De eerste leraar"
is een
revolutionair meesterwerk
Griep?
Eerder thriller dan documentaire
Frankrijk verbiedt
uitvoer Ivensfilm
rrico
'Cactus bloem' leuke
film zonder stekels
Russische films matig gewaardeerdmaar
ffrede Fu Manchu
Zaterdag
11 uur
op t.v.
doop prinsjes
Duitse bisschoppen:
celibaat handhaven
HET LEVEN, DE LIEFDE, DE DOOD
,Pok(:
de dood
°reii met
DOKTER SEX
VRIJDAG 20 FEBRUARI 1970
LF.IDSCH DAGBLAD
PAGINA 11
(Door Fred Raadman)
HILVERSUM Net als de grote Amerikaanse filmmaat
schappijen heeft de staatscinema van de Sowjet-Unie een
pied-a-terre in Nederland. Ook de Russen beschikken daarvoor
aan de Amsterdamse Weteringschans over een royaal,
'bejaard pand compleet met mini-bioscoop en ook zijn zij gul
met slok en hap, waarbij uiteraard wodka de whisky en kavi-
0 laar de kaaskoekjes uit Hollywoods buitenposten vervangt.
Het grote verschil met de Amerikaanse vestigingen -en vertegen
woordigingen is echter, dat men hij Sowexportfilm geen schare
personeelslieden aan de slag ziet: voor de afzet van Russische films
liggen in Nederland zó weinig mogelijkheden, dat je daar eigenlijk
piet eens een filiaal zou verwachten.
„provincie" zich er nog niet aan ge
waagd. Ook voor Leiden is de film
nog niet geboekt, maar bij het ver
huurkantoor heeft men wel de ver
wachting, dat hij te zijner tijd in de
Sleutelstad zal worden vertoond.
De diep-ingevreten opvatting van
de meeste bioscoopexploitanten, dat
rij maar beter met een boog om
Russische films heen kunnen lopen
omdat die „vergif voor de kassa"
heten te zijn, is er de oorzaak van,
<lati dei verhuurders niet staan te drin-
[en om Sowjet-RusSische produkties
tan te kopen. Héél incidenteel wordt
er wel eens een film bij een klein
verhuurkantoor geplaatst. Een Ne
derland Film bracht grote produkties
wals „Oorlog en Vrede", „Anna Ka-
■enina" en „Vuurpaarden" uit. Maar
het machtige Tuschinski- concern,
naartoe dit verhuurkantoor behoort,
verzuimde de vertoningen de brood
nodige ondersteuning door een groot
scheepse campagne te geven. Wellicht
doet Columbia, die volgens een pu-
blikatie in een vakblad vier Russi
sche kleurenfilms van groot kali-
gei- gaat distribueren (w.o. Andrei
Roeblew en De gebroeders Karama-
»w)dit straks beter.
De ongeïnteresseerdheid van het
Nederlandse publiek (dat tot voor
enkele jaren ook Japanse films ne
geerde) is niet één-twee-drie te ver
klaren en is in elk geval ongefun
deerd: wie om film geeft kan be-
jwaarlyk voorbijzien aan een cine
ma, die naast de onvermijdelijke
middelmaat ook meesterwerken als
„De eerste leraar" voortbrengt. Dit
schitterende debuut van de tijdens
de Cinemanifestatie 70 ook met zijn
Toergenjew-verfilming „Het adels-
nest" zoveel indruk makende jonge
Andrei Michalkow-Kontsjalowski,
drie jaar geleden al in Venetië be
kroond, is eindelijk ook tot Neder-
and doorgedrongen dank zij een
ondernemende verhuurder. En mis
schien wordt zijn durf beloond met
de belangstelling, die deze bepaald
niet conventionele filmersblik op de
beginjaren van de Russische revo-
utie verdient. Maar men moet al
weer zijn hart vasthouden, want na
een te kort begin in Utrecht en Am
sterdam hebben de bioscopen in de
Bijl in boom
„De eerste leraar" is een oud-sol
daat, die in 1923 naar Centraal Azië
reist met de opdracht in een klein
Kirghiezendorp in een barre, verla
den streek een sdhooltje te stichten.
