Filmweek 'USA Today' in Leidse Camera-bioscoop
Pessimistische visie op
maatschappij in Amerika
macht van geld een dne-in-de-pan
Films
Leiden
V j-V
„Toren der Lusten:
Nu is het
tijdvoor
Beschuit
met
aardbeien.
,THE MAGIC CHRISTIAN" MET PETER SELLERS EN RINGO STARR
Willie Boy
Spitse boeven
USA today
Hogeschool
der liefde
flUJDAG 19 JUNI 1970
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 19
(door Reg ten Zijthoff)
LEIDEN Het Holland Festival brengt dit jaar in veertien
plaatsen een programma van negen films onder het motto
,USA Today". Negen onafhankelijke filmprodukties die een
nogal pessimistisch beeld geven van een Amerikaanse maat
schappij gevestigd op geweld, corruptie, verraad en uitbuiting
Voor het altijd nogal conventionele en op tradities stoelende
Holland Festival een opzienbarend initiatief. Ook al kun je
daarbij afdingen dat van de negen films slechts twee (Medium
Cool en Ice) ondertiteld zijn, zodat ook deze kritische film-
week automatisch selecteert en een ruggesteun betekent voor
jg je veelgehoorde klacht dat het Holland Festival gemeenschaps-
lden verteert, die alleen aan een culturele elite-groep ten
le komen. Zoals ook Fanny Hill en The Pearl in het Engels
toegestaan, maar niet in vertaling. Porno en radicalisme
de uitverkorene.
heeft deze filmweek, die van
'tot en met 24 juni in Leiden wordt
jJjepresenteerd, van officiële zijde
yritiek gekregen. HF-directeur Hans
jt Witte geeft toe dat „op het ni-
reau van ambassades en ministeries"
rfficieel is geprotesteerd tegen het
icherpe anti-Amerikanisme van deze
[inweek. Inderdaad is er onder de
tegen films geen enkele te vinden,
I tjjce een goed woord over heeft voor
Amerikaanse welvaartsmaat-
Khappij; ook al verschilt de kritiek
Èerk van kracht en niveau. Maar dat
sag geen renden zijn om „USA To-
kv" af te wijzen. Wie de „onafhan-
W lelijke Amerikaanse cinema" als ult-
593 wgsP11111 kiest, geeft „tegengif" voor
Bollywood. Wie naar de normale
ippnogrammering kijkt, ont
snel dat „USA Today" een kri-
üsche druppel is op een gloeiende
plaat.
Het programma van „USA Today"
Jtetaat grof gezegd uit drie soorten
ülms: speelfilm, documentaire en
lermenging van deze twee genres.
.Medium Cool" (gisteren al vertoond
Camera) behoort tot de laatste
(roep. Haskell Wexler tekent daar-
de bewustwording van een tv-ca-
meraman, die uit de sfeer van sen-
sationale primeurjagerij naar een
maatschappelijk engagement wordt
getrokken.
Op dit thema escaleert het verhaal
naar de schokkende climax, die zich
afspeelt tegen de authentieke ach
tergrond van de Democratische ver
kiezingsconventie in Chicago 1968.
Terwijl de jongeren buiten in elkaar
worden geslagen en met zenuwgas
worden bestookt, kiest het Demo
cratische circus binnen Humphry als
presidentskandidaat.
Deze laatste gebeurtenis vormt een
belangrijk onderdeel van „America
is hard to see" (woensdag 24 juni);
een fascinerende documentaire over
de verkiezingscampagne van Eugene
McCarthy waarin de moord op Ro
bert Kennedy verwerkt is. Regisseur
Emile De Antonio is voor de Neder
landse tv. en filmkijker geen onbe
kende. Drie documentaires werden
tot nu toe voor de Nederlandse tv
gebracht. Point of Order (ontmas
kering van de communisten jager Joe
MacCarthy), Rush to judgement
(aanval op het Warren-report) en
In the year of the pig (onthullend
verslag over de misdaden in Viet
nam). Uit al deze films blijkt hel
der de conclusie van de filmmaker:
het Amerikaanse volk krijgt de re
gering, de oorlogen en de misdaden
die het verdient.
Emile De Antonio laat in ..Ameri
ca is hard to see" zien hoe de intel
ligentie van Eugene Mc Carthy, zijn
vredelievendheid en visie het tenslot
te moeten afleggen tegen het ge
schreeuw om „law and order" (wet
en orde), de goedkope emoties van
Humphrey en de handige manier
waarop wijlen Robert Kennedy de
sentimenten van het grote publiek
weet te bespelen. De film toont Mc
Carthy als een scherp denker, een
man die snel en spits kan reageren,
maar ten enemale de demagogische
kwaliteiten van zijn tegenstanders
mist.
