Helsinki: barometer voor
wederzijdse vertrouwen
Tijdschema
maanvlucht
Luns: ondanks alles toch tevreden
(orry Hagoorl
BOULE 7
EN SOWJET-UNIE PRATEN OVER ONTWAPENING UIT ONZEKERHEID
„Mars tegen de
voor Witte Huis
„Militarisme in
Russische sector
van Berlijn"
TE NOORDWIJK AAI* ZEE
PEPPER AND SALT
Enkele Afrikaanse staten hebben bedenkingen t.a.v. West-Irian rapport
(JAG 14 NÖtfEMSËR 1969
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 21
(Van onze correspondent)
ISHINGTON (GPD) President Nixon heeft afgelopen zondag
mndag overleg gepleegd met zijn adviseurs over de strategie,
imerika dient te volgen hij de aanstaande gesprekken m Hel
met de Sowjet-Unie, waarbij men hoopt te komen tot een be
ing van de bewapeningswedloop. Hij confereerde zondag aan
i van het presidentiële vliegtuig onderweg van Florida, waar hij
teek einde had doorgebracht, naar Washington en gisteren riep
<e Nationale Veiligheidsraad bijeen in het Witte Huis. De be-
jfjkste beslissing die de president te nemen heeft, is met welke
tellen de Verenigde Staten in Helsinki ter tafel zullen komen.
foorstellen kunnen zoveel
i,en dat zij een overeenkomst
illast gaan bezwaren, maar zij
n ook te weinig hout snijden,
de gesprekken niet veel meer
n dan een symbolische uitwis-
van standpunten. In elk ge-
Jee;; president Nixon een van
Bspronkelijke ideeën prysgege-
gort na zijn inauguratie ver
hij dat het in zijn voorne-
hg om bij de onderhandelingen
(Russen niet alleen het kern
probleem ter sprake te bren-
"jnia: ook alle andere belang-
naagstukken die beide landen
an.
betekent dat een kernontwape-
jonferentie afhankelijk werd
I van zulke kwesties als het
B-Oosten, West-Berlyn, Oost-
Vietnam. De presi-
beeft vermoedelijk ingezien dat
benadering geen vruchten zou
n afwerpen, want van deze op-
later mets meer vernomen.
^Ijnleidende gesprek in Helsinki,
definitieve vorm vermoede-
een andere stad verplaatst
(Wenen of Génève)
nucleaire bewapenings
tot onderwerp hebben. Als
an de Amerikaanse delegatie
len Gerard C. Smith, die
het hoofd is van de door
John Kennedy in het le-
instituut dat belast is
enings- en ontwapenings-
i (Arms Control and Disarma-
Agency).
Schaakpartij
probleem van de kernwapens
(fensieve en defensieve beveili-
niddelen doet in sommige op
to denken aan een schaakpar-
«n twee grootmeesters, die aan
nd van de bestaande stand van
vijf of meer zetten vooruit
ren te denken om de bedoelin-
&n hun tegenstander te raden
(mogelijke effect dat zijn zet-
unnen hebben op de eigen po-
Alleen gaat het in dit geval
om pionnen, l.opers of zelfs een
maar om honderdduizenden
en het voortbestaan van de
eüjke beschaving zelf.
derzijdse factor over elkanders capa
citeit, bracht de huidige Amerikaan
se regering ertoe om de als de MIRV
bekendstaande raketten te installe
ren (dit zijn raketten waarop meer
dan 1 kernlading kan worden gemon
teerd, die na lancering hun eigen
doelwit opzoeken) omdat men er
van uitging dat de Sowjet-Unie be
zig was om een uitgebreid net van
anti-raket raketten te installeren.
Deze inlichtingen bleken onjuist te
zijn. Niettemin had Amerika met
deze beslissing weer een nieuwe fa
se aan de bewapeningswedloop toe
gevoegd, die het voor Moskou min
der aantrekkelijk zou maken om met
de Verenigde Staten tot een verge
lijk te komen.
