Natuur
steeds schaarser"
Hoe moet het verder met YMF?
FINANCIEEL
WEEKOVERZICHT
t
Dag vogels9 dag
bloemen, dag dieren
Bonman, de
schrijver
li.
DOOR BRAM
v. LEEUWEN
GRIEKENLAND
EN EUROPA
ZATERDAG 15 november 1969
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 1
l fciüSCH UAUdlmw
iROF. dr p j- Bouman is een
van de weinige geschiedschrij
vers in ons land die op een bre-
fcnng van belangstelling mag re-
aien. De ander is dr. L. de Jong.
rcnals deze is prof. Bouman een
mdfiguur. De Jong houdt zich be-
met eigentijdse geschiedenis, met
buitenlandse politiek van nu.
isrover hij schrijft als journalist
met het oorlogsverleden. Bou
rn opereert ook vanuit deze tijd,
aar hij toont zich gefascineerd
andere takken van wetenschap
!et name de sociologie.
Vanuit die interesse heeft hij voor
H nodige opschudding gezorgd in
ct vaderlandse wereldje van de
lüiistorici met zijn boek „Revolu-
oer Eenzamen dat in 1953 is ver
benen. Een soort collage van flar
go verhaal naar aanleiding van de
uchiedenis van de 20ste eeuw. Ge
acht in een soort film, de nu al
■er ouderwetse film. Bouman, ge
saneerd door het pogen het ver-
jen te laten hei-leven, zoals het
ch heeft afgespeeld, in al zijn ge
dingen, trachtte zich in te leven
de mensen zoals zij optraden
het toneel van de wereldgeschie-
nis. Bouman werd door tal van
•cialisten aangevallen; zijn metho-
was slechts een schablone, het
erkelijke leven in al zijn geledingen
trd niet getroffen enzo. Een op-
Europa gaat volgend jaar extra aandacht besteden aan de
natuurbescherming. Op initiatief van het Comité van ministers
van de landen, aangesloten bij de Raad van Europa, werd al
drie jaar geleden besloten, dat 1970 "het Europese natuurbe
schermingsjaar zou worden. Nu is wat bijzondere aandacht
voor de ons omringende natuur in het dichtbevolkte Europa
niet overbodig, want de laatste jaren heeft de mens op grote
schaal planten en dieren uitgeroeid.
Drs. P. Leentvaar van het
Rijksinstituut voor Natuurbeheer
in Zeist en Arnhem heeft daarop
nog eens duidelijk gewezen tij
dens het vorige maand in Am
sterdam gehouden congres over
de bodem- en waterverontreini
ging. Hij constateerdedat, in
vergelijking met het begin van
deze eeuw, nog slechts vijf pro
cent van de Nederlandse natuur
terreinen is overgebleven. Een
triest cijfer.
Het valt niet te ontkennen, dat de
biologische rijkdom van ons land elk
jaar opnieuw sterk achteruit gaat.
De cijfers spreken duidelijke taal.
Van de ongeveer 1400 soorten hoge
re planten, die ons land rond de
laatste eeuwwisseling rijk was. zijn
er inmiddels al vijftig volledig ver
in de nachtelijke uren ook weer
enorme hoeveelheden zuurstof, zodat
er grote fluctuaties in het zuurstof
gehalte van het water voorkomen.
Blauwwieren
De oorzaak van de zeer snelle
groei van blauwwieren en algen is
volgens drs. Leentvaar vooral te wij
ten aan meststoffen in het afvalwa
ter. Ook het gezuiverde water, dat
uit een rioolwaterzuiveringsinstalla
tie komt, bevat nog grote hoeveelhe
den meststoffen. Natuurbeschermers
en biologen pleiten er dan ook voor
iiiiiniiiiiiiiiiiiiiniiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiKiiiiiiiiiitn'
Met het oog op de ervaringen, die
zijn opgedaan na het afsluiten van
het Brielse Gat, ten behoeve van het
aanleggen van de nu in uitvoering
zijnde Maasvlakte, blijkt het gevolg
te zyn: een ernstige verarming. Bio
logen berekenden, dat twintig tot
vijfentwintig procent van de plan
tensoorten zullen verdwijnen en in
de vogelwereld zal zich eenzelfde
verschijnsel voordoen.
