Zuiveringen in Praag De rode revolutie heeft geen kansen maar. Politie bekeurt Turkijes vorsten: de voetgangers Nieuw verslag over de Griekse situatie NOG NIETS BEKEND VAN DE POSITIE VAN DOEBTSEK NOOIT HEB IK TURKEN ZO ZIEN LACHEN ïl r V TE KOOP OFFICIEEL FRANKRIJK IN DE ZORGEN OVER WILDE STAKINGEN \"RIJDAG 26 SEPTEMBER 1969 LETDSCH DAGBLAD PAGINA 23 PRAAG (GPD) Onder de groot- geheimhouding en de strengste i iligheidsmaatregelen is het een-1 di rale comité van de Ts.jechoslowaak- communistische partij gisteren op mo et Kasteel van Praag bij elkaar ekomen voor een grootscheepse zui- ering van progressieven uit de par- jjgelederen. Zover gingen zelfs de maatrege- n dat aan de grenzen toeristen en ezoekers met beperkte visa het land iet binnen mochten komen. De a( laatregel zou aoht dagen van gracht zijn. De zitting van het centrale comité ,p ordt begeleid door een grootscheep- pt i propagandagolf, waar in de or- ïodoxe communistische verworven- eden worden geprezen en de onder oebtsek gevoegde lijn in diskrediet writ gebracht. Gisteravond werden door het centrale comité van de ft irty-afdeling Praag een negental stuursleden uitgestoten. De belang- ikste van hen is Bohoemil Simon, n voormalig lid van het partijpre- dium onder Doebtsek en behoren- tot de voormalige intellectuele ogressieve top. Na de uitstoting hun partij functies is het voor dit gental nog niet afgelopen, tegen j ?n zal nog een onderzoek worden opend. Enkele lagere functionaris- CI n van de paitijafdeling Praag wer- n gewoon ontslagen. Het centrale comité van Praag im gisteren oer rechtvaardiging van ze handelwijze een resolutie aan. larin het bestaan van een „tweede atrum" in de partij werd onthuld, pressie op de leiding uitoefende zich opmaakte om de macht te ijpen. Het comité rechtvaardigde j :h achteraf voor haar progressieve ndelwijze in het verleden (om. n deelname aan de organisatie van a geheim partijcongres na de Rus- i che invasie) door er op te wijzen slechts een minderheid van de len verantwoordelijk was voor deze j len Welke represailles er nu precies ;en Doebtsek zijn genomen, is op ogenblik nog niet bekend. Of hij t als president van het parlement afgezet en uit de partij is gesto- is nog niet duidelijk. Geruchten Hen dat hij zijn zetel in het pre- lium heeft verloren. Het is opmer- lijk dat de 250 aanwezigen bij de inaire vergadering van het cen- ile comité <191 leden en verder tegenwoordigers van belangrijke voor deze beslis- uit|igen zoveel tijd nodig hebben ant de te nemen maatregelen zijn enlijk al lang va^S tevoren door t partij presidium in een reeks ver- en dat hy, ais hij de kans zou kry- deringen na overleg met de lolse en Russische partijleiders stgelegd en het centrale comité onder Hoesak net als onder wotni geen andere keus dan aan maatregelen zijn fiat te geven. loe de stemming in het presidium geweest, is een kwestie van een elsommetje Weliswaar zijn ei ier de elf leden van het presi- im een aantal liberalen (o.w. pre- ent Swoboia, minister-president >ernik en Doetsek zelf), maar al- j nceli hem vanwege zijn terreurmaatrege len en de orthodoxe vleugel in de partij wantrouwt hem om zijn intel lect en gebrek aan fanatisme. Hoesak zal dan ook een aantal heftige en langdurige discussies in de plenaire vergadering niet hebben kunnen onderdrukken. Het verzet te gen de neo-stalinisten is toch nog sterker geblexen dan algemeen was aangenomen. Hoesak zou het heel wat gemak kelijker hebben gehad als hij Doebt sek ertoe had kunnen bewegen zelf kritiek te oefenen, maar dat is hem niet gelukt. In een interview met het Amerikaanse tijdschrift ..Look" heeft de grote hervormer onlangs onomwonden te verstaan gegeven dat hij nog steeds gelooft in een socialisme met een