ALASKA - na het goud
ïu in de ban van de OLIE
Opheffing
bushalten
PAGINA 13
illHUlUUilll
IIRHIIIftnlnliiiffnni'WTnnn
UIU1I1IIU1WWIWWW1III11IIIIIII11II
AN DE WESTKUST van Alaska ligt
stad Nome. Nome heeft een opera-
duw met 2.000 plaatsen, maar geen
:triciteit. Rond de eeuwwisseling telde
jie 18.000 inwoners, nu nog geen 2.000.
den in de toendra, omgeven door de
•e woestenij van Alaska is het een
lument van de ontwikkelingsgeschie-
is van de 49ste Amerikaanse staat,
ontwikkeling die is gekenmerkt door
hts een beperkt aantal begrippen:
nturiers, pelsjagers, maar vooral goud.
at goud is nu verdwenen, maar de
fcinering eraan is onuitwisbaar. Tal
plaatsen, binnen enkele jaren als
destoelen uit de grond geschoten, nu
kerkhoven van de goudkoorts achter
leven, dragen net als Nome die her
ring: Klondike, Basin Creek enz. Na-
1 die slechts bleven leven in de boeken
Jack London en Oliver Curwood.
ttaska is genezen van de grote goud-
rts. Wat na het vertrek van de goud-
ters bewaard is gebleven is de econo-
che kater: het goud heeft Alaska niet
geluk gebracht. De droeve balans
de fanatieke jacht op 's werelds he
ilrijkste edelmetaal vermeldt slechts
paar positieve punten: de aanleg van
ele spoorlijnen en het ontstaan van
ferelds drukst bevlogen net van lucht
ten. Al het andere is alleen nog goed
r toeristen, die slechts in kleinen ge-
de poolkou trotseren voor het flu-
»1 en de pluche en het glimmend koper
de saloons waarin de goudzoekers ge-
of verdriet verdronken. Weinigen
van die honderdduizenden bezeten ge
lukszoekers hebben zich blijvend aan de
rand van de poolcirkel willen vestigen.
Na hun vertrek was Alaska weer aange
wezen op de klassieke middelen van be
staan: de visvangst en later de conserven-
industrie, de jacht op pelsdieren, bos
bouw en op beperkte schaal mijnindus
trie.
Net zo legendarisch als de goudkoorts
is het tot stand komen van de Ameri
kaanse hegemonie over het gebied van
1.540.190 vierkante kilometer. Alaska
werd in 1741 ontdekt door de Russische
ontdekkingsreizigers Chrikof en Bering.
Het bleef in Russische handen tot 1867,
toen de Russen het uit vrees dat het ge
bied in Britse handen zou vallen, aan de
Amerikanen verkochten voor zeven mil
joen 200.000 dollar, nog geen vijf dollar
per vierkante kilometer. De ironie van de
geschiedenis heeft gewild, dat Amerika
nen en Russen elkaar nu over de achten
vijftig kilometer brede Beringstraat, die
het vasteland van Noord-Amerika van Si
berië scheidt, beloeren. Alaska's strate
gische positie is van onschatbare waarde
geworden voor de Verenigde Staten. De
ontwikkeling van militaire bases dateert
al van uit de Tweede Wereldoorlog. Van
uit de havens van Alaska beschermden de
Amerikanen de konvooien met materieel
voor de toenmalige bondgenoot Sow jet-
Rusland, bestemd voor de gezamenlijke
strijd tegen Duitsers en Japanners.
Na de koude oorlog ontstond in de toen
dra's van Alaska een serie waarschu-
wingsposten (de Distant Early Warning-
liin), die zich vanuit het uiterste puntje
van Noord-Amerika voortzet tot Noor
wegen. Het nieuwste op het gebied, be
stemd voor een raketaanval, is een radar
post met een antenne zo groot als een
voetbalveld, dichtbij Fairbanks. Elke
Russische verrassingsaanval vanuit Si
berië zal vanuit Fairbanks onmiddellijk
geregistreerd kunnen worden. Alhoewel
van het allerhoogste strategische belang
voor de Verenigde Staten, heeft Alaska
economisch gezien bij de militaire instal
laties weinig zijde gesponnen. Het enige
wat de staat er aan over heeft gehouden
is de Alaska Highway.
Vanuit een andere en totaal onver
wachte hoek is nieuwe hoop voor de
246.000 (van wie 75 procent Eskimo's) in
woners van Amerika's koudste staat ko
men opdagen. Een nieuwe koorts heeft
zich van de oude goudstaat meester ge
maakt: de koorts van het zwarte, vloei
bare goud, die sinds een jaar heel Alaska
in de ban heeft: olie.