Het is nu de vraag waar Neder
land de voorkeur aan geeft of een
nieuw stuk terrein waarop grote in
dustrieën en havenwerken gebouwd
kunnen worden of het handhaven
van een stukje natuurgebied dat
zijn weerga niet kent. In elk geval
zal het een bewuste keuze worden
tussen welvaart en welzijn.
Al eerder in deze serie spraken
we over het toenemende gebruik van
landbouwvergiften en de catastrofa
le gevolgen. We willen in dit kader
nog eens wijzen op de bedreiging
die deze landbouwvergiften, lucht
en waterverontreiniging vormen
voor de vogelwerkeld. Talloze soor
ten zijn reeds gedecimeerd en er
zullen nog vele soorten volgen wan
neer er niets gedaan wordt.
Witte raven
püng uit een bespreking in het dwenen. terwijl honderdtwintig soar- xw>. „«c, v
ïjdschrift voor Geschiedenis uit dieten zijn teruggedreven tot minder i iet gezuiverde water een nabewer- n0gSpreken van een „witte raaf'
v n - L-irtff to rrin'on nm ar r.r\ rïio manbar
Is Boumans Revolutie een Wit- i dan vijf vindplaatsen. Daarnaast
ek zoals hij zelf stelt, of slechts 1 zijn er nog zo'n 250 plantensoorten,
s plakboek?
Hoe dan ook, het boek liep als een
ondanks of dankzij de ple
nties van de Groningse hoogleraar
een nieuw soort geschiedschrij
die in de loop der jaren zeldzaam
tot zeer zeldzaam zijn geworden.
Rijkdommen
Volgens drs. Leentvaar is ook
De raven voeren in ons land een
trieste lijst aan. Kon men vroeger
wan
king te geven om er op die manier
een groot deel van de meststoffen
uit te halen. Bovendien wordt gepleit
voor spaarzamer gebruik van mest
stoffen en geregeld oogsten van bij
voorbeeld waterkanten.
Een andere bedreiging voor ons
schaarse natuurgebied is de expan
sie van de industrie en de terreinen,
H later en prof. Bouwman, in- aan natuurlijke rijkdommen al dui-!d"' z"n vdor de ^nlne:bouw heeft niets uitgehaald.
afgetreden, heeft 'n nieuw delük merkbaar ..Voor de visstand I Umeke natuurgebieden dreigen aan w het
- i. a™ niwiUnnn - .ia... ongeremde expansiedrang ve Wanneer we met oppassen gaat net
ig wilde maken. We leven nu 15 ons oppervlaktewater het verlies
neer men te kennen wilde geven,
dat iets „zeldzaam" was. nu kan
men gerust over een zwarte raaf
spreken, want deze vogelsoort komt
in ons land niet meer voor. Natuur
beschermers hebben nog geprobeerd
een aantal exemplaren uit. te zetten
In de hoop. dat de raven een nieuw
leven zouden beginnen, maar het
geschreven over eigentijdse ge
hiedenis. Ditmaal gaat het om
en handvol mensen uit de tijd
beide oorlogen.
Opnieuw een soort filmische in-
iding voor dit werk dat flitsen
eft uit het leven van vooral Duit-
is deze nivellering duidelijk," aldus
drs. Leentvaar. „Zalm en wilde fo
rel zijn verdwenen als gevolg van
het sterk afnemende zuurstofgehalte
van het water en de vervuiling van
worden opgeofferd. Een sprekend de ooievaars dezelfde kant op.