Aansluitend bij deze thematiek is
„Celebration" (maandag 22 juni),
een verslag van de tegen-inaugura
tie en anti-Vietnam-demonstraties
tijdens de inauguratie van president
Nixon op 20 januari 1969. De camera
volgt voortdurende organisator Ren.
nie David een van de zeven
slachtoffers van de onderhand be
ruchte Chicago-processen bij de op
zet van The Counter-Inaugural en
het protest-bal in een reusachtige
circustent in Washington DC. „Cele
bration" tekent scherp een mentali-
teits- en generatieconflict dat zich
tenslotte gewelddadig uit in het slot
van de film waarin we zien hoe de
National Guard afrekent met vredes-
demonstranten
Deze wat langgerekte docu
mentaire van Gerald Bruck wordt
in één programma vertoond met
„Law and Order" van Fredrick
Wiseman; een zeer objectieve repor
tage over het werk van de gemiddelde
Amerikaanse politieman. Wiseman,
die advocaat is en tot de meest kri
tische van de Amerikaanse documen
taire school behoort, schoot meer
dan 10.000 meter filmmateriaal tij
dens zijn 250 uren met politie-pa-
trouillewagens. Een alerte film, die
het onverantwoorde politiegeweld
laat zien maar ook het eerste-hulp-
werk, de beschermer van de goede
zeden, de huwelijksbemiddelaar en
kinderredder. Voor Frederick Wi
seman is de documantaire het „eni
ge antwoord op Hollywood dat nog
steeds in een fantasie wereld leeft".
Documentair gezien blijven er in
het HF-programma dan nog twee
films over: „Paradise Now" (dinsdag
23 juni) en „Some won't go" (voor
film bij King Murray- zondag 21 ju
ni). „Paradise Now" is het verslag
van de laatste voorstelling van het
inmiddels opgeheven Living Theatre
van Julian Beck en Judith Malina.
Paradise Now: een gespeelde en ge
leefde show op 10 januari 1970 voor
een publiek van 7000 mensen in het
Sportpalast in West-Berlijn. Film
technisch gezien een boeiend expe
riment want regisseur Sheldon
Rochlin maakte „Paradise Now" ge
heel op videotape, waardcor de be
wegelijkheid van de film aanzienlijk
werd vergroot. Daarna werden elek
tronisch de kleur toegevoegd, waar
door fantastische effecten loskwa
men. „Paradise Now" is de enige
film in de reeks die keuringsmoei
lijkheden heeft gehad. De Neder
landse filmcensuur wilde tien minu
ten verwijderen; maar na herkeuring
en een emotionele verdediging van
Julian Beck en Sheldon Rochlin in
Amsterdam is de film nu toegela
ten voor 18 jaar en ouder.
„Some Won't Go" is een 50 mi
nuten durende documentaire over de
houding van de Amerikaanse jeugd
inzake de oorlog in Vietnam. Pro en
j contra Vietnam en dienstweigering
komen uitvoerig aan de orde in deze
film die zijn titel ontleent aan de an
ti-oorlogsyell „Heil, no. we won't go",
waarna de langzamerhand gebruike
lijke verbranding van de oproepings-
kaarten plaatsvindt.
In de speelfilm „Ice" (vrijdag
19 juni) is Vietnam Mexico gewor
den. Cineast Robert Kramer, die in
1969 internationaal verrassend debu
teerde met „The Edge", brengt zijn
visie op de mogelijkheden vcor een
revolutie. .Jee" is een politieke scien
ce fiction-film. Amerika over 2. 20 of
200 jaar. Een maatschappij die een
misdadige aanvalsoorlog in Mexico
voert en via een controle van pers
en andere massamedia en een kei
harde geheime politie het volk in de
greep houdt en de radicale elemen
ten klein. Een angstaanjagend toe
komstbeeld waarin geweld, corruptie
en verraad centraal staan. Robert
Kramer laat de weg zien van de he
terogene ondergrondse beweging, die
na jaren van voorbereiding eindelijk
actie gaat voeren. Black Power, anar
chisten, socialisten, communisten
voeren alelmaal hun eigen acties. Di
plomaten worden vermoord, autori
teiten gekitnapt en het „establish
ment" slaat terug via moord en
tegen-terreur. We zien een schokken
de castratie-scene en de lafhartige
moord op een revolutionair leider.