De bewoners ontvangen hem met
hoongelach: „Mijn vader had ook
geen school en zijn schapen vonden
dat best", zegt een herder. En zij
worden niet geïmponeerd door het fa
natisme, waarmee de onderwijzer
Duyshen (die zelf nauwelijks scho
ling kreeg en ook geen pedagogische
kwaliteiten bezit» ondanks alle te
genwerking en vele tegenslagen in
een kippenschuur zijn opdracht pro
beert te vervullen. Het komt tot een
crisis als na de dood van Lenin
de eens zo machtige bey zich weer
gaat roeren en de oudste leerlingen
een aardig meisje van 16, laat ont
voeren om haar (tegen haar wil)
aan zijn harem toe te voegen. Duys
hen. des duivels over deze feodale
wandaad en bovendien behoorlijk
jaloers, laat het kind door de mili
tie bevrijden, maar nu keert het
hele dorp zich tegen hem omdat hij
de eeuwenoude zeden heeft aange
tast. De film krijgt een symbolisch
einde als de tóch doorzettende on
derwijzer de bij'l zet in de enige
boom van het plaatsje: met het hout
van die peppel trots bezit van een
oude bewoner wil hij de nieuwe
school bouwen in plaats van de in
brand gestoken oude schuur.
Het geluid van de bijlslagen klinkt
nog als men de bioscoop verlaat:
een revolutie is niet iets, dat van
vandaag op morgen met wat theo
rieën en slagzinnen tot stand kan
worden gebracht, lijkt Michalkow-
Kontsjalowski te willen zeggen. Je
moet lang, héél lang blijven hakken
voordat de mensen, in wier belang
het gebeurt, dat. belang zelf zien.
Dat is dan de eerste (harde» les van
de revolutie, die doordravende mees
ter Duyshen zélf leert.
Deze stijlvolle film begint traag
bij het aftasten van de eenvoud,
armoe, behoudzucht en promitieve
reacties van de bevolking, de on
beholpenheid. onmacht en onverzet
telijkheid van de overijverige leni
nistische missionaris, de trieste leeg
te van het landschap. Naarmate de
botsingen heftiger worden en de ge
beurtenissen tur bul enter, wordt het
ritme sneller, maar de aan de detail
lering bestede zorg wordt er niet
minder om. Tragiek, humor, poëzie
en ironie komen beurtelings aan bod,
niet omdat daarmee effectjes bij het
publiek zijn te verzilveren, maar
omdat het er allemaal bijhoort. Zo
groeit een gaaf, compleet beeld van
de kleine, vrijwel geïsoleerde gemeen
schap op het scherp van de snede,
waarmede de revolutie in de geschie
denis van de mensheid werd gekerfd.
Een „heilig", in de Russische films
altijd verheerlijkt onderwerp: Mi-
chalkow is één van de eersten, die
er afstand van wil, kan en mag ne
men, bij wie de bewondering kri
tiek niet uitsluit (en omgekeerd» en
die in goeden en kwaden, schrande-
ren en dommen alleen maar men
sen ziet, geboetseerd door omgeving,
opvoeding, omstandigheden. Ook in
ander opzicht is zijn revolutieilm
revolutionair voor de (puriteinse»
Sowjet-cinema, doordat hij het jon
ge meisje naakt toont als het zich
baadt om zich als het ware van de
bezoedeling door de bey te reini
gen overigens een even kuise als
ontroerende scène.
Er zou ook een geïnteresseerde ver
huurder moeten kunnen worden ge
vonden voor Café Drie Populieren op
Ploesjicha", een veel minder belang
rijk, maar om zyn menselijkheid,
natuurlijkheid en charme eveneens
bezienswaardige Russische film. De
ADVERTENTIE
Als jij griep hebt, wat doe je dan?
Dan neem ik een MANN pijnstiller.
MANN poeders en cachets H J
of MANN tabletten. lu
Alle drie helpen direct.
„Anti-Amerikaans pamflet''
(.Door Frank Onnen)
PARIJS (GPD) De Franse cenT
suur heeft de film over Laos, die de
Nederlander Joris Ivens in samen
werking met andere cineasten in 1968
had gemaakt, voor uitvoer naar het
buitenland verboden. Niettemin zijn
uitvoerige selecties uit deze film door
de NCRV en de VPRO al op het
Nederlandse televisiescherm ge
bracht. De Ivens-film mag wel in
Frankrijk worden gezien. Deze do
cumentaire draait nu in een bioscoop
in de Parljse studentenwijk, het
Quartier Latin, waar dit werkstuk
door de kritiek overigens nogal zui
nig werd ontvangen.
In hetzelfde programma is ook
Ivens „ontmoeting met Ho Tsji
Minh" opgenomen. Een film die de
Nedarlandse cineast kort voor de
dood van de Vietnamese leider
maakte.
