ZEPPELIN BOVEN LEIDEN
TRIJKIJZERS en
RAMMOFOONS
VEERTIG JAAR GEEEDEN -13 OKTOBER 1929
terdams huis kraakt onder:
Brieven van Zebedeus
LEïDSCH DAGBLAD
PAGINA 13
VEERTIG JAAR GELEDEN, op zondag 13 oktober 1929.
voormiddags te kwart over elf, voer de „Graf Zeppelin" boven
de Hoogstraat te Leiden.
U ziet het aan de spreuk, die zich ook nu nog in de kroonlijst
der huizen tot aan de Nieuwe Rijn bevindt: „De trouw der
burgerij" etc.
Een majestueus gezicht, die zilveren „sigaar", waarvan de
komst reeds vóór men hem zag door een intens brommend ge
luid werd aangekondigd.
Iedereen was toen in Leiden en omstreken, ja in geheel Ne
derland, op de been; honderden bevonden zich met verrekij
kers op de daken om het luchtgevaarte toch maar zo lang en
zo goed mogelijk in de gaten te houden!
oktober 1929 koerste een Zeppelin boven Lei-
Ie voorgrond huizen aan de Nieuwe Rijn, o.a.
met een spreuk in de gevel, herinnerend aan
brand in Leiden. De toren van de Mon Père-
e Haarlemmerstraat is verdwenen. Deze kerk
le jaren dertig plaats moeten maken voor het
zwembad in i.eze straat. Het torentje rechts
i de Zijlpoort.
ventiende-eeuwers had
die zwarte jurken aan,
icel. Die hielden ze ijs-
jaar aan. zonder ze te
tfaar de kragen, die wa-
er wit, feilloos gesteven
millimeter geplooid. Dat
hiermee".
J. Bleeker in de Amster-
itistraat laat een gerib-
zien met een bijpassend,
ibbeld rolletje. Dat zeven-
iwse plooiplankje is nog
onderdeeltje van haar
verzameling, die in de he-
bekend isstrijkijzers en
met strijken, plooien en
maken heeft. Dat betekent
meer dan twaalfhonderd
ifjes, pijptangen. wankel-
i strykbakken en strijkstenen
5 het zo solide Amsterdam-
(fngzamerhand doen steunen
onder de duizenden kilo's
Bleeker verzamelt strijk-
it ze strijken haat. Wei-
merkwaardige reden, maar
een mogelijkheid tot het
van een zo walgelijk
de wekelijkse strijk,
it twintig jaar geleden een
koperen ijzer. Van zo'n ki-
L Gewoon decoratief op de
en. Dat ding dat troostte
achter de strijkplank stond.
ik naar die koperen kolos
acht ik: ,,'t Is in ieder geval
at. dat ik met dat loodzwa-
liet hoef" De kracht van het
ienken
tag ze nog eens een leuk, de-
ijzer in een rommelwinkel-
ocht het voor een tientje of
ierde kwam te voorschijn uit
roest op het Waterlooplein.
je wat? zei ik tegen m'n
ga strijkijzers verzamelen",
het niet erg. „Als je er tien,
mekaar krijgt, is het mooi,
Nu heeft ze er meer dan
nderd. Een speciale „stryk-
werd ingericht en de fami
de „salon" missen voor de
i mevrouw.
er we op de bel drukken by
Bleeker. moet ze eerst nog
ar handen wassen, want we
n Juist tijdens het poetsuur-
dat koper moet je bijhouden,
van de dag poets ik. Dat
jaren bezig. Ik heb er ge
il baantje aan. We krijgen
ne handdruk en alsof iemand
mopje van een bandrecorder
ïdrukt, zo begint mevrouw
zonder ophouden en voert
haar wonderlijke col-
nt nauwelijks lopen in wat
salon was. Je struikelt bijna
comforts en yzers; niettemin
mevrouw Bleeker haar spijt
feit, dat ze maar een paar
huis heeft. Er zijn er 250 uit-
Voor tentoonstellingen.
Bleeker vertelt in het
geschiedenis van het stryky-
historie die ze zelf heeft
whterhalen, want er is géén
it over. Een alinea in een
°ver antiek is bepaald geen
hij het opbouwen van een
hng.
e zon
bmeinen gebruikten al strijk
je lieten ze warm worden in
Door de perfect ronde ste
nen te wrijven en te draaien over
het te strijken goed, bleven ze warm.
De oude Chinezen hadden hun .strijk
dozen". Open bakjes, waar ze kool
tjes in stookten, met een steel. Met
de vlakke onderkant schoven ze over
de stoffen heen".
