jf eeuwen Spaanse
rtretten ffiKüSW
Drie per honderd
Grote
diversiteit
stijl van exposanten
Slik de
pijn weg.
■r
Residentie-Orkest met
Beethoven - Bruckner
Samenwerking tussen
N.H. en R.K. Kerk
wsitie in Brussel
Joep Nicolas
Jeremy Bailors Jos Mertens
r i
■>C
|f museum
Parijs
ïÜptease en
eoiskunst
lekasin
Messcher's Modehuis
PECEMBER 1969 LEIDSCH DAGBLAD PAGINA 25
(GPD) Weinig meer dan honderd Spaanse
vormen op het ogenblik in het Brusselse Paleis voor
Jftnsten een aantrekkelijke tentoonstelling. Ze blijft
iuari geopend. Uiteraard hebben de organisatoren
bekende schilders gekozen. Men meent ze wel zo
Jnen dat men verheugd is, ze terug te zien, hier en
j Uin oude glorie. Maar, ondanks zichzelf af en toe,
bewogen door belangstelling voor degenen, die zij
tben gehad.
sen
"hp
(Door André Glavimans)
op de tentoonstelling
de schilder Balencia-
cio Zuloaga <1870—
itste hield ervan, zo-
os vermeldt, zyn schil-
Jlen in het portretteren
schilders en beeldhou-
jge artistieke betekenis
ajekend gelaat. En aan
"'danken we dan waar-
fwonderlyk portret van
Unet wilde haren, ge-
zondags confectiepak,
^choot. het penseel in
kan in het midden
ra in de moderne
'"'ferk.unst veel betekenis
zo'n portret als die
P ^kunstbroeder is er een
opent. Een tijdgenoot
aquin Sorolla <1863
Ik citeer maar weer
die letterlijk uitpuilt
raardigheden„Gedu-
briljante loopbaan
'succes en prijzen, zo-
in buitenlandse". Men
"^jrdig de gewoonte dan
zo'n schilder wat neer
is natuurlijk onzin
bijvoorbeeld een Pi-
jedaan? Zij het dan
Jiderwetse" schilder het
eens meer van hem
tookaan. Twee van zijn
>.0(tet ene van een ziek
(Wandschap, het andere
ieJaaf met een toestel op
bevestigen echter dat
1 die prijzen waar-
gerechtvaardigd zijn
de fotograaf uit 1903
ranzen"), een bekende
tuur, heeft de kracht
acljBreitner.
een tentoonstelling
nbJortretten van de 14de
niet volledig zon-
iters als El Greco,
[squez, Carreno de Mi-
Alonso Sanchez Coel-
Ituuriyk Goya. Hij is
lest vertegenwoordigd.
Bi vind ik de tentoon-
'Aten in het algemeen
keus. Dat is dan
pders niet betere por-
geweest dan wel
.toren van de ten-
beter van hen heb-
;en. El Greco bijvoor.
behalve wellicht een paar vrouws
personen. voor wie hij iets heeft ge
voeld. Zie zijn portret van Ferdinand
de Zevende, in 1814 naar een zes jaar
eerder gemaakte schets geschilderd.
Niets anders ziet men op het grote
doek chet meet twee by een en een
kwart meter» dan het vreemde, ver
beten. hooghartige koppie van de uit
ballingschap teruggekeerde vorst.
Alle opsmuk, kroon en scepter, een
leeuw als een knorige Sint Bemards-
hond onder tafel, ziet men niet eens
daar dat gedegenereerde gelaat. Maar
hoe is dat allemaal geschilderd in
weinige tinten en fel-rode accenten.
Hij heeft echter omdat er genegen
heid breekt door de klinische tref
zekerheid. waarmee zün penseel een
mens weergaf, Joaquina Candado ge
spaard. Zy zit er by als een wat
styfjes aandoende matrone op een
omgevallen boom met een nuffig
hondje naast zich. Maar zy heeft
een oogopslag, die van veel verstand
houding met de schilder getuigt. Men
heeft trouwens wel verondersteld dat
zy wellicht zowel de naakte als de
geklede Maya is geweest
By de vele Goya's boeit nog een
ander portret. Dat van Jose de Var
gas Ponce. een zee-officier, die tevens
wetenschapsmens is geweest. Hy
wist wat hy aan Goya had, want
hy stuurde een vriend naar hem en
die moest waken dat het portret
.geen afzichtelyk masker zou zyn
maar wel een portret zoals hy
Goya maken kon wanneer hy er
zin in had". En hoe, zo kan men
zien, heeft Goya er zin in gehad!