menselijk gezicht Stemming gen, dat ideaal opnieuw zou probe ren te verwezenlijken. Door de jongste zuiveringen heeft Hoesak dat gevaar in iéder geval bezworen. Met de liberalisering heeft hij nu definitief afgerekend, aange-i zien geen enkele prominente liberaal meer enige invloed in partij of staat heeft overgehouden. Hoesaks belofte by zijn ambtsaanvaarding om het j actieprogramma verder uit te voeren j zij het in een langzamer tempo, is j gebroken. Door deze nieuwe golf van i mutaties in de nationale en federale regeringen en in het administratieve i pr(q die presidiumleden die in heil apparaat moet men hoogstens een, nieuwe terugslag in de produktie I retariaat zitten, bezitten werkelijk loed. Dat zijn precies de vier or- idoxen: Hoesak. Bilak, Strouga' Piller. De radicaalsten onder lei- g van Strougal pleitten voor een ïle verwijdering van Doebtsek uit openbare leven. Hoesak daaren- vrezen. Maar met de beslissingen van het centraie comité zijn tevens een aan- tal voorwaarden vervuld voor een ontwikkeling op lange termijn I bekeken ten goede. Door Doebt- De sneltrein ParijsAmster dam is gistermiddag in hembeek bij Halle. enkele kilometers ten j zuiden van Brusel, in botsing ge- komen met een Duitse tankauto. Het voorste deel van de trein ont spoorde. De twee Franse bestuur ders van de trein werden gedood, evenals de bijrijder van de tank- I Jarenlang in kast Een koop man uit het Zwitserse stadje Rhein- felden heeft zich uit angst voor de Justitie tweeëntwintig jaar lang in zijn woning verborgen gehouden. De nu 68-jarige Otto Hausmann had zich in 1947 schuldig gemaakt aan een financieel delict en toen besloten te „verdwijnen". Zijn vrouw hielp hem daarbij. Kwam er bezoek, dan kroop hij in een kast. Toen zijn vrouw de zer dagen ziek werd kwam de zaak uit. Een buurvrouw ontdekte hem. Hausmann heeft nu te horen gekre gen dat zijn misdrijf al een hele tijd is verjaard. Meany contra Nixon De voor zitter van het machtige Amerikaan se vakverbond AFL-CIO 13.6 mil joen leden). George Mea ny. heeft gisteren president Nixon verweten dat hy zich slechts bekommert om de winsten der ondernemingen en be lastingfaciliteiten ten gunste van de rijken, maar de inflatie wijt aan het hoge peil van de lonen. Deze rege ring is gericht op de „big business", zei Meany. Maar het AFL-CIO zal zyn strijd voor belangrijke loonsver hogingen by de komende hernieu wing van grote arbeidsovereenkom sten voortzetten. in heeft geprobeerd matigend op j sek, SmrkoWski en hun naaste me treden, omdat hij de weerslag Jsht die een al te drastisch optre- op het i-och al zo slechte mo- I van de bevolking zou hebben ,®>r nieuwe verschijnselen van pro- t of lijdelijk verzet zou hij als tijleider de verantwoordelijkheid dragen krijgen en daarvoor is zijn itie te wankel. De bevolking haat dewerkers als politici voorgoed uit te schakelen, heeft Hoesak de oor-1 spronkelijke Russische eisen inge- willigd en zo van zyn kant alles ge- j daan om de betrekkingen met de Sowjet-Unie weer te normaliseren. Zonder die normale betrekkingen I heeft Tsjeoho-Slowakije geen levens kansen, dat is op 21 augustus 19681 bewezen. Wil net land zich politiek en economisch ooit uit zijn stagna tie bevrijden, dan zal dat alleen kun nen lukken in het kader van een goede verstandhouding met de grote broers en met diens speciale instem ming. AN SALOMONSON.' auto. Verder liepen dertig trein reizigers min of meer ernstige verwondingen op. Men neemt aan dat de Duitse chauffeur en zijn bijrijder niet goed van de situatie ter plaatse op de hoogte waren. Omwonen den hebben verklaard, dat bij een bepaalde zonnestand het rode flikkerlicht soms moeilijk te zien is. De elektrische lokomotief van de trein schoot uit de rails en kantelde