Het uitvoerverbod wordt door de
Franse censuur gemotiveerd met de
overweging dat de film, die als offi
ciële titel „Het volk en zijn gewe
ren" draagt, een anti-Amerikaans
partiflet is en propaganda voor de
gewelddadige revolutie behelst die
I beter niet onder het oog van de met
I Frankrijk bevriende landen kan
worden gebracht.
Joris Ivens, die we om zijn mening
vroegen, bleek intussen niet kapot,
van dit exportverbod te zijn. Een
verbod waaraan bovendien moeilijk
consequent de hand is te houden,
zoals de vertoningen op het Neder
lands televisiescherm intussen «1
bewezen hebben.
Verontwaardigde Kirghiezen j
in „De eerste leraar" van de Rus
sische filmer Andrei Michalkow-
Kontsj alow ski.
vrouwelijke regisseur Fatjana Liozo-
wer vertelt een simpel verhaal over
eenvoudige lieden zoals het moet: i
met door begrip verzachte ironie,
met oog en oor voor de werkelijk-
heden met hart voor de mede- I
mens. Dat verhaal gaat over een
spontane, in haar naïeviteit net niet
te pathetische boerenvrouw (een be-
langrijke rol voor 't talent van Tat-
jana Doronina», die een uitstapje I
naar de stad maakt om er ham-
men te verkopen en daar bijna aan
een amoureus avontuur met een óók
al niet. meer zo jonge taxichauffeur
toekomt. Het is prachtig geobser
veerd en Moskou speelt levendig méé.
Heel jammer dat deze ontwapende
film over mensen om van te hou
den in ons land blijkbaar geen ver
toningen kan krijgen. Zou de NOS
zich er niet over kunnen ontfermen?
ADVERTENTIE
dut
niet vergeten..
FHcoeten
FRICO, KAAS MET EEN GROTE K
BONN (GPD) De rooms-katho
lieke bisschoppen van YVest-Dui Up
land zijn eenstemmig van oord eet,
dat het celibaat dient te worden ge
handhaafd.
Dit is gisteren verklaard na do
voorjaarsbijeenkomst van de 50 leden
tellende bisschoppenconferentie van
de Bondsrepubliek in Essen. Woor
delijk werd gezegd: „Ook in de toe
komst dienen priesters beroepen te
worden uit diegenen die de genade
gave van de echteloosheid om der
wille van het hemelse rijk aenne-
j men"
Het. celibaat stond aanvankelijk niet
als onderdeel op de agenda van de
maandag begonnen vergadering.
Woensdag besloten de bisschoppen
echter de actuele kwestie toch te
behandelen na een dringende op
roep van de werkgemeenschap van
priestergroepen en van twee groepen
progressieve hoogleraren in de theo
logie.
De voorzitter van de Duitse bis
schoppenconferentie, de aartsbisschop
van München, kardinaal Döpfner,
heeft de uitspraak van de bisschop
pen een bijdrage tot klaarheid ge
noemd.
STUDIO Het leven, de liefde,
de dood is het door Claude Lelouch
gefilmde verhaal over een ter dood
veroordeelde. Een film, waarschuwt
Lelouch, gebaseerd op feiten. Het
gaat in dit geval om Franpois To-
lédo, een Marokkaan, die in gezel
schap van zijn vriendin wordt ge-
arresteeerd. Hij wordt beschuldigd,
zonder dat we weten van wat; het
komt tot een proces. Daar wordt hij
ter dood veroordeeld. Verder vol
gen wij de eentonige gang van
Caroline Cellier als het
vriendinrietje van de Marok
kaan, die wij volgen op zijn le
venspad, dat via de liefde naar
de dood leidt. Althans volgens
deze film van Claude Lelouche.
de ter dood veroordeelde. Een le
ven. wil men Lelouch geloven, even
tijdloos als de dood. In deze sche
mertoestand, in een cel die dag en
nacht verlicht is, en die dag en
nacht onder bewaking staat, laat
Lelouch de lege plekken uit het
verhaal zien. De tamelijk goed
aardige Francois, een onopvallend
man. blijkt de moordenaar van drie
prostituees. Dankzij anonieme tele
foontjes van Francois' schoonmoe
der komt de politie op zijn spoor
en wordt hij gearresteerd op het
moment dat hij een meu£ leven
denkt te beginnen met zijn vrien
din Caroline. Na deze verklarende
„flash backs" rest het einde: de
executie.