„Ice" is een film waarin de onzeker
heid centraal staat. De sombere
zwart-wit beelden van Robert Kra-
mer geven weinig hoop op een toe-
komst van vrede en vrijheid, maar j
ze twijfelen evenzeer aan het begrip
„doel heiligt de middelen". Een in- j
drukwekkende film, die als realiteit j
erg nabij lijkt
Twee speelfilms heb ik tot het eind
bewaard, omdat ze filmisch gezien
de meest verrassende experimenten
uit deze moeiende Holland Festival-
manifestatie zijn: „End of the Road"
(zaterdag 20 juni» en „King Mur
ray" (zondag 21 juni),
j „End of the Road" is zuiver vi
sueel gezien een van de meest over-
I donderde filmervaringen van de
I laatste jaren. Een explosie van kleur
I en spel in een uitgekiende, voortdu-
rend van ritme veranderende monta-
ge. Niet zo vreemd, want Aram
Avakian (43 jaar), die met deze
film naar de gelijknamige roman
1 van John Barth debuteert, behoort
tot de beste „film-editors" van Holly
wood. Als regisseur heeft hij met zijn
eersteling een ambitieuze stap voor-
uit gezet. „End of the Road" is een
zeer persoonlijke visie op de Ameri
kaanse maatschappij. Een uit el
kaar gescheurd land en volk waarin
de mensen neurotisch en paranoïde
zijn en geweld en seks de pijlers van
een krankzinnige leefgemeenschap.
De film speelt dan ook voor een be
langrijk deel in een krankzinnigen
gesticht waar een neger-psychiater
zijn revolutionaire theoriën in prak
tijk brengt. Iedereen doet daar
„zijn eigen ding". De drang of nood
zaak waardoor hij kan blijven voort
bestaan. Het overschrijden van de
drempels, het afwerpen van iedere
remming, vormt de motoriek van de
ze maatschappij (Amerika). Centraal
in deze wereld staat de volkomen
nihilistische filoloog Jakob Horner
(Stacy Keach fascinerend acteur
met een hazelip): leraar en patiënt.
Hij begint een verhouding met een
getrouwde vrouw, laat door zijn psy
chiater een abortus plegen als het
fout loopt en blijft tenslotte als eni
ge overeind. Deze raamvertelling is
opgevuld met beelden van „een sa
menleving in brand", zoals Aram A-
vakian het zelf uitdrukt.
Misschien heeft „End of the Road"
teveel pretenties om op de titel
„meesterwerk" aanspraak te kunnen
maken. Maar het is ongetwijfeld de
beste debuutfilm van 1969.
„King Murray" experimenteert op
een heel ander vlak. De cineasten
David Hoffman en Jonathan Gor
don kozen als onderwerp en persona
ge een super-verzekeringsman: King
Murray. Een miljoenen verdienende
zakenman, die Jjdel is. dynamisch,
onstuitbaar, egocentrisch en nog
veel meer. Maar hij weet het alle
maal van zichzelf; een natuurlijk ac
teur, die van het leven een persoon
lijke show maakt. Rond deze man,
Scène uit de Amerikaanse
speelfilm „King Murray"
die zijn weekends versiert in Las Ve
gas en achter een glas whisky iemand
een miljoenen-verzekering aan
smeert, bouwden Hoffman en Gor
don een zalig experiment in „cinema
vérité". King Murray is waarheid en
leugen onontwarbaar verstrengelt.
Voor de kijker een puzzel om uit te
vinden welke scènes geënsceneerd
zijn en welke zuiver documentair.
Overigens is de inbreng van de twee
cineasten (afgezien van het uitste
kende camerawerk) betrekkelijk.
Halverwege loopt de zaak namelijk
uit de hand wanneer King Murray
zelf gaat bepalen hoe en wat. „Een
spontane speelfilm", noemde David
Hoffman de film vorig jaar tijdens
het festival van Cannes. Waar
schijnlijk de beste omschrijving voor
deze dynamische uitbarsting van ci
nema en leven. Of King Murray als
mens nu sympathiek is of niet; hij
leeft en doet dat maximaal.
De operazangeres Maria Callas zal
van 21 tot 27 juni op uitnodiging
van de Russische minister van Cul
tuur haar eerste bezoek aan Rusland
brengen. Mevrouw Callas zal een
het Kremlin worden ontvangen en
leningrad bezoeken.
ra LUXOR „Toren der lusten" de held krijgt als beloning
V y is in feite een soort cinematogra- de van een langharige dee
LIDO The Magic Christian (Geld stinkt niet) behoort
tot de categorie van films, die al tijdens de opnames tot „on
verbiddelijke bestsellers" worden uitgeroepen. Ex-Beatle
Ringo Star, mèt Peter Sellers in de hoofdrollen, maakte met
de door Paul McCarthy geschreven titelsong „Come and get
it" de kleurenproduktie nog voordat de eerste beelden waren
vastgelegd, al tot een topper. En alle publiciteit tijdens de
opnames rond de scène, waarin mooie Raquel Welch met de
zweep een groot aantal topless-galeislavinnen aan het werk
houdt, deed nog vóór de première de rest.