De zwarte lijn op de kaart geeft aan de route,
welke de „Manhattan" volgde. (Tekening P. Bok)
lllllliniliaMDIIllllBllillllllSIMliailWIIIHIU!
NinillllillWaillllfMIMMIIIHII!
[ET BEGON allemaal in januari 1968, toen een combinatie
i twee Amerikaanse oliemaatschappijen, Atlantic Richfield
Humble Oil en Refining, dichtbij Prudhoe Bay, een tot op
moment nauwelijks bekende havenplaats honderd vijf tig
l ten zuidoosten van Barrow olie vonden. Een groot aantal
gfboringen, die volgden op de vondst, wettigden de ver-
fhtingen, dat onder de bevroren toendra's van het barre
Iskase landschap en in de Arctische ijszeeën exploiteerbare
irraden zaten.
battingen over de grootte an
voorraden lopen sterk uiteen.
Officiële cijfers van de Ameri-
ise regering spreken van 10.000
)en barrels (een barrel 159 li -
hetgeen zou neerkomen op
lts twee procent van de huidige
Idreserves, of net zoveel als de
(jkdom van het Arabische sjeik-
Aboe Dabi, of nog minder dan
otale wereldproduktie over het
lopen jaar.
Inder officiële deskundigen spre-
echter hele andere taal. Volgens
bevinden zich aan de noordkust
Alaska de grootste oliereserves
wereld. De exploitatie daarvan
revolutionaire economische en
ieke gevolgen kunnen hebben,
gedragspatroon van de oliemaat-
ppijen schijnt deze deskundigen
k te geven. Na die ene vondst
iAtlantic Richfield en Humble is
Ihoe Bay en Alaska's noordkust
North Slope) een bekend begrip
)rdcn in de oliewereld.
de uithoek van de wereld gonst
van de activiteit van de olie-
tschappijen. Een journalist van
'Franse weekblad Paris Match
de afgelopen zomer Alaska, maar
ai de North Slope bezocht,
jsef dat de verovering van de olie
Uaska slechts met één andere
selijke prestatie kon worden ver
ken: de verovering van de maan.
liet nog maagdelijke landschap
Prudhoe Bay levert de mens
|r de moeilijkste omstandighe-
een gevecht waarbij vergeleken
jliewinning in de Arabische woes-
ïn slechts kinderspel is.
fc temperatuur in het arctische
Ischap bereikt 's winters soms
waarden van meer dan veertig gra
den onder nul. Een koude die zich bij
windsnelheden tot tachtig kilometer
per uur nog sterker doet voelen. Zo
mers is het landschap van Alaska
één grote modderpoel uit gele klei.
die voor 85 procent uit water be
staat. Geen wonder dat transporten
in dit landschap zowel zomers als
's winters alleen per vliegtuig en
hefschroefvliegtuigen kunnen plaats
vinden. De vliegvelden die de olie
maatschappijen bij Prudhoe Bay
hebben aangelegd behoren tot de
drukste van Alaska. Vliegtuigen die
landen mogen 's winters hun moto
ren niet afzetten: een eenmaal tot
stilstand gebrachte motor kan niet
meer op gang gebracht worden.
Wat voor mensen willen onder der
gelijke omstandigheden werken?
Arbeid duur
De olie-arbeiders van Alaska beho
ren tot de duurste ter wereld. Hun
verdiensten bedragen het tweevoudi
ge, drievoudige en zelfs viervoudige
van hun collega's elders in de we
reld. Een bestuurder van een bull
dozer kan in een jaar ongeveer
40.000 dollar by elkaar brengen, in
de rest van de Verenigde Staten zou
hij het maar tot 12.000 dollar bren
gen. Vier of vijf jaren Alaska kunnen
iemand in staat stellen de rest van
zijn leven stil te gaan leven want
veel valt er niet op te maken.
De oliemensen van Prudhoe Bay
werken twaalf uur per dag, zeven
dagen lang gedurende vier weken.
Dan kunnen ze twee weken met ver
lof gaan naar Anchorage en Fair
banks, of zelfs naar huis in een an
dere Amerikaanse staat. Ze wonen in
kampen, die bestaan uit verplaats
bare wooneenheden, die dikwijls on
derling verbonden zijn en speciaal
zijn ingericht op het weren van de
strenge kou. De recreatiemogelijkhe
den zijn beperkt. Het is vrouwen ver
boden de kampen te bezoeken, het
gebruik van alcohol is eveneens niet
toegestaan.