„In Nederland begon het met gewo
ne ijzeren blokken, die er uit zien als
briketten. Ze werden in het vuur ge
gooid en er met een tang uitgehaald.
Lekker zwart en vies. Het strijkgoed
èn je handen werden er smerig van,
dus wat later, in 1600, maakten ze
dezelfde „briketten" met ijzeren „lus
sen" erop, waardoor je een beugel
kon schuiven als ze uit het vuur
kwamen. Dan bleven tenminste je
handen schoon".
„Wat verder in de ontwikkeling zie
je de yzers komen, die in het geheel
niet in het vuur hoefden. Ze kregen
een „luikje" wardoor je een heet
ijzeren blokje naar binnen choof.
Terwijl het ene blokje al strijkend
afkoelde lag het volgende alweer te
gloeien in het vuur".
„Dan de ijzers die warm bleven.
Ze werden gestookt op turf bijvoor
beeld".
Mevrouw Bleeker wijst op een rijtje
ijzers, die wel vijfmaal zo groot en
tienmaal zo zwaar zijn als onze licht-
gewichtjes. Aan de voorzijde enorme
.schoorstenen', als afvoer. Dan ko
men de gas- en spiritusyzers en ae
apparaten, die op butagas of petro
leum werden gestookt.
Ruimte
Wanneer mevrouw Bleeker een
maal begonnen is met haar verhaal,
houdt ze niet meer op. Je hoeft niets
te vragen, ze praat maar door. Be
halve wanneer je opmerkt, dat de
Sarpathistraat toch in het universi-
teisplan ligt. Dat de huizen tegen de
grond zullen gaan. Dan wordt ze stil.
Even maar.
„Ja, dat is een ellende over een
Doch nu een kort historisch over
zicht van deze luchtgiganten. Tot
en met de LZ.6, in 1906 nog met
ópen cabine, maar daarna alle met
een steeds luxueuzer ingericht gesló
ten verblyf met grote ramen, waar
voor naar de trant dier jaren zwa
re fluwelen gordijnen-met-balletjes
franje waren gedrapeerd!
Voor het eerst in de geschiedenis
nam een Zeppelin, de LZ.13, in de
zomer van 1912 aan de vlootparade
op de Oostzee deel, waar „der Kai
ser" vanaf zijn jacht de „Hohen-
zollern" de parade afnam.
Natuurlijk werden ook de Zeppe
lins tydens Wereldoorlog I ingezet,
met het gevolg dat er in oktober 1916
en januari 1918 twee Zeppelins bo
ven Londen brandend werden neer
geschoten, evenals in 1917 een boven
Frankrijk, terwijl er intussen tijdens
noodlandingen verscheidene wa
ren vernietigd.
Doch de werven te Friedrichsha-
fen en elders in Duitsland, gingen
geregeld door nieuwe luchtschepen
te bouwen, ook al was Graaf Zeppe
lin, 79 Jaar oud op 8 maart 1917
overleden.
Na zijn dood ging het bestuur
van de Zeppelin-Werke" over aan
in 1924 als president-directeur werd
benoemd. Dr. Hugo Eskener, een wis
kundige en econoom, die reeds in
1908 in dienst van de Zeppelin
maatschappij was getreden.
AJ verder en verder voeren de Zep
pelins na ,de Wereldoorlog I. ook
naar Zwitserland, Spanje. Turkije,
Zweden, ja zelfs, non-stop, naar
Zuid-Amerika. tot de „Graf Zeppe
lin" de LZ127 In oktober 1929
een wereld-rondreis, onder comman
do van Dr. Eckener maakte, welke
reis ook over ons land en op 13 ok
tober bovenLeiden ging.
Op deze wereldreis ging als énige
Nederlandse passagier Jhr. Molerus,
een journalist en schrijver van do
cumentaires, mee.
Om énigszins een idee te krygen
hoé enorm-groot dit luchtschip was:
in het kleine rechthoekige stukje op
de rechter foto vooraan onder de
neus. waren de gezelschapszaal ja
zé&l-waarin o.a. een grote witgelak
te vleugelpiano en verscheidene
clubfauteuils, tafeltjes en zo stonden.
Voorts de intieme eet-corners èn de
slaapcabines voor iedere passa
gier één, plus de kombuis! De be
manning sliep achter fci het schip,
een minder-competente leiding, tot waar ook hun eetzaal was. De leng-
Deel van het interieur van het immense luchtschip: salon en eetzaal.