Onzekerheid
een voorbeeld te geven: één
de grootste vraagstukken is het
tkelde probleem van de zoge
de eerste en tweede slag-capa-
Dat wil zeggen, beide landen
rika en de Sowjet-Unie) pro
een wapen te ontwikkelen dat
isief gebruikt (dus als aanval-
niet alleen de grootst mogelijke
de kan toebrengen aan het arse-
van de vijand, maar ook in
is om het defensieve apparaat
dgenaamde anti-raket raketten)
«taan. Aan de andere kant is
Keven geweest zodanige defen-
rapens te maken, dat zij een
I aanval kunnen weerstaan om
ider dan alsnog de genadeslag
t brengen. Maar hoe groter de
ctie van de trefzekerheid van
defensieve raketten wordt, hoe
ai] in feite in de klasse komen
offensieve wapens. Want wan-
wapens niet alleen bin
dende raketten kunnen tegen-
ra. maar ook nog vijandelijke
dtten kunnen treffen, dan zijn
et langer te beschouwen als de-
eve middelen.
Halt
kernwapenlogica, die bijna
«mputer vereist om alle voor
alen afte wegen, heeft even-
wijzigingen aangebracht in
diplomatieke standpuntbepalin-
beide zijden. En wanneer
ifea en de Sowjet-Unie dan ook
■Bandag voor het eerst met el-
zullen. gaan praten om deze
:'.'ke wedloop een halt toe te
dan zullen beide landen te
hebben met een grote dosis
ids wantrouwen over wat de
f al dan niet weet. en al dan
W* berekend heeft.
■danks de gegevens over kernwa-
*paciteiten van beide landen die
top van de jaren bekend zijn
'don, weet men noch in Moskou,
■n Washington met zekerheid
nlogelijkheden de ander tot
«schikking heeft staan. Dit be
dt dat men met de grootste voor
leid elkanders voorstellen zal
ken en afwegen, en dat men nog
cM l ^Prachtigheid aan de dag
35S^*?gen om bekend te maken wat
toft, of wat men niet heeft.
8o onzekerheid over welke kern-
015 de andere partij ter beschik-
ftaan, heeft in het verleden tot
Uitgaven geleid voor kostbare
II wapens. De voormalige mi-
9 van Defensie, Robert McNa-
zó destijds„Als wij meer in-
™8en hadden gehad over de
"to die de Sowjet-Unie had voor
tfttegische strijdkrachten, zou-
biet het grote kernwapenar-
hebben behoeven aan te leg-
®t wij vandaag hebben",
■^de resultaat van deze we-
Eén van de belangrijkste redenen
waarom beide landen nu tenslotte
(tweeëneenhalf jaar nadat de eer
ste stappen voor een dergelijke con
ferentie werden ondernomen) bereid
zijn om te gaan praten, is juist deze
onzekerheid. Het is waarschijnlijk,
dat Amerika en de Sowjet-Unie niet
langer weten wat zij aan elkaar heb
ben in geval van een crisis, en dat
beide landen het angstige gevoel heb
ben, dat de ander met zijn offensieve
wapens zoveel van de eigen defensie
ve installaties kan vernietigen, dat
er geen kans meer is om de tweede-
slagcapaciteit in werking te stellen.
Aan de andere kant wordt gere
deneerd, dat de besprekingen in
Helsinki geen zin hebben, juist om
dat men niet weet wat men heeft.
Deze redenatie gaat ervan uit dat
deze onbekendheidsfactor beide zij
den er van zal weerhouden om in elk
geval van een ernstige breuk in de
normale communicatiemiddelen, over
te gaan tot een aanval met kernwa
pens. Maar dit laatste argument ver
onderstelt dat men aan beide zijden
te maken heeft met rationeel den
kende politieke leiders. De raketcri
sis rohdom Cuba in de eerste jaren
van president Kennedy's bewind
heeft echter aangetoond aan welke
zijden draad zulke veronderstellin
gen kunnen hangen.