Veel behoefte aan recreatie heb
ben mannen die twaalf uur hebben
gewerkt onder de moeilijkste om
standigheden echter niet. (Het ont
dooien van hun baarden, die een
doeltreffende bescherming geven
voor het gezicht, duurt 's winters al
leen al een half ur). De meesten
gaan na afloop van het werk slapen.
Radio en televisie is er niet, zodat
de enige ontsapnning kan worden
gevonden in kaartspel.
Er zijn echter plannen om, mocht
de oliewinning op grootscheepse
schaal op gang komen, nieuwe woon
steden te creëren, waar het klimaat
kunstmatig geregeld kan worden.
De kotsen voor de verwezenlijking
van een dergelijk plan ontwikkeld
door een Amerikaanse firma voor
een stad van 20.000 inwoners bij An
chorage. bedragen echter achthon
derd miljoen dollar.
De overzienbare toekomst van
Alaska is afhankelijk van de mate,
waarop de oliemaatschappijen erin
slagen de enorme oliereserves ex
ploiteerbaar d.w.z. bereikbaar te
maken voor Amerikaanse en West-
europese en andere markten.
Er zijn verschillende methoden
ontwikkeld om de ruwe olie van
Alaska naar de consumenten te bren
gen.
De meeste kans heeft de methode
via een 800 mijl 1300 kilometer)
lange pijpleiding van Prudhoe Bay
naar Port Valdez, een havenplaats
op de zuidwestkust van Alaska.
Een tweede oplossing die w ordt
onderzocht is die van het vervoer
via enorme luchtkussenvoertuigen.
De tot nu toe nog wel het meest
spectaculaire oplossing welke is on
derzocht, is die van een zeeweg via de
I Arctische zee-engtes vol van enorme
1 ijslagen tot zes meter dikte toe.
De belangrijkste vraag bij de keu
ze van de vervoermethoden is die
van de afzetgebieden. De methode
via een pijpleiding naar Port Valdez
zou betekenen dat door de geografi
sche 1 igging van deze havenstad
slechts de landen aan de Stille
Oceaan, Japan etc. en e westkust
van de Verenigde Staten plus een ge
deelte van Canada in aanmerking ko
men als bereikbaar consumptiege-
bied.
Bij de methode met de hoover-
crafts, hoe interessant ook vanuit fu
turologisch oogpunt, doet zich iets
soortgelijks voor, maar de kosten
zijn in dit geval veel te hoog. Alleen
de mogelijkheden die door de laatste
methode, die van de doorvaart dooi
de Noordelijke IJszee, geopend wor
den, zouden de positie van Alaska
als een van de voornaamste olieleve
ranciers ter wereld optimaal ten goe
de künnen laten komen. Sterker nog
het slagen van het onderzoek dat de
Een tekening van de wat een
stad van de toekomst bij Ancho
rage zou kunnen wordenmet een
kunstmatig klimaat en monorail
verbindingen naar andere steden.
De stad zou 20.000 personen kun
nen herbergen. De totale kosten
zijn geraamd op 800 miljoen dol
lar.
laatste maanden is uitgevoerd, zou
niet te overziene consequenties kun
nen hebben voor de politieke situatie
rond het Midden-Oosten mede ont
staan uit de geweldige behoeften aan
ruwe olie in West-Europa.
Vanuit deze gedachtengang heeft
Humble Oil and Refining, de ontdek-
ster van de olierijkdom in Alaska,
een project laten uitvoeren dat uniek
is in de geschiedenis van de mens
heid. Eind augustus vertrok van de
oostkust van de Verenigde Staten de
tanker Manhattan voor het ontdek
ken van een speciale zeeweg langs
de noordkust van Canada door de
Arctische wateren naar Prudhoe
Bay: kosten van dit project 40 mil
joen dollar.
Voor die tocht had Humble Oil de
Manhattan, een speciaal soort tan
ker van 150.000 ton, in vier stukken
laten snijden en doen voorzien van
een nieuwe boeg, een nieuwe aan
drijvingsmachinerie en wetenschap
pelijke instrumenten. De Manhattan
werd daardoor bijna tien meter lan
ger dan de Queen Elisabeth II, twee-
eneenkwart maal groter en zeven
maal sterker dan de sterkste ijsbre-
ker.
Met de unieke tocht van de Man
hattan die op 15 september j.l. suc
cesvol werd afgesloten, werd een
vijfhonderdjarige droom van zeelie
den vervuld: de doortocht van het
eerste handelsschip door de North
west Passage.
Een continuering van tochten als
die van de Manhattan zou een totale
verandering teweeg kunnen brengen
in de wereldscheepvaartroutes van
Oost-Azië via de Beringstraat naar
Europa, maar ook de oplossing kun
nen betekenen voor de huidige crisis
in de wereldscheepsbouw door een
enorme vraag naar schepen als de
Manhattan met het weerstandver
mogen om de enorme ijsbarrières te
doorbreken en het laadvermogen om
dergelijke tochten rendabel te ma
ken.