voorbeeld is het gebied De Voornse I31 *930 waren er volgens tellingen
Duinen in Zeeland. Qua oppervlakte i n°£ driehonderd nesten bewoond, vo-
beslaat het natuurgebied nog geen
de grote rivieren. De visstand in de i',alf prM"'1 e ™n. ons natuurgebied,
meeste sloten, kanalen, meren en 1 mf»r.0Pdastu^ natuurgebied-bil-
polders wordt dan ook kunstmatig iUlt5te,t komt v,,ft« procmt van de
«.v -- puiutio WUJUt. Udll UUb bUllbtlliaUijt j i rl
intellectuelen zoals Thomas Mann op pep gehouden. Sommige soorten gehele Nederlandse flora voor
bert Einstein. Bertolt Brecht. Ste-
i Zweig Kafka. Freud, Kokosch-
enzovoort. Kortom de Duitse in-
Iectuele elite, waarvoor in Hitier
litsland geen ruimte was en die
rstrooid raakte over de wereld. En
lis eigenlijk ook in de Revolutie
geval was, kan men stellen, dat
wman aan de pretenties van zijn
lorwoord ten onder gaat. Hy zegt
getuigen zelf de historische per-
lendus), als mensen van vlees en
jed, geven vorm aan ons geschied-
eeld. Enwaar historici zich
[ten verleiden om een aantal voor
n bijna onbegaanbare paden aan
inanschrijvers over te laten, mis-
nden zij de realiteit van bele-
voor het historisch
sef zich niet mag afsluiten
it is nog al wat. Bouman gaat dus
oberen een reuzetoer uit te halen
Een historische roman, ook geen
mantdsche geschiedschrijving, maar
Kleven betrapt van een reeks in-
lectuelen. Dat is nogal wat en
rlijk gezegd is Bouman nogal op
n gezicht gevallen. Hij verwijt een
ser hoofdpersonen, Stefan Zweig
hij de historische achtergronden
bet mensenlot onvoldoende ziet
zodoende de historie te eenvou-
zoals snoek, paling en karper wor
den bewust door de mens geholpen in
ontwikkeling en in aantallen. De Or
ganisatie ter Verbetering van de
Binnenvisserij, kortweg OVB. zet
Jaarlijks honderdduizenden stuks
jonge visjes uit om de uitgedunde
vispopulatie aan te vullen."
„In steeds meer water gaat de
„saprobe" levensgemeenschap op
treden (d.w.z. dat bepaalde soorten,
die geen waterverontreiniging ver-
Het Voornse kustgebied is zo rijk
aan diverse plantensoorten, dat er in
•vergelijking met een willekeurig
stukje natuurgebied in ons land
I viermaal zoveel plantensoorten voor
komen.
Het aantal zeldzame plantensoor
ten is zelfs dertien maal zo groot
j als elders. De Stichting Wetenschap
pelijk Duinonderzoek heeft een diep-
gaand onderzoek ingesteld en kwam
j tot de conclusie, dat geen enkel na
tuurgebied in Nederland de gunsti-
dragen, minder algemeen worden,
t*rw«l die van verontreinigd water
algemener worden). De invloed van
de mens zorgt er voor, dat de .diffe
rentiatie in de natuur steeds verder
afneemt. Er treedt een duidelijke ni
vellering op in flora en fauna."
I/onsdrecht
Een concreet voorbeeld van deze
natuurlijke verarming is de veront
reiniging van de Loosdrechtse Plas
sen. Nog in 1942 was volgens drs.
Leentvaar oven-al op de plassen in
het heldere water de bodembegroei-
ing met grote aantallen kranswieren
duidelijk zichtbaar. In die krans-
wi er begroeiing waren vele organis-
nnaïct.~~Dat vërwtt' kan zonder men aanwezig, zoals driehoeksmos-
fetaar op Bouman zelf terugslaan 5els- die '°«d£eI difde" voor
fragmentjes van: toen deed a. vlssen en honderden duikeenden en
o tegelijk deed B dat, missen meerkoeten. In die periode waren de
verband De flarden opsomming l'lassen nog ingeschakeld voor de le-
gebeurtenissen maken het ge- ^ring van drinkwater, zodat er ge-
el met duidelijker j waakt werd voor ernstige verontreini
ging van het water. Nadat dit belang
Wat blijft er dan over? Samen- was vervallen is het snel bergaf-
«end: een ouderwets brokje ge- I waarts gegaan met dit belangrijke
hiedschrijving, een bijzonder een- natuurgebied. Er werd steeds meer
dige nadruk op personen, met sterk vervuild Vechtwater tot de
moachtzammg van ideeën. Het Loosdrechter Plassen toegelaten en
evenaart, laat staan verbetert. Het
zelfde geldt voor de vogels. Er zijn
niet minder dan 111 soorten broed -
vogels vertegenwoordigd en dat is
bijna zesenzestig procent van alle
in Nederland voorkomende vogels.
