EMMEN,
lichtend voorbeeld
voor planologen
Inspraak van bewoners bij bouw
PAGINA 8
LEIDSCH DAGBLAD
HET DRENTSE EMMEN. dat qua allure en omvang een stad kon zijn,
wil nog altijd dorp blijven. En welk een dorp! Vergeleken bij 25 jaar gele
den heeft hier een enorme ontwikkeling plaats gehad. Door de vestiging
van grote industrieën heeft de woningbouw een revolutie doorgemaakt. Er
zijn nieuwe wijken ontstaan, waarvan de stedebouwkundige opzet de aan
dacht van velen heeft getrokken. De twee nieuwste woonoorden zijn An-
gelslo en Emmerhout. In deze wiiken is gebeurd, wat in de meeste steden
achterwege is gebleven, doordat de architecten gewoon niet op het idee ge
komen zijn, dat het ook anders kan. Men heeft gestreefd naar zoveel moge
lijk leefruimte voor de bewoners. Dit is onder meer bereikt door zo weinig
mogelijk hoogbouw in de opzet op te nemen. In Angelslo bijvoorbeeld, lan
ge tijd een lichtend voorbeeld voor vele stedebouwkundigen, zijn maar een
paar flats. Toegegeven, men heeft hier en in Emmerhout de ruimte, maar
men heeft er ook enkele offers voor over gehad.
Op 25 maart 1963 besloot de gemeenteraad van Emmen, met meerderheid
van stemmen, maar zonder al te groot enthousiasme het plan voor de woon
wijk Emmerhout 3200 woningen goed te keuren. Er werd toen een
stroom van protesten ontketend, omdat vijftig hectare van de Emmer Den
nen, een prachtig bosterrein, zou moeten worden gekapt.
Op 13 oktober 1964 bedaarden de gemoederen toen bekend werd dat het
gemeentebestuur, het college van Gedeputeerde Staten van Drenthe en
Staatsbosbeheer tot een compromis waren gekomen door maar 25 hectare
bos voor de wijk Emmerhout op te offeren. Sinds 1966 toen de eerste bouw
activiteiten aan de dag werden gelegd, is de wijk nog steeds in het nieuws.
Er gaat al drie jaar lang geen week voorbij of er is wel een excursie uit
binnen- en buitenland naar deze „stad in het groen".
Op de luchtfoto van Emmerhout (links) is slechts voor een deel te
zien, dat er een groot aantal woningen in de Emmer Dennen is gebouwd a®a
De Laan van de Bork (boven aan de foto) wordt voor een belangrijk deel
door het bos aan het gezicht onttrokken. Links beneden woningen aan de
Vosackers, die met de telefooncentrale de grens van Emmerhout en An
gelslo bepalen.
[tko
iwe
iwf
•en
der
kc
be
.dei
In Angelslo (foto rechts boven) is aandacht besteed aan de afronding
van het centrum met hoge flats aan beide zijden van de dubbelbaans Sta-
tenweg (midden op de foto). Op de hoek van de Statenweg en de Land
schapslaan is een dertien etages hoge kantoren- en woonflat gebouwd, waar
door het winkelcentrum aan de Statenweg en de Landschapslaan meer al-èent;
lure heeft
le
ttioi
r.a
nja
Het winkelcentrum, dat Emmens Lijnbaan wordt genoemd, vormt één se:
ikt
geheel met het cultureel- en maatschappelijk wijkcentrum De Marke, dat
vorig jaar is geopend (1.). Met man en macht wordt momenteel gewerkt
de realisering van een groot parkeerterrein (2). Het aantal parkeerplaatsen
op de strook langs de Statenweg is namelijk veel te gering. Rechts onderop
de foto het hervormd wijkcentrum De Voorhof met groot parkeerterrein.
Aan deze parkeerplaats grenst een aantal autoboxen, behorende bij de in
aanbouw zijnde huurflat, die staat op de hoek van de Wendeling (3) en de
Holtlaan. Rechts boven op de foto ziet men de hockeyvelden van de ge
meente Emmen, welke grenzen aan het unieke zwembadcomplex met het
gemeentelijk kampeerterrein.