honderd meter verder 1 van het talud. ISTANBOEL Er is hier deze zomer een wonder gebeurd de politie is begonnen voetgan gers te bekeuren. Het is de ont troning van een vorst. Want de voetganger was soeverein in deze stad, de stad was er voor hem. Weliswaar betekent dat Turkse woord voor voetganger, Jaja. ook zoiets als „hulpeloos", maar dat moet dateren uit de tfjd dat de Turken nomaden waren en te paard de steppen kwamen afzakken. Wie nu hul peloos zijn, dat zijn de auto's in deze stad die het verkeer niet meer aan kan en waarin het wel voortdurend spitsuur lijkt te zijn. De Jaja's glippen overal langs en doorheen steken overal over en zijn woedend op chauf feurs die hen in di? bezigheid storen, hier en daar staan er in de stad wel woordjes ..voor de voetganger" (dat is dan jaja ja in het turks i maar de Turk zegt „nee" tegen deze bordjes. Op Karaköj is de onttroning begonnen. Karaköj is het druk ke verkeerscentrum aan de „dure" kant van de Galatabrug over de Gouden Hoorn, de Hol- landsche Bank Unie staat daar dan ook en vele andere banken. Iedereen moet er wezen of komt er langs. Men heeft daar enkele jaren geleden voor schatten gelds een systeem van tunnels gebouwd voor de voetgangers, met winkels, toiletten en wat niet al. De jaja's maakten er ook wel gebruik van. vooral als ze iets kwijt- of kopen wilden. Maar gewoon oversteken Turken zijn lenig en die hekjes was je zo overgesprongen: trou wens de voetgangersmassa is machtig en maakte er gaten in. De politie heeft het grondig voorbereid. En op een dag was zij er plotselingde eerste slachtoffers zullen nog gedacht hebben dat t was omdat er een hoge piet langs zou komen of zoiets. Aan één kant van het plein is een soort vluchtheuvel, deze werd bevorderd tot ..val". Er werd een jeep geposteerd, tientallen agenten verspreiden zich over het plein en het spel van kat en muizen was begon nen. Als ik langs «gelukkig alleen maar langs) kom is de zaak reeds op een hoogtepunt. Het is dramatisch: de jaja's lopen bij honderden in de val, met open ogen, totaal niets vermoe dend. Van alle kanten komen de slachtoffers naar de jeep af als nachtvlinders naar het licht, ze worden van de ene agent naar de volgende doorge stuurd totdat ze het centrum van het web gereikt hebben, waai de sp'oi zit die de administratie voert over het geheel. Daar moeten zij vijf lire (f 1.50) beta len: al gauw heeft zich een rij gevormd. Het zijn mensen van alle leeftijden, rangen en standen. De reacties zijn zeer verschillend, maar de eerste re actie is bij allen dezelfde: men is letterlijk verlamd van ver bazing. De politie bekeurt voet gangers? Dat is het eind van alles. Voor enkele momenten heeft het woord jaja zijn oude beteken's teruggekregen. Bij de jeep beland, hebbende meesten hun eigen habitus her vonden. Men berust, men is woedend-zonder-meer of men betoogt met argumenten. Voor de laats ten is er een dikke oom agent om hen aan te horen en te weerleggen. Hij doet het. blij kens zij eigen gesticulaties, uit voert en met animo, niemand wordt als nummer beschouwd. Met één geval is hij tien minu ten bezig, maar tyd is er in Turkije altijd. Een andere agent int de gelden en geeft de bon nen. Langs de hekken waar vroe ger iedereen oversprong heeft zich intussen een dikke haag publiek opgesteld dat uitbundig geniet van het. inderdaad enorm komische schouwspel. Wie zei dat Turken nooit vrolijk zijn? Van elk nieuw slachtoffer ziet men het drama in zijn ont staan-, midden- en ontknopings periode. luid applaus klinkt op als er drie mooie meisjes tegelijk zijn gevangen. Maar Turken zijn solidair. Ze zouden de jaja's wel willen waarschuwen, en zij doen dat ook wel bij enkele dwazen die nu nog niets in de gaten hebben en het hekje over