„Geld is niet alles of wèl?"
Dat is het thema, dat regisseur
Joseph McGrath in het met Terry
Southern en Peter Sellers hoogst
persoonlijk vervaardigde scenario
centraal heeft gesteld. „Is ieder
een te koop —vooropgesteld dat
de prijs natuurlijk hoog genoeg
Is?" is op zich een interessante
vraag. En die vraag wordt door
Peter Sellers als de steenrijke Sir
Guy Grand als het ware vele ma
len gesteld. Als intro adopteert
Sir Guy de vrolijke Jonge wees
Ringo Starr, die duidelijk toont
maling aan geld te hebben. En
met zijn in Youngman Grand Esq.
omgedoopte erfgenaam klieft hij
zich een weg door de samenleving.
Geholpen uiteraard door een
stroom bankbiljetten, die overal
frustratie, verwarring en verbijs
tering achterlaten.
Vergezeld door zijn twee wel
aantrekkelijke maai- omgekeerd
evenredig intelligente halfzusters,
ADVERTENTIE
dwarrelt Sir Guy met zijn nieuw
bakken zoon door het Londense le
ven. En waar het gezelschap ook
verschijnt en er (achter de scher
men) met een bundeltje bankbil
jetten wordt gezwaaid, verandert
de normale gang van zaken op
slag. Zo wordt de historische Ham-
let-scène opgefleurd met een
striptease, mag het leger ook
meeschieten tijdens een society -
Jachtpartij. vallen twee zwaarge
wichtboksers elkaar verliefd in de
armen in plaats van er duchtig op
los te slaan, toont Sir Guy-himself
moderne tafelmanieren in een ex
clusief restaurant en loopt alles
ook tijdens een heilige kunstvei
ling èn de beroemde Boatrace
flink mis. Als Grote Finale
„vaart" dan het splinternieuwe
zeekasteel „The Magic Christian"
met de Europese upperten aan
boord een uiterst merkwaardige
maidentrip.
Als extraatje geeft Sir Guy ten
slotte het proletariaat de kans om.
uit een met urine, bloed en mest
gevuld bassin, wat bankbiljetten
op te duiken. Waarna de milde ge
ver mèt zijn erfgenaam besluit tot
een wat eenvoudiger levenswijze
Maar ook daarin blijkt wat „poen"
bijzonder goed van pas te ko
men
Zo vaart dus The Magic Chris
tian deze week over het witte
doek van het Lido-theater. Overal
frustratie, verwarring en verbijs
tering achterlatend. Echter óók bij
de kritisch ingestelde bezoeker,
die wat meer hoopt te zien dan
wat luchtige niemandalletjes.
Want niet voor iedereen geldt het
„pecunia non olet" niet ieder
een beschikt over zo'n rijkdom,
om de film waarheidsgetrouw te
maken.
Daarom zal The Magic Christian
voor sommigen toch een wat ver
warrende produktie blijven. Al zal
Juist voor die kritische bioscoop-
gangers één ding, de macht van
het geld, wèl erg duidelijk zijn ge
worden: namelijk, dat een maat
schappij, die over voldoende geld
beschikt èn hoofdrolspelers-met
naam als Peter Sellers en ex-
Beatle Ringo Starr het zich gerust
kan veroorloven om zo'n film te
maken..»'
STUDIO Nog een week de
vluchtende Willie bekijken in de
film „Teil them Willie Boy is
here." Deze moderne western gaat
over de Indiaan Willie die met
zijn geliefde Lola de woestijn in
vlucht, nadat hU haar vader ge
dood heeft. De sheriff, gespeeld
door Robert Redford, gaat Willie
achterna en doodt hem boven op
een berg. In de film is de verhou
ding blanke-lndiaan aangegeven,
waarbij de Indiaan de underdog is
en blijft. Robert Redford en Ro
bert Blake (als Indiaan) zetten
prachtige creaties op het witte
doek. Het verhaal speelt zich af in
en nabij eep Indianenreservaat.
Ex-Beatle Ringo Starr maakt,
na door de steenrijke Sir Guy
TRIANON De twee spitse
boeven uit de nadagen van het
Wilde Westen, Butch Cassidy en de
Sundance Kid blijven nog een
weekje om zomers Lelden van
hun avonturen te laten genieten.
