5 uur ds. A. P. Verloop. Rem. Gem
10 uur ds. J. W. Wery Rotterdam Oud
Ger. Gem. Zuidkade 158 10 uur en 6.30
uur leesdlenst.
Wassenaar Hervormde gemeente.
Dorpskerk 9 u. toerlstendlenst 10 u. ds.
J. T. Wlersma, 4.30 u. ds. H. Taslma,
Den Haag 7 u. ds. J. A. G. van Zon-
R.K. Kerk in de buurtschap
De Engel in Lisse.
ten Klevletkerk 9 u. Jeugdkerk 10
u. Prof. dr. H. Berkhof, Oegstgeest Ma
6laekerk 10 u. ds. J. A. G. van Zan
ten Dorpcentrum 9.30 u. ds. C. v. d,
Bergh, Katwijk aan Zee 10 u. kinder
diensten. Geref. Kerk Bloemcamplaan;
10 en 7 u. ds. L. Bech Zijllaan 10 en
7 u. ds. D. van der Meulen, Ned.
Prot. Bond Lange Kerkdam 10.30 u. ds
A. C. J. Jonker. R.K kerk (Goeds
Herder) zat. 5 zon. 8.30 10. 11.30 RK
Kerk H. Joseph zat. 7 zon. 8. 9, 10.30
12 H. Willlbrordus zat. 7, 8. 9 zon, 8
9.30, 11, 12.15, 5 uur.
Warmond Herv. gem. 10 uur dl.
J. M. Snüders.
Woubrugge Herv. gemeente 9.30 u
en 6.30 u. ds. Franken, geref, kerk 9.30
en 6.30 uur. ds. Van der Tas. Amster
dam.
Zevenhoven Herv. gemeente 9.30
en 7 uur ds. Reüenga (H. Avondmaal)
RK Kerk zat. 7) 7.45, 9. en 10.45 uur.
Zoeterwoude Herv. gemeente 10 u
ds. Quak te Koudekerk, rk kerk st. J»B
(zat. 7.30), 7.30 10 en 11 uur Aloyslui-
kapel (zat. 7), 7.30 9. 10.30 en 11.30 u.
Zwammerdam Herv. gemeente l"
uur J. v. d. Kooij te Lelden. 5.30 uur
ds. van Leusden te Leidschendam
Geref. Kerk 8.30 uur ds. B, J
Schoep te Bodegraven Gerei. ge®,
dienst RK Kerk (zat. 7), 8, 10, 11.3"
en 5.30 uur.