Onder de gevleugelde bezoekers van
de Voornse duinen zyn ook nog eens
dertig zeldzame soorten.
Maasvlakte
Nu bestaan er reeds geruime tijd
plannen om de huidige Maasvlakte
in de nabije toekomst nog verder uit
te breiden. Wanneer deze mogelijk
heid, waarop reeds herhaalde ma
len is gezinspeeld, werkelijkheid zou
worden, dan zou daardoor het groot
ste gedeelte van het Voornse duin
landschap van de zee worden afge
sloten en dientengevolge gedenatu
reerd worden.
rig jaar bleek het aantal al te zijn
gedaald tot 18. Een van de oor
zaken an het verdwijnen van de
ooievaar is het feit. dat de groene
waterkikker (een lekkernij voor de
ooievaarst in steeds geringere aan
tallen wordt aangetroffen in onze
poldersloten. Hier is de waterveront
reiniging de hoofdschuldige. Ook pa
trijzen en andere nuttige insecten
ter wereld de nodige maatregelen
zyn getroffen. In afzonderlijke pro
jecten ziet de bioloog Bartels dan
ook geen toekomst: „Twintig jaar
inspanning van de Wereld Voedsel-
bestrijders hebben het op het ogen- Landbouworganisatie tFAO»
blik zeer moeilijk. Soms wordt nog
een vertwijfelde poging gedaan de
dieren, die in aantal sterk achteruit
lopen, zoals hamsters, vleermuizen
hagedissen te bestempelen als „vol
ledig beschermd" dier. Die benoe
ming kan het uitroeien van een be
paalde diersoort echter slechts in
incidentele gevallen voorkomen, om
dat de oorzaken dieper liggen dan
het" feit, dat ze niet gevangen of ge
schoten mogen worden.
Monrliaal plan
De bioloog E. Bartels heeft in sep
tember van dit jaar op een congres
van de Federatie voor Recht en
Vrijheid gepleit voor een wereldplan
voor beheer van lucht, water en
voedsel. „De Verenigde Naties heb
ben besloten in 1972 een conferen
tie over deze problemen te hou
den in Zweden (Nederland is al
druk bezig met de voorbereiding).
heeft ook het hongervraagstuk niet
kunnen oplossen. Er zijn nu min
der reserves en veel meer mensen".
De Contactcommissie voor Na
tuur- en Landschapsbescherming
die in ons land steeds gepleit heeft
voor straffe maatregelen tege, de
milieuverontreiniging waarschuwt,
ook in het zojuist verschenen jaar
verslag tegen het steeds bruusker
ingrijpen van de mens in het na
tuurlijke milieu. Steeds dringender
klinken volgens de contactommissie
de dringende vragen: hoe zal het mi-
leu op ons ingrijpen reageren, aan
welke risico's worden wij blootge
steld, zyn wy bezig onvermoede
calamiten op te bouwen?
De natuur kan
zijn.
(nog) mooi
valt nog be bezien. De groeiende
ongerustheid over de huidige ont
wikkelingen wijst er op, dat het mi
lieu niet in de gewenste richting
verandert. Welvaart en industriële
expansie vormen een vicieuze cir
kel. Bij toenemende welvaart zal
het „leefmilieu" een steeds be
langrijker plaats gaan innemen. De
industriële expansie vermindert
evenwel de mogelijkheid tot dat
welzijn, aldus dr. Perdeck.
Volgens dr. Perdeck zal het mileu-
beheer veel ingrijpender moe
ten worden aangepakt om de wereld
niet in een schrikbeeld be laten ont
aarden. „Er zal een uitgebreid
wetenschappelijk onderzoek inge
steld moeten worden naar de eisen
die de mens aan zijn milieu stelt en
ln de toekomst zal stellen".