Da be! fhaft rgu Ze&eieas het froratmrt&raéBt vaa Antwerpen,
Zó hielden de Vlamingen de moed er in bij het bombardement
van de stad gedurende de eerste wereldoorlog.
te van het schip was 234 meter
dat is om het u plastisch voor te
stellenméér dan vier Leid-
se Stadhuistorens (57 meter) -boven
op elkaar gestapeld
Let u bovendien eens op het nor
male vliegtuig dat u achter het
luchtschip als een stipje ziet. Dat be
geleidde het luchtschip als een hof
felijke geste van onze regering zo
lang het boven ons land en territo
riale wateren voer.
En wilt u enkele technische gege
vens? Zie hier: lengte dus 234 m
Doorsnee 30H m., 5 cylinder May-
bach-motoren van elk 530 PK. kar
kas: aluminium met canvas. Gas vul
ling het hoogst brandbare water
stofgas.
En enkele exacte gegevens over
deze wereldreis: duur 20 dagen 12
uren en 20 minuten. Afstand: 34.200
KM. Bemanning: 41 pian. Passagiers
20. De route: Friedrichshafen La-
kehurst —Los Angeles San Fran
cisco —Tokio —Moskou Fried
richshafen.
Dr. Eckener was beslist een anti
nazi, evenals de wereldberoem
de ruimtevaart-expert Wernher von
Braun! Eckener werd dan ook in
1938 als president-directeur door
Hitier afgezet, waarna hy „stil" leef
de tot na de oorlog en hy in 1947
naar Amerika emigreerde, waar hij
bij de Goodyear Tire and Rubber
Company voor het doen van lucht-
vaartresearch in dienst trad.
In 1954 keerde hij ziek naar zijn
geliefd Friedrichshafen terug, om
daar, 86 jaar oud, op 13 oktober van
datzelfde jaar te overlijden. Dus op
de kop af precies 25 Jaren nadat hy
boven Leiden voer
Het is heel begrypeiyk dat de Zep
pelins, waarvan de Vlamingen met
hun onverwoestbare oubolligheid,
tydens Wereldoorlog I zongen
En komt er dan een Zeppelin
Zeppelin, Zeppelin
Dan kruipen wij de kelder in
De kelder in/
hun gevechtswaarde door de grote
trefbaarheid en hun roem als ver-
keersmedium hebben overleefd!
Deze luchtschepen, waarvan de
snelheid slechts 100 tot 110 kilome
ter per uur was, zyn totaal wegge
vaagd dcor de „gewone" moderne
vliegtuigen met hun super-snelheid,
en comfort, ook el staan daarin geen
vleugel- piano's. Om van het super-
sone straalverkeersvliegtuig Concor
de maar t.e zwijgen!! De computer
snelheid en expansie van deze tijd!
DOLF SCHNAAR
•••--
Een oergeestig echt-vlddms boek
je, tekenend voor de mentaliteit
der luchtige Vlamingen, tijdetis
het bombardement door de Zep
pelins in 1914 is ,J)e belangheb
benden van het bombardement,"
met de ondertitel „Brieven van
Zebedeüs". dat in 1915 verscheen
met de aanbeveling„Vlamingen
meug de Antwerpsche truut?
Koopt er voor de soldaten aan 't
front, voor de krijgsgevangenen
en geïnterneerden! Laat de jon
gens 'n keer lachen, 't Zal hun
deugd doen!"
Uitgegeven door Jos Goudswaard
te Antwerpen, doch als een echt
tijdbeeld van toén: als „Belgisch
ln 1968 werd Duitslands laat
ste Zeppelin ongeveer 70 jaar
na de bouw van de eerste aan
Japan verkochtwaar het lucht
schip voor reclame-doeleinden ge
bruikt wordt. Deze Zeppelin was
48 meter lang en woog 8.000 kg.
vluchteling." zoals dezen toen
heetten: „tijdelijk Weimar straat
165-Den Haag."
Een boekje dat nu alieen nog an
tiquarisch te krijgen is en ge
drukt werd te... LEIDEN b{j
„de Boek-Courant en Handels
drukkerij. JJ. Groen en Zoon."
Die „relatiën of opdrachten"
zocht. Telefoon493!
poosje zullen we hier weg moeten.
Een eindje verder in de straat zyn de
ramen al dichtgespykerd. Maar in
een nieuwe flat kun je al die kilo's
yzer niet kwyt. Bovendien, waar
kryg ik zo'n groot huis voor ons
drietjes?": vader en moeder Bleeker
en zoon Nanno.