Na Goya volgde de negentiende
eeuw met een wereld van aristocra
ten, burgers en bohémiens. De schil
ders werden met weinige uitzonderin
gen „fotografeerders", d.w.z. zy ver-
Alonso Sanchez Coello: In
fante Isabella Clara Eugenia
.1579).
scholen zich achter de „natuurgetrou-
weergave van hun sujetten en
JOEP NICOLAS.
v. d. Vlist t/m 28 december
Van de voornamelyk als succesvo.
glazenier bekend staande Joep Nico
las is by Galerie Van der Vlist een
keuze uit het schilderwerk te zien.
Het is vanzelfsprekend dat zyn gla-
I zenierswerk invloed heeft op he*,
j schilderwerk Dit is vooral duidelijk
in zyn laatste gouaches, die in 1 ge
heel zyn bedekt met kleurvlakjes.
waarover met zwarte lijnen een -
meestal mythologische voorstel-
j ling is aangebracht.
Zijn vroegere werk heeft vaak een
symbolische inhoud en draagt surrea-
i listische kenmerken. Verschillend»»
van de werken zyn in een grisaille-
j achtige techniek uitgevoerd en wor
I den gekenmerkt door 'n zekere naar
geestigheid.
Geheel los hiervan staan zowr.
wat stemming als wat techniek be
treft zyn landschappen, zeer luch
I tige impressies met een vlotte toets
uitgevoerd.
Door zyn sterke verbondenheid met
het verleden, vooral wat de onder
werpen betrrft, hangt rond het werk
van Joep Nicolas een vooroorlogse
atmosfeer, die definitief passé is.
Mensen witr jeugdsentiment zich
tot die tyd beperkt, zullen zich er
mee kunnen identificeren en er veel
genoegen aan beleven
JEREMY BANGS.
Academiegebouw, t/m 15 januari
De aquarellen en tekeningen van
Jeremy Bangs in het trappenhuis van
oe academie vertonen een zo mog*-
lijkn nog gretere divefsiteit in stijl
In sommige gevallen is het zelfs
moeilyk voor te stellen, dat ze van
dezelfde hand zyn.
De indruk dat zyn werk uit intel-
die aan Hildebrand of Herman Rob
bers doen denken. Maar de uitzonde
ringen, zoals die. welke ik al noemde,
zyn formidable kunstenaars geweest.
Jeugdwerk wanneer
QAkste een van hem is).
de dood van de gepor-
PffcUderd, en een portret
'tijdens de burgeroor-
beschadigd en niet
?rd. Sanchez Coel-
iSl^rentegen maakt veel
snoeperig staatsie-
In meisje van dertien,
f>arels. kant en goud.
jde grote schilder. Een
en tachtig is gewor
kei
.jfat
i r: 'hl
land heeft gespaard
De gezamenlyke uitgevers hebben
hun wintervoorkeur weer voor ons
uitgestrooid gelyk de zojuist weer
vertrokken Piet zyn pepemoten en
we moeten weer graaien en grabbe
len naar de tientallen papieren rug
gen in de hoop het boek van het jaar
te pakken te krygen. Ik zou veel
voelen voor wat spreiding nu die he
ren toch aan het fuseren en combi
neren gegaan zyn, maar ala, ik pre
senteer u myn graai. Daar is ten
eerste Willem Frederik Hermans,
auteur vah „Ik heb altyd geiyk,"
ii. ai uiclu uy.wi- •De donkere kamer van Damocles."
wat anders te la- i ..Nooit meer slapen" o.a. die in „De
laatste resten van tropisch Neder
land" Bezige By, Amsterdam) ver
slag doet van zyn met gedopt rapier
en mild gemoed gebracht bezoek
aan Suriname en de Antillen. Wel
vangt hy aan met een rake stoot in
de richting van de Nederlandse
Stichting voor Culturele Samenwer
king met Suriname en de Nederland
se Antillen Sticusa maar eenmaal
neergedaald op Zanderij. het vlieg
veld van Paramaribo, bevangt hem
een grote vertedering voor al die po
gingen tot het kweken van eigen cul
turele groei. Dit zo begrypelyke en
terechte gevoel neemt evenwel niet
weg dat Willem Frederik Hermans
by dit korte bezoek meer heeft ge
zien en vooral begrepen van de pré
caire situatie van het tropische deel
van ons koninkryk dan menig offi
ciële en beoogklepte bezoeker. U zult
zich wellicht afvragen hoe en waar
om ik dat zo boud kan beweren: een
voudig, omdat ik diezelfde reis mi
nus de Bovenwindse Eilanden, ne
gen jaar geleden zelf gemaakt heb
en nu aan de letter van W. F. Her-
mans moet ontdekken dat er niets,
totaal niets wezenlyk veranderd is.