Dr. A. C. Perdeck, verbonden aan
het Instituut voor oecologisch on
derzoek in Arnhem constateert, dat
de mens nu al veranderingen in zijn
leefmilieu heeft aangebracht, die
vrijwel onherroepelijk zijn en de
maar. aldus de heer Bartels. „ook j keuzemogelijkheid voor toekomstige i Thant. in mei van dit jaar niet zo
al zou de algemene vergadering van generaties omtrent bepaalde ontwik- ver van de waarheid toen hij zei,
de Verenigde Naties haar leden aan- kelingen onmogelijk maken. j dat de crisis of the human envi-
bevelen iets te doen aan mileubeheer, „Of een geïdustrialiseerde en j ronment" crisis van het menselijk
dan kan het nog twintig tot vijf- I geürbaniseerde verstedelijkte we-!mileu) de toekomst van alle leven
entwinfcig jaar duren voor overal reld het menselijk ideaalbeeld Is op aarde in gevaar brengt.
Volgens de contactcommissie
voor de Natuur- en Landschapsbe
scherming is een internationaal ge
coördineerd beleid noodzakelijk. Mis
schien was de secretaris-gene
raal van de Verenigde Naties Oe
0242
n Einstein, maar van diens rela- bel werd en bovendien steeds meer brieken. Het concern ontstond in 1954
ttdtetheorie maakt Bouman zich fosfaten ging bevatten. als een van de eerste grote na-oor-
tóisch af door te schrijven dat i logse fusies uit het samengaan van
kranten er veel over schreven Verdwenen Koninklijke Machinefabriek gebr
cder ook maar de kern enigerma- Stork te Hengelo en Werkspoor in
*eer te geven. Het is een gereis Bij een onderzoek in 1961 werden Amsterdam. Het oogmerk was des-
Sgetrek, een geschryv van brie- bijna geen kranswieren meer ge- - tijds om tot een doelmatiger produk-
aan elkaar, verhalen over wie vonden, en daarmee waren eveneens tie te komen teneinde een betere
J'Wie gaat., over moeder de vrouw voedseldieren voor vissen en wa- 'rentabiliteit van het in de anderne-
K kinderen. Personen waar Bou- 1 tervogels verdwenen. Het kranswier mingen gestoken vermogen te be-
_j ontzagwekkend veel van afweet nam niet alleen af. doordat er te reiken en zodoende de continuïteit
weinig licht doordrong op de bodem van de werkgelegenheid te bevorde-
door de watervertroebeling, maar te- ren. Het heeft jaren geduurd eer de
vens doordat kranswieren erg gevoe- resultaten van de fusie zich voor
lig zijn voor een hoog fosfaatgehalte de buitenwereld begonnen af te te-
van het water. kenen. Lang bleven de ondernemin-
Drs. Leentvaar heeft, in samen- i gen in de greep van de eigen bradi-
werking met instanties voor natuur- j ties, die sterk gebonden zyn aan de
beheer, vijf jaar later in 1966 dus geest van de oprichters.
nogmaals een onderzoek ingesteld Nieuwe produktiemethoden .nieuwe
en kwam tot de trieste slotsom, dat marktverhoudingen en nieuwe op-
de verontreiniging van de Loos-
tanas Mann in te slaan. Maar het drechtse Plassen nog verder was ge-
dat ik er daarmee nog lang gaan. De eens zo aparte planten in
f! sou zyn, heeft me weerhouden. iiet water waren volledig verdwenen
feoorzaam heb ik Bouman uitge- en zoals het meer er nu ligt heeft
het vrijwel niets méér te bieden dan
de andere meren in ons land. Een
typisch voorbeeld van de reeds ge
signaleerde nivellering in de natuur.
Uit andere waarnemingen, die se
dert 1960 in verschillende wateren in
ons land zyn gedaan, blijkt, dat de
U niet nader gekomen. Daar- binnenwateren steeds meer blauw-
kan men toch maar beter een wieren en algen bevatten. Een der-
Jobstüdlngen achtervolgen het per- i re tegenpartij te vormen tegenover
Kk wemelt van de beschrijvinkjes het gevolg was, dat het water troe- soneel van Verenigde Machine Fa- j de buitenlandse reuzen, maar he
laas zijn de meeste nieuw gevormde
bedrijven nog van te geringe om
vang.
Afgezien nog van de moeilijkhe
den, welke VMF ondervindt door
het gebrek aan continuïteit in de or
derbezetting voor binnenlandse re
kening, hebben verschillende secto
ren nog altijd de nawerking van de
getrek, een geschryv van brie-
aan elkaar, verhalen over wie
wie gaat over moeder de vrouw
de kinderen. Personen waar Bou-
ontzagwekkend veel van afweet
Wr hij met grote warmte over
L in een proza, dat de in-
van intensiteit en felheid moet
maar juist daardoor nog-
«ns vermoeiend werkt.