De Manhattan heeft haar op
dracht: het vinden van een door
vaart door de noordelijke ijszeeën
met succes vervuld. Het blijft echter
de vraag of de conclusie van het
team van deskundigen o.l.v. de Ne
derlander Abraham Hookhoek dat de
tocht wetenschappelijk begeleidde
ook positief zal blijken te zijn, in die
zin dat tot een regelmatig gebruik
maken van de route door de arcti
sche ijszeeën kan worden besloten.
Pas over enige maanden zal hun
beslissing worden bekendgemaakt.
Humble Oil and Refining, de toon
aangevende maatschappij wat be
treft de exploitatie van olievoorra
den in Alaska, heeft daar klaarblij
kelijk niet op kunnen wachten. Nog
maar korte tijd geleden heeft de
maatschappij, Electric Boat een
dochteronderneming van General
Dynamics Co. de opdracht gegeven
voor het ontwerpen van een nog re
volutionairder type schip, een onder
zee-tanker.
De tocht van het Amerikaanse
schip Manhattan heeft een. contro
verse doen ontstaan tussen de Ver
enigde Staten en Canada over het
gebruik van de wateren bij de Cana
dese eilanden tussen de Beaufort
Zee en de Baffin Baai. De Canade
zen hebben de tocht met de Manhat
tan ondanks de enorme wetenschap
pelijke en economische waarde met
gemengde gevoelens gevolgd. Men
beschouwt de reis als een teken aan
de wand. De Canadezen zijn o.m. be
vreesd voor lekken in de toekomsti
ge schepen die deze wateren zullen
gaan bevaren. Mocht zo'n mammoet-
tanker van 150.000 tot 300.000 ton in
het ijs een breuk oplopen, dan zou
dat een ernstige vervuiling beteke
nen van één van de nog laatste scho
ne gebieden op de wereld.
Arctische deskundigen wijzen erop
dat alleen al het bevaren van de wa
teren in de Noordelijke IJszee
vervuiling tot gevolg zal hebben, af
gezien van het feit dat er door lek
ken ruwe olie op de ijsmassa's zou
komen. Zij nemen zonder meer aan
dat dat gebied voor altijd bedorven
zijn.
Een andere zaak die de Canade
zen steekt, is de kwestie van de sou-
vereiniteit over de wateren. De Ca
nadese regering heeft al laten door
schemeren dat zij de onverschillige
houding die ze het afgelopen jaar in
nam zal herzien. Premier Trudeau
herhaalde toen Canada's aanspraken
op de eilanden in het noorden en de
erbij behorende territoriale wateren,
maar liet het aan de internationale
wetgeving over wie de zeggenschap
heeft over de grote watervlakte tus
sen de eilanden, dat wil zeggen de
noordwestelijke doorvaart. Men
neemt aan dat Canada de North
West Passage als binnenwater wil
beschouwen met recht op doorvaart
voor „onschuldige schepen."
Die veronderstelling wordt ge
steund door een verklaring van de
Canadese minister van Defensie, die
aankondigde dat voor het eerst in de
geschiedenis een Canadese militaire
basis zal worden gevestigd in het
uiterste noorden. Uit uitlatingen van
de minister viel op te maken dat dit
het directe Canadese antwoord was
op de tocht van de Manhattan
In Washington neemt men aan dat
de Verenigde Staten de Canadese
eisen niet zullen bestrijden, mits de
vrije doorvaart van de tankers ge
vrijwaard zal blijven. De regering in
Ottawa schijnt deze concessie te wil
len doen wanneer olie- en scheep
vaartmaatschappijen een waterdich
te garantie geven tegen vervuiling.
Maatregelen die bijvoorbeeld een
ramp als met de Torrey Canyon zou
den kunnen voorkomen.
C
oncessies
In de afgelopen maand hebben de
oliemaatschappijen een gedeeltelijke
verdeling gemaakt van de olierijk
dom op de North Slope rond Prudhoe
Bay. Op een veiling in Anchorage op
10 september was een ieder, die
meende iets te betekenen in de olie-
wereld, aanwezig om te bieden op de
179 concessies, waarin de olievelden
verdeeld waren: totale uitkomst
meer dan 900 miljoen dollar. Deze
veiling was van een dergelijke bete
kenis dat de oliemaatschappijen al
les hadden gedaan om de hoogte van
hun biedingen geheim te houden.