(LUCHTFOTO'S AEROPHOTO EELDE)
Architect H. van Leeuwen,
o.a. als lector in de leer van de
woning en haar bewoning aan
de Landbouwhogeschool in
Wageningen verbonden, ha
mert al jaren op hetzelfde aam
beeld. Al diverse malen heeft
hij knuppels in hoenderhokken
gegooid.
Van zün kritiek op zijn collega
architecten, stedebouwers en plano
logen heeft hü nimmer een geheim
gemaakt. Vaak voelt hij zich als een
roepende in de woestijn wanneer hij
ziet hoe men stug doorgaat met het
bouwen van stadswijken en wonin
gen waarvan de bewoners later de
indruk krijgen dat men vergeten
heeft dat er ook nog in gewoond
moest worden. Dat architecten en
6tedebouwkundigen over het alge
meen dus te weinig rekening houden
met de wensen en verlangens van
de bewoners zelf
De heer Van meeuwen pleit dan
ook voor een vorm van inspraak.
Een inspraak waar de bewoners
recht op hebben. De moeilijkheid is
echter dat de bewoners pas een oor
deel kunnen vellen wanneer het te
laat is, wanneer de woningen er al
staan. De foutjes worden honderden
malen vermenigvuldigd en over vijf
tig jaar zitten de bewoners er nog
mee. aldus lector Van Leeuwen.
De inspraak zou gerealiseerd moe
ten worden voor men gaat bouwen.
In het ontwerp-stadium dus. Maar
kan een leek, die de bewoner toch
is, een goed oordeel vellen aan de
hand van tekeningen en maquettes?
Ook de heer Van Leeuwen trekt dit
ernstig in twijfel.
In een methodiek, die is ontwik
keld in de afdeling landbouwhuis-
houdkunde van de Landbouwhoge
school weet hü echter de mogelijk
heid wel te verwezenlijken. Bij deze
methodiek wordt uitgegaan van het
principe, dat de bewoner een indruk
moet krijgen van de toekomstige
realiteit. Dat hü duidelük moet kun
nen zien hoe het zal worden. Dan
weet hü waarover hü praat en zal hü
een gefundeerd oordeel kunnen for
muleren.
Aangezien een groot woonklimaat
voornamelük afhankelijk is van
twee elementen, namelük de woning
zelf en de omgeving, wordt bü deze
methodiek dan ook gebruik gemaakt
van twee hulpmiddelen. Deze waren
oorspronkelük opgezet en ontwikkeld
on. de Wageningse studenten tot
steun te zijn het vak „Woning en
haar bewoning" onder de knie te
krügen. Maar de heer Van Leeuwen
is van oordeel dat deze hulpmidde
len ook bij de realisering van een
goede inspraak van de bewoners ge
bruikt kunnen worden.
Het gaat hier om een simpel groot
model blokkendoos en een vernuftig
en ook büzonder ingewikkeld appa
raat dat de naam enthescoop heeft
gekregen. De bedoeling van de blok
kendoos is niet moeilük te raden.
Men kan er zonder veel moeite en
tüd een woning op ware grootte mee
bouwen. Bevalt het huis niet. dan
verzet men doodgewoon een paar
muurtjes, net zo lang tot men
meent zijn ideale woning te hebben
verkregen.
Lector van Leeuwen wil niet pra
ten over de ideale woning, omdat
dit afhangt van de persoonlijke
smaak. Het gaat erom wat de bewo
ner zelf als ideaal beschouwt.
In het gebouw van landbouw-huis-
houdkunde „speelt" men al geruime
tüd met deze blokken. Ofschoon
het nog een betrekkelük nieuw ge
bouw is, heeft men kennelük niet
gerekend op dergelüke bouw-activi-
teiten. Zo moet de woning die thans
te bewonderen valt het doen met
halve slaapkamers, omdat er een
voudig geen ruimte voor is.