„We hebben al zo vaak geprobeerd
ruimte be vinden. Maar we hebben
geen cent; we kunnen toch geen ten
toonstellingsruimte kopen? Of huren?
Al ons geld zit ln de verzameling
Soms namen m'n man en lk de gek
ste by baantjes. We hebben wel kan
toren schoongemaakt om aan geld
voor colleotle-uitbreidlng te komen.
Een eenvoudige vraag aan de heer
des huizes leidt tot een verbluffend
antwoord. „Hebt u dat allemaal over
voor de verzameling strykyzers van
uw vrouw?" Zeer lakoniek komt er
uit: „Ja. maar ik heb ook een ver
zameling. Ik spaar oude grammofoons
Dus wat die ver zamel woede betreft
begrijpen we elkaar".
lij ook!
Dat wordt zo losjesweg gezegd.
Zoon Nanno, 24, student economie,
knikt flauwtjes. Hy verzamelt óók.
Ook grammofoons. Wanneer we nóg
hoger klimmen, naar de vierde etage
rollen we na de „strykyzersalon"
ln de tweede verbazing: meer dan
Mevrouw Bleeker bij een klein
deel van haar unieke verzameling.
200 grammofoons met hoorn van hier
tot gunder, houten, koperen, met
wasrollen. poppen met ingebouwde
grammofoon, opvouwbare grammo
foons, kasten vol met de eerste Edi-
son-platen van een halve centimeter
dikte. De heer N Bleeker zet een
plaatsje op. Hy moet er eerst voor
slingeren. Dan galmen over de zolder
etage opnieuw de eerste klanken, die
ooit aan het begin van deze eeuw-
uit het wonderkastje klonken.
Drieduizend oude platen, duizend
wasrollen staan keurig gerangschikt
in speciale kastjes. De heer Bleeker
stapt kalmpjes door zyn heiligdom.
Zyn vrouw fungeert opnieuw als gids.
Nanno is er eigeniyk mee begon
nen. Toen hy tien was verpatste hy
zyn elektrische trein voor honderd
gulden en kocht er d ertien oude
grammofoons voor. Die ging hy in
en uit elkaar zitten halen. Myn man
hielp hem er by en zo is het begon
nen
's Avonds tygt de familie Bleeker
aan het werk. Gedrieën poetsen ze
dan. Het Brabants bontje gaat van
de tafel en op een zeiltje wordt de
verzameling onderhouden. Mevrouw
poetst strykijzers of treefjes, meneer
koperen hoorns of hy repareert mo
tortjes, want alle grammofoons (moe
ten) werken. Nanno heeft tegenwoor
dig de meeste tyd nodig voor z'n
studie en zyn meisje.
Het leven van de familie Blee
ker staat in het teken van de collec
ties. „We houden onze vakanties via
de lulzenmarkten. We rekenen pre
cies uit, dat als we hier donderdags-
avonds weg gaan, dat we dan vry-
dags de markt in Luik kunnen doen
en zaterdags in Parys en zondags in
Het mag voor ons gerust plen
zen in de zomer. Als we met iets
moois thuiskomen is onze vakantie
goed
Uit met de pret
De verzamelingen van de heer
en mevrouw Bleeker zyn bekend tot
in Japan. Diverse musea hebben
zo nu en dan een klein deel van hun
collecties in huis. Mevrouw Bleeker
houdt lezingen over haar yzers, me
neer Bleeker wordt gevraagd op ex
posities. Niettemin zyn deze even
merkwaardige als unieke collecties
gedoemd te verdwynen. Als de fami
lie Bleeker maar een flatje moet
is het uit met de pret „En daar
heb je dan eigeniyk je hele leven aan
gewerkt", zeggen ze allebei spytig..
„Was er maar eens een oude school,
of een andere ruimte"
Misschien zal de verzameling met
een paar jaar, of eerder in het
buitenland zyn. Verspreid over de
immer op antiek Jagende Amerika
nen en de kleinere verzamelaartjes
in Frankryk, België. Duitsland, En
geland. Want in de twintig jaar dat
de heer en mevrouw Bleeker speu
ren naar grammofoons en yzers,
in de twee decennia, dat ze nu al
poetsen, stoffen en repareren, is er
nooit iemand geweest, die het belang-
ryk genoeg vond geld te steken in
een expositieruimte Geen gemeente
bestuur, geen kunststichting. Mis
schien is Nederland daarvoor net
iets te klein?