willen; maar verreweg de mees te slachtoffers komen uit de dolmoesen, de collectieve taxi's die hier «ook verboden» hun menselijke lading lossen en bij vullen. In het verleden kregen de chauffeurs daar een hoogst enkele keer wel eens een be keuring voor. maar nu zijn het hun passagiers die het gelag moeten betalen. Als die dan. na uit hun verdoving te zijn ont waakt. merken dat zij ook het gelach van hun medeburgers achter de hekken betalen, dan is d a t het ergste moment. De meester, kijken zeer verneukt. Een schrale troost is dat men. als men eenmaal heeft betaald, een heel speciale status heeft' men mag zijn oversteek ver volgen. men hoeft niet terug. Enkele toeristen worden op gebracht. ook zij moeten beta len. Ze doen het zonder kapso nes, maar het publiek klakt af keurend met de tong. Het heeft veel stijlgevoel: ook om een oud opaatje wordt niet gelachen, voor de ouderdom is er altijd respect in dit land. En met een nogal radeloze jongen van een jaar of veertien die kennelijk geen geld bii zich heeft, heeft men medelijden. Hij moet ..in de zak" (in de jeep» en weer klakt men afkeurend met de tong. Luid applaus klatert op als hij er na een minuut of tien weer uitmag, samen met een andere jongeman die er ook in bleek te zitten, ze hebben bun boete met tijd betaald, voor één keer was tijd geld in Turkije Ik ben een uur blijven kijken, de politie heeft in dat uur ze ker 2000 gulden verzameld en nooit heb ik de Turken zo ho ren lachen. Hoe verkieslijker toch is een poMtae-pleln boven een politie-staat. FRANS VAN HASSELT. ADVERTENTIE sinds 1920 tentoonstelling voor hel moderne gexin HET HUIS VAN DE TOEKOMST GARAGE SAUNA ZWEMBAD in 1 dag met plastic stenen gebouwd. Te bezichtigen: vrijdag 26, zaterdag 27, maan dag 29 en dinsdag 30 september a.s.: 's mid dag van 1-5 uur en 's avonds van 7.15-11 uur Entree f 2,25. Kinderen f 1,25. HOUTRUSTHALLEN DEN HAAG Den HAAG «ANP) „Het is dui delijker dan ooit dat Griekenland niet langer voldoet aan de voor waarden voor het lidmaatschap van de Raad van Europa. De leden van de Assemblee behoren daarom al hun i invloed btf hun regeringen aan te wenden om te bereiken dat. in over eenstemming met hun eigen ver- 1 plichtingen, de commissie van mi nisters op zijn laatst in decem ber 1969 een definitief besluit neemt 1 inzake de Griekse kwestie. Wanneer tegen die tyd de Griekse regering niet niet vrijwillig uit de raad heeft teruggetrokken, kan de commis sie van ministers logischerwijze al leen maar besluiten Griekenland te schorsen uit zijn recht op vertegen woordiging in de raad, tot op de da tum waarop in dat land opnieuw een democratisch parlementair regime functioneert". Dit staat in een rapport aan de Europese Assemblee, dat is opgesteld I door de Nederlandse afgevaardigde M. van der Stoel. Het rapport zal op donderdag 2 oktober door de Raad van Europa worden be handeld. In het rapport wordt de ontwikke ling van de toestand sinds januari van dit jaar ontleed. Het beschrijft onder meer „de ware aard van het regime", „de groeiende invloed van het leger op verscheidene sectoren van het openbare leven", „de rege- ringspropaganda en de voorlichting van het volk", „onderdrukkings maatregelen", „groeiend verzet tegen het regime..de grondwet", „het ontwerp perswet", „de economische toestand" en „de Internationale po sitie van het regime". Van der stoel komt in zijn rapport tot de slotsom dat „sinds januari 1969 Grieken land zich niet heeft ontwikkeld ln de richting van een democratie. Zo wel in Griekenland als op het in ternationale politieke toneel schynt het regime steeds meer geïsoleerd te raken. Het schynt een politiek te voeren die neerkomt op het zich ten koste van alles vastklampen aan de macht". POMPIDOU: onder druk (Van onze correspondent) PARIJS NU ER EVENTJES een adempauze heerst op Frankrijks sociale front, de treinen en de metro's rijden weer, maar de post heeft vanmorgen wéér een bestelling overgeslagen is het moment aangebroken om stil te staan bij het fenomeen van de „wilde stakingen". Hele maal gloednieuw zijn ze natuurlijk niet, en de Franse arbeiders hebben die wilde stakingen anno 1969 evenmin uitgevonden. Maar dat in de vroege herfst van dit jaar zulke stakingen aan de „basis" vrywel gelijktijdig in West-Duitsland, Engeland, Italië en Frankrijk uitbraken, wijst, gevoegd by hun omvang, wel op een sociaal, eco nomisch, politiek, sociologisch en bovenal menselijk feit dat karakteristiek voor onze zo veelbesproken en om streden Westeuropese consumptiemaatschappij mag heten. De stakingen die voor de Eerste Wereldoorlog nog „ille gaal" waren en het sedertdien in de landen waar het proletariaat de macht in eigen handen nam, weer gewor den zyn werden later aan wettelijke banden gelegd, en door de regeringen dus erkend als legale wapens in de klassenstrijd. Nederland en West-Duitsland stonden de laatste decennia wel bovenaan in het wederzyds res pect voor die legale procedures, die maakten dat een staking alleen als allerlaatste middel gebruikt mocht worden door de arbeiders, om hun smalle levensbasis te verdedigen of te verbreden. IN FRANKRIJK had. een jaar of vyf geleden, de toen malige premier en huidige president Georges Pompidou van het volgzame parlement eveneens gedaan gekregen, dat arbeiders en bovenal ambtenaren zich pas in een staking mochten storten, nadat ze hun patroons of de regering van dat voornemen eerst vijf dagen tevox'en hadden geïnformeerd. De bedoeling was de regering in staat te stellen, tijdens die waarschuwingsperiode vast de meest urgente maatregelen te nemen, om met behulp van het leger voor de bevolking het zwaarste ongerief van een transport of andere slaking op te vangen. Dat verdedigingsarsenaal heeft echter niet heel lang stand gehouden, en vorig jaar mei waren die voorschrif ten aan de arbeiders waaraan de vakbonden zich moesten houden, praktisch al even zovele dode letters geworden. En toen Ln september van dit jaar, veel eerder dan ver wacht werd, het offensief zonder officiële oorlogsverkla ring. opnieuw en spontaan ontbrandde, heeft de liberaal- gaullistische premier Jacques Chaban-Delmas nog wel even, zoals dat hoort met sancties gedreigd. Een dreige ment dat hy wijselijk weer inslikte, toen <x>k hij wel in zag dat je enkele tien- of honderdduizenden stakende machinisten of metroconducteurs bezwaarlijk achter de tralies kan sluiten of op andere wijze „bestraffen" Maar door die bestraffing achterweg te laten, werd de wilde sta king „gelegaliseerd" een legalisatie die de regei'ing en het publiek nu weer veel kwetsbaarder gemaakt heeft, maar waarmee de vakbondsleiders zich zeker evenmin kunnen feliciteren. DE „WILDE STAKERS" die meestal tot de jonge, trots kistische. anax'chxstische of maoïstische „gauchisten" be horen. hebben de communistische of socialistische vak bondsleiders het initiatief uit handen geslagen. De „gau chisten" en zy niet alleen zijn nog lang niet ver geten hoe de communistische vakcentrale de CGT vorig Jaar als laatste bolwei'k gefungeerd heeft om het gaul listische en kapitalistische regime tegen een dreigende revolutie te beschermen. OGENSCHIJNLIJK BLIJFT er niettemin een tegen stelling bestaan tussen dat spontane en revolutionaire élan dat die wilde stakingen tot hun explosie voert en. aan de andere kant. de veelal uitermate „burgerlijke" motieven, die ze moeten rechtvaardigen. De recente treinstakingen die heel Fi'ankrijk gedurende drie dagen volledig „spoor"-loos maakten, werden zo gemotiveerd met