Zo was het en zo is het in Suriname,
op Curagao, op Aruba lees dit
vooral als u wilt weten hoe het er is.
F. ten Harmsen van der Beek.
schryfster van de muizepootgedich-
ten. biedt een aantal korte schetsen
aan onder de titel „Neerbraak" «al
weer de Bezige By, ik kan het niet
helpen). Dit woord ..Neerbraak"
heeft me enige hoofdbraak gekost:
opbraak, afbraak, braak sec., in
braak. Ter Braak. De Braak, maar
geen neerbraak. Gelukkig geeft ze
in haar eerste schets een uitleg die
daarop neerkomt dat neerbraak een
vorm van schryven is. die zowel
- President Georges
tft persoon lyk beslist
v.pi voor moderne kunst,
lisch een belangrijk
20ste eeuw moet zyn.
fworden op de plaats
Je Paryse Hallen ston.
,eL„ plannen voor de
'bibliotheek, een groot
nitum en wereldhandels-
?t tiet Hallendistrict dat
uinjegische ligging voorbe
grinieuw Parys centrum
[Reuter) De heden-
|rse cultuur wordt ge-
seksuele stoeipartijen - üecht kan zU„ en die zich
^tSïtTv.Tdeïde onderscheidt van andere vormen
!dfc JÏÏl van literaire berichtgevingen door-
in krachtig contact met natuur,
landschap en mens en beschikt over
tederheid en humor. En dat alle
maal van een totaal eigen kaliber
enfin, laat u maar neerbreken.
VYWTYTTWVVVVTVYVYTWTJVV
Literaire kroniek
door
Clara Eggink
neelspeler als een schryver te zyn.
De ..image" nu die van het paar
wordt opgebouwd terwille van de op
permachtige reclame, is die van de
zeer gelukkige echtelieden. Alles
gaat min of meer goed achter dat
bedrieglijke reclamescherm tot Fre-
derick. bezeten van jaloezie op An- pu^
nabels succes, haar 'n onbeschrijflyk
smerige poets
haar image te vernietigen. Maar
Annabel heeft de taktiek van de ver
dediging geleerd. Zy komt het te bo
ven. geeft haar carrière op en ver
trekt vrij met haar baby op haar
arm naar Griekenland.
Op het omslag staat een fraaie fo
to van Ingrid Bergmann. maar of
dit drama iets met haar te maken
heeft, kan ik u niet zeggen. Ik denk
van niet.
Muriel Spark, populair door „De
vrijgezellen," „Memento Mori,"
„Juffrouw Brodies beste jaren" en
nog meer romans in Nederland ver
taald, schetst in „De Image van een
filmster" (Contact Amsterdam) het
leven van een jonge filmspeelster
zoals dat wezenlyk zyn moet. Dit
beeld verschilt wel hemelsbreed van
de bizarre glinster die minder be
gaafde auteurs gewoonlyk om derge-
ïyke figuren heenweven, maar ik
heb zo'n idee dat dit verhaal de wer-
keiykheid fors benadert.
De Jeugdige Annabel Christopher.
éénmaal dienster in een koffiebar, „n^Lnmniti
maal bezette Stadsgehoorzaal
krygt na een aantal rolletjes waann
ze het jonge ding speelt dat ze ge
woon zelf is, belangryker opdrach
ten. Haar uiterlyk trekt de aandacht
van een beroemde Italiaanse filmre
gisseur, niet om haar buitengewone
schoonheid, maar omdat hy ziet dat
hy iets van haar maken kan. Iets
anders natuuriyk dan ze in werke-
ïykheid is. Zy wordt inderdaad een
grote ster in heel korte tyd. Zy is ge
trouwd met een spraakleraar die
zich verbeeldt zowel een groot to-
JOS MERTENS.
Mareschip. t m 31 dccembe--
In het Mareschip, Lange Mare 8,
heeft de weduwe van Jos Mertens de
j derren geopend om iedereen de ge-
CLARA EGGINK I tegenheid te geven het nagelaten
werk van haar man te bekyken.
Monique Haas in meesterserie K. en 0.
LEIDEN - K. en O. had een maxi-
voor
cert in de Meesterserie. Die bena
ming klopte met de feiten. Maar het
zou moeilyk zijn, Beethoven met
zyn 4de pianoconcert meester over
Bruckner te oordelen, of de laatste
ADVERTENTIE
I ner <en anders kon tooh nieti werd
Beethoven weggedrukt, want Bruck
ner beweegt rich voort als een Mo
loch. „Wuchtig" dit blyve onver
taald is zyn gang. Merkwaardig
dat dit beela nooit geldt voor zyn
Scherzo's, die
zyn.