Morton Halperin, voormalig lid
van de Amerikaanse Nationale Vei
ligheidsraad, heeft in een uitgebreid
artikel voorgesteld dat Amerika er
het best aan doet. en met de groot
ste kans op welslagen in Helsinki,
om kort na het begin van de ge
sprekken een bescheiden maar con
creet voorstel voor een kernwapen
verdrag in te dienen, dat beide lan
den niet aantast in hun tweede-slag
capaciteit. Halperin gaat dan verder
met het voorstel dat de Verenigde
Staten eenzijdig aankondigt een tij
delijke stop in acht te zullen nemen,
wat betreft de proefnemingen met
de MIRV-raketten en hun installa
ties. Hy zegt hierby dat Amerika
zou moeten beloven niet voort te
gaan met het MIRV-project, tenzij
de Russen hun zogenaamde SS-9-
raketten (een versie van de MIRV)
gaan testen.
Gewapende vrede
Halperins voorstel is, op zijn best,
een soort gewapende vrede waarbij
alles afhangt van een controle-sys
teem dat door beide landen ver
trouwd en geaccepteerd wordt. En
juist de methode om elkaar in het
oog te houden zal een van de be
langrijkste problemen opleveren. In
dit geval zijn het niet de Amerikanen
d»e het meest te vrezen hebben van
het inspectiesysteem, maar de Rus
sen. De Amerikaanse pers heeft in
de afgelopen jaren zoveel gepubli
ceerd over de kernwapenindustrie en
aanverwante problemen van instal
latie, dat er, naar men zegt, weinig
meer is dat de Sowjet-Unie niet ai
weet. Daarentegen hebben de Russen
nooit veel bekendgemaakt over hun
eigen nucleaire ondernemingen.
Hoe verdienstelijk Halperins voor
stellen ook zijn, zij houden uiteinde
lijk geen rexening met de mogelijk
heid dat de Russen him eigen ideëen
hebben over hoe een dergelijke be
langrijke conferentie zou moeten
.verlopen, noch met de voorstellen die
de Sowjet-Unie zelf zal indienen, of
met het wantrouwen waarmee Mos
kou de gesprekken zal beginnen.
Uiteindelijk is een overeenkomst
d'e iedere kernwapencapaciteit aan
benden legt, in de eerste plaats een
kwestie van vertrouwen in elkanders
woorden en daden. Alleen al daar
om is Helsinki een barometer voor
de maten waarin twee opponenten
elkaar in de loop der jaren sinds de
laatste were.doorlog hebben leren be
grijpen.
MR. H. L. LEFFELAAR
BERLIJN (DPA) De geallieer
de garnizoenscommandanten van
West-Berlyn hebben gisteren de toe
passing van de Oostduitse dienst
plichtwet in Oost-Berlyn een „ern
stige schending van de bijzondere ge
demilitariseerde status van de stad"
genoemd. In een gezamenlijke ver
klaring wijzen ze erop, dat de ver
ordeningen van de defensieraad van
de DDR over de registratie, keuring
en oproep van dienstplichtigen, als
mede die over de dienstplicht van
reservisten, openlijk „in de Sowjet-
sector van Berlijn" zijn toegepast.
„De commandanten betreuren dit
nieuwe voorbeeld van de heropleving
van het militarisme in de Sowjet-
sector, waarvoor in de eerste plaats
de Sowjetrussische autoriteiten ver
antwoordelijk zijn", aldus de verkla
ring.
(ADVERTENTIE)
Interieurkunst Doezastraat 14
Deelnemers aan de grote
„mars tegen de dood", de 40-uri-
ge protestdemonstratie, die van
nacht om middernacht in de
Amerikaanse hoofdstad Wash
ington is begonnen, passeren de
voorkant van het Witte Huis,
waar alle lichten zijn gedoofd.
De zoeklichten van het bewa
kingspersoneel, dat voor deze ge
legenheid is versterkt, worden op
de demonstranten gericht, die
vetpotjes dragen en bordjes met
namen van in Vietnam gesneu
velde Amerikaanse militairen.
ADVERTENTIE
ZONDAGMIDDAG A.S. 16 NOVEMBER speelt in
Normale entreeprijzen.
Iedere vrijdag, zaterdag en zondag ook dansen.
Het tijdschema van de komende maanvlucht is tot het laatste
moment onzeker. Tot de laatste seconde voor de lancering kan het
experiment worden afgelast, en tijdens de vlucht kunnen zich ieder
ogenblik aanleidingen voordoen om de vlucht te beëindigen of het
tijdschema te herzien. Het oorspronkelijke schema omvat echter
de volgende hoofdfasen. alle6 opgegeven in Nederlandse tyd.
VRIJDAG 14 NOVEMBER:
17.23 uur:
2010 uur:
21.47 uur:
Lancering van platform 39A op Kaap Kennedy,
(tv-reportage)
Derde trap stuurt combinatie in richting maan.
Derde trap wordt in de steek gelaten nadat
combinatie van Apollo, maantaxi en service-
module in de Juiste samenstelling is gebracht.
ZATERDAG 15 NOVEMBER:
05.10 uur: Eerste koerscorrectie.
11.23 uur: Eerste rustperiode van tien uur.
ZONDAG 16 NOVEMBER:
00.10 uur: Tweede koerscorrectie.
12.23 uur: Tweede rustperiode van tien uur.
MAANDAG 17 NOVEMBER:
06 52 uur: Derde koerscorrectie.
09.43 uur: Conrad en Bean gaan maantaxi binnen voor
controle.
11.23 uur: Beiden weer terug in Apollo.
13.23 uur: Derde rustperiode van acht uur.
23.52 uur: Vierde koerscorrectie.
DINSDAG 18 NOVEMBER:
04.52 uur: Apollocombinatie in ellipsvormige baan om
maan.
09 11 uur: Wijziging baan om maan in cirkelvormige
10.42 uur: Nieuwe inspectie maantaxi, daarna rustperiode.
WOENSDAG 19 NOVEMBER:
01.23 uur:
05.21 uur:
06 49 uur:
07.46 uur:
07.58 uur:
12.18 uur:
12.38 uur:
15 08 uur:
15 18 uur:
18.23 uur:
Conrad en Bean naar maantaxi.
Maantaxi ontkoppelt van Apollo.
Maantaxi begint afdaling;
Remmotor maantaxi ontbrandt (tv-reportage).
Zachte landing op de maan. een dag minder
dan vier maanden na de eerste landing (tv-
reportage)
Conrad zet voet op de maan (tv-reportage) j
Bean zet voet op de maan (tv-reportage)
Bean terug in maantaxi (tv-reportage)
Conrad terug in maantaxi (tv-reportage)
Rustperiode van negen uur (ditmaal slapend in
hangmatten die de Eagle in juli niet aan boord
had).
DONDERDAG 20 NOVEMBER:
06.43 uur: Conrad weer naar maanoppervlak (tv-repor
tage).
06.53 uur: Bean volgt hem (tv-reportage)
08.42 uur: Aankomst by en werk aan Surveyer (tv-repor
tage);
09.33 uur: Bean terug in maantaxi, (tv-reportage):
09.53 uur: Conrad terug in maantaxi (tv-reportage);
15.27 uur: Start van de maan
19.03 uur: Vastkoppelen aan Apollo.
20.28 uur: Conrad terug in Apollo.
20.43 uur: Bean terug in Apollo.
20.29 uur: Maantaxi wordt afgestoten.
VRIJDAG 21 NOVEMBER:
05.03 uur: Rustperiode van 8.5 uur
21.48 uur: Hoofdraket Apollocombinatie in werking voor
bereiken van baan naar de aarde.
ZATERDAG 22 NOVEMBER:
12.48 uur: vyfde koerscorrectie.
23.23 uur: Rustperiode van tien uur.
ZONDAG 23 NOVEMBER:
23.50 uur: Zesde koerscorrectie.
MAANDAG 24 NOVEMBER:
01.23 uur: Rustperiode van tien uur.
18.50 uur: Zevende koerscorrectie.
21.36 uur: Naby aarde wordt service-module afgestoten,
(tv-reportage)
21 50 uur: Apollo schiet dampkring binnen (tv-reportage).
22.04 uur: Landing Apollo in de Stille Oceaan naby Sa
moa (tv-reportage).
De duur van de reis bedraag by nauwkeurige handhaving van het
tydschema tien dagen, vier uur en 41 minuten, het verbluf op de
maan 31 uur en 29 minuten. Conrad wandelt in totaal 6 uur en 10
minuten op de maan, Bean 5 uur en 10 minuten.
(Door onze correspondent
NEW YORK (GPD) Nog is het doek over de laatste acte van
West-Irian niet gevallen. De resolutie, waarmee de discussies in de
Algemene Vergadering van de Verenigde Naties gisteren zou zijn
afgesloten, werd op verzoek van een aantal Afrikaanse delegaties
tijdelijk geblokkeerd. De stemming over het kritische rapport van
de speciale vertegenwoordiger van secretaris-generaal Oe Thant,
Fernando Ortiz Sanz, waarin deze verslag uitbracht van zijn waar
nemingen bij Westr-Irians 'daad van vrije keuze', werd uitgesteld tot
woensdag. Secretaris-generaal Oe Thant woonde de zitting voor de
helft bij.
De uiterlijke redenen voor het uit
stel waren, dat de delegaties onvol
doende de tyd hadden gehad om het
rapport te bestuderen, aangezien hei
eerst verleden zaterdag ter beschik
king werd gesteld. Maar in de wan
delgangen, na afloop van de zitting,
die drie kwartier te laat begon en
anderhalf uur duurde, werd door
Afrikaanse afgevaardigden in ge
sprekken duidelijk gemaakt, dat het
uitstel voornamelijk een symbolische
uiting was van hun vrees, dat zulke
gebieden als Zuidwest-Afrika en
Eritrea op gelyke wijze als West-
Irian, zonder voldoende democrati
sche verkiezingswaar borgen, door
resp. Zuid-Afrika en Ethiopië gean
nexeerd zouden worden. Het is de
verwachting dat de resolutie woens
dag met een minimum aan debat
unaniem zal worden aangenomen.
Speciaal
In zyn rede zei de Indonesische
minister van Buitenlandse Zaken
Adam Malik, die als eerste de voor
ongeveer de nelft aanwezige Alge
mene Vergadering toesprak, dat het
rapport van Fernando Ortiz Sanz
over het plebisciet in West-Irian
terecht gewezen had op de speciale
moeilykheden van het gebied. Maar
hy wees de kritiek op de volksstem
ming van de hand. Hy zei: „Het is
natuurlijk gemakkelyk om de uitvoe
ring van een gecompliceerd en zelfs
controversiële politieke oefening te
bekritiseren Vooral wanneer
men probeert het af te meten aan
de zogenaamde „internationale'
maatstaven, die gewoonlyk de toe
passing betekenen van .Westerse"
maatstaven op condities en toestan
den in Azië, waarop die standaarden
niet noodzakelykerwys van toepas
sing zyn".
Hy gaf een overzicht van de door
Indonesië bereikte resultaten in
West-Irian sinds 1963, met name op
het gebied van het onderwijs en
merkte op, aat het voor Indonesi
sche oren „soms opmerkelijk was
wanneer sommigen buiten Indonesië
meer bezorgd zeggen te zijn over het
welzyn van onze. bevolking in West-
Man, dan de Indonesische regering
en bevolking zelf".
Luns
Minister Luns. die als tweede het
woord voerde, zei dat hoewel de
voorgeschiedenis van West-Irian er
één van „conflict, teleurstelling en
onvervuld gebleven verwachtingen"
was, het eindresultaat met het no
dige geduld in feite een belofte kan
opleveren voor samenwerking in de
toekomst. Verwyzend naar de twy-
fels, die Nederland had gehad over
de uitvoering van de overeenkomst
van 1962, zei hy: „Deze zyn niet op
geheven m de laatste fase van de
toepassing van de overeenkomst".