de eisen van de dertigduizend machinisten en andere „rijdende" personeelsleden, hun werkweken met een paar uur te verminderen en zich op hun vijftigste jaar met pensioen uit het actieve leven terug te kunnen trekken. Deze zelfde categorie van ovex'heidsdienaren kan zich be- X'oemen op de hoogste salarissen van 1300 tot 1700 franken per maand die door de staat aan handenar beiders worden uitbetaald. HET ANTWOORD VAN de machinisten luidt, dat zy met een behoorlijk loon. een autootje in de garage. een ijskast in de keuken en misschien nog wel een buiten huisje op het land, nog niet zo heel veel kunnen kopen, zolang het gevoel bestaat dat zijn levensgeluk of zyn menselijke waardigheid door zyn arbeidscondities tot stof wordt fijngemalen, Een argument waaraan men natuur lek licht of zwaar kan tillen, dat het basisprincipe van onze welvaartsmaatschappij zelf aan de orde stelt, maar dientengevolge te .abstract" is. om by het officiële over leg rond de groene tafel veel zoden aan de dijk te zetten. WIE BIJ DAT OVERLEG, de vakbonden of de lege ring. als overwinnaar uit de strijd is getreden, valt dan ook nauwelijks met zekerheid te zeggen, want beide par tyen hebben belang by een compromis, dat de wilde stakers het gevoel kan geven dal zij tenminste hun ge zicht niet geheel verloren hebben. Want met fiixstratie zou het onheil nog explosiever worden. Het fenomeen van die wilde stakingen baart vakbonds leiders en werkgevers en. niet te vergeten, de regeling, daarvoor even zware zorgen, al willen ze elkaar openly k die angst dan ook niet toegeven. Het is eveneens waar. dat zelfs de communistische vakbondsleideis de wilde stakingen niet hebben aangemoedigd, al hebben ze zich evenmin veel merkbare moeite gegeven, het smeulend vuur van de gauchistische contestatie aan de basis te blussen. DE 42-JARIGE SECRETARIS-GENERAAL van de SGT. Georges Séguy. heeft in een kaderbijeenkomst on langs een toespeling gemaakt op de mogelijkheid dat Georges Pompidou zijn zeven jaren zelfs niet vol zou kunnen maken en over die opmerking hebben zowel de president der republiek als de premier hem toen zwaar onder vuur genomen en onder dnik gezet. Met die reac tie en die beschuldiging van politieke inmenging aan het adres van de vakbondschef, hebben ze natuurlijk onmid- delyk weer de onstuimige by val van hun overwegend reactionaire parlementaire aanhang gekregen, maar niettemin blijft het twijfelachtig, of het heel verstandig is geweest dat conflict op de spits te drijven. WANT NET ALS VORIG JAAR. zouden de gaullis tische leiders de openlijke of bedekte medewerking van de CGT mogelijk op korte of langere termijn wel weer eens heel moeilijk kunnen missen om, in geval van een algemene en nationale verbreiding van de wilde stakingsepidemie, de bestaande orde overeind te houden. Maar van zijn kant zal, hopelijk, ook CGT-chef Séguy zich bewust mogen zyn van het vuur waarmee hy speelt. Voor een rode revolutie is onder de huidige omstandig heden in Frankrijk geen schijn van kans. Maar een poging in die richting van de zyde der gauchisten die door Seguy niet tijdig verijdeld mocht worden, zou met een by na yzeren logica wel moeten voeren tot een fas cistische of se mi - f ascistisch bewind. EN SPANJE. PORTUGAL en Griekenland leveren nog dagelijks het bewijs dat het fascisme, zodra 't zich eenmaal heeft geïnstalleerd, ook door de communisten niet zo gemakkelijk weer buiten de deur valt te werken. Een waarheid waarop Chaban-Delmas in zijn privé-ge- sprekken met de communistische vakbondsleiders zich dan ook graag beroept, om hen van hun solidaxiteits- verplichtingen jegens het gaullistische bewind te door dringen. FRANK ONNEN

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1969 | | pagina 23