Generaties achtereen hebben niet
aan hem kunnen wennen. De zyne.
die van Johann Strauss, zat boor-
in de Russische schrij
een by eenkomst van
jellectuelen en party-
j in Moskou. Als voor-
"•""pzp culturele tendenzen
noemde Michalkow de
pornograf ieten t oon
benhagen en de Broad-
J Calcutta", waarin, al-
acteurs van de man-
vrouweiyke sekse in
spelen. .Algehele
1st ls een van de leuzen
bourgeoiskunst". al-
iCHj Hy drukte tevens zyn
osvt over de Russische
1m onder de indruk is van
fcndenzen in literatuur
pwe beter kent dan de
en kunst.
dat „in een echte neerbraak zich zo
kies mogeiyk een geheime prikkel
tot ontroering moet verbergen, die
's lezers gemoed ontvankeiyk maakt
voor opvattingen die afwyken van of
zelfs tegenovergesteld zyn aan zyn
eigen manier van denken." Bon. be
grepen. iedereen heeft zyn eigen
manier van denken en zeker F. ten
Harmsen van der Beek die over een
mateloos oorspronkeiyk brein be
schikt gepaard aan een even oor-
spronkelyke geestige wysgerigheid.
Haar aanloop is gewoonlyk even
klein als gewoon, maar haar sprong
is een elastisch stuk leven naar licht
en sieriyk voorgedragen diepzinnig
heid. zy leeft in een benydenswaar-
dige eigen mlcrocosmos, vervolgens
+Een van de opvallende werk stukken van Joep Nicolas
men kreeg vaak van die taferelen, lectualistische vingeroefeningen be
staat. «wordt nog versterkt door her.
statement m de catalogus, waaruit
blykt dat Bangs volgens een zelfont
worpen theorie werkt. Toch valt
er niet veel van deze theorie
af te lezen uit het werk. Het is na
tuuriyk eenvoudig een theorie tr»
ontwerpen, waardoor het werk zien
aan een normale beoordeling zou
onttrekken. Maar geen enkele theorie
alleen het kunstwerk zélf kan ie
mand dwingen het op een bepaald*
manier te bekyken.
Los van aiie context biyken Bangs
aquarellen en pentekeningen vaak in
een by zonder verfynde techniek te
zyn uitgevoeid. Vooral in zwart-wit
is met een beheerste pen- en pen
seelvoering uitgevoerd, waarby de
poëzie-affiche een duidelyk hoogte-
De onsamenhangendheid van het
j geheel verraadt het zoeken naar een
bakt in een poging i eigen jdent,iteit. Achter alle. door
theorieën omsluierde, manipulaties
met stylen en technieken verbergt,
zich een proces dat de moeite van
het bekijken zeker waard is.
Veel tydens zyn leven nooit ten
toongesteld werk is er te zien, wan
neer men de moeite neemt de sta
pels die in de vertrekken verspreid
liggen te dooi zoeken en de met schil
der yen en tekeningen behangen mu
ren af te speuren.
De veelhe d van styien evenaart
bijna de kwantiteit van het opgetaste
oeuvre: van décorontwerpen voor de
ADVERTENTIE
Beethoven presenteert zyn thema's
kant en klaar, die by cle latere door-
Beethoven. Bruckner, Monique Haas. werking in de bestanddelen oplossen
Willem van Orterloo en het Resi- Bruckner doet dat omgekeerd, schept
dentie Orkest tydens het derde con- een opmars van motieven in groe
pen. waaruit het thans uiteindeiyk
zal uitzwellen als een apotheose
een geduldige argeloze eenzame met
middeleeuws tempo, de massiefste,
breedst geschouderde componist, ko
rnet zyn 5de symfonie meester over los van spanningen ln geluid, kleur,
Beethoven. Ir de lengtemaat won ritme, trotse xraoht. ed klokkeluider
Bruckner het verre, zyn 5de duurt van zyn eeuw. een brok natuur zo-
vyf kwartier als natuur daadwerkelyk is: geweld
In de volgorde Beethoven - Br nek- en mildtheid beide. Tegen niets daar
van heeft V?n Otterloo gestreden,
zijn na-de-pauze-klassieken kan hy
tot meester-vertolkingen maken,
waarin zyn hooggeschoold orkest tot
het uiterste met hem meedenkt,
prachtig detail'erend in de monu
dartele speelstukken mentaal behouden lyn. Dit was
Bruckner. Ten voeten uit.