*1 lezend kreeg ik het besef dat
nog ontzettend veel is, dat ge-
wi moet worden. De neiging kwam
fren om naar een bibliotheek te
'den en het verzameld werk van
dat is een heel werk. Het is
boeiend en vermoeiender dan
Revolutie en na afloop blijf je
1 de brokken zitten. Want de tijd
idn Boumans tragische helden
brieken in Utrecht al enkele malen duktie te geraken. Te veel artikelen
in de klem is geraakt. Hoogovens en werkstukken van uiteenlopende
waarvan Demka een volledig doch- aard moesten worden gevoerd om de
terbedrijf is. voelt er niets voor om bestaande bedrijven, die niet in een
goed geld naar kwaad geld te blij- handomdraai kunnen worden over-
ven gooien. Want het is gebleken dat geschakeld op de stroomversnelling
de dratische reorganisatie van drie
jaar geleden, toen ongeveer 1150 van
de circa 2000 werknemers moesten
afvloeien, onvoldoende resultaten
heeft afgeworpen.
vattingen over management brengen
met zich mee dat vele industriële
ondernemingen worden geteisterd
Het VMF-concern staat daarbij in
hei, eerste gelid, vooral omdat in ve
le sectoren van het bedrijf te lang
op het oude stramien werd doorge
borduurd. Moderne produktiemetho
den brengen met zich mee dat er
steeds meer moet worden voortge
bracht ten einde de kast ba re appa
ratuur zo doelmatig mogelijk te be
nutten.
De narigheid is evenwel dat de
sterk afgenomen leveranties aan In
donesië.
Op het gebied van de voortstu
wingsinstallaties van zeeschepen
heeft het concern ook al de bordjes
moeten verhangen. De grote
scheepsdieselmotoren, waarvoor het
bedrijf in Hengelo een naam had,
zijn van het produktieprogramma
verdwenen.
Er moet aansluiting worden ge
zocht bij een buitenlandse onderne
ming, die er voor moet zorgen dat
de staalgietery van voldoende werk
voor opdrachtgevers buiten onze
grenzen wordt voorzien.
Tal van fusies zijn de laatste Ja
ren uit nood geboren. Slechts in
enkele gevallen werd het samengaan
bevorderd door het feit dat de lei-
j WlClCli Cll OlgDII ixx-»cvi,ira,...
•«iscr. werk lezen, dat bedoeia is verschynsel werd onder meer binnenlandse markt in de meeste
weizicht. Desondanks zal Bou- gerègjStreerd by Kortenhoef. Anke- gevallen te klein is om de vergrote
boek zijn weg wel vinden. Je vegn en zelfs in het natuurreservaat produktie te absorberen,
er kritiek op uitoefenen, maar Naar(jerrneer Dergelijke blauwwie- By de intrede op de buitenlandse
er zit een stimulans in: ren bunnen niet alleen voor de die- markten zien de Nederlandse onder-
®oan Inviteert zyn lezers om
te fctorten op de Duitse litera-
van tussen de beide oorlogen,
ak er naast Bouman zelf nog
^•te is op de Sinterklaaswenslijst.
dan eens aan alle Mannen:
*®as. Heinrich, Klaus, Golo en-
»oort.
J.R.8.
ren. maar ook voor de mens gevaar- nemers zich doorgaans gesteld
lijk zyn. tegenover de industriële giganten
Door de explosieve groei van de uit de omringende landen, terwijl de
blauwwieren kan in het water vis- Japanse mammoetindustrie een
sterfte optreden door zuurstofgebrek steeds sterkere greep op de Europe-
in de ochtenduren en oververzadi- se economie krijgt Door fusies en
ging overdag. De blauwwieren pro- samenwerking trachtten verscheide-
duceren overdag namelijk flinke hoe- I ne ondernemingen reeds een brede-
veelheden zuurstof, maar gebruiken I re allure te verwen-ven om een bete-
Teneinde de concurrentiestrijd ders der ondernemingen elkaar zw
met de op een veel bredere eigen aardig vondenintegendeel, interne
markt steunende buitenlandse be- stryd om de macht heeft In sommige
drijven te kunnen volhouden moet gevallen afbreuk gedaan aan de
door onze industrie steeds meer ge- kansen. die door het samengaan
streefd worden naar seriefabricages.