Lelouch heeft van zijn film een
documentaire willen maken, een
aanklacht tegen de in Frankrijk
nog bestaande doodstraf. Maar een
filmer als Lelouch doet teveel con
cessies aan het theater om in zoTi
opzet te slagen. Hij werkt evenals
in zijn zoet wereldsucces „een man
en een vrouw" in kleur en in
zwart-wit en als men er gevoelig
vcor is. zal dat best een functie heb
ben. Maar overheersend is de in
druk van een zekere theatraal ele
ment, dat Lelouch niet weg weet te
nemen, zelfs waar hij op zijn
sterkst filmt: bijvoorbeeld als hij
het gevangenisleven laat zien, met
het bijna absurde gebeuren van
een mis op zondag in een gevan
genis voor terdoodveroordeelden.
Bijvoorbeeld als hij het automatis
me laat zien waaraan een gevan
gene bij de politie in Frankrijk is
onderworpen. Als hij gedeelten laat
horen van requisitoir en pleidooi,
waaruit Francois beurtelings te voor
schijn komt als een beest en een
gelouterd mens. Daar weet Le
louch, mede steunend op het voor
treffelijk spel van de Marokkaanse
acteur Amidou en op zijn eigen
De man met (le
wassen heelden
CAMERA „De man met de
wassen beelden" is de tweede
week ingegaan. Het griezelmu
seum van professor Henry Jarrod
schijnt de Leidenaren in groten ge-
t ale-naar het theater aan de Hoge-
woerd t e trekken. In de „oude"
film, die reeds verschillende malen
opnieuw is opgenomen, zijn enkele
veranderingen aangebracht. Dit
wil beslist niet zeggen, dat dit af
breuk aan het verhaal doet. Inte
gendeel zelfs, de regisseur heeft
met deze wijzigingen de spanning
er volop in weten te houden.
formidabel gevoel voor de camera
een werkelijk beklemmend effect te
bereiken. Maar door de opzet wordt
Het leven, de liefde, de diood in de
eerste plaats een soort thriller, goed
gemaakt, onderhoudend in de goe
de zin des woords, maar geen do
cumentaire. Er zijn dus bedenkin
gen aan te voeren tegen Lelouc'hs
pretenties, maar wat blijft is een
film die zeer zeker de moeite
waard is. Daar staat Lelouch de
vakman, royaal puttend uit het re
servoir van zijn kunnen, borg voor.
LUXOR In „Pokeren met de
dood" (Five cards stud) heeft Dean
Martin deze week in de Luxor de
beste troeven in handen. Als de be-
roepsgokke>- Van Morgen is „poker
face" Dean Martin de „king" van
de kaarttafels in het stadje Rin-
con en verre omgeving. Het oude-
Westen-van-1880, waar het aloude
Western-gezegd „als er één dode
valt, vallen er meerweer eens
de nodige opgang doet als bij een
partijtje poker na sluitingstijd een
vreemdeling wordt betrapt op vals
spel. Van Morgen tracht tevergeefs
het lynchen van de bedrieger te
voorkomen en dan wordt de onder
titeling van de fraaie kleurenpro-
duktie i „Een valsspeler wordt ge
hangen en dan breekt de hel los")
dodelijke waarheid.
Rincon, waar inmiddels goud
wordt gevonden, wordt het cen
trum van een goldrurti. Maar óók
van een coldrush: koelbloedige Ro
bert Mitchum vestigt zich als de
predikant Rudd, met in zijn ene
ha.njd de bijbel en in de andere eei$
pistool, in het plaatsje. Hij preekt
hel en verdoemenis en maakt bo
vendien als schutter indruk. Maar
het uitmoorden van de pokerclub
gaat door
Ofschoon er nauwelijks meer
kaarten op tafel komen trekt „po
kerface" Doan Martin uiteraard
geliefd bij al het vrouwelijk schoon,
zoals blonde Lily, de bazin van de
„renstal" van vrouwelijke barbiers
»op gevoel de winnende kaart
(colt), als hij uiteindelijk oog-in-
oog met de geheimzinnige wreker
staat.
LI DO In de strijd om de we
reldheerschappij telt geen mensen
leven. Medogenloos gaat de naar
macht hongerende op zijn doel af.
„De folterkamer van dr. Pu Man
chu" is een afschrikwekkend voor
beeld van deze strijd om de macht.
Het is geen plezierige film en eigen
lijk ontbreekt ook de echte snijden
de spanning, omdat de strijd te
ongelijk is. Altijd zijn Fu Manchu
en zijn duivelse dochter even han
diger dan de tegenstanders. Het is
een walgelijk gezicht te zien hoe
de jonge vrouw langzaam de man,
die met haar vader onderhandelt,
een mes in de rug steekt, waarna
het toch al gehavend slachtoffer in
close-up een pijnlijke dood sterft.