De wensdroom van de lector gaat
uit naar een groot ..opdrachtcen
trum" waar gemeenteraadsleden,
leden van woningbouwverenigingen,
dames van vrouwenverenigingen en
andere groepen uit de bevolking
naar hartelust kunnen stoeien met
deze blokkendoos tot zü de woning
die zü als ideaal beschouwen heb
ben gevonden. Een centrum waar
meerdere woningen opgetrokken
kunnen worden en waar de gemeen
te bü het uitwerken van de plannen
voor nieuwe stadswüken ook gebruik
kunnen maken van de enthescoop.
Een vrü duur apparaat geschatte
kosten f 50.000); vele gemeenten zul
len de aanschaf daarvan dus nogal
bezwaarlijk vinden.
Deze enthescoop dient om een
werkelükheidsindruk te geven van
een toekomstige woonwük. De ge-
bruikelüke methode is dat men deze
werkelükheid probeert na te bootsen
door middel van maquettes. De er
varing leert echter dat vaak bü een
keuze uit verschillende ontwerpen
niet het beste plan, maar de mooiste
maquette wordt uitverkoren Tevens
krijgt de toekomstige bewoner
slechts een primitieve indruk van
ho. het gaat worden. De enthescoop
nu schept een realistisch beeld. Via
het televisiescherm is het of men
door een woonwük wandelt. De ca
mera dwaalt door de straten en er
is weinig verbeelding voor nodig om
zich voor te stellen hoe het er straks
in werkelükheid zal uitzien. En toch
is die werkelükheid niet meer dan
een tot in de kleinste details uitge
werkte maquette. Een buis. waarin
zich een lenzenstelsel bevindt, wordt
door de maquette gestuurd. Het
beeld wordt opgevangen door een te
levisiecamera, die het op haar beurt
weer doorgeeft aan het t.v.-toestel.
Het klinkt allemaal heel simpel maai
de heer W. van Ingen, die de enthe
scoop heeft ontwikkeld, heeft er toch
jaren voor nodig gehad. Hy heeft
uitgbereide speurtochten onderno
men in de medische en elektronische
wereld. Zün enthescoop leverde ech
ter tot voor kort een nogal duister
beeld op (zoiets als een woonwük
bü nacht) tot hij door technici van
Philips uit de brand werd geholpen
met een helderheidsversterker, die
nog nergens in de handel is en die
tot op dit moment alleen voor mili
taire doeleinden werd gebruikt. Het
beeld is nu zeer behoorlük.
Toch is de heer Van Ingen nog
niet tevreden. De volgende stap is
het zwart-wit-beeld te vervangen
door kleur, terwül het tevens moge-
lük wordt geacht dat de nu nog
strak voor zich uit kükende enthe
scoop door middel van een opti
kogel 'n grotere wendbaarheid b a
Dat men büvoorbeeld ook
kan küken, hetgeen bü geprc
teerde hoogbouw van belang is.
Het is aan geen twüfel ondfldj
dat beide hulpmiddelen goede
ten kunnen bewüzen bü de str
Lector Van Leeuwen staat
standpunt dat dit ook het geval
zün bü de door hem ontwikkelde
spraakmethodiek. Niettemin wilde
de methodiek nog aan de
toetsen en daarvoor heeft hi)
tegenwoordigers van het gemeea
bestuur van Wageningen en de die
van gemeentewerken, vrouwen^
viesraden en ook van de Nel
landse huishoudraad uitgenodigd I
de proef op de som te nemen, 4
zün ontwerp voor de bouw van
woningen in het Nudeplan te W
geningen te komen beoordelen, j
Later wil lector Van Leeuwen I
methodiek op grotere schaal toai
sen. Bü voorkeur uiteraard in 1
door hem voorgestane „opdrachW
trum" dat zo'n vüf miljoen g^
zal moeten kosten. „Gezien het toti
bedrag dat voor de woningbouw
Nederland wordt uitgegeven
niet zo veel", zo redeneert hü «Pj
miljoenen moeten toch wel ergeni
vinden zün".