Beethovens 4de werd door de diri
gent galant begeleid, de pianiste
kreeg al de lichtruimte om haar
Een van de stijlen van dé
beeldende kunstenaar Jeremy
Bangs.
Bouwmeesten evue, aie het niet gex
op een affiche zouden doen. tot de
abstract-expressionistlsche volgedro-
pen doeken uit de Jaren vlak voor
zyn dood en daartussen overbiyfse-
len van een actief leven.
de snelle en zekere pijnverdrijver
Bisschop beschuldigd Het Bra
ziliaanse leger heeft de bisschop vaD
Volta Redonda, mgr. Valdir C&lhei-
ros. en 15 priesters beschuldigd van
contacten met linkse subsersieve
v roeperingen en 6chending van de
nationale ve: ligheidswetten. Worden
ne beschuldigingen aanvaard door
een militair tribunaal, dan zullen de
16 geesteiyken terecht moeten staan.
Russisch-Drens incident Eeo
Russische patrouillevaartuig heeft
maandag voor de kust van Lttauen,
ter hoogte van Klaipeda, het vuur
treopend op een twaalftal Deense ris
er sboten. die daar hun netten had
den uitgeworpen. Een van de Denen
werd in de zeilen geraakt. Volgens
ne Deense marine, die dit eerst gis
teren bekendmaakte, bevonden d«
vissers zich m Internationale wate-
I ren.
devol vooroordelen, vooraan de paus toonbeelden heen, die zy zich maar
van de Weense muziekrecensenten wensen kon. Misschien was de bege-
Eduard Hansiick, die Bruckners leiding in het begin niet hélemaal
soepel elegant maar eenmaal het
korte Andante ingezet, met die won- j
Weense Jaren verzuurd heeft. Bruck
ners 5de heeft 17 jaar op uitvoe-
ring moeten wachten. Welke dirigent dere wisselbeweging kracht-teder-1
waagde zich eraan. Toen dat ein
delijk gebeurde (gecoupeerd) in Graz,
herd, bleef zy een vol liefde levend
ding. In het spel van Monique Haas
ITRECHT (GPD) De Ned. Herv.
Kerk wil een nieuwe bezinning op
haar verhouding tot de R.K. Kerk in
Nederland. Met het oog daarop heeft
0 ci owiwi.uiicuiig Luo- een rapport uitgegeven, dat moet
er nog van de sen haar en begeleiding voorvallen
de 4de en nietkan, haar aanslag is substantieel en
Wagner vergeesteiij - J orkestrerend, de technische af wikke-
BREESTRAAT 175 - LEIDEN
TELEFOON: 22095
was de componist te ziek om de reis tintelt Jeugd, naar handmotoriek ls
te maken. Deze 5de gaat voorby aan markant gelykmatig en van een
de hardnekkig veronderstelde mvs- dermate vastheid van maat en rit-
tieke verstillingen en de gloriërende miek. dat er ceen schommeling tus-
extase, weinig is
z.g. romantiek van
zoiets ails het
kende onaarde schone Adagio van de ling bewonderenswaardig, de linker-1 Het boekje ..Onze verhouding tot
7de. De hoekdelen zyn abstract van hand melodisch welsprekend. Dit 4de de R.K. Kerk" is bedoeld als een her-
aard, een van wilskracht geladen
aard;.de finale drijft op een poly
foon stemmen weefsel, culmineren a
in een dubbeifuga, waarin op de Hess. maar alle met meer weving verandert. En een oproep aan de
dienen als een richtlijn voor de kerk-
1 raden en de gemeenten.
concert is het vrouweiykste van de oriëntering en een appèl. Een her-
rijf Vrouwen ^peelden het hier ook oriëntering voor de Herv Kerk. die
Moura Lympony, Clara Haskil, Myra nodig is nu er in de R K. Kerk zoveel
hoogtepunten brokken van een ko- i
raai als een oantus firmus zyn in-
gehangen.
van sohakeruigen en lyrisoh fyn- rooms-katholieken om zich met de
gevoeL hervormden te bezinnen over de po-
Keea Verhoef, sities van belde kerken en de punten
waarop men al dicht by elkaar ls
gekomen.
„Wellicht worden ons nu door de
veranderingen kansen geboden die
we vier eeuwen lang niet hebben ge
had", aldus dr. C. P. van Andel, se
cretaris van de kerncommissie, die
het rapport heeft voorbereid. In de
richtiynen worden enkele kritische
vragen gesteld, byvoorbeeld naar het
primaatschap van de Paus en de
plaats van Maria ln het r.-katholieke
denken. Hoofdzaak is echter het af
tasten van de mogelykheden om tot
een verantwoorde samenwerkte* *w
komen.