Daardoor kunnen de kosten pier een
heid produkt in de meeste gevallen
belangrijk worden gedrukt, terwyl
de kwaliteit doorgaans kan verbete
ren door standaardisatie van de on
derdelen. Dit is nog klemmender ge
worden door de snelle stijging van
de loonkosten «dert 1964. j „menvoe(rtngm
Dat is ook een van de redenen het echter steeds moeilijker gewor-
w a ar om Koninklijke Demka staalfa- den om tot sepcialisaties in de pro
zouden zyn ontstaan. Vooral in de
metaalnijverheid, waai* vele bedrij
ven van oorsprong eenmanszaken
zijn geweest, is de aanpassing niet
altyd feilloos verlopen.
Stroomversnelling
P
van de nieuwe tijd, van werk te
voorzien.
Het lijkt de vraag of werkspoor
definitief uit de brand is als van
overheidswege de verzekering wordt
gegeven dat de NS bij niemand an
ders dan bij Werkspoor-Utrecht
spoorweg materieel zal bestellen. Pas
als de spoorwegen van andere lan
den van de EEG ertoe zouden «over
gaan om personenwagons, of ander
materieel te bestellen bij werkspoor,
zou het mogelijk zijn een zodanige
seriebouw te ontwikkelen dat een lo
nend bedrijf mogelijk zou zijn.
Het buitenland zal ons echter zien
aankomen. Zelfs al zijn de aanbie
dingen nog zo voordelig is er geen
spoorwegdirecteur in heel Duitsland,
Frankryk. België of Italië, die eraan
zou denken om omvangrijke op
drachten ln Utrecht te plaatsen.
Evenmin denken directies van elek
triciteitscentrales buiten onze gren
zen eraan om de VMF in te scha
kelen. Zelfs de centrales in eigen
land kloppen bij voorkeur aan bij
de grote concerns in andere landen
ln plaats van de eigen industrie de
opdracht te gunnen.
Misschien zou het anders zijn als
zodanige specialiteiten konden wor
den ontwikkeld dat de opdrachtge
vers wel genoodzaakt zouden zijn om
als vliegen op de stroop op de Ne
derlandse produkten af te komen.
Toenemende specialisatie zal de Ne
derlandse ontmoetingen op den duur
meer steun bieden by de bedryfs-
ontplooiing dan welke garantie van
de overheid op het gebied van le
veranties aan de onder toezicht van
de staat staande ondernemingen
dan ook.
De beslissing over de schorsing
van Griekenland uit de Raad /an
Europa is op komst en uit allerlei
tekenen blijkt dat de junta er niet
geheel onverschillig onder biyft. Mi
nister van buitenlandse zaken Piplne-
lis heeft in ieder geval aangezegd
dat zyn land niet voortydig uit de
raad zal lopen om „de eer aan zich
te houden".
Deze maand zal het rapport van
de sub-comnnssie voor de mensen
rechten aan de raad van ministers
ter handworden gesteld en die zul-
len mede op grond daarvan in de
cember hun oordeel moeten vellen.
Het rapport zal negatief uitvallen.,
het enige wat de Junta nog kan doen
is de mensen- en burgerrechten in
haar land met meer respekt te
behandelen.
Er zyn tekenen dat de Junta sind*
enige, weken de indruk tracht teves-
tigen dat zy dit ook doet. Het gaat
voornameiyk om twee dingen: D«
persvryheid en de behandeling van
politieke gevangenen. Tegeiyk ech
ter zijn er redenen om sceptisch te
blyven staan tegenover deze recen
te fenomenen. Wat de persvryheid
betreft, hebben sommige kranten in
derdaad een voorzichtig gebruik we
ten te maken van de onlangs inge
treden opheffing van de preventieve
censuur. Het verst ging de Kara-
manlis-gezinde Akropolis, die een
artikel opnam van diens oud-minster
van buitenlandse zaken Averof, waar
in deze o.a. schreef dat de nadelen
van dit regiem oneindig veel groter
waren dan de voordelen, en over de
recente toeneming van de bomaan
slagen: ,X>e regering zegt dat zy
er zich geen zorgen over maakt,
maar wy maken ons er wél zorgen
over".