Gewaagde treinovervallen, einde
loze achtervolgingen door rotsach
tige prairies, en een mooie vrouw,
wat wil je nog meer? Onze helden
die het te heet onder de voeten
wordt, vluchten naar Zuid-Ameri-
ka, waar zij uiteindelijk de helden
dood vinden. Geweldig spel, prach
tige fotografie, een uitstekende re
gie. Kortom i gaat dat zien.
Grand te zijn geadopteerd, tn
The Magic Christian („Geld
stinkt niet") niet voor niets het
overbekende gebaar van duim
en wijsvinger
LUXOR „Toren der lusten"
is in feite een soort cinematogra
fische drie-in-de-pan. De Franse
rolprent geeft zowel knipogen
naar de griezelfilm, als naar de
vecht- en de historische film. Dit
filmische mengsel resulteert ten
slotte in een alleszins aanvaardba
re rolprent, waarin de vaart zeker
niet ontbreekt.
Als basis werd gebruikt een
boek van Alexander Dumas. Alles
draait om een fraaie slottoren,
waarin de Franse koningin Cathe
rine met haar twee hofdames een
tweede leven leidt. Overdag fla
neert ze ln allerlei weelderige ge
waden door het paleis maar iedere
arond ondergaat ze een metamor
fose: met de twee hofdames ver
trekt ze naar de toren.
Daar gaat alles op de erotische
toer; iedere nacht staan drie vers
aangevoerde Jonge edellieden ge
reed om de drie dames een gezel
lig avondje te bezorgen. Na een in
tensief stukje spartelen in een he
melbed eindigt alles nogal bloede
rig In de gewelven verblijven vele
bloeddorstige mannen, die de edel
lieden als een soort toetje aan het
slot van de avond flink toetakelen
en ze daarna hevig bloedend tn de
slotgracht gooien.
Deze krachtige doorstroming in
de slottoren blijft voor de omwo
nende burgers niet verborgen. De
nijvere vissers ontdekken iedere
dag vermoorde edellieden in hun
visnetten in plaats van de zo fel
begeerde vis. Als ze aan het hof
hun beklag doen. hoort koningin
Catherine onbewogen hun feiten
aan.
Natuurlijk komt er aan deze
tour de force tenslotte een einde.
Dat gebeurt wanneer er een of an
dere stoere held uit Vlaanderen
komt opdagen die met een degen
omgaat als een huisvrouw met
een matteklopper. De een na de
andere schurk wordt geveld. Ko
ningin Catherine komt tenslotte
jammerlijk om ln de vlammen en
CAMERA ln het kader van
het Holland Festival organiseert
het internationaal verbond van
filmkunsttheaters C.I.C.A.E. in
het theater aan de Hogewoerd
onder het motto „USA today"
een week vol met jonge Ameri
kaanse films. Elke dag een an
dere. In zijn totaliteit een nogal
pessimistische kijk op de Ameri
kaanse maatschappij, zoals wij
u hierboven uitvoerig verklaren.
de held krijgt als beloning de lief
de van een langharige deerne, die
om en nabij de twintig lentes ach
ter de rug heeft.
REX Bij de titel „Lesboat
Hogeschool der liefde" zou men
een keur van lesbiennes verwach
ten, die op alle mogelijke manie
ren elkaar verleiden op het eiland
Lesbos naar voorbeeld van hun
dichteres Sappho. Niets van dit al
les. slechts één lesbienne tracht
enkele onschuldige meisjes te
„versieren" en verder draait het
verhaal om een vreemd huwelijk.
De zeer knappe vrouw -Carl*
RomanellD komt alleen in het ho
tel waar zij onmiddellijk belaagd
wordt door de lesbienne (Kathe
Haak) en plaatselijke vrouwenja
ger Beiden proberen haar te ver
leiden. Dan komt de echtgenoot,
een beroemd schrijver. Het lukt
zijn vrouw echter niet hem te be
vredigen en daarom vraagt de
echtgenoot de hulp van de vrou
wenjager. die met graagte dit
karweitje voor hem opknapt De
echtgenoot kan het echter niet
aanzien dat zijn vrouw met een
vreemde naar bed gaat en ver
zoent zich dan met zijn vrouw op
een smerig strand.
„Lesbos; Hogeschool der liefde"
had door regisseur Muller wel iets
beter uitgewerkt kunnen worden en
ook de afschuwelijke nasynchroni-
satie deed niet veel goed aan de
film. Muller is er echter wel in ge
slaagd de spanning erin te houden,
want nooit komt er bij een lief
desverhouding meer kijken dan een
wegdraaiende camera. Rex geeft
deze week de hogeschool dei lief
de, maar niet die van de film
kunst.