„Ik zou niet helemaal eeriyk zyn",
zei hy, „wanneer ik het feit zou ver
hullen. dat zowel in Nederland als
in onze pers hernieuwde twijfel is
gerezen over de methode waarop da
wensen van het volk (van West-
Man> werden gepeild en in het by-
zoncLer de omstandigheden waarin zij
hun zelfbeschikkingsrecht moesten
uitoefenen". Hij zei, dat het rapport
van Ortiz Sanz aantoonde, dat deze
twyfels niet ongerechtvaardigd wa
ren.
„Maar", ging minister Luns ver
der, „de Nederlandse regering be
schouwt de methode, die door de
regering van Indonesië werd toege
past, niet op zichzelf in strijd met
de clausules van de overeenkomst".
Daarom achtte hij het niet nuttig
verder in te gaan op de manier
waarop de „daad van vrije keuze"
tot stand was gekomen. Hy verwees
naar de goede samenwerking tussen
Nederland en Indonesië en zei dat
er tevredenheid in Nederland was
over de door de Indonesische rege
ring verstrekte verzekeringen met be
trekking tot oe West-Irian toe te
kennen autonomie. De minister
hoopte dat de Indonesische regering
„een ruime en algemene amnestie'
zou verlenen, maar hy vermeed
daarby te spreken over politieke ge
vangenen.
Uitstel
Na de rede van minister Luns zou
er gestemd worden over de resolu
tie waarmee het rapport van Ortiz
Sanz officieel zou zijn aanvaard, en
die behalve door Nederland en Indo
nesië, wordt gesteund door België
Luxemburg, Maleisië en Thailand
In plaats daarvan echter werd er ge
ïnterpelleerd noor ambassadeur Ma
xime Leopold Zollner van Dahomey,
die om een uitstel van drie weken
vroeg om het .aat ter hand gestelde
rapport te kunnen bestuderen. Het
was Zollner. aie in 1962 als jong di
plomaat op uitnodiging van de Ne
derlandse regering een oriëntatiereis
naar het toenmalige Nieuw-Guinea
maakte om zich op dc hoogte te
stellen van de aldaar heersende om
standigheden.
Ambassadeur Jamil Baroody van
Saoedi-Arabië zag echter geen reden
om de stemming uit te stellen, maar
de vertegenwoordigers van Thailand,
Ecuador, Ghana. Togo en Gabon ble
ken het voorstel van Dahomey te
steunen.
Minister Adam Malik zei niet te
begrijpen waarom er om uitstel werd
gevraagd. „De resolutie", zei hy, „is
eenvoudig en vertegenwoordigt het
eind van het probleem dat nu be
kroond wordt door de goede betrek
kingen tussen Nederland en Indone- j
sië" Minister Luns stelde daarop als I
compromis voor zoals hij zei om
niet geheel onbaatzuchtige reden (hy
zou maandag naar Nederland terug
keren) om de stemming tot
maandag uit te stellen. De voorzitter
van de Algemene Vergadering, me
vrouw Angle Brooks, velde daarop
een salomonsoordeel en besloot met
een haastige hamerslag de stem-
De ministers Malik (links) en
Luns.
ming op woensdag te laten plaats
vinden.
Jouwe
Tijdens de discussies, want van een
debat is eigenlijk nog geen sprake
geweest, zat Nicolaas Jouwe, de lei
der van de Papoease bannelingen-
groepen. op de publieke tribune,
vermoedelyk op uitnodiging van de
delegatie van Dahomey. De zaalsup
poosten, die Instructies hadden ge
kregen voor het geval er een demon
stratie op de publieke tribune zou
plaatsvinden, wachtten echter tever
geefs op de zeven of acht Papoea's
die met enkeie spandoeken voor het
VN-gebouw stonden opgesteld.
Mr. H. L. LEFFELAAR.