Ook in de berichtgeving konden
de kranten wat vrijer te werk gaan.
en officiële verklaringen bv. van mi
nister van coördinatie Makarezos
werden nu naar de binnenpagina'e
verwezen.
Het duurde niet lang of Pattakor
ontbood de redakteuren en las hun
in een monoloog van meer dan een
uur de les. Wie het niet eens was
met de toestand in Griekenland was
vry om te vertrekken, ln het voet
spoor van collega Vlachou, daar
kwam zyn lezing van persvryheid
op neer. Kort daarop begonnen de
in-beslag-nemingen en andere pla
gerijen. willekeurig, vaak plaatse
lijk, door organen die naar het
schijnt dikwyis aan de controle van
het regiem ontsnapten. Pattako6, er
naar gevraagd waarom allerlei bla
den aan de kiosken vaak plotseling
niet waren te krijgen, zei: „Het
komt er gewoon op neer dat nie
mand ze wil hebben.** Eén en ander
voorspelt niet veel goeds voor de
tweede helft van november, wan
neer de nieuwe perswet in werking
treedt, die voor de journalisten toch
al meer gevaren inhoudt dan de re
latief veilige, preventieve censuur.
Het Internationale Rode Kruis
heeft na een half jaar onderhande
len met Papadopoulos een overeen
komst bereikt, die naar de letter
een zeer belangrijke stap voorwaarts
is. Het Internationale Rode Kruis
kan nl. nu vanuit een eigen kantoor
in Athene, buiten het Griekse Rode
Kruis om waarvan nu iedereen
door heeft dat het door de Junta is
geïnfiltreerd» gevangenen bezoeken,
ook op de politiebureaus by het
vooronderzoek, op elk tydstip van de
dag en de nacht, en daarna de fami
lie op de hoogte stellen. Het kan ook
zorgen dat elke gevangene mate
rieel wordt geholpen. Wat dat bete
kent in gevallen als dat van Theodo-
rakis (wiens lot sinds enige weken
weer geheel onbekend ls, ook voor
zyn familie). Panagoulis (sinds vijf
maanden niet meer bezocht, ook
niet door zyn moeder, verblijfplaats
onbekend) en honderden anderen,
laat zich denken.
Alleen: zullen ook de plaatselijke
instanties zich eraan houden? Het is
al enige malen gebleken dat bv. de
militaire politie, die met de controle
op 'verschillende kampen is belast en
vaak ook zelf de arrestaties uitvoert,
onder de supervisie van generaal
Joannidis een soort staat-in-de-staat
is geworden. Enkele andere Junta-le
den die de reputatie „hard" hebben
zyn de laatste tyd weer hoog geste
gen. Kolonel Bakopoulos, vorig jaar
verwijderd als secretaris-generaal
van toerisme, oefent dit ambt sinds
enige weken weer uit. Oud-kolonel
Ladas, vorig Jaar van het ministerie
van Openbare Orde teruggeplaatst
naai' de paspoorten-afdeling van
Binnenlandse Zaken, reist nu weer
het hele land af en neemt overal
kontakt op met plaatselijke autoritei
ten. Er is alle reden, nog even af te
wachten of de „vryheid van bezoek"
die nu is afgekondigd, een beter lot
wordt beschoren dan de „vryheid
van pers" die neer schynt te gaan
komen op een vryheid van keuze
voor de dagbladen zich in beslag t*
laten nemen of niet.
Drs. F. G. van Hasselt.
C.a.o.-overleg klein-
nietaal gestrand
DEN HAAG (ANP) De onder
handelingen over de per 1 januari
1970 af te sluiten collectieve arbeids
overeenkomsten van de metaalny ver
heid klein-metaal) zyn na drie be
sprekingen „volkomen in het slop ge
raakt". zo hebben de gezamenlyke
werknemersorganisaties, die party
zyn by die overeenkomsten meege
deeld. Het punt waarop de onder
handelingen zyn vastgelopen ls d«
bydrage van de werkgevers in da
vakbondsactiviteiten.