Twintig functionarissen van Ash
land Oil en Continental Oil hadden
om zeker te zijn dat niets over hun
bod zou uitlekken zelfs een trein ge
huurd, waarmee zij tijdens bespre
kingen over de olie van Alaska vijf
dagen lang heen en weer reden tus
sen Calgary en Edmonton in de Ca
nadese staat Alberta. Ze verlieten
pas de trein (die 10.000 dollar per
dag kostte) om in het vliegtuig naar
Anchorage te stappen. Om de enor
me bedragen die nodig waren voor
de aankoop van de terreinen rond
Prudhoe Bay, hadden de oliemaat
schappijen gigantische combinaties
gesloten. Zo werkte British Petro
leum samen met Gulf Oil en de olie
magnaten H. L. Hunt en Paul Getty
met Amerada Hess. De centrale
Amerikaanse bank, de Bank of Ame
rica had speciale voorzieningen ge
troffen om de druk op de kapitaal
markt door de leningen van de olie
maatschappijen te kunnen weer
staan. Een vliegtuig van de Bank of
America bracht de cheques na af
loop van de veiling in Anchorage
naar New York, Chicago en Los An
geles waar ze door de regering van
Alaska verzilverd werden.
Gouverneur Miller noemde na af-
De tanker-ijsbreker Man
hattan" vast in het pakijs van de
Melville Sound. De Canadese ijs-
breker Sir John A. MacDonald"
rechts op de foto, zou de gigant
later bevrijden.
loop deze veiling de belangrijkste ge
beurtenis in de geschiedenis van de
49ste Amerikaanse staat. Alhoewel
de opbrengst hem scheen tegen te
vallen (de staat Alaska had van het
begin af aan gerekend op een be
drag van 1 miljard tot 2 miljard dol
lar), meende hij dat het voldoende
zou zijn om de voornaamste voor
zieningen waar Alaska een dringen
de behoefte aan heeft - zoals de aan
leg van wegen te financieren.
Geen enkele gebeurtenis of er valt
wel een kleine schaduw over. In het
geval van „de mooiste dag in mijn
leven," zoals Miller de olieveiling
ook nog noemde, was dat een kleine
protestdemonstratie voor de deur
van het gebouw waar de olieveiling
plaatsvond. Zes Eskimo's demonn
streerden daar tegen het immorele
karakter van de veiling, die totaal
voorbij ging aan de rechten van de
oorspronkelijke bewoners van Alas
ka. Het was immers hun land.
HEIN ELBRINK
Gaarne zou ik nog even willen in
gaan op het m.i. zwakke betoog van
de heer Jongejan, waarmede hij de
opheffing van de bushalten tracht te
rechtvaardigen. Ik zal dit puntsgewijs
doen.
1. Ik schreef in mijn eerste stukje
„bijna 30 halteplaatsen" en geen 30
precies. De heer J. kan ze zelf tellen
in de opgaaf die aan de kranten is
verstrekt. Dat ik halten aan twee
zijden van een straat voor tel. is lo
gisch. De bussen hebben aan elke zij
de een eigen bestemming. Dit is ook
het geval met een halteplaats waar
2 buslijnen stopten.
2. De moeilijke doorstroming in het
stadsverkeer wordt door de opheffing
van de halten niet veel beter. De op
geheven halten liggen vrijwel alle
maal in de buitenwijken met over het
algemeen gering autoverkeer. Op
stoppingen zoals op de Breestraat,
marktenroute e.d. (dus in de binnen
stad) komen zeer zelden voor. Als
geregeld passagier spreek ik uit er
varing. Dat binnen een straal van
300 meter voor elke Inwoner een bus
halte is, houdt toch in dat men soms
600 meter moet lopen om zijn be
stemming te bereiken.
3. Dat het gemeentebestuur met de
maatregel zou zijn ingenomen, acht
ik een kwalijke zaak. Naar mijn me
ning is het gemeentebestuur de aan
gewezen autoriteit om voor goed
openbaar stadsvervoer te ijveren en
niet om het af te breken.
4. Laat ik zoals de heer J. tot slot
doet, ook eens een voorbeeld geven.
Bus 14 stopt op de Zijlsingel bij de
Oosterkerkstraat. De volgende halte
is de Javastraat. Een afstand van onT
geveer 1 kilometer naar ik schat.
Resumerende blijf ik er bij en met
mij nog vele anderen (vraag de bus
passagiers maar eens), dat het stads
vervoer belangrijk is verslechterd.
KLOOTS.
(ADVERTENTIE)
Kleurenfolders gratis verkrijgbaar bij
Hasselman en Pander Arti-Shop
Leiden, Botermarkt 22
Telefoon 01710-26662