Massaal worden deze slachtscènes
nog eens herhaald. Een eerlijk
vuistgevecht of een stevig revolver
duel is er niet bij. Alles gebeurt
geniepig of beestachtig.
TRIANON „Cactusbloem" is
een grappige film zonder al te veel
culturele aspiraties. Hot is een vlot
verfilmd verhaaltje, waarin de hu
mor een belangrijke plaats in
neemt. Een gezellige „familie-film"
die zeker een plaatsje verdient. Het
simpele op sommige plaatsen
misschien iets te gezochte verhaal
draait om de al wat oudere vrijge
zellen tandarts Julian Winston.
Hij is verliefd op het tienermeis
je Tom, maar beging bij de eerste
ontmoeting ae stommiteit haai'
te vertellen dat hij getrouwd is en
drie kleine kinderen heeft. Als hij
een avond niet komt opdagen be
sluit het meisje zelfmoord te ple
gen. Dat het niet lukt is te dan
ken aan de jonge schrijver Igor,
die een kamer naast haar woont en
tijdig de gaskraan weet te sluiten.
Als Tino weer wat opgeknapt is,
eist ze van de tandarts Julian
dat ze in contact wordt gebracht
met zijn huidige echtgenote van
wie Julian scheiden wil. Om het
opgediste verhaal te bewijzen
neemt dc arts zijn assistente in de
arm. Zij geeft zich uit als de echt
genote van de tandarts wat tot al
lerlei dwaze verwikkelingen leidt.
De altijd ingetogen tandarts-as
sistente Stephanie krijgt het in die
rol zo naar haar zin dat ze in een
dancing erg op dreef raakt en in
contact komt met Igor, de buurjon
gen van Tino. Julian die in dezelfde
dancing aanwezig is met het meis
je Toni kan de „flirt" van zijn as
sistente maar weinig waarderen en
als een echte jaloerse echtgenoot
verwijt hij haar haar gedrag.
Stephanie neemt dat niet
en zoekt een andere baan. Inmid
dels bemerkr tandarts Julian dat Ti
no steeds meer aangetrokken wordt
door Igor en tenslotte besluit hij de
liefdesband te verbreken. Dan be
merkt hij plotseling voor een welk
een leegte hij wordt geplaatst en
besluit tenslotte toch in het huwe
lijk te treden met zijn assistente
Stephanie die daar al tien jaar op
zat te wachten.
De rol van de tandarts wordt in
de film vervuld door Walter Mat-
thau terwijl Ingrid Bergman zijn
assistente is Goldie Hawn verrast
als Toni.
De oorzaak van deze gruwelda
den is de machtshonger van dr. Pu
Manchu. Hij heeft weer een nieu
we vinding in handen gekregen,
waardoor hij water in ijs kan ver
anderen. Om de wereld van de
kracht van zijn wapen te door
dringen, laat hij een oceaanstomer
in de Caraibische Zee op een ijs
berg lopen. Hij stelt de wereld een
ultimatum. Zijn eisen welke
wordt niet helemaal duidelijk in
willigen of een serie rampen. Fu
Manchu's oude vijand commissaris
Nayland Smith van Scotland Yard
komt hem op het spoor. Hij weet
in de veste van Manchu aan de
Bosporus binnen te dringen.
De actie van de Chinese gewelde
naar loopt op een of andere ma
nier uit de hand, een explosie ver
andert het kasteel in een puin
hoop. Nog voor de grote ineenstor
ting hebben Manchu's gevangenen
zich in veiligheid kunnen brengen.
Manchu zelf wordt nooit gevonden
dus zal hij binnenkort wel met een
nog gevaarlijker wapen opduiken.
REX Met vele anderen wa
ren wy gistermiddag op het eerst#
spreekuur van dokter Sex, die deze
week zitting houdt aan de Haar
lemmerstraat. De man heeft zich
dat blijkt uit de breedvoerige
inleiding gespecialiseerd in
„moeilijke" sexuele gevallen. Maar
dat bestaat voornamelijk uit het la
ten voordraven van enkele juffrou
wen, die zich stuk voor stuk tot de
laatste draad uitkleden. Eenmaal
in het natuurlijke gewaad gestoken
mag men er lang naar kijken.
Zonder dat ze overigens iets meer
doen dan gewoon bloot zyn. De zo
genaamde satire, waarmee het ver
haaltje overgoten moet zijn iook
al blijkens die inleiding) stelt al
evenmin iets vcor. Zo wordt het
al met al een niet alleen letterlijk
onthullend consult: alsmaar naar
blote plaatsjes kijken verveelt ont
zettend